توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مبانی نظری و پیشینه پژوهش نظریه خاکستری و کاربرد آن در تحلیل داده‌های پیچیده و تصمیم‌گیری صفحه می باشد دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مبانی نظری و پیشینه پژوهش نظریه خاکستری و کاربرد آن در تحلیل داده‌های پیچیده و تصمیم‌گیری  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

مبانی نظری و پیشینه تحقیق تئوری خاکستری

تئوری خاکستری

۲-۲-۱- مقدمه

تئوری سیستم­های خاکستری اولین بار در سال ۱۹۸۲ توسط دنگ مطرح شد. سیستم­های خاکستری به سیستم­هایی گفته می­شود که حاوی اطلاعات ناقص شناخته شده و شناخته نشده باشند. این تئوری در مواردی مثل تجزیه و تحلیل، مدل‌سازی، پیش‌بینی، تصمیم‌گیری و کنترل می­تواند مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به جذابیت­های این تئوری و ناآشنا بودن این تئوری در کشور ما تا اندازه ای سعی شده است که در این مقاله به معرفی این تئوری پرداخته شود.

۲-۲-۲- تعریف تئوری خاکستری

در دنیای اطراف ما سیستم­های گوناگون و فراوانی وجود دارد که هر روزه با آن­ها مواجه می­باشیم  و مجبور به تصمیم­گیری­های مناسب در مورد آن­ها هستیم. این سیستم­ها دارای اجزا و زیرسیستم­های خاص خود می­باشند که برای شناخت آن­ها بایستی علاوه بر شناخت این اجزا، روابط بین آن­ها و هم­چنین ساختار  سیستم نیز معلوم گردد. اما اتخاذ تصمیمات درست نیازمند وجود اطلاعات کافی می­باشد که  درعمل کمتر سیستمی را می­توان یافت که تمام اطلاعات آن شناخته شده باشند. چرا که تعیین تمام اجزا و روابط بین آن­ها در بیشتر سیستم­ها یا غیرممکن بوده و یا بسیار پرهزینه و غیراقتصادی می­باشد. سیستم­های اجتماعی، سیستم­های زیست محیطی، سیستم­های اقتصادی، سیستم آناتومی انسان از جمله این موارد می­باشند. در حال حاضر و با توجه به دانش فعلی بشر، برای مواجهه با این سیستم­های پیچیده، مجبورهستیم که بسیاری از ابعاد این سیستم­ها را ساده­سازی کرده و در طی این فرآیند، شاخ و برگ اطلاعات را حذف کنیم که گاهی در پایان، سیستم مدلسازی شده به یک «شیر بی یال و دم» شبیه خواهد شد و در بهترین حالت  تصویر مبهمی از سیستم اصلی را به­دست می­دهد که آن نیز فقط بخشی از اطلاعات را در اختیار ما قرار می­دهد. از آنجا که همواره اطلاعاتی که از سیستم­های دردست بررسی، حاصل می­شود ناکامل هستند لذا عدم اطمینان نیز به عنوان جزء لاینفک این سیستم­ها همواره خودنمایی می­کند که این امر به نوبه خود مواجهه و تصمیم­گیری در مورد این سیستم­ها را با مشکل بزرگتری روبرو می­نماید. اگر اطلاعات واضح و شفاف یک سیستم را بارنگ سفید و اطلاعات کاملآ ناشناخته یک سیستم را با رنگ سیاه تجسم کنیم در این صورت خواهیم دید که اطلاعات مربوط به بیشتر سیستم­های موجود در طبیعت اطلاعات سفید(کاملآ شناخته شده) و یا سیاه( کاملآ ناشناخته) نیستند، بلکه مخلوطی از آن دو یعنی به رنگ خاکستری می­باشند. بنابراین خاکستری بودن یک سیستم، امری مطلق و سیاه و سفید بودن آن، امری نسبی است. این گونه سیستم­ها را سیستم خاکستری می­نامند. از آنجا که اصلی­ترین مشخصه­ی یک سیستم خاکستری، کامل نبودن اطلاعات مربوط به آن سیستم است لذا این موضوع، نقطه اساسی برای شروع بررسی این گونه سیستم­ها می­باشد و هدف اصلی، بر کشف خصوصیات واقعی این سیستم ها در شرایط کمبود اطلاعات متمرکز شده است. (دیوید[۱] ، ۱۹۹۴)

علاوه بر اینکه طبیعت پیرامونی ما سفید (پر از اطلاعات واضح) نیست و از طرفی سیاه (کاملا خالی از اطلاعات) هم نیست، بلکه بیشتر خاکستری (مخلوطی از سیاه و سفید) است، تفکرات و اعمال ما نیز مستقل از مقدار تحلیل­گرایی و عملی بودن آن­ها، خاکستری هستند و در حقیقت، بشر از ابتدای خلقت تاکنون همواره با یک فضای رابطه­ای اطلاعات خاکستری با ابعاد چند گانه، مواجه بوده است. هدف تئوری سیستم­های خاکستری و کاربرد­های آن ایجاد پلی بین علوم اجتماعی و علوم طبیعی است که در آن خاکستری به مفهوم فقر اطلاعات، نقص اطلاعات و عدم اطمینان می باشد. (دنگ، ۱۹۸۸)

۲-۲-۳- تئوری سیستم های خاکستری

۲-۲-۳-۱- مفاهیم اساسی سیستم های خاکستری

بیشتر سیستم­ها از جمله سیستم­های اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی، صنعتی، زیست محیطی و بیولوژیک بر مبنای زمینه و دامنه موضوع مورد مطالعه آن­ها نام­گذاری شده­اند. اما نام سیستم­های خاکستری بر اساس رنگ موضوع مورد مطالعه، انتخاب شده است. یکی از معروفترین اصطلاحات در این زمینه، عبارت جعبه سیاه[۲] است که درباره موضوعی به کار می­رود که روابط و ساختار داخلی آن برای بررسی­کننده کاملآ ناشناخته است. در این تئوری، کلمه سیاه بیانگر اطلاعات ناشناخته، کلمه سفید بیانگر اطلاعات کاملا شناخته شده و کلمه خاکستری بیانگر اطلاعاتی است که بخشی از آن شناخته شده و بخشی از آن ناشناخته باشند. سیستم­های سیاه، سفید و خاکستری نیز به همین روال تعریف می شوند(لیو، ۲۰۰۶)

به طور کلی در تئوری سیستم های خاکستری ، تمام سیستم­ها به سه دسته سفید، سیاه و خاکستری تقسیم­بندی می­شوند که قسمت­های سفید نشان­دهنده پیام­های واضح در یک سیستم می­باشند و قسمت­های سیاه شامل پیام­های کاملا ناشناخته هستند. ناکامل بودن اطلاعات و یا عدم اطیمنان در مورد اطلاعات بیانگر رنگ خاکستری برای سیستم می­باشد. به عبارت دیگر عدم اطمینان خاکستری هم پیام­های شناخته شده و هم پیام­های شناخته نشده را در بر می گیرد. (دنگ، ۱۹۸۸)

شکل زیر مفهوم یک سیستم خاکستری را به نمایش می گذارد.

          شکل (۲-۳) سیستم خاکستری (دانگ[۳]، ۲۰۰۶)

در پژوهش­های علمی، اقتصادی واجتماعی به طورمداوم با موقعیت­هایی روبرو می­شویم که اطلاعات موجود ناقص می­باشند. مثلا در سیستم­های الکتریکی به دلیل وجود پارامترهای تصادفی جریان و ولتاژ، مشکل کنترل سیستم وجود دارد. یا در یک سیستم عمومی اقتصادی یا اجتماعی آنالیز تاثیر ورودی­ها بر خروجی­ها بسیار مشکل است که این امر از شفاف نبودن تفاوت بین محیط  داخلی و محیط  خارجی و مشکلات موجود در تعیین دقیق مرز سیستم، ناشی می­گردد. تعدد و گستردگی دامنه این گونه موارد به دلایل مختلفی از جمله، کمبود اطلاعات مدل سازی، عدم وجود یک مدل سیستمی مناسب، انجام نادرست مشاهدات ویا انتخاب و به کارگیری متغیرهای کنترلی نامناسب می­باشد. چهار امکان مختلف که می­توانند منجر به ناقص بودن اطلاعات شوند عبارتند از: (لیو، ۲۰۰۶)

1. اطلاعات مربوط به عناصر و یا پارامترهای سیستم ناقص است.
2. اطلاعات مربوط به ساختار سیستم ناقص است.
3. اطلاعات مربوط به مرزهای سیستم ناقص است.
4. اطلاعات مربوط به رفتارحرکتی سیستم ناقص است.

معنی و مفهوم اساسی و بنیادین خاکستری بودن، در ناقص بودن اطلاعات تجلی می­یابد. از منظر اطلاعات، هر سیستمی که دارای کمبود اطلاعات مثلا درباره ساختار ارتباطی، مکانیزم عملکرد، خصوصیات رفتاری و باشد به عنوان یک سیستم خاکستری دیده می­شود. (دنگ، ۱۹۸۸)

البته مفهوم خاکستری بودن را می­توان در شرایط مختلف و از زوایای گوناگونی تعمیم داد. جدول زیر جزییات این امر رانشان می­دهد. (لیو، ۲۰۰۶)

جدول (۲-۱): مقایسه بین سیستم­های سیاه، سفید و خاکستری

مشکل اصلی فراروی تحلیلگران در مواجهه با سیستم­های خاکستری واقعی آن است که بایستی با وجود محدودیت داده­ها، بتوانند ساختار ذاتی سیستم و روابط بین اجزای سیستم را تعیین نمایند. بدین منظور تدوین یک متدولوژی برای رسیدن به درکی صریح از اینگونه سیستم­ها، ضروری است. از طرفی اطلاعات خاکستری چنین سیستم­هایی ممکن است با همدیگر ناسازگار بوده و یا دارای وابستگی درونی بسیار زیاد باشند. لذا روابط بین اطلاعات خاکستری یک محور مطالعاتی دیگر را در زمینه سیستم خاکستری بنیان می گذارد. جدای از اینکه یک سیستم چقدر پیچیده باشد، درهرصورت اطلاعات رکن اساسی آن را تشکیل می­دهد. در عالم واقعی، وقتی با یک سیستم مواجه می­شویم فقط قسمتی از عناصر کیفی اطلاعات مربوط به آن برای ما شناخته شده است و حتی ممکن است که فقط به دامنه تغییرات معینی از این عناصر پی بیریم. لذا با توجه به این ابهام اطلاعات و کیفی بودن آن دانشمندان رویکردهای جدیدی را مورد استفاده قرار داده اند که تئوری مشهور منطق فازی (مجموعه فازی) که در سال ۱۹۶۵ توسط “زاده[۴]” ارائه شد و باعث خلق سیستم­های فازی گردید از مهمترین آن نمونه هاست. (دیوید، ۱۹۹۴) در مواجه با مشکلات مذکور و همچنین این واقعیت که منطق فازی، علیرغم لحاظ کردن ابهام سیستم­ها، اما همچنان ناکامل بودن اطلاعات را پوشش نمی­دهد، در سال۱۹۸۲، دنگ از دانشگاه علوم و تکنولوژی هازمونگ[۵] چین اولین مقاله را در زمینه تئوری سیستم خاکستری تحت عنوان مسئله کنترل سیستم­های خاکستری ارائه کرد و از آن پس تئوری سیستم خاکستری متولد شد. (دیوید ، ۱۹۹۴) تاکنون تئوری سیستم­های خاکستری در زمینه.­های بسیاری از جمله کشاورزی، اکولوژی، اقتصاد، زمین شناسی، هیدرولوژی، ورزش، ترافیک، مدیریت، محیط زیست، و بیولوژی استفاده شده است.

به طور خلاصه ایده اساسی تئوری خاکستری را می­توان این گونه بیان کرد که با تمرکز بر اطلاعات جزئی یا محدود موجود از سیستم، تلاش می­شود که تصویر کلی سیستم تجسم شود.

۲-۲-۳-۲- اصول بنیادی سیستم­های خاکستری

در طی مراحل ایجاد و گسترش تئوری خاکستری اصول بدیهی و بنیادی زیر توسط دانشمندان مختلف ازجمله دنگ به عنوان زیر بنای این تئوری ارائه شده است.

اصل بدیهی۱) اصل تمایز اطلاعاتی[۶]: تمایز و اختلاف نشانگر وجود اطلاعات است. یعنی هر قطعه از اطلاعات بایستی حامل نوعی اختلاف باشد. تمام تفاوت­های موجود بین موضوعات و وقایع طبیعی اطلاعاتی را برای ما فراهم کرده است که بتوانیم طبیعت آن­ها را بشناسیم. چنانچه قطعه اطلاعات I درک و فهم ما را درباره موضوعی تغییر دهد در آن صورت مسلما قطعه اطلاعات I متفاوت از آن چیزی است که در درک اولیه ما از آن موضوع وجود داشته است. هرچه قدر محتوای یک قطعه اطلاعات I زیادتر باشد، تفاوت موضوع با حالت اولیه آن بیشتر خواهد بود. (لیو، ۲۰۰۶)

اصل بدیهی ۲) اصل عدم یکتایی[۷]: هر مسئله­ای که دارای اطلاعات ناقص و یا نامعین باشد، پاسخ یکتا ندارد. به دلیل این اصل که از قواعد اساسی کاربرد تئوری سیستم­های خاکستری است، هرکس می­تواند با انعطاف­پذیری به مسئله نگاه کند و نتیجتآ به طور موثرتری به اهدافش برسد. اصل عدم یکتایی به­گونه­ای راهبردی از طریق مفهوم اهداف خاکستری[۸] جنبه واقعی به خود می­گیرد. این مفهوم در اصل تجمیعی از مفاهیم عدم یکتایی و حدود­ناپذیری[۹] اهداف می­باشد. مثلا اگر یک دانش آموز دبیرستانی خود را فقط به قبولی در یک دانشگاه به­خصوص مقید نماید، در آن صورت شانس قبولی او در دانشگاه، بطور قابل ملاحظه ای، نسبت به­حالتی که چندین انتخاب برای خود قائل شود، کاهش می­یابد. زیرا در حالت اخیر، وی دارای چند هدف می­باشد که طبعا شانس رسیدن به یکی از آنها بیشتر است. اصل عدم یکتایی بعنوان یک درک جامع دیده می­شود که در آن هر هدفی قابل پیگیری، هر اطلاعاتی قابل تکمیل، هر طرح ازپیش تعیین شده­ای قابل بهبود می­باشد، هر ارتباطی می­تواند هماهنگ شود، هر منطق فکری می تواند جهات چند گانه داشته باشد، هر درکی می­تواند عمق یابد و هر مسیری می تواند بهینه شود. وقتی که امکان پاسخ­های چندگانه وجود داشته باشد یک فرد می­تواند از طریق تجزیه و تحلیل قطعی و تکمیل نمودن اطلاعات به یک یا چند راه­حل رضایت­بخش دست یابد. لذا روش یافتن پاسخ بر مبنای اصل عدم یکتایی، روشی است که تجزیه و تحلیل کمی و کیفی را ترکیب می­کند.

اصل بدیهی ۳) اصل حداقل اطلاعات[۱۰]: یکی از خصوصیات و ویژگی­های تئوری سیستم­های خاکستری این است که بیشترین و بهترین استفاده را از حداقل مقدار اطلاعات موجود، به عمل می­آورد. اصل حداقل اطلاعات می­تواند بعنوان یک تجمیع منطقی از کم و زیاد تعبیر شود. تئوری خاکستری می­تواند حتی با استفاده از نمونه­های کوچک و یا اطلاعات ضعیف (ناچیز) مسائل دارای عدم اطمینان را بررسی نماید. بنیان این مطالعات برمفهوم فضای اطلاعات کراندار (محدود شده)[۱۱] بنا شده است. این اصل قلمرو اساسی تئوری سیستم خاکستری برای نمایش توانایی­های آن می­باشد. مقدار اطلاعات قابل دسترسی، مرز جدا­کننده خاکستری و غیر خاکستری را تعیین می­کند لذا کشف و استفاده از حداقل مقدار اطلاعات موجود، پایه منطق فکری درحل مسائل مربوط به تئوری سیستم­های خاکستری را تشکیل می­دهد.

اصل بدیهی ۴) اصل بنیان تشخیص[۱۲]: اطلاعات، پایه و بنیان هرچیزی است که مردم می­فهمند و تشخیص می­دهند. این اصل چنین بیان می­کند که هرگونه تشخیص، بر پایه اطلاعات بنا شده است و با اطلاعات کامل و معین، امکان تشخیص قاطع برای مردم وجود دارد و براساس اطلاعات ناقص و نامعین فقط امکان تشخیص خاکستری، ناقص و نامعین برای آنها فراهم است .

اصل بدیهی ۵) اصل اولویت اطلاعات جدید :کارکرد یک قطعه اطلاعات جدید (تازه) از کارکرد یک قطعه اطلاعات قدیمی، بالاتر است. این اصل نکته کلیدی درباره اطلاعات به کار گرفته شده در تئوری سیستم­های خاکستری را بیان می­کند. در مدل­سازی خاکستری پیش­بینی خاکستری، تحلیل خاکستری، ارزیابی خاکستری و تصمیم­گیری خاکستری می­توان با اعمال وزن بیشتر به اطلاعات جدیدتر، اثرات بهتری را به دست آورد. مدل جایگزینی “نو” به جای “کهنه” ما را به این مهم می­رساند که وقتی اطلاعات جدیدی فراهم می­شود، تمایل به سفیدسازی عناصر خاکستری تقویت می­شود. این اصل تجسمی از این حقیقت است که بطورکلی اطلاعات نسبت به زمان حساس هستند..

..