فایل ورد کامل مقاله تاریخ مشهد؛ تحلیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روند شکل‌گیری و توسعه این شهر مذهبی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله تاریخ مشهد؛ تحلیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روند شکل‌گیری و توسعه این شهر مذهبی دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله تاریخ مشهد؛ تحلیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روند شکل‌گیری و توسعه این شهر مذهبی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله تاریخ مشهد؛ تحلیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روند شکل‌گیری و توسعه این شهر مذهبی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله تاریخ مشهد؛ تحلیل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی روند شکل‌گیری و توسعه این شهر مذهبی :

مقدمه:
سرزمین ایران از اعصار پیش از تاریخ چون پلی عظیم میان مشرق و مغرب قرار داشت و در آن راه‌های مهمی می‌گذشت و تمدن‌های دو سوی جهان را به هم مربوط می‌ساخت. ایرانیان فرهنگ‌ها و تمدن‌های ملل دیگر جهان را دریافت می‌کردند و از آن بهره‌مند می‌شدند. آنگاه این فرهنگ‌ها را با آنچه خود داشتند می‌آمیختند و تکامل به دیگران منتقل می‌کردند.

ایران از ۶۰ قرن پیش منبع افکار و فنونی بود که موجب ترقی و رشد بشر گردید. هنر نوشتن ارقام کشاورزی و استخراج، استعمار فلزات و … از همین افکار بودند. ایران دارای ۲۸ استان است که مشهد مقدس یکی از این استان‌هاست.

اماکن زیارتی
• حرم مطهر
• خواجه ربیع
• خواجه اباصلت
• خواجه مراد
• گنبد خشتی
• میامی

خواجه اباصلت
«اباصلت هروی» مشهور به «خواجه اباصلت» خادم حضرت رضا (ع) بوده است، وفات خواجه را سال ۲۳۶ ه.ق نوشته‌اند. آرامگاه وی در کنار جاده مشهد، فریمان در فاصله ۱۰ کیلومتری مشهد واقع شده است. این بنا را هم حاج محمد علی درویش احداث کرده است که اینکه توسط اداره اوقاف و امور خیریه خراسان اداره می‌شود.

خواجه ربیع
در شمال غربی مشهد در انتهای خیابان خواجه ربیع آرامگاه با شکوه خواجه ربیع واقع است. نام خواجه ربیع در تاریخ (ربیع بن خثیم) است. وی از اصحاب پیغمبر اسلام و نیز از سرداران سپاه ۱۱ حضرت علی (ع) بوده است.

این بنا به توصیه شیخ بهایی به شاه عباس صفوی در نیمه اول قرن هجری ساخته شد. طرح آرامگاه در نمای بیرونی هشت ضلعی ودر درون چهار ایوانی است. از انتهای ایوانهای اضلاع بزرگ راهروهایی به درون باز شده‌اند. برفراز بنا گنبد فیروزه‌ای رنگ قرار گرفته است که ارتفاع گنبد تا کف ۱۸ متر می‌باشد. بقعه خواجه ربیع از نظر هنری نیز جایگاه والایی دارد زیرا کاربرد کاشی‌های الوان در نمای خارجی، نقاشی‌های طلایی رنگ بر رویه دیواره داخلی و نیز دو کتیبه به خط

(علیرضا عباسی) در سالهای ۱۰۲۶ و ۱۰۲۹ ه.ق جلوه خاصی به آن بخشیده است. کاشی‌کاری بنا از نوع یک رنگ و معرق و زیررنگی است که نقش‌های زیبای هنری و گیاهی و کتیبه‌ها را شکل داده‌اند. آرامگاه خواجه ربیع یک از ابنیه زیبا، دیدنی و متبرک است که به همین علل همه وقت مورد توجه و مراجعه اهالی مشهد و زائران و مسافرانی است که به مشهد مشرف می‌شوند.

خواجه مراد
«هرثمه بن اعین» مشهور به خواجه مراد از یاران امام رضا (ع) بوده است که در سال ۲۱۰ ه.ق وفات یافته. و اکنون مقبره وی در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد در بلندیهای مشرف بر بینالود قرار گرفته است. حاج محمد علی درویش ملقب به نور علیشاه این محل را در زمان معاصر ساخته و هم تحت مراقبت و حفاظت خود قرار داده. و تعمیر نموده است. وی با این کار موجبات رفاه مسافرین را فراهم آورد. این بنا اکنون توسط اداره اوقاف و امور خیریه خراسان اداره می‌شود.

گنبد خشتی
این آرامگاه در کوچه نوغان خیابان طبرسی، نزدیک به فلکه طبرسی واقع است. در این مکان «امامزاده محمد» مدفون است. نسبت این امامزاده با هجده واسطه به «امام سجاد (ع)» می‌رسد. گنبد این آرامگاه اجری است و به همین علت به «گنبد خشتی» مشهور شده است. سبک معماری آرامگاه به بناهای دوره صفویه شباهت دارد و بنای آن در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است.

میامی «امامزاده یحیی»
امامزاده یحیی یکی از فرزندان زید، و نواده امام زین‌العابدین (ع) است. مادرش ریطه دختر ابی هاشم عبداله بن محمد حنیفه می‌باشد. وی در سال ۱۰۷ ه.ق متولد شد. یحیی برای ادامه مبارزات خود علیه بنی‌امیه چون امنیت جانی نداشت از نینوا «کربلا» به مدائن و از آن جا به خراسان هجرت کرد. سرانجام در جوزجان از توابع خراسان قدیم (واقع در افغانستان کنونی) در سال ۱۲۵ ه.ق به سن ۱۸ سالگی به شهادت رسید. بقعه مبارکه امامزاده یحیی با نام «میامی» در جاده سرخس و به فاصله ۵۰ کیلومتری مشهد می‌باشد. این آرامگاه در دامنه کوهی به فاصله یک کیلومتر از قریه میامی واقع شده است. بنای ساختمان متعلق به قرن دهم ه.ق است.

تاریخچه مشهد
مهمترین عاملی که در طول تاریخ در شکل گرفتن محل سکونت کنونی مشهد مؤثر بوده است، موقعیت طبیعی حوضه کشف رود و رودخانه اترک می‌باشد. با در نظر گرفتن این عامل به عنوان امری نسبتاً ثابت برای جذب جمعیت، می‌توان تأثیر عوامل تاریخی و سیاسی و اجتماعی و مذهبی را در دوره‌های مختلف بررسی نمود.

حوضه رودخانه کشف‌رود در تمام دوره اسلامی و حتی در دوره پیش از اسلام از مراکز عمده سکونت در خراسان شمالی بوده است. در دوره اسلامی مهمترین و پرجمعیتی‌ترین سکونتگاه، حوضه کشف رود ولایت توس بوده که مرکز آن شهر تابران بوده است. به مرور زمان از اهمیت شهرهای تابران و نیشابور کاسته و آبادیهای جدیدی به اسامی نوغان و سناباد رشد نمودند. سناباد در ۲ کیلومتری نوغان قرار داشته و کاخ حمید بن قحطبه طلائی واقع در خراسان که اکنون عمارت آستانه شهر مقدس مشهد است در میان باغ بزرگی در این دهکده قرار داشته است.

در بهار سال ۱۹۳ ه.ق هنگامی که هارون جهت سرکوب شورشی در سمرقند به نوقان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند. مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی که علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنکه تمایل شیعیان را به خود جلب کند «حضرت رضا (ع)» را به ولایت عهدی نامزد کرد. حضرت رضا (ع) پس از یکسال اقامت در مرو عازم بغداد شد.

مشهد از شهریور ۱۳۲۰ که مصادف با اشتعال ایران توسط نیروهای متفقین به دلیل وجود ناامنی در مناطق روستایی و امنیت مناسب در مشهد به علت وجود پادگانها و مراکز نظامی و نیز خشک‌ سالی‌های جنوب خراسان بویژه در سال زراعی ۱۳۲۶-۲۷ و تأسیس دانشگاه مشهد در سال ۱۳۲۶ ه.ش پذیرای جمعیت زیادی بود که در رشد جمعیت نقش داشته‌اند. به دنبال دگرگونیهای سیاسی، اقلیمی و آموزشی فوق، تحولات تکنیکی به ویژه مجهز شدن شبکه حمل و نقل

درون شهری به وسایل نقلیه جدید (افزایش اتوبوسها از ۳ دستگاه به ۷۷ دستگاه، ورود تعداد ۱۰ دستگاه تاکسی در سال ۱۳۲۸ که تا سال ۱۳۲۴ به ۲۰۰ دستگاه افزایش یافت) و از همه مهمتر برقراری ارتباط بین مشهد و تهران از طریق شبکه راه‌آهن در سال ۱۳۳۶ ه.ش و نیز پرداخت وام به دارندگان زمینهای واقعی توسط بانک رهنی در سال ۱۳۳۶ ه.ش از عواملی بودند که دست به دست یکدیگر داده و جمعیت شهر مشهد در سال ۱۳۳۵ ه.ش به ۲۴۱۹۸۹ نفر رسانده است بطوریکه رشد سالیانه جمعیت در طول ۱۶ سال (۱۳۱۹-۱۳۳۵ ه.ش) به طور متوسط ۲% بوده است.

از حدود سال ۱۳۳۵ ه.ش به دلیل تغییرات اساسی در ساخت اقتصادی کشور به ویژه درآمد حاصل از فروش نفت، مستحکم شدن سیاست‌های تجاری – اقتصادی و فرهنگی، گسستگی نظام ارباب رعیتی به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۲ ه.ش، رشد جمعیت نیز دچار تغییر و تحولاتی اساسی گردید به طوری که جمعیت شهر از ۲۴۱۹۹۸ نفر در سال ۱۳۳۵ ه.ش به ۴۰۹۶۱۶ نفر در سال ۱۳۴۵ رسید مه نرخ رشد سالانه‌ای در حدود ۵/۴ درصد داشته است.
همچنین وسعت شهر نیز از ۱۶ به ۳۳ کیلومتر مربع یعنی بیش از ۲ برابر افزایش یافت. توسعه شبکه حمل و نقل هوایی، تأسیس کارخانجات و توسعه فعالیتهای بهداشتی نیز از جمله مواردی بودند که در توسعه فیزیکی شهر مشهد موثر واقع شدند.

مشکلات ناشی از رشد جمعیت، بی‌توجهی به نحوه استفاده از اراضی، توسعه نامنظم شهر و سایر مشکلات عمومی باعث گردید که تهیه طرح جامع شهر در سال ۱۳۴۶ به مهندسین مشاور ابلاغ گردد. این طرح برای یک دوره ۲۵ ساله (۱۳۴۵-۷۰) در پنج مرحله ۵ ساله تنظیم و در سال ۱۳۵۰ به شورای عالی شهر سازی تسلیم و پس از تصویب مراحل اجرایی آن، در سال ۱۳۵۲ به شهرداری ابلاغ گردید.

در طرح جامع سمت توسعه آینده شهر به صورت پیوسته در غرب شهر با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت ۴۰۹۶۱۶ نفر در سال ۱۳۴۵ به ۱۴۶۵۰۰۰ در سال ۱۳۷۰ پیش‌بینی گردید. در این طرح وسعت شهر از ۳۳/۴ به ۱۷۰ کیلومتر مربع افزایش می‌یافت.

همگام با مراحل تهیه طرح جامع، تفضیلی شهر از نظر فیزیکی و جمعیتی به رشد ادامه می‌داد بطوریکه جمعیت مشهد در سال ۱۳۵۵ به ۶۶۷۷۷۰ نفر (با نرخ رشد سالانه بین ۱۳۴۵-۵۵ حدود) افزایش یافت. در طرح جامع، الگوی مداخله در بافت قدیم شهر و به ویژه اطراف حرم مطهر نیز تهیه و نقشه پیشنهادی ارائه گردید ولی به مرحله اجرا در نیامد. در سال ۱۳۵۴ طرح توسعه حرم اجرا شد که تعداد زیادی از بازارچه‌ها، مساجد، مدارس قدیمی، واحدهای تجاری و مسکونی تخریب و بازار رضا (ع) نیز به منظور واگذاری به صاحبان مغازه‌های تخریبی در مشرق میدان آب ساخته شد.

تحولات مشهد در دوره رضاخان (۱۳۰۰-۱۳۲۰ ه.ش)
وقتی به قریه نوقان رسیدند به منزلامیر سناباد وارد و آن حضرت در آنجا مسموم و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ ه.ق پس از سه روز وفات یافته و پیکر مطهرشان در باغ حمیدبن قحطیه در ۱/۵ کیلومتری قریه سناباد مدفون شد. از همان زمان نقطه مذکور به نام مشهد‌الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.
عده‌ای از متخصصین مسایل شهری، مقطع زمانی ۱۳۰۰ یا پایان حکومت قاجاریه و آغاز حکومت رضاخان را شروع تحولات اساسی در روند «شهرنشینی» و «شهرگرایی» در ایران دانسته و بافت فیزیکی ماقبل ۱۳۰۰ را بافت تاریخی و گسترش‌های بعدی را که در فراسوی حصار و دیوارهای قدیمی شهرها اتفاق افتاده «بافت جدید» می‌دانند که روند شکل‌گیری آن در طول زمان تغییر کرده است.

دخالت در بافت کالبدی آن نیز با کشیده شدن خیابانهای جدید بر بافت کالبدی آن نیز با کشیده شدن خیابانهای جدید بر بافت تاریخی مثل خیابانهای طبرسی، امام رضا، بهار و غیره آغاز گردید.

علاوه بر دخالتهای فیزیکی فعالیت‌های دیگری نیز در زمان رضاخان در شهر مشهد انجام گرفت و زمینه رشد فیزیکی شهر را فراهم نمود که مهمترین آنها عبارتند از: تأسیس بیمارستان امام رضا (ع) در سال ۱۳۱۳، تأسیس کارخانه قند آبکوه در سال ۱۳۱۴، تأسیس دانشکده پزشکی در سال ۱۳۱۸ و غیره.

خریداری اولین کارخانه برق در سال ۱۳۱۵ و نصب آن در خیابان طبرسی ورود ماشین به شبکه حمل و نقل درون شهری با ۲ دستگاه اتوبوس در سال ۱۳۱۸، جایگزینی تدریجی آن به جای درشکه از اقداماتی است که در طی سالهای (۱۳۰۰-۱۳۲۰) در شهر مشهد انجام گرفت و نقش مهمی در رشد فیزیکی شهر داشت. مشهد در اولین سرشماری عمومی کشور که در سال ۱۳۱۸ از چند کشور به عمل آمد دارای ۷۶۴۷۱ نفر جمعیت بوده است.

تحولات شهر مشهد در دوره محمدرضا پهلوی (۱۳۲۰-۱۳۵۷ ه.ش)

شهر مشهد مرکز استان خراسان، در شمال شرقی ایران، به فاصله ۹۶۶ کیلومتری تهران قرار گرفته است. مشهد در ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه عرض جغرافیایی گسترده شده است. این شهر بین دو رشته کوه بینالود و هزار مسجد واقع گردیده و ارتفاع آن از سطح دریا ۹۸۵ متر، وسعت آن حدود ۲۰۴ کیلومترمربع و جمعیت آن حدود ۲۲۰۰ هزار نفر می‌باشد. شهر مشهد به لحاظ موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی بعد از تهران دومین شهر پرجمعیت ایران محسوب می‌شود که هرساله میلیونها زائر از سراسر ایران و کشورهای اسلامی برای زیارت مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) به این شهر مشرف می‌شوند.