فایل ورد کامل مقاله آترواسکلروز؛ تحلیل علمی بیماری تصلب شرایین، عوامل ایجاد و پیامدهای بالینی آن

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله آترواسکلروز؛ تحلیل علمی بیماری تصلب شرایین، عوامل ایجاد و پیامدهای بالینی آن دارای ۱۷۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله آترواسکلروز؛ تحلیل علمی بیماری تصلب شرایین، عوامل ایجاد و پیامدهای بالینی آن  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله آترواسکلروز؛ تحلیل علمی بیماری تصلب شرایین، عوامل ایجاد و پیامدهای بالینی آن،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله آترواسکلروز؛ تحلیل علمی بیماری تصلب شرایین، عوامل ایجاد و پیامدهای بالینی آن :

گفتار اول :
«آترواسکلروز»
(دکتر مجید ملکی-دکتر سعید اورعی )
آترواسکلروز شایعترین علت مرگ در بیشتر کشورهای جهان و مهمترین عامل از کارافتادگی است. با وجود پیشرفت های وسیع تشیخص و درمانی هنوز یک سوم بیمارانی که دچار سکته قلبی می شوند، فوت می کنند که نیمی از این افراد در عرض یک ساعت اول سکته قلبی و قبل از رسیدن به بیمارستان فوت می کنند ودو سوم آنها که زنده می مانند هرگز بهبود کامل نخواهند یافت و به زندگی عادی باز نمی‌گردند. درعرض ۵ سال بعد از یک حمله قلبی، ۲۳% مردان و ۳۱% زنان دو مرتبه دچار از کارافتادگی می شوند. مرگ ناگهانی قلبی یکی دیگر از تظاهرهای شایع گرفتاری عروق کرونر است و بیش از نیمی از بیمارانی که با مرگ ناگهانی قلبی فوت می کنند، هیچ سابقه ای از علایم قلبی نداشته اند. علاوه براین، بیماری های قلبی-عروقی هزینه هنگفتی را برنظام های بهداشتی درمانی کشور ها تحمیل می کنند. تنها در کشور آمریکا، هزینه بیماری های قلبی – عروقی درسال ۱۹۹۸ حدود ۲۷۴ میلیارد دلار برآورد شده است. با این همه بیماریهای قلبی-عروقی بسادگی و بصورت کامل و موثر قابل پیشگیری هستند. در واقع به غیر از سرطان ریه که با قطع سیگار قابل پیشگیری است، بیماری قلبی –عروقی قابل پیشگیری ترین بیماری غیرقابل انتقال (مزمن) انسان به شمار می روند.

بیماریزایی
آترواسکلروز بیماری پیشرونده ای است که از دوران کودکی آغاز می شود و تظاهرهای بالینی خود را به طور عمده در بزرگسالان، از میانسالی به بعد آشکار می‌کند. تا دو دهه قبل، این بیماری را یک بیماری دژنراتیو تصور می‌کردند که از تجمع چربی و باقیمانده سلول های نکروتیک در جدار عروق ایجاد می شود، اما امروزه مشخص شده است که آترواسکلروز بیماری است که در اثر واکنش عوامل مختلف و به دنبال سه پدیده زیست شناسی زیر بوجود می آید:
۱-تجمع سلول های ماهیچه ای صاف، همراه با مقادیر متغیری از سلول های التهابی، درشتخوارهاو لنفوسیت ها در انتیمای عروق.
۲-ایجاد بافت همبندی توسط سلول های ماهیچه ای صاف متشکل از الیاف کلاژن، فیبرهای الاستیک و پروتئوگلیکان.
۳-تجمع چربی، بخصوص کلسترول درداخل سلول ها و بافت همبندی.

احتمال پاره شدن پلاک های آترواسکلروز و به دنبال آن ایجاد لخته و بروز عواقب بالینی به ترکیب پلاک ها از نظر میزان چربی و بافت همبندی آنها بستگی دارد. همچنین بررسی ها نشان داده اند که اندازه پلاک های آترواسکلروز و شدت تنگی رگ ها ارتباط مستقیمی با بروز رویدادهای بالینی (مانند سکته قلبی یا آنژین ناپایدار) ندارد. در ۷۵ تا ۸۰% بیمارانی که دچار سکته قلبی می شوند، شدت تنگی رگ قبل ازبروز سکته قلبی کمتر از ۵۰% است. علاوه بر این، تجمع سلول های التهابی در پلاک هایی که به رویدادهای بالینی وخیم منجر شده اند، همراه با بالا رفتن نشانه های عمومی التهاب مانند CRP و ESR سبب شده است که امروز آترواسکلروز به عنوان یک بیماری التهابی مزمن شناخته شود که می تواند به دنبال یکسری عوامل بخصوص فعال شده، به رویدادهای حاد قلبی منجر شود.

شیوع
براساس سومین گزارش سازمان جهانی بهداشت (۹۳-۱۹۹۱)، بیماریهای قلبی-عروقی (سکته قلبی، سکته مغزی و مرگ ناگهانی قلبی) سالانه سبب مرگ دوازده میلیون نفر در سراسر دنیا می شوند. هم در کشورهای پیشرفته و هم در بیشتر کشورهای درحال پیشرفت، این بیماری ها عامل حدود نیمی از مرگ های بزرگسالان هستند. مرگ و میر زودرس مردان ۵/۲ برابر بیشتر از زنان است. اما در زنان نیز بیماری قلبی-عروقی شایعترین عامل مرگ و از کارافتادگی بشمار می روند. بااین تفاوت که تظاهر بیماری های قلبی-عروقی در زنان نسبت به مردان ده سال تأخیر دارد.

در بررسی ۱۹۹۵ آمریکا، ۵/۴۱% کل مرگ ها در اثر بیماریهای قلبی- عروقی بوده است، درحالی که سرطان و حوادث، دومین وسومین عامل مرگ را تشکیل می دهند. دراین کشور ها شیوع عوامل خطر قلبی-عروقی و مرگ و میر قلبی در رده های پایین‌تر اجتماعی، اقتصادی و سطح تحصیل پایین تر به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از رده های بالاتر بوده است. طی دهه های اخیر، کشورهای پیشرفته توانسته اند با اقدام های وسیع پیشگیری اولیه و ثانویه از مرگ و میر بیماریهای قلبی-عروقی به مقدار قابل ملاحظه ای بکاهند، به طوری که بین سال های ۱۹۶۰ تا سال های اخیر مرگ و میر بیماریهای قلبی-عروقی درکشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا و فرانسه تا ۵۰% و در ژاپن تا ۶۰% کاهش یافته است. این کاهش در کشورهای اسکاندیناوی و کشورهای دیگری چون ایرلند، اسپانیا و پرتغال حدود ۲۰ تا ۲۵% گزار شده است. برعکس درطی دهه های اخیر مرگ و میر بیماری های قلبی-عروقی در مجارستان تا ۴۰% در لهستان تا حدود ۶۰% و در بلغارستان تا ۸۰% افزایش داشته است.

درکشورهای آسیای غربی و جنوب غربی ۱۵ تا ۲۰% از بیست میلیون مرگ سالانه به بیماری های قلبی- عروقی نسبت داده شده است. طی دهه های گذشته، درصد مرگ‌های ناشی از مرگ در مناطق شهرنشین و بیماری قلبی ناشی از گرفتاری ریوی شایعترین عامل مرگ در روستاها شناخته شده است. سطح کلسترول خود در این کشور نسبت به کشورهای غربی بسیار پایین تر است، اما شیوع فشار خون بالا در حال افزایش است. شاید به همین دلیل دربرخی مناطق سکته مغزی شیوع بنسبت بالایی (تا ۴ برابر سکته قلبی) دارد و شایعترین عامل مرگ به شمار می رود. با این حال، هنوز شیوع و مرگ و میر آن از آنچه در کشورهای غربی وجود دارد بسیار پایین تر است.

بیش از ۶۰% جمعیت دربیشتر کشورهای آفریقایی کمتر از ۱۵ سال سن دارند. شیوع بیماری عروقی قلب دراین کشورها بنسبت پایین است، ولی این وضع بسرعت درحال تغییر است. در برخی کشورهای درحال پیشرفت آفریقایی بیش از ۷۰% زمین های مزروعی زیر کشت تنباکو قرار دارند و مصرف سیگار آفریقا در دو دهه گذشته بیش از ۴۰% افزایش داشته است. دربسیاری از مناطق شهرنشین، فشار خون بالا همراه باعوارض آن از جمله سکته مغزی ، نارسایی قلبی و نارسایی کلیه مهمترین عامل مرگ و میر و از کارافتادگی به شمار می روند.

بررسی های موجود حاکی از این هستند که در کشورهای شرق مدیترانه و خاورمیانه از جمله کشور ما نیز بیماری های قلبی-عروقی یک مشکل عمده بهداشتی و اجتماعی بشمار می رود که ابعاد آن بسرعت در حال افزایش است. بررسی های پراکنده نسبت مرگ های قلبی-عروقی را دراین کشورها ۲۵ تا ۴۵% نشان می دهند. دگرگونی های سریع اقتصادی و اجتماعی دهه های اخیر دربسیاری از کشورهای این منطقه سبب شده است که شیوع عوامل خطر بیماری های قلبی-عروقی افزایش قابل ملاحظه ای داشته باشد، زیرا میزان کالری مصرفی روزانه ومصرف چربی های اشباع شده افزایش یافته است. درعربستان سعودی ۵۲% مردان و ۶۵% زنان چاق هستند. شیوع فشار خون بالا (mmHg95/160 به بالا) حدود ۱۷% گزارش شد است و این رقم درحال افزایش است. در افرادی که دچار سکته قلبی شد اند شیوع مصرف سیگار بیش از ۷۰% فشار خون بالا حدود ۵۰% ودیابت بیش از ۳۰% بوده است. علاوه براین دراین کشورها شیوع بیماری های قلبی- عروقی درگروه های اقتصادی-اجتماعی بالاتر، بیشتر از گروه های پایین گزارش شده است و این نشانه ای از مراحل اولیه یک اپیدمی تلقی می‌شود.

عوامل خطر بیماری های قلبی- عروقی
نخستین مطالعه های اپیدمیولوژی که دراین زمینه صورت گرفتند، مطالعه هایی بودند که در اواسط این قرن در آمریکا واروپا شکل گرفتند. این مطالعه ها همراهی تنگاتنگی را بین وجود برخی عادت ها یا ویژگی ها با بروز بعدی بیماری های قلبی-عروقی نشان دادند. امروزه، این ویژگی ها که «عوامل خطر» نام گرفته اند، به طور وسیعی برای تعیین خطر واحتمال بروز بعدی بیماری های عروقی و پیشگیری از این بیماری‌ها مورد استفاده قرار می گیرند.
مهمترین عوامل خطر که مستقل از سایر عوامل، احتمال بروز بیماری های قلبی-عروقی راافزایش می دهند، عبارتند از کلسترول بال، کشیدن سیگار، پرفشاری خون، دیابت، HDL پایین، سن، جنس و سابقه خانوادگی بیماری قلبی-عروقی زودرس، آخرین تقسیم بندی عوامل خطر براساس تأثیر مداخله های پزشکی در تعدیل آنها و کاهش خطر در جدول (۱) ذکر شده است.

جدول ۱) عوامل خطر بیماریهای قلبی-عروقی
گروه ۱(تأثیر تعدیل آنها در کاهش خطر اثبات شده است)
– سیگار
– LDL کلسترول بالا
– پرفشاری خون
– هیپروترفی بطن چپ
– عوامل مساعده کننده ایجاد لخته (فیبرینوژن بالا)
گروه ۲ (تعدیل آنها به احتمال زیاد خطر را پایین می آورد)

– دیابت
– بی تحرکی
– HDL کلسترول پایین (۳۵< میلی گرم درصد)
– تری گلیسیرید بالا، LDL متراکم و کوچک
– چاقی
– یائسگی
گروه ۳ (تعدیل آنها ممکن است خطر را پایین بیاورد)
– عوامل روانی و اجتماعی
– سطح لیپوپروتئین (a) بالا
– سطح خموسیستئین بالا
گروه ۴ (غیرقابل تعدیل)
– سن (بیشتر از ۴۵ سال درمردان، بیشتر از ۵۵ سال درزنان)
– جنس (مرد)
– سطح اجتماعی-اقتصادی پایین
– سابقه خانوادگی بروز زودرس بیماری های قلبی- عروقی

اختلال چربی های خون :
لیپیدها در داخل خون بصورت گروهی از مولکول های محلول در آب نقل و انتقال می‌یابند که لیپوپروتئین نامیده می شوند. لیپوپروتئین ها مولکول های پیچیده ای هستندکه در مرکز آنها استرهای کلسترول و تری گلیسیرید و در سطح آنها لایه از فسفولیپیدها، کلسترول آزادو پروتئین ها وجود دارند. این لیپوپروتئین ها براساس وزن مخصوص خود به HDL، LDL، Chylomicron VLDL تقسیم می شوند. از میان، LDL که ۷۰% کلسترول خون را به همراه دارد، پس از اکسیده شدن توسط سلول های آندوتلیال عروق و درشتخوارها مهمترین نقش را در ایجاد آترواسکلروز ایفا می‌کند. از طرف دیگر، HDL با انتقال معکوس کلسترول از جدار عروقی و نقاط مختلف بدن به کبد، می تواند به عنوان یک عامل محافظ نقش محافظتی مهمی را در برابر آتروسکلروز ایفا کند.

نخستین مشاهده هایی که حاکی از ارتباط چربی ها با بیماری قلبی بودند، به اوایل قرن نوزدهم باز می گردند، اما برای اولین بار درسال ۱۸۳۸ میلادی، کلسترول درخون انسان و دو سال ۱۸۴۳ درپلاک های آترواسکلروز نشان داده شد. اولین مطالعه اپیدمیولوژی کلاسیک برای بررسی این ارتباط در سال ۱۹۵۸، انجام شد. این مطالعه که نقش کلسترول در بیماری های قلبی-عروقی در هفت کشور دنیا مورد بررسی قرار داد، مفهوم «عامل خطر» رانیز برای اولین بار به ادبیات قلب وعروق وارد کرد.

این مطالعه و بسیاری مطالعه های بعدی همگی نشان دهنده نقش بارز کلسترول درایجاد آترواسکلروز بودند ونشان دادند که حداقل از کلسترول mg/di 160 به بالا رابطه ای مثبت و قوی بین سطح کلسترول و بروز بیماری عروقی و نیز میزان مرگ و میر (هم مرگ و میر قلبی وهم کل مرگ و میر) وجود دارد. دراین بررسی ها، مصرف چربی های اشباع شده نیز، حتا در افرادی که سطح کلسترول آنها در حد طبیعی است، با شیوع بالای وقایع قلبی همراه بوده است. علاوه براین، نقش مرکزی کلسترول بالا نیز مورد تأکید قرار گرفته است. به طوری که در جوامعی که در آنها سطح کلسترول پایین است، حتی باشیوع بالای مصرف سیگار یا پرفشاری خون، شیوع بیماری های قلبی-عروقی نیز پایین است. مطالعه های مداخله ای بعدی نشان دادند که با کاهش سطح کلسترول، صرف نظر از روش به کاررفته (تغذیه ای، دارویی یا جراحی) می توان میزان خطر را کاهش داد. در واقع، هر ۱% کاهش کلسترول می تواند ۲ تا ۵% از خطر بروز بیماری قلبی-عروقی بکاهد.

طی دهه های بعدی، کشورهای غربی توانستند با اقدام های وسیع پیشگیری اولیه و ثانویه بخصوص با آموزش همگانی برای اصلاح عادت های نادرست اجتماعی (کاهش مصرف چربی ها، افزایش تحرک بدنی و کاهش مصرف سیگار) و بهبود روش های تشخیص و درمان، از شیوع عوامل خطر بکاهند و مرگ و میر بیماری‌های قلبی را تا بیش از ۵۰% کاهش دهند. دراین میان به نظر می رسد که برنامه ملی آموزش کلسترول (درآمریکا) یابرانامه ریزی آموزش همگانی درسطوح مختلف جامعه و ارایه راهبردهای عملی به پزشکان، نقش مهمی را ایفا کرده باشد. سطح متوسط کلسترول تام در افراد ۲۰ تا ۷۴ ساله آمریکایی، درطی سال های ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۱ میلادی از ۲۲۰ به mg/dl 205 کاهش یافته است. بااین حال، هنوز ۵۱% از افراد کلسترول بالای ۲۰۰ و ۲۰% افراد کلسترول بالای mg/dl 240 دارند.

درمورد شیوع اختلال های لیپید درایران مطالعه های وسیعی انجام شده اند. در طرح سالمت و بیماری معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۲۴ استان کشور مورد بررسی قرار گرفته اند. دراین مطالعه که در سطح کشور انجام پذیرفت (۱۳۷۲)، سطح کلسترول تام در ۴۱% مردان و ۴۷% زنان ۴۰ تا ۶۹ ساله، mg/dl 200 یا بالاتر گزارش شده است درشهر تهران ۱۳۶۹)، ۳۸% مردان و ۴۸% زنان کلسترول بالا داشته اند. متوسط سطح کلسترول دراین گروه سنی mg/dl 196 گزارش شده است.

طرح قلب سالم (۱۳۷۶) افراد ۳۵ تا ۶۵ ساله شهر تهران را از نظر شیوع عوامل خطر مورد بررسی قرار داده است براساس نتایج این طرح، کلسترول بالا mg/dl 200 یا بالاتر در ۶۲% تری گلیسیرید بالا mg/dl200 یا بالاتر در ۳۲% LDL بالا mg/dl130 یا بالاتر در ۵۱% و HDL پایین (کمتر از mg/dl 35 در ۶% افراد دیده می شود. علاوه براین،متوسط سطح کلسترول نسبت به یافته های سال ۱۳۶۹ درگروه سنی مشابه باشد. نتایج مطالعه های دیگری نیز مشابه فوق گزارش شده اند یافته های این مطالعه ها همگی نشان دهنده ابعاد اپیدمی اختلال های لیپید درجامعه ما هستند.

سیگار:
خطرات و عواقب قلبی-عروقی کشیدن سیگار از اواسط این قرن مورد تأکید قرارگرفته است. سیگار مهمترین عامل مرگ زودترس درافراد ۳۵ تا ۶۹ ساله در کشورهای پیشرفته بشمار می رود، به طوری که تخمین زده می شود سیگار عامل ۳۰%مرگ ها دراین گروه سنی باشد. سیگار مرگ و میر قلبی –عروقی را تا ۵۰% افزایش می دهد. همچنین رابطه خطی مهمی بین تعداد سیگار مصرفی وخطر قلبی-عروقی وجود دارد.

در ازای هر ۱۰ عدد سیگار، خطر مرگ دراثر بیماری قلبی، درمردان ۱۸% و در زنان ۳۱% بالا می رود. آمار نشان می دهد از هر ۵ مرگی که دراثر سیگار اتفاق می افتد، ۲ مورد آن به علت بیماری قلبی است. علاوه براین، بیماری های ناشی از سیگار هزینه بالایی را برنظام بهداشتی تحمیل می‌کنند. درکشور آمریکا این هزینه پنجاه میلیارد دلار در سال برآورد شده است. مهمتر اینکه ۳۷% افراد غیرسیگاری در خانه یا محل کار خود در معرض دودسیگار دیگران قرار دارند و این امر، احتمال گرفتاری قلبی-عروقی را درآنها تا ۳۰% افزایش می‌دهد. تخمین زده می شود که سالانه ۰۰۰/۳۷ تا ۰۰۰/۴۰ نفر در اثر قرارگرفتن در معرض دود سیگار دیگران از بیماری های قلبی-عروقی فوت می کنند.

سازو کارهای متعددی برای افزایش خطر توسط سیگار ذکر شده اند. سیگار می‌تواند آثار مخربی برجدار آندوتلیوم عروق بگذارد، جریان خون کرونر را مختل کند و باعث بروز اسپاسم عروق کرونر شود. سطح HDL پایین می آید و LDL بالا می رود. علاوه براین با افزایش سطح فیبرینوژن و افزایش تجمع پلاکت ها، احتمال ایجاد لخته و بروز رویدادهای قلبی در حدقابل ملاحظه ای بالا می رود. از سال ۱۹۶۵ تعداد آمریکایی هایی که سیگار می کشند، حدود ۴۰% کاهش یافته است. گرچه، به نظر می‌رسد این کاهش درسال های اخیر متوقف شده و حتی مصرف سیگار در زنان افزایش یافته باشد. درحال حاضر، ۲۸% مردان و ۲۴% زنان آمریکایی سیگار می‌کشند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۲۰ تا ۳۵% زنان در ممالک غربی و ۲ تا ۱۰% زنان در جهان سوم سیگار می کشند. و بالاخره، آمار نشان می دهد که افرادی که کمتر از ۱۲ سال تحصیلات دارند، نسبت به افراد تحصیل کرده، سه برابر بیشتر سیگار می کشند.

در ایران براساس یافته های طرح سلامت و بیماری ۲۷% مردان و ۳%زنان ۱۵ تا ۶۹ ساله سیگار می کشند.
متوسط سیگار مصرفی روزانه، ۶/۱۳ نخ بوده است و ۶۶% این افراد سن شروع سیگار را ۱۵ تا ۲۴ سالگی ذکر کرده اند. درطرح قلب سالم نیز ۲۲% مردان و ۶% زنان سیگاری بوده اند و به ترتیب ۱۱% و ۲% دیگر از مردان و زنان نیز سابقه مصرف آن را ذکر کرده اند. هزینه سیگار مصرفی در ایران ۲/۹ میلیارد ریال درسال برآورد شد است.

پرفشاری خون :
مطالعه های متعدد نشان داده اند که رابطه خطی مهمی بین سطح فشار خون سیستولی و دیاستولی وبروز بیماری های قلبی-عروقی، حتی درسطوحی از فشار خون که در حال حاضر طبیعی تلقی می شوند، وجود دارد. علاوه بر این، درحال حاضر دلایل کافی موجود است که با کنترل فشار خون بالا به خوبی می توان از بروز بیماریهای عروق کرونر، سکته مغزی و نارسایی قلبی جلوگیری کرد. (به مبحث پرفشاری خون مراجعه شود)

دیابت:
شواهد اپیدمیولوژی محکمی وجود دارندکه دیابت چه نوع وابسته به انسولین و چه غیروابسته به انسولین، عامل خطر اصلی ومهمی برای بروز آترواسکلروز عامل مرگ در ۸۰% بیماران دیابتی است. در بیماران دیابتی نوع یک، احتمال مرگ در اثر تنگی عروق کرونر سه برابر بیشتر از همسالان غیردیابتی آنان است. همین طور احتمال مرگ قلبی-عروقی درمردان دیابتی نوع ۲، دو برابر در زنان ۴ برابر افزایش می یابد. تخمین زده می شود که در آمریکا، یک چهارم سکته های قلبی در افراد دیابتی اتفاق می افتد.

ازآنجا که شدت و نوع اختلال های متابولیک در انواع مختلف دیابت و حتی در افراد و جوامع مختلف دیابتی متفاوت است، تطبیق شدت این «عامل خطر» با میزان خطر مشکل است. به عنوان مثال، دیابت نوع ۲ با وجود شدت کمتر هیپرگلیسمی با خطر بالاتر قلبی-عروقی همراه است. عوامل دیگری که در این نوع دیابت وجوددارند نیز ممکن است به این افزایش خطر کمک کنند. از جمله این که به نظر می رسد بالا بودن سطح انسولین و مقاومت محیطی نسبت به انسولین، خود عامل مهمی در ایجاد آترواسکلرز باشد. اختلال چربی های خون که در نوع دوم شایعتر و شدیدتر است نیز می تواند در ایجاد آترواسکلروز نقش مهمی داشته باشد. وجود سایر عوامل خطر و بروز اختلال های سایر ارگان ها نیز در افزایش خطر تأثیر دارند.

شیوع چاقی و پرفشاری درافراد دیابتی بیشتر است. بروز بیماری کلیوی نیز با بالابردن فشار خون و ایجاد اختلال های چربی، خطر بروز بیماری قلبی-عروقی را به شدت بالا می برد. زنان دیابتی قبل از یائسگی بیش از مردان در معرض بروز بیماریهای قلبی-عروقی هستند و در واقع به نظر می رسد دیابت باعث می شود مقاومتی که زنان نسبت به مردان در بروز آترواسکلروز دارند از بین برود. (به بخش دوم، گفتار اول «دیابت» مراجعه شود)

چاقی:
مطالعه های مختلفی رابطه خطی چاقی با بروز بیماری های قلبی-عروقی را نشان داده اند، نماینده توده بدنی معیاری است که امروزه برای ارزیابی چاقی مورد استفاده قرار میگیرد. تعاریف مختلفی برای وزن اضافی و چاقی براساس BMI ذکر شده اند. براساس توصیه انجمن تغذیه آمریکا BMI معاد ل۲۵ یا بالاتر، وزن اضافی و ۲۷ یابالاتر چاقی محسوب می شود، اما به نظر می رسد که BMIمطلوب از این هم پایین تر باشد. حتی افرادی که BMI آنها در حد بالای طبیعی است، در خطر بالاتر قلبی قرار دارند. خطرهای بهداشتی چاقی نه تنها با شدت چاقی بلکه باتوزیع آن نیز رابطه دارد. به نظر می رسد که چاقی شکمی که با نسبت کمر به باسن ارزیابی می شود، تعیین کننده بهتری برای شدت خطر باشد میزان توصیه شده نسبت کمر به باسن در مردان از ۹/۰ و در زنان کمتر از ۸/۰ ذکر شده است.

برخی مطالعه ها مانند فرامینگهام، چاقی را یک عامل خطر مستقل از سایر عوامل نشان داده اند. اما همراه چاقی با عوامل خطر دیگر مانند پرفشاری خون، اختلال چربی های خون، دیابت، کم تحرکی و غیره این ارزیابی رامشکل می کند. در هر حال، چاقی احتمال بروز بیماری قلبی-عروقی را در مردان ۲ برابر و در زنان نزدیک به ۵/۲ برابر افزایش میدهد.

وزن اضافی عامل خطر شایعی است. درآخرین بررسی سلامتی آمریکا (۹۴-۱۹۸۸) حدود ۶۰% مردان و ۴۶% زنان سفید پوست BMI 25 یابالاتر داشته اند که نسبت به یافته های بررسی ۶۲-۱۹۶۰، افزایشی درحدود ۴۳% نشان می دهد. درکشورهای جهان سوم شیوع چاقی از این هم بیشتر است و همچنان درحال افزایش است. در عربستان سعودی شیوع چاقی درمردان ۵۲% و در زنان ۶۵% گزارش شده است. در ۳۶% مردان و ۵۲% زنان تهران نیز BMI بالاتر از ۲۷ گزارش شده است. (به بخش دوم، گفتار دوم، «چاقی» مراجعه شود.

کم تحرکی:
فقدان فعالیت بدنی کافی، خطر رویداد قلبی را تا ۲ برابر افزایش می دهد. تخمین زده می شود که ۱۲% کل مرگ ومیر را در آمریکا می توان به کم تحرکی نسبت داد. بررسی مرکز کنترل بیماری های آمریکا درسال ۱۹۹۴ نشان می دهد که بیش از ۶% افراد به سطح توصیه شده برای فعالیت بدنی نمی رسند و ۲۵% افراد هیچ فعالیت بدنی درخارج ازمحیط کار ندارند. کم تحرکی دربرخی گروه های جامعه شایعتر است. از جمله در زنان، افراد مسن تر، نژادهای غیرسفید و سطوح اقتصادی –اجتماعی پایین تر.
دربررسی شهر تهران ۸۰% مرداو ۸۵% زنان هیچگونه فعالیت بدنی درخارج از محیط کار یا منزل، حتی بصورت قدم زدن منظم را ذکر نمی کردند.

پیشگیری از بیماری های قلبی-عروقی
آترواسکلروز پدیده ای است که از کودکی آغاز می شود و ممکن است تا چندین دهه بدون علامت باشد. هنوز همه علل بروز آرترواسکلروز مشخص نیستند ولی بررسی های اپیدمیولوژی با شناساندن عوامل خطر کمک کرده اند که بتوان با اتخاذ راهبردهای مناسب از خطر بیماری های قلبی-عروقی کاست. همانگونه که گفته شد باوجود بار عظیم بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی، بیماری های قلبی-عروقی قابل پیشگیری ترین بیماری های غیرقابل انتقال (مزمن) انسان به شمار می روند . از این رو، پیشگیری می باید یکی از اهداف مهم نظام های بهداشتی درمانی همه کشورها قرار گیرد.

سیگار قابل پیشگیری ترین عامل خطر به شمار می رود و در واقع بررسی های هزینه – تاثیر نشان می دهند که قطع سیگار کم خرجترین راه برای پیشگیری از بیماری های قلبی است. علاوه براین، سود بالینی قطع سیگار را در زمان کوتاهی می‌توان دید. مطالعه ها نشان داده اند که با قطع سیگار، خطر بروز بیماری های قلبی-عروقی بسرعت کاهش می یابد، به طوری که در ظرف حدود ۳ سال به حدی نزدیک به افراد غیرسیگاری می رسد. درافراد سیگاری مبتلا به تنگی عروق کرونر، اثر قطع سیگار معادل جراحی عروق قلب تخمین زده شده است. روش های مختلفی برای کمک به ترک سیگار وجود دارند، اما بررسی ها نشان داده اند که مهمترین عامل در ترک سیگار، تأکید جدی و مکرر پزشک برقطع مصرف سیگار است.

با توجه به نقش مرکزی کلسترول دربروز آترواسکلروز، اختلال چربی های خون هدف عمده ای برای پیشگیری از بیماری های قلبی به شمار می رود. مطالعه های متعددی نقش موثر و قوی کاهش چربی های خود را در کاهش خطر قلبی و کل مرگ و میر، هم در پیشگیری درسطح اولی و هم درسطح دوم نشان داده اند. امروزه حتی تأثیر مفید کاهش کلسترول درافراد سالمی که کلسترول آنها در سطح طبیعی است، به اثبات رسیده است.
دلایل کافی وجود دارد که تنظیم فشار خون بالا می تواند خطر بروز بیماری عروقی کرونر، سکته مغزی و نارسایی قلبی را کاهش دهد. گرچه دربیشتر مطالعه ها کاهش بروز بیماری عروقی کرونر کمتر از آن چیزی بوده که با میزان کاهش فشار خون انتظار می رفته است، این یافته نباید تردیدی در نقش مهم فشار خون بالا درایجاد تنگی عروق کرونر و یا لزوم درمان مناسب فشار خون بالا ایجاد کند. عوامل متعددی ممکن است دراین مساله دخالت داشته باشند، ازجمله آثار متابولیک برخی از دارو ها یا ضرر احتمالی کاهش بیش از حدفشار خون بالا درافرادی که دچار تنگی عروق قلب هستند.

بیش از ۵۰ مطالعه نشان داده اند که فعالیت بدنی چه در طی کار و چه در زمان فراغت خطر بیماری های قلبی-عروقی را کاهش می دهد. فعالیت بدنی آثار مفیدخود را به احتمال زیاد از چند طریق، مستقیم و غیرمستقیم، اعمال می کند. جریان خون عروق قلب بهبود می یابد، کلسترول بالا LDL و تری گلیسیرید پایین می آیند و HDL بالا می رود، فشارخون کاهش می یابد، تجمع پلاکت ها کم می شود و سایر عوامل انعقادی نیز تعدیل می شوند. حداقل میزان فعالیت که برای کاهش خطر قلبی توصیه می شود، فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت دست کم ۳۰ دقیقه و حداقل سه روز هفته است، اما فعالیت بدنی بیشتر، مفید تر است.
هیچ مطالعه ای اثر کاهش وزن را در کاهش خطر بیماری های قلبی-عروقی به طور اختصاصی بررسی نکرده است. اما دلایل کافی در دست است که کاهش وزن می تواند در تنظیم فشار خون مفید باشد کلسترول خون را پایین بیاورد، HDL را افزایش دهد و به اصلاح متابولیسم گلوکز کمک کند.

رابطه بین کنترل دقیق قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت درچندین مطالعه بررسی شده است، کنترل دقیق قند خون می تواندخطر بروز رتینوپاتی، نورپاتی و نفروپاتی را کاهش دهد و به اصلاح اختلال های لیپید دراین بیماران کمک کند. اما نقش کنترل دقیق قند خون در کاهش عوارض قلبی-عروقی چندان روشن نیست. در مطالعه های انجام شده، باوجودکاهش رویدادهای قلبی-عروقی تا بیش از ۴۰% این یافته از نظر آماری معنی دار نبوده است. دلایل متعددی در توجیه این یافته ذکر شده‌اند، از جمله سن جوان بیمار، کافی نبودن طول زمان مطالعه ها و این نکته که بیماری های قلبی-عروقی بیماری های هستند که در اثر دخالت عوامل متعددی ایجاد می شوند و اصلاح همزمان و سازمان یافته همه عوامل برای پیشگیری از این بیماری‌ها ضرورت دارد.

روش های پیشگیری:
به طور کلی دو راهبرد در این زمینه بکاربرده می شوند. در راهبرد جامعه هدف عمده افزایش آگاهی های عمومی برای شناخت عوامل خطر و چگونگی اصلاح آنها و ایجاد تغییرهای مناسب در عادت ها و شیوه زندگی افراد جامعه است. این راهبرد سعی دارد که شیوع عوامل خطر را در کل جامعه کاهش دهد. در راهبرد دیگر هداف اصلی افرادی هستند که به دلیل وجود عوامل خطر درخطر بالاتری برای بروز گرفتاری قلبی-عروقی قرار دارند. این افراد را می توان با روش های مختلف غربالگری شناسایی کرد و با اصلاح عوامل خطر درآنها از خطر بروز بیماری های قلبی-عروقی کاست. هر دو راهبرد فوق درجوامع مختلف و با روش های مختلف بررسی شده و به درجه های مختلفی موفق بوده اند. نظام بهداشتی-درمانی هر کشور موظف است باتوجه به شرایط محیطی، فرهنگی و اقتصادی هرجامعه مناسب‌ترین شیوه را درهر دو راهبردفوق بکار گیرد.

توصیه های لازم:
راهبردهای مفیدی از سوی مجامع صابحنظر درپیشگیری از عوامل خطر وبیماری های قلبی-عروقی منتشر شده اند که می توانند بسیار راه گشا باشند. آخرین توصیه های عمومی این مراکز برای پیشگیری درسطح اولیه عبارتند از:
دوری از سیگار
کاهش مصرف چربی ورعایت رژیم غذایی قدم اول (انجمن قلب آمریکا) برای تمام افراد جامعه بعد از سن ۲ سالگی: کاهش کل چربی به کمتر از ۲۰% کالری مصرفی روزانه، کاهش مصرفی چربی های اشباع شده تا حد ۸ تا ۱۰% کالری روزانه و کاهش مصرف کلسترول به کمتر از mg300 روزانه
کاهش مصرف نمک
افزایش مصرف میوه وسبزی های تازه، حداقل ۵ وعده در روز.
افزایش فعالیت بدنی تا حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط، حداقل سه بار درهفته.
اندازه گیری فشار خون هر ۲ سال یکبار
درافراد ۲۰ ساله به بالا، اندازه گیری کلسترول تام و HDL هر ۵سال یکبار

گفتار دوم :
«پرفشاری خون»
دکتر فریدون نوحی-دکتر مجیدملکی-دکترسعید اورعی
مقدمه
پرفشاری خون به سطوح فشارخون سیستولی یا دیاستولی اطلاق می شود که با افزایش خطر ابتلا یامیرایی همراه باشد. فشارخون بالا یکی از مهمترین عوامل خطر بروز بیماری های قلبی-عروقی و شایعترین عامل بروز نارسایی قلبی و سکته مغزی دربسیاری از کشورها و شایعترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است. داروهای پایین آورنده فشارخون از رایجترین داروهایی هستند که توسط پزشکان نسخه می شوند، با این حال هنوز بیش از نیمی از بیمارانی که فشار خون بالا دارند درمان نمی شوند و فشار خون در بیشتر آنهایی که درمان می شوند درحدمطلوب کنترل نشده است.

تعریف فشار خون :
فشار خون از نر همودینامیک عبارت است از نیرویی که خون بر دیواره رگ هایی که در آن جریان دارد وارد می کند و ازدیاد فشار خون از افزایش برون ده قلبی یا بالا رفتن مقاومت عروقی و یا هر دو ناشی می شود. با مطالعه های مختلف نشان داده اند که در تمام سطوح فشارخون، خطرمرگ و میر دراثر بیماری های قلبی-عروقی متناسب با بالارفتن میزان فشار خون افزایش می یابد و در واقع نمی توان مرز مشخصی را به عنوان مرز فشار خون طبیعی و فشار خون بالا تعریف کرد. شاید بتوان گفت بهترین و کاربردی ترین تعریف فشار خون بالا، سطحی از فشارخون است که درآن فواید درمان از خطرهای عدم درمان بیشتر باشد. بنابراین، معیارهای عددی که پرفشاری خون را تعریف می کنند، قرار دادی هستند.

براین اساس درافراد بالغ، فشارخن سیستولی mmHg140 یا بالاتر و یا فشار خون دیاستولی mmHg90 یا بالاتر پرفشار خون محسوب میشود. هدف از تشخیص و درمان پرفشاری خون کاهش احتمال بروز بیماری های قلبی-عروقی و مرگ ومیر ناشی از آنهاست. بنابراین طبقه بندی سطح فشارخون می تواند در تعیین افرادی که درخطر بالاتری هستند تعیین راهبرد درمان مفید باشد. آخرین طبقه فشارخون براساس گزارش «ششمین کمیته ملی مشترک درمورد پیشگیری، تشخیص، ارزیابی و درمان پرفشاری خون» درجدول (۱) آورده شده است. افراد در گروه طبیعی بالا درخطر ابتلا به پرفشاری خون باافزایش سن می باشند.
جدول ۱) طبقه بندی فشار خون برای بزرگسالان ۱۸ سال و بیشتر براساس JNCVI
گروه سیستولی
(میلی مترجیوه) دیاستولی
(میلی مترجیوه) پیگیری توصیه شده

مناسب
طبیعی
طبیعی بالا
پرفشاری خون
درجه ۱
درجه ۲
درجه۳ ۱۲۰<
۱۳۰<
۱۳۹-۱۳۰

۱۵۹-۱۴۰
۱۷۹-۱۶۰
۱۸۰
و
و
یا

یا
یا
یا ۸۰<
۸۵<
۸۹-۸۵

۹۹-۹۰
۱۰۹-۱۰۰
۱۱۰
ــ
بازبینی هر دو سال
بازبینی هر سال

هردوماه تأیید شود
درعرض یک ماه به مراکز مراقبت ارجاع شود
درعرض یک هفته به مراکز مراقبت ارجاع شود.

اپیدمیولوژی توصیفی

گروه های پرخطر:
شیوع پرفشاری خون به سن، جنس و نژاد بستگی دارد. شیوع پرفشاری خون در سیاه پوستان بالاتر از سفید پوستان است، سن بروز آن پایین تر وعوارض فشار خون بالا دراین نژاد شایعتر است، تا قبل از ۵۵ سالگی پرفشاری خون در زنان نسبت به مردان شیوع کمتری دارد و با عوارض کمتری همراه است. علاوه براین شیوع پرفشاری خون با میزان تحصیل و سطح درآمد نسبت معکوس دارد. در بسیاری از کشورها در بزرگسالان از هر چهار نفر یک نفر مبتلا به پرفشاری خون است. آخرین بررسی سلامتی در کشور آمریکا حاکی از این است که ۲۵% مردان و ۲۱% زنان فشارخون mmHg 90/40 یا بالاتر دارند. با این وجود، شیوع فشار خون بالا در این کشور در دهه های گذشته کاهش قابل ملاحظه ای داشته است که می تواند به علت دقت بیشتری در اندازه گیری وتشخیص فشار خون بالا ویا حاصل اقدام های وسیع انجام شده درجهت پیشگیری اولیه بیماری های قلبی-عروقی دراین کشور باشد. شیوع پرفشاری خون در کشورهای اروپایی نیز درهمین حدود ذکر شده است و در کشورهای اروپای شرقی بالاتر از اروپای غربی بوده است.

درکشورهای مدیترانه شرقی و خاورمیانه، شیوع فشار خون بالا در بررسی های مختلف از ۱۰% تا بیش از ۱۷% گزارش شده است. تغییرهای سریع اجتماعی و اقتصادی این کشورها در دهه های اخیر سبب شده است که شیوع بسیاری از عوامل خطر بیماری های قلبی-عروقی ازجمله مصرف سیگار، اختلال چربی های خون وفشار خون بالا رو به افزایش داشته باشد و مرگ ومیر بیماری های قلبی-عروقی دراین کشورها بالا رود. مطالعه های انجام شده درکشور ما نیز حاکی از شیوع بالای فشار خون هستند. درمطالعه ای که توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال

۷۰-۱۳۶۹ انجام شده است، شیوع فشار خون دیاستولی بالا در افراد بالای ۱۵ سال ساکن تهران حدود ۱۲% و فشار خون سیستولی بالا حدود ۱۵% برآورد شده است. درهمین بررسی فشار خون دیاستولی بالا، درگروه سنی ۳۵ تا ۶۵ ساله، در ۴۷% مردان و ۵۵% زنان یافت شده است. درطرح سلامت و بیماری که در ۲۴ استان کشور در سالهای ۷۲-۱۳۶۹ انجام گرفت، فشار خون دیاستولی ۹۰ میل متر جیوه یا بالاتر در ۱۴% از افراد ۱۲ تا ۶۹ ساله گزارش شده است. درهمین بررسی حدود ۳۴% از افراد ۳۵ تا ۶۹ ساله در کل استان ها و ۳۸% درتهران فشار خون دیاستولی بالایی داشته اند.

در آخرین بررسی شهر تهران در طرح قلب سالم (۱۳۷۶) شیوع فشار خون دیاستولی بالا در محدوده ۲۵ تا ۶۵ سال، حدود ۲۳% و فشار خون سیستولی بالا (بدون بالا بودن فشار خون دیاستولی) حدود ۱۰% نشان داده شده است. این آمار لزوم توجه بیشتر به عوامل خطر قلبی عروقی و اهمیت پیشگیری اولیه را در کشور بیش از پیش مورد تأکید قرار می دهند.

علل پرفشاری خون :
دربیشتر موارد (۹۰-۹۵%) علت پرفشاری خون ناشناخته است (پرفشاری خون اولیه) با این حال، از آنجاکه در بسیاری از موارد پرفشاری خون ثانویه، می توان به علاج قطعی دست یافت، بررسی مناسب بیماران اهمیت زیادی دارد. شیوع انواع ثانویه با ویژگی های جمعیت مورد مطالعه ارتباط دارد . شایعترین علت پرفشاری خون ثانویه در زنان جوان، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری است. اما درسایر افراد جامعه بیماری های کلیوی شایعترین عامل به شمار می روند. عوامل موثر در فشار خون بالا را می توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
۱-عوامل غیرقابل تغییر، مانند: سن –جنس –نژاد و عوامل ژنتیکی.
۲-عوامل قابل تغییر واصلاح پذیر. مانند: مصرف سیگار، چاقی، فقدان فعالیت بدنی کافی و نوشیدن مشروبات الکلی، رژیم غذایی با سدیم بالا و پتاسیم پایین.

علایم:
دریک جمله می توان گفت که مهمترین مشخصه فشارخون بالا، بی علامتی آن است.
گرچه برخی مطالعه ها شیوع علامی چون سردرد صبحگاهی، سرگیجه و تاری دید را در این بیماران بالاتر از افراد سالم نشان داده اند، بیشتر بیماران مبتلا به پرفشاری خون قبل از بروز عوارض فشار خون بالا، بکلی بدون علامت هستند و این مهمترن مانع در تشخیص و کنترل فشارخون بالا درسطح جامعه محسوب می شود.
علایم بیماران ممکن است به علت بروز عوارض قلبی، مغزی یاکلیوی فشار خون بالا و یا درموارد دیگر نشانه ای از علت زمینه ای ایجاد فشارخون بالا مثال هایی ازنوع اخیر عبارتند از:

پرادراری و تشنگی زیاد ثانوی به علت هیپوکالمی دربیماران هیپرآلدوسترونیسم، افزایش وزن وضعف ماهیچه ای در بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ و یا علایم حمله ای سردرد، تپش قلب و تعویق در بیماران با فتوکروموسیتوم.

عوارض بیماری و پیش آگهی
گرچه شیوع و شدت بروز عوارض با شدت فشارخون بالا ارتباط دارد، پرفشاری خون حتی درموارد خفیف نیز خطر بروز عوارض قلبی-عروقی رابه مقدار قابل ملاحظه ای افزایش می دهد. درواقع از آنجا که بیش از ۶۰% بیماران مبتلا به پرفشاری خون فشار خون دیاستولی بین ۹۰ تا mmHg 100 دارند، بیشترین عوارض مربوط به فشار خون بالا در این گروه از بیماران دیده می شود.

شدت عوارض فشارخون بالا به عوامل دیگری نیز بستگی دارد، ازجمله نژاد، جنس و همراهی سایر عوامل خطر بیماری های قلبی-عروقی مانند کشیدن سیگار، چربی خون بالاو دیابت. علاوه براین طرف نظر از شدت فشارخون و عوامل ذکر شده همراه، تهاجم زیست شناختی فشار خون بالامی تواند در افرادمختلف متفاوت باشد. بنابراین، یافتن نشانه های آسیب به عضوهای مختلف، حتی در فشارخون های خفیف، درمان جدیدتر فشارخون بالا را ایجاب می کند. تغییرهای عروقی ته چشم بصورت رتینوپاتی ناشی از فشارخون بالا و چه رتینوپاتی آتریواسکلروتیک، معیار خوبی برای ارزیابی شدت آسیب های فشارخون بالا بر سیستم عروقی هستند.
مهمترین عضوهایی که دراثر فشارخون بالا آسیب می بینند عبارتند از: قلب، مغز وکبد.

الف)هیپرتروفی بطن که امروزه به عنوان یک عامل خطر مستقل شناخته می شود، احتمال بروز آرتیمی های قلبی و مرگ را بیش از دو برابر افزایش می دهد. فشارخون بالا دربسیاری از مطالعه ها، شایعترین عامل نارسایی قلبی نیز به شمار می رود. علاوه براین باتشدید آترواسکلروز می توان به تنگی عروق کرونر، انفاکتوس قلبی و مرگ ناگهانی منجر شود.
ب) فشار خون بالابخصوص فشار خون سیستولی بالا یکی از مهمترین عوامل بروز سکته مغزی است. سکته مغزی ممکن است به علت آترواسکلروز عروق مغز و انسداد آنها و یا پارگی شریان های مغزی باشد.
ج)فشار خون بالا میتواند به اسکلروز گلومرول ها، میکروآلبومینوری و درنهایت نارسایی کلیه منجر شود. درواقع، فشارخون بالا شایعترین عامل ایجاد نارسایی پیشرفته کلیه است.

درصورت عدم درمان مناسب، ۵۰% بیماران مبتلا به پرفشاری خون دراثر بیماری عروقی کرونر یا نارسایی قلبی، حدود ۳۳% دراثر سکته مغزی و حدود ۱۰ تا ۱۵% دراثر نارسایی کلیه فوت می کنند. بااین حال با درمان مناسب و جدی فشارخون بالا به خوبی می توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد. مطالعه های کنترل شده نشان داده اند که کاهش متوسط mmHg 5 درفشار خون دیاستولی میتواند خطر نسبی بروز سکته مغزی را تا ۴۰% و رویدادهای قلبی را تا ۱۵% کاهش دهد.
اقدام های پیشگیری و کنترل
پیشگیری و کنترل شامل دو قمست است:
۱- پیشگیری از ابتلا به پرفشاری خون (پیشگیری)
۲- پیشگیری از عوارض پرفشاری خون (کنترل)
برای پیشگیری از ابتلا به پرفشاری خون، ضمن آگاهی دادن به افراد جامعه درمورد اهمیت بیماری، فقدان علائم و لزوم اندازه گیری مرتب فشارخون هر ۲ سال یکبار، توجه دادن به عوامل موثر و قابل اصلاح درجلوگیری از افزایش فشار خون نیز بسیار مفید و اساسی است. این عوامل عبارتند از :
۱- رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف نمک و محدودیت مصرف چربی های اشباع شده و کلسترول.
۲- افزایش مصرف میوه وسبزی های تازه.
۳- تعدیل میزان مصرف کالری و پیشگیری از چاقی.
۴- افزایش فعالیت های بدنی پرتحرک به مدت حداقل ۳۰ دقیقه و حداقل ۳ روز در هفته.
۵- دوری از دود سیگار.

باوجود اهمیت بسیار زیاد فشارخون بالا و نقش آن در افزایش مرگ و میر قلبی-عروقی هنوز درصد بالایی از بیماران از بالا بودن فشارخون خود اطلاع ندارند و هنوز درصد بالایی از بیمارانی که شناخته شده اند، تحت درمان قرار ندارند و یا فشارخون آنها در حدمطلوبی کنترل نشده است. آمارها نشان می دهند که در کشور آمریکا هنوز فقط حدود یک چهارم بیماران از کنترل مطلوب (فشارخون کمتر از mmHg 90/140 )برخوردار هستند.
وضعیت گزارش شده از کشورهای پیشرفته دیگر نیزمشابه همین یافته است. دربررسی ۰۰۰/۱۴ بیمار در اروپای غربی، میان کنترل فشار خون بالا ۴۳% و در اسپانیا ۱۳ تا ۲۶% گزار شده است. درکشور ما بررسی فشار خون مردم تهران نشان داد که کمتر از نیمی از بیماران مبتلا به پرفشاری خون از بیماری خود اطلاع دارند وکمتر از ۲۰% بیماران درحد یک گروه پرخطر از بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر نیز با وجود اینکه ۸۰% بیماران از فشارخون بالای خود مطلع بودند و تحت درمان متخصص قلب قرار داشتند، فقط ۳۸% بیماران درحد مطلوبی کنترل شده بودند.

موانع کنترل فشارخون بالا:
بدون علامت بودن فشارخون بالا یکی از عمده ترین موانع تشخیص و درمان این بیماری به شمار می رود. درفقدان علایم آزاردهنده بیمار انگیزه ای برای مراجعه به پزشک، مصرف مرتب دارو و حتی تحمل عوارض جانبی خفیف دارو احساس نمی‌کند. ارتباط مناسب پزشک با بیمار، جلب اعتماد بیمار و آگاه نمودن او از چیستی بیماری و عوارض آن، می تواند بیمار را به پیروی از دستورهای پزشک تشویق نماید.
پیشنهادهایی برای کنترل پرفشاری خود در کشور
۱- آشنایی پزشکان و کادر پزشکی با بیماری وعوارض آن.
۲- آشنا کردن پزشکان با درمان ها واهداف درمانی جدید.
۳- دادن آگاهی و هشدارهای لازم به افراد جامعه در رابطه با اهمیت فشارخون بالا و مشکل های ناشی از ابتلای به این عارضه.
۴- برنامه ریزی هماهنگ و گسترده درجهت تعیین شیوع بیماری درگروه های مختلف اجتماع باتوجه به سن، جنس، محل زندگی و غیره.
۵- ایجاد مرکز تشخیص و درمانی درمناطق مختلف کشوربرای هدایت، تشخیص و درمان بیماران .

گفتار اول :
«مقدمه ای بر اپیدمیولوژی سرطان ها»
(دکتر محمد علی محققی )
مقدمه
درحال حاضر سرطان ها یکی از مسایل مهم و اصلی بهداشت و درمان درایران و تمام دنیا می باشند. درکشور ما اهمیت بیماری درحال افزایش است و به عنوان سومین علت مرگ و میر ودومین گروه بزرگ از بیماری های مزمن و غیره قابل انتقال، بهداشت و درمان کشور را عرضه خود قرار داده است. عادت های جدید زندگی، افزایش مصرف دخانیات، افزایش جمعیت و مسن تر شدن ترکیب جمعیتی، از عوامل مسبب افزایش موارد بیماری سرطان محسوب می شوند. مطالعه ها و مشاهده های متعدد نشان داده اند که سرطان های پوست، سیستم لنفاوی، قسمت فوقانی دستگاه گوارش و سرطان پستان در زنان، در کشور ما شایع و میزان بروز موارد جدید این نوع بیماری ها رو به افزایش است. کنترل بیماری های عفونی حاد، گسترش سریع مصرف سیگار دربین دربین نوجوانان و جوانان و سایر اقشار، عادت های غذایی جدید به سبک غربی، الودگی های زیست محیطی و شرایط نامساعد درمحیطهای زیست انسانی، رواج ابتلا به بعضی از بیماری های مسری مانند هپاتیت ویروسی C,B در زمره سایر دلایل کلان منتهی به افزایش سرطان در جامعه ما محسوب می شوند.