فایل ورد کامل مقاله اصول علمی پرورش کرم ابریشم؛ بررسی فرآیندهای زیستی و کاربردهای اقتصادی در صنعت ابریشم

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله اصول علمی پرورش کرم ابریشم؛ بررسی فرآیندهای زیستی و کاربردهای اقتصادی در صنعت ابریشم دارای ۱۰۸ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله اصول علمی پرورش کرم ابریشم؛ بررسی فرآیندهای زیستی و کاربردهای اقتصادی در صنعت ابریشم  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله اصول علمی پرورش کرم ابریشم؛ بررسی فرآیندهای زیستی و کاربردهای اقتصادی در صنعت ابریشم،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله اصول علمی پرورش کرم ابریشم؛ بررسی فرآیندهای زیستی و کاربردهای اقتصادی در صنعت ابریشم :

تاریخچه کرم ابریشم

گونه اهلی کرم ابریشم که پرورش آن از آغاز تا به امروز متداول بوده و تقریباً در چهار هزار و ششصد سال پیش به طور اتفاقی توسط ملکه چین ( سی لینگ شی ) در هنگام قدم زدن در جنگلی با پیدا کردن پیله ای از روی درخت توت و تنیدن تارهای آن به دور انگشت خود کشف و بدین ترتیب رازی از طبیعت آشکار گردید.
در حقیقت این پدیده اتفاقی به تدریج پایه گذار صنعت پرورش و تهیه ابریشم در جهان شده و بعدها این شاهزاده خانم در تاریخ به الهه ابریشم ، ملقب گردید. تا مدتها پس از کشف ابریشم راز تهیه آن در انحصار چین بود امپراطوران چین در طی قرون متمادی همواره سعی کردند تا اسرار تهیه آن را از جهانیان پنهان دارند، حتی حکومت چین برای کسانی که می خواستند راز تهیه ابریشم را به خارج از کشور انتقال دهند مجازات مرگ تعیین کرده بودند . با وجود این سختگیریها تا نیم قرن ، چین تنها کشور تولید کننده ابریشم در جهان بود.
استقبال وسیع و همه جانبه مردم دنیا از ابریشم و سود آوری تجارت این کالا آن چنان مورد توجه واقع گردید که برای تجارت آن جاده ای ساخته شد که یازده هزار کیلومتر طول داشت و شهر هسیان چین را به رم شرقی متصل می کرد. این جاده از ترکستان ـ سمرقند گذشته و به مرزهای ایران می رسید و پس از عبور از طوس ، دامغان ، گرگان و ری به قزوین و از آنجا به شعباتی متصل می شد که شاخه ای از آن به ترکیه و بعد به اروپا متصل می گشت . در ضمن برای اینکه کاروان های حامل ابریشم به سلامت مسیر تا اروپا را طی نمایند مرتباً بین ایران و چین نمایندگانی در رفت و آمد بودند.
در تمام این مدت سختگیری های امپراطوران چین ، به منظور حفظ انحصار تهیه ابریشم زیادتر می شد و هر روز مقررات سخت تری وضع می کردند با وجود چنین سیاست وحشت و استتاری ، نوشته اند به سال ۴۱۹ میلادی شاهزاده خانم دیگری از چین که به ازدواج فرمانروای کشور ترکستان در آمده بود ، برای نشان دادن درجه محبت و فداکاری خود با استقبال از مرگ چندین عدد تخم نوغان را در لابلای موهای خود پنهان و به عنوان هدیه ای در ترکستان تقدیم همسرش کرد.
و بدین ترتیب تهیه ابریشم از انحصار چین خارج گردید .
در حال حاضر با گذشت قرن ها هنوز چین بزرگترین تولید کننده ابریشم در جهان است.
هندوستان دو مین کشور تولید کننده ابریشم بوده و ژاپن سومین کشور تولید کننده ابریشم و شوروی سابق مقام بعدی را در جهان دارا بوده است.
فرانسه نیز زمانی از تولید کنندگان عمده ابریشم جهان بود ولی پس از شیوع بیماری واگیردار پبرین در سال ۱۸۵۰ ، خسارات فراوانی به این صنعت وارد شد این بیماری چنان دامنه وسیعی پیدا کرد که ناپلئون سوم ، لویی پاستور را مأمور مطالعه روی این بیماری و پیدا کردن راههای مبارزه با آن نمود.
پس از چهار سال تحقیق پاستور ، دانشمند فرانسوی موفق به شناسایی و کشف عامل بیماری و راه مبارزه با آن گردید. با وجود این ، این توفیق تربیت و پرورش کرم ابریشم دیگر در فرانسه پا نگرفت ، زیرا واردات آن از کشورهای دیگر توسعه زیادی یافته بود.
وضعیت ابریشم در ایران
تولید ابریشم ایران در حال حاضر ۴۰۰ تن در سال است طبق مدارک موجود میزان ابریشم تولیدی در گذشته در حدود ۳۰۰۰ تن در سال بوده حتی زمانی از ایران تخم نوغان جهت پرورش به کشورهای خارج بویژه اروپا صادر می شده است.
در نگرش تاریخی به این رشته از کشاورزی وضعیت اولین اشاره در متون تاریخی مربوط به تولید ابریشم در مازندران است. در ضمن مارکوپولو نیز در سفرنامه خود به تولید فراوان ابریشم در طبرستان (مازندران) اشاره کرده است.
آنچه مسلم است در گذشته ایران یکی از کشورهای مهم تولید کننده و به ویژه در شهرهای طبرستان ، خاوران ری و حتی زابلستان تولید ابریشم رواج قابل توجهی داشته است . این وضعیت در زمان صفویه نیز به اوج شکوفایی خود رسیده بود.
متأسفانه دو اتفاق مهم صنعت پرورش کرم ابریشم را در دنیا مختل ساخت ، مسلماً تولید ابریشم ایران نیز از آن بی تأثیر نبود.
واقعه مهم نخست اپیدمی بیماری پبرین در فرانسه بود که همانند بیماری نیوکاسل طیور ، پرورش این کرم را در سطح بسیار گسترده ای از جهان در معرض نابودی قرار داد. بنا براین با سعی و تلاش دانشمند ارزنده فرانسوی « لویی پاستور » که عامل این بیماری را در سال ۱۸۷۰ شناسایی و راه پیشگیری از آن را به دنیا اعلام کرد بدون شک این صنعت با نابودی کامل روبرو می شد.
اتفاق دوم که در تاریخ حیات پرورش این کرم دخالت عمده ای دارد توفیق فردی به نام شاردونه در ساخت الیافی از مواد شیمیایی بود که شباهت بسیار زیادی به ابریشم داشت (در سال ۱۸۸۹ ) این کشف رکود عجیبی در بازار تجارت ابریشم جهان بوجود آورد.
با وجود این رویداد تولید ابریشم در ایران حتی در این دوره نیز رونق قابل توجهی داشته است چنانچه اگر دومین سفرنامه مظفرالدین شاه به فرنگ را مطالعه کنیم خواهیم دید که از رونق کرم ابریشم در ایران ، طی این سالها سخن به میان آمده است در حقیقت در این سالها ابریشم کالای عمده تجارت ایران بوده و در تجارت خارجی ، این کشور را قادر می ساخته تا بهای بخش قابل توجهی از واردات خود را با در آمد آن بپردازد . میزان تولید این محصول در سال ۱۳۴۳ در اوج خود بوده ولی از آن به بعد دچار آفت گشته و در نتیجه تغییر کیفیت ، قیمت آن نیز تنزل یافته است .
در سال های گذشته جهت احیای امر نوغان داری ، تشکیلات مستقلی به نام شرکت نوغان به وجود آمد و بدنبال آن کارخانه حریر بافی چالوس تاسیس گردید . متاسفانه پس از شروع کار کارخانه تولید ابریشم بر خلاف انتظار پایین آمد ، زیرا شرکت نوغان برای جبران هزینه های فراوان کارخانه مجبور به پایین آوردن نرخ خرید اجباری پیله بود . در طی این سالها بالاترین رقم تولید مربوط به سال ۱۳۵۱ بوده یعنی ۱۱۱ تن پیله بوده است .
پس از انقلاب اقداماتی در جهت احیای این رشته از کشاورزی و صنعت به عمل آمده از جمله آن اقدامات تشکیل شرکت سهامی مطالعات و تحقیقات پرورش کرم ابریشم بود این شرکت عملاً کار خود را از سال ۱۳۵۹ شروع کرده است . وظیفه این شرکت تهیه و توزیع تخم نوغان تهیه و توزیع نهال توت ، خرید پیله بر اساس قیمت های تعیین شده بود . کارخانه هایی که در حال حاضر در امر ابریشم کشی کشور فعالیت دارند ، عبارتند از کارخانه صنایع ابریشم گیلان در صومعه سرا ، کارخانه صنایع ابریشم طوس در مشهد و کارخانه پیله و ابریشم شمال
چگونگی پرورش کرم ابریشم در ایران
همان طور که در مبحث تاریخچه این صنعت در گذشته اشاره شده ، تولید ابریشم از زمان های خیلی دور در ایران رایج بوده و بخش مهمی از صادرات کشور را در آن زمان تشکیل می داده است .
در حال حاضر پرورش کرم ابریشم در استانهای گیلان و مازندران ، خراسان، آذربایجان، اصفهان، یزد و کرمانشاه رایج است . در استان گیلان که ۸۰% تولید کشور را بر عهده دارد پرورش این کرم در اردیبهشت و در سایر استانها در فروردین ماه زمانی که توت پنج برگ می شود انجام می گیرد.
چنانچه برای کرم ابریشم شرایط پرورش مطلوبی ایجاد گردد و برگ توت هم مهیا باشد می توان هر موقع از سال به امر پرورش کرم پرداخت .
بهترین فصل برای کرم ابریشم فصل بهار است که هوا مساعد بوده و برگ های توت هم ظریف و مغذی
می باشد . در فصول تابستان و پاییز از آن جهت که مواد سلولزی برگها بیشتر و مواد قابل هضم آنها کمتر است . غالباً پرورش کرم با سوء تغذیه و متعاقب آن با بروز بیماری های مختلف همراه می باشد . تغییرات جوی و هوا نیز در دو دوره تابستان و پاییز مؤثر بوده و ممکن است زمینه را برای فعالیت عوامل بیماریزای کرم ابریشم
فراهم نماید.

برخی مشکلات صنعت ابریشم در ایران
۱- کیفیت نامطلوب محصول و پایین بودن بازدهی در اثر عوامل مختلف از جمله عدم رعایت موازین بهداشتی
۲- عدم وجود ضوابط دقیق متکی بر اصول بهداشتی مخصوص جایگاه پرورش یا تلمبارها همانند سایر رشته های دامپروری ، در نتیجه عدم توجه کشاورزان به فضای برای هر جعبه تخم نوغان که این نکته می تواند الفبای پرورش باشد .
۳- عدم آشنایی کافی کشاورزان با این رشته و نیز ناآگاهی آنها در امر کشت توت و تغذیه کرم
۴- عدم توجه و دقت به امر تغذیه کرم
۵- استفاده از روشها و وسایل سنتی در خفه و خشک کردن پیله و عدم دسترسی با کاربرد صحیح و مدرن
۶- استفاده از وسایل سنتی و تبدیل پیله به ابریشم خام
۷- بالا بودن هزینه های پرورش
۸- پراکندگی یا نبودن مراکز مختلف سرویس دهی به ویژه در امر بهداشت
مراکز تهیه و توزیع ، تولید تخم نوغان تا مرحله ابریشم در ایران
مراکز فعلی تهیه تخم نوغان در کشور : رشت ، بندر انزلی ، تربت حیدریه ، نطنز
مراکز مهم تولید پیله : گیلان ، مازندران ، خراسان ، اصفهان، آذربایجان شرقی
مراکز ابریشم کشی : گیلان ، مازندران ، خراسان
مراکز تهیه ابریشم آماده : کاشان، مشهد، اصفهان
مراکز تولید فرآورده های ابریشمی : قم ، اصفهان، کاشان ، نایین ، مشهد، اسکو در آذربایجان شرقی .
توتستان
ا – کلیاتی راجع به درخت توت و توتستان
درخت توت متعلق به خانواده Moraceae است و بصورت وحشی در آسیا رشد می کند و گسترش و رویش آن از شمالی ترین نقاط تا مناطق گرمسیری آسیا ادامه دارد. درخت توت به چند گروه و نژاد تقسیم می شود که این طبقه بندی براساس نوع برگ ،گل و شاخه صورت می گیرد . در ژاپن بیش از هزار نوع توت کشت می شود که ده نوع بسیار عام است و بطور وسیعی کشت می شود در تایلند بیش از ۵۰ نوع (واریته) توت وجود دارد که سه نوع آن بسیار فراوان کشت می شود . متأسفانه در ایران هیچگونه مطالعه جدی روی واریته های مختلف توت موجود در استانهای مختلف انجام نشده است.
شکل و فرم توتستان
برای رشد توتستان جوانه ها ، شاخه ها ، برگها و ریشه درخت توت هرکدام نقش مهمی ایفا می کنند.
برگ
برگ توت از صفحه برگ ، ساقه و گوشواره برگ تشکیل شده است . برگ بعضی از انواع مضرّس بوده و بعضی صاف هستند برگ عضوی بسیار مهم بوده وظیفه اش تولید ازت است شکل برگ با توجه به نوع برگ متفاوت است .
شاخه و جوانه
معمولاً درخت توت را در توتستانها بصورت پاکوتاه ، نگه داشته و شاخه هایش را هر چند ماه یکبار قطع
می کنند و در نتیجه از جوانه های باقیمانده شاخه ، برگهای جوان رشد کرده و شاخه های جدید را تولید
می نماید، برگهای توت بعد از مدت معینی سبز شده و آماده مصرف می شوند این مدت در واریته های مختلف متفاوت است در محل اتصال دمبرگ به ساقه یک جوانه جانبی ظاهر می شود. وقتی که شاخه ای قطع شود جوانه های جانبی زیر محل قطع شده دوباره رشد کرده و شاخه جدید تولید می کند . شاخه ها انتقال شیره خام را از ریشه به برگها و انتقال شیره پرورده را به ریشه بعهده دارند.
ریشه
ریشه شامل ریشه اصلی ، ریشه های جانبی که از ریشه اصلی جدا شده اند و ریشکهایی است که از ریشه های جانبی جدا می شوند . ریشکها وظیفه تغذیه را بعهده دارند و غذا و آب از زمین جذب می کنند. ریشه های اصلی موجب تثبیت و تقویت گیاه در زمین می شوند. آب و مواد جذب شده از راه ریشه های اصلی و ساقه به
برگها می رسند .
گل
توت درختی است یک پایه که دارای گل نر و ماده می باشد . دانه های گرده با تلقیح تخمک ماده بذر تولید می کند. بعضی از انواع توت تنها گل نر و بعضی تنها گل ماده دارند بعضی از انواع نیز هر دو نوع گل را روی هر شاخه دارند. هر ۱۰ تا ۲۰ گل نر یا ماده در کنار هم قرار می گیرند .
رشد توتستان
رشد توتستان بستگی زیادی به درجه حرارت دارد در مناطق معتدله ، جوانه ها در فروردین شروع به فعالیت کرده و در ماههای تیر و مرداد که هوا گرمتر است رشد بسیار سریعتری دارند. رشد توتستان با پایین آمدن درجه حرارت کم شده و در اواخر آبان و اوایل آذر کاملاً متوقف می شود سپس برگهای درخت ریخته و به خواب زمستانه فرو می رود و این چرخه دوباره ادامه پیدا می کند. در مناطق گرمسیری نظیر تایلند خواب زمستانه برای درخت توت وجود ندارد و رشد درخت در طول سال ادامه می یابد ولی میزان رشد در فصلهای پر باران و فصلهای خشک فرق می کند رشد توتستان بستگی زیادی به حاصلخیزی خاک نیز دارد هرچه خاک حاصلخیزتر باشد رشد سریعتر است.
روشهای تولید نهال توت
روش تولید توت به صورت تولید جنسی و غیر جنسی است. اولین کار در تولید نهال ، بذرکاری یا (روش جنسی) است بیشتر نهالها به دست آمده از بذرکاری در پیوند زنی مورد استفاده قرار می گیرند . به تازگی روشی تحت بررسی است که با این روش نهالها دارای مشخصات یک شکل می شوند و مشخصات نامناسب ، با آن مخلوط نمی شوند. البته این روش هنوز از حالت آزمایشی خارج نشده است. روشهای غیر جنسی شامل پیوند زنی ، قلمه زنی خوابانیدن شاخه است . در مناطق گرمسیری قلمه زنی معمولترین روش است.
بذرکاری
بذر توت برای ایجاد نهال توت است درخت توت از نظر ژنتیکی هتروزیگوت بوده است و بنابراین بسیار مشکل است که نهالهای تولید شده دارای ویژگیهای یکسان باشند به همین دلیل با بذرکاری ، نهالهایی تولید می شوند که از آنها برای عمل پیوند زنی استفاده می شود بخشی از این نهالها را نیز به عنوان درخت اصلی و برای بذرگیری مورد استفاده قرار می دهند.
روش بذر کاری
برای تهیه بذر از میوه های درختان توت محل هر منطقه استفاده می شود برای این کار میوه های رسیده را جمع کرده ، در ظرفی ریخته و رویش را خاکستر می ریزند و به مدت ۲ تا ۳ روز نگهداری می کنند . پس از این که میوه های توت اندکی تخمیر شد آن را داخل کیسه پارچه ای ریخته و با آب بخوبی می شویند تا توت آن از بین رفته و بذرها از توت جدا شوند. سپس دانه ها را در محل خشک و در سایه نگهداری می کنند قوه نامیه بذر توت دو سال حفظ می شود. برای کشت بذر ، باید خزانه را بصورت زیر آماده کرد.
در هر هکتار ابتدا مقدار لازم کود آلی (تا ۴۰ تن)۲۰۰ کیلو گرم فسفات آمونیم به خاک داده و آن را بخوبی آماده می کنیم . سپس پشته هایی به عرض ۶۰ تا ۸۰ سانتی متر ایجاد نموده و برای هر هکتار حدود ۱۲ کیلوگرم بذر را با ۴ برابر حجم آن خاکستر مخلوط می کنیم و در سطح پشته ها می ریزیم و سپس روی آن را با ماسه
می پوشانیم و روی ماسه را پوسته برنج می ریزیم تا از تابش خورشید به آن جلوگیری شود سپس بوسیله آبیاری بارانی آب پاشی می کنیم بذرها بعد از حدود ۱۵ تا ۲۰ روز جوانه زده و نهالها سر از خاک بیرون می آورند علفهای هرز مرتباً باید وجین شوند و دادن اوره به میزان ۱۰۰ کیلو در هر آبیاری در طول رشد تأثیر زیادی در قویتر شدن نهال ها دارد .
همان طور که قبلاً گفته شد ازدیاد درخت توت به این وسیله بسیار سهل بوده ولی دارای این عیب است که نهالهای توت شبیه یکدیگر نیستند لذا از روش بذرکاری برای پیوند زنی و تولید نهال استفاده می شود .
پیوند زنی
بذرهای کاشته شده بعد از یک سال به عنوان پایه در پیوند زنی مورد استفاده قرار می گیرند . سرشاخه ها در مرحله خواب درخت بریده شده و تا زمان پیوند زنی در یک محل تاریک و سرد که حرارت آن بین صفر تا ۵ درجه سانتیگراد باشد نگهداری می شوند تا از خشک شدن آنها جلوگیری شود روشهای مختلفی برای پیوند زنی وجود دارد که عبارت از پیوند شکمی ـ پیوند جوانه ـ پیوند کیسه ای می باشد . پیوند کیسه ای بسیار ساده بوده و در عین حال دارای گیرایی بسیار بالایی است .
پیوند کیسه ای
نهالهای بذری تا قطر ۶ تا ۸ میلیمتر مطلوب هستند برای مرطوب نگهداشتن آنها بعد از درآمدن از زمین در عمق ۵۰ سانتی متری خاک آن را مدفون می کنند برای برداشتن سرشاخه های سال قبل ساقه های یکساله را حدود بیستم تیرماه از انتها قطع می کنیم و بدون اینکه از برگهایش در آن سال استفاده کنیم ، باقی می گذاریم. این روش بسیار خوب برای تولید سرشاخه مناسب برای پیوند زدن است که اگر این کار نیز انجام نشود از مزارع معمولی میتوان سرشاخه های نسبتاً مناسب را جدا کرد . شاخه های یکساله که حدود ۸ میلیمتر قطر داشته باشند برای این کار مناسب هستند . عموماً این شاخه ها در اواخر بهمن یا اوایل اسفند که شاخه ها کمترین آب را دارند به عمق یک متر کنده ، شاخه ها را در آن نهاده و روی آن ها خاک بریزیم .
مناسب ترین زمان برای پیوند زنی وقتی است که شیره گیاهی نهالهای بذری که به طور موقت کاشته می شوند ، به جریان بیافتند و جوانه ها متورم شوند . در این زمان ، سرشاخه را طوری تکه تکه می کنیم که هرتکه ۲ تا ۳ جوانه داشته باشند . از هر شاخه به طور متوسط می توان ۵ قطعه پیوندک تهیه کرد . پیوندکها به این صورت تراشیده می شوند که قسمت بالایی آن را در دست گرفته و از ۳ سانتی متر انتها شروع به تراشیدن می کنیم ، شاخه را به صورت قلم درشت تراشیده و سپس کناره های آن را از دو طرف بریده و قلم را نازک می کنیم . وقتی که پیوندک آماده شد ، شروع به آماده کردن پایه می کنیم برای این کار از ریشه نهالهای بذری استفاده می نمایم . آنها را از منطقه یقه قطع کرده ، سپس با چاقو به طرفین منطقه یقه فشار وارد می کنیم تا پوست از مغز ریشه جدا شده و شکل کیسه را به خود بگیرد ، سپس نوک پیوندک را در داخل این کیسه فرو
می کنیم و به این ترتیب ، یک پیوند کامل بدست می آید . ۲۰ تا ۲۵ عدد پیوند را در یک دسته با نخ پرک بسته بندی می کنیم و روی خاک در معرض تابش آفتاب قرار می دهیم. بسته ها را لای خاک اره یا ماسه قرار داد روی آن را می پوشانیم و هوای داخل را گرم نگاه می داریم. در حرارت ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد حدود ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد تا کالوز (callus) تشکیل شده و پیوندک و پایه به هم بچسبند . وقتی جوانه ها کمی متورم شدند، آنها را در یک خزانه که خوب تهیه شده باشد در ردیفهایی به فاصله ۶۰ سانتی متر و یا فاصله ۱۵ سانتیمتر از یکدیگر می کاریم.
خوابانیدن شاخه
شاخه ها را روی زمین خوابانیده و بعد از اینکه ریشه دار شدند از تنه اصلی جدا می شوند و به عنوان نهال مورد استفاده قرار می گیرند.
روش خوابانیدن به این صورت است که شاخه را آهسته به طرف زمین خم می کنیم ، به طوری که کاملاً پایین بیاید و سپس آنرا زیر خاک قرار می دهیم. برای اینکه شاخه خوب به زمین بچسبد آن را در ۲ یا ۳ نقطه به وسیله گیره به زمین می چسبانیم ، بعلاوه اگر ما ابتدای شاخه را با سیم ببندیم از انتقال شیره پرورده به تنه درخت جلوگیری شده و موجب سرعت رشد و تولید ریشه های نابجا می گردد وقتی که پا جوشها رشد کرده و به طول ۱۵ سانتیمتر رسیدند با کاه و کلش آنها را پوشانده و همزمان شاخه ها را می بریم به این ترتیب ۴ تا ۵ شاخه فعال خواهیم داشت . شاخه هایی که خوابانیده شده اند برای پرورش بهاره مورد استفاده قرار می گیرند. وقتی که پا جوشهای جوان به درازای ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر رسیدند / به وسیله کود بیشتر و کلش گذاری در اطراف آنها را تقویت می کنیم. وقتی که می خواهیم نهالها را از خاک خارج کنیم ، اول انتهایی ترین نهال را بیرون می آوریم سپس به طرف نهالهای بعدی پیش می رویم و اجازه می دهیم شاخه قدیمی که در خاک فرو رفته به همراه نهال باقی بماند و در نتیجه نهال کنده شده به صورت L در خواهد آمد
قلمه چوب برم (Soft Wood Cutting)
سر شاخه های جوان ، در اواخر اردیبهشت تا اواسط تیر یعنی وقتی که ۴۰ تا ۵۵ روز از جوانه زدن آنها گذشته باشد در صورتی که قلمه ها از درختان خوب که هرس تابستانه شده اند بریده شده باشند شاخه ها قبلاً در آخرین پرورش پاییز سال قبل و یا قبل از جوانه زدن در بهار همان سال از وسط بریده شده اند در ۲۰ تا ۲۵ روز بعد از جوانه زدن ۲۵ درصد از شاخه های جوان رشد خوبی از خود نشان داده و با قدرت بیشتری به رشد خود ادامه می دهند وقتی به ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتری رسیدند هرکدام بیش از ۳۰ گرم وزن دارند هر درخت در حدود ۴۰ تا ۶۰ تکه از این شاخه های جوان دارد. از این شاخه های جوان قلمه هایی به طول ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر بریده شده و تمام برگها بجز دو برگ فوقانی آن کنده می شوند . منتهی الیه قلمه درست روی جوانه به صورت افقی قطع می گردد. انتهای دیگر در زیر و به صورت مورب بریده می شود.۲۰ تا ۳۰ قلمه را با هم بسته بندی می کنیم. بطوریکه بریدگی زیری در یک سطح قرار بگیرد و موجب تسریع در عمل ریشه زایی شود. بعد از این عمل و قبل از کاشت به مدت ۲ تا ۳ ثانیه زیر بسته را حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر در هورمون ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ppm محلول
( a – Naphtalen –Acetic – Acid) می گذاریم و یا اینکه محلول ۱۰ تا ۲۰ ppm برای ۲۴ ساعت و سپس آنها را شسته و در خاک فرو می کنیم هر دو روش برای ریشه زایی قلمه بسیار مؤثر است و درصورتی که بخواهیم قلمه ها را چند روز نگهداری کنیم زیر قلمه ها را که هورمون زده شده شسته و در بسته های طناب پیچ ۲۰ تا ۳۰ تایی در یک پوشش نمناک در حرارت ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد نگهداری می کنیم به این ترتیب قلمه ها تا ۴ روز قدرت ریشه زایی خود را حفظ می کنند . برای ایجاد بستر قلمه (خزانه قلمه) جایی را انتخاب می کنیم که آب در دسترس بوده عاری از نماتدو بیماری های پوسیدگی ریشه باشد و همچنین دارای ظرفیت بالای نگهداری آب بوده و خاک حاصلخیز داشته ردیفها را در جهت شرقی ـ غربی قرار می دهیم حداقل ۱۵۰۰۰ کیلو کمپوست و ۵۰۰ گرم سوپر فسفات در هکتار به آن اضافه می کنیم . زمین نرم کرده و پشته هایی به بلندی ۵ سانتیمتر و عرض ۶۰ سانتیمتر تهیه می کنیم.
قلمه ها را در هوای ابری یا غروب که آفتاب تابش قوی ندارد در خاک فرو می کنیم . اگر زمین خشک باشد آبیاری بارانی می کنیم و اگر باران ببارد آبیاری را تا چند روز بعد از باران عقب می اندازیم و قلمه ها به فاصله ۱۵ سانتیمتر از یکدیگر و در دو تا سه ردیف کاشته می شود. قلمه ها را در حدود ۵ سانتیمتر و در خاک نرم بطور کاملاً عمودی فرو می کنیم کمپوست نباید مستقیماً با قلمه تماس داشته باشد. بعد از کاشت قلمه اقدام به آبیاری بارانی کرده و تمام بستر را با نایلون می پوشانیم سپس برای آن با بامبو و یا مواد دیگر سایبان درست می کنیم تا در جریان هوای مستقیم قرار نگیرد و بعلاوه برای اجتناب از ایجاد حرارت زیاد و تابش خورشید روکش بالایی را با فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از بستر قرار می دهیم و با علفهای مردابی (گالی) حصیرهای نازک و یا پارچه کتانی روی آن را می پوشانیم. درصورتی که حرارت داخل گرم خانه به ۳۵ درجه سانتیگراد یا بیشتر برسد لایه فوقانی را عوض کرده و یا روکش دیگری به آن اضافه می کنیم تا حرارت کاهش یابد. به وجود رطوبت یا عدم رطوبت بستر از حالت بخار گرفتگی داخل گرم خانه می توان پی برد.
بعد از کاشت قلمه و توفیق در ریشه دهی خوب آنها ، باید در طراحی و ایجاد سایبان دقت کافی به عمل آید و در مدت نگهداری گرم خانه و زمان برداشتن نباید اشتباه کرد . وقتی که روشنایی در روزهای ابری از ۲۰۰۰ لوکس کمتر باشد ریشه زایی بسیار کم می شود و بنابراین باید سایبان را برداشت تا روشنایی بیشتر گردد.
برای تعیین زمان برداشتن نایلون ، تعدادی از قلمه ها را از بستر خارج می کنیم اگر تعدادی که ریشه زده بیشتر از ۱۰۰ عدد و درازترین آنها حدود ۱۰ سانتیمتر باشد زمان برداشتن نایلون فرا رسیده است. معمولاً حدود ۴۰ روز بعد از کاشت قلمه این وضع مشاهده می شود در موقع برداشتن نایلون ، ابتدا یک طرف را بالا می زنیم روز دوم طرف دیگر را بالا می زنیم و روز سوم تمام نایلون را بر می داریم. بعد از ۵ تا ۶ روز بعد از برداشتن نایلون وقتی که مطمئن شدیم قلمه ها پژمرده نمی شوند سایبان روی آن را نیز بر می داریم دادن کود اوره به مقدار ۲۵۰ کیلوگرم و پتاسیم ۸۰ کیلوگرم به صورت مایع در هر هکتار، دو مرحله (هر مرحله نصف مقدار) یکی در روز برداشت سایبان و دیگری ۲ تا ۳ هفته بعد ضروری است.
قلمه چوب سخت ( Hard Wood Cutting )
این روش باعث به وجود آمدن ریشه جدید می شود و نیاز به حرارت بالا و رطوبت دارد. در استفاده از این روش و در هوای آزاد تنها از واریته های ریشه زا استفاده می شود. بعدها روشهای دیگری نیز معمول شد و بدین ترتیب از مواد گرما زا یا گرمای الکتریکی برای گرم کردن بستر با حرارت ۲۵ درجه سانتیگراد برای سرعت بخشیدن به ریشه زایی استفاده می کنند . همچنین قبل از جوانه زدن قلمه ها را آماده کرده ، در بسته های
۵۰ تایی طناب پیچ می کنند در محلی که نمناک بوده و نور خورشید به آن برسد گذاشته و روی آن را می پوشانند این امر موجب می شود که در اثر حرارت خورشید کالوس (callus) تشکیل شود و سپس آنها را در خزانه می کارند این قلمه معروف به قلمه کالوس است.
خزانه نهال
به منظور تولید نهالهایی که رشد خوب داشته باشند و باید زمانی که در خزانه به سر می برند شرایط مساعدی برای آنها فراهم کرد.
برای تولید نهال سالم و قوی ، وجین علف های هرز ، دادن کود کافی و به موقع و نرم کردن خاک پای درخت بسیار ضروری بوده و شرایط جوی نیز نقش مهمی در این میان دارند مقدار کود مورد نیاز برای خزانه به طور متوسط باندازه نصف کودی است که برای مزرعه لازم است. این مقدار کود برای رشد متوسط نهالها کفایت می کند اگر در طول نگهداری در خزانه مقدار کود را افزایش دهیم تعداد نهالهای بزرگ و متوسط زیاد شده و در واحد سطح نهال بیشتری خواهیم داشت . اما اگر در زمان نگهداری در خزانه برگهای توت را کنده و به مصرف برسانیم رشد نهالها بسیار کم می شود بنابراین اگر ناچار هستیم که از برگها استفاده کنیم باید بالای شاخه را در پرورش آخر پاییز بریده و از آن استفاده کنیم.
مبارزه با علفهای هرز تا آنجا که ممکن است باید هر چه زودتر انجام شود زیرا به رشد ریشه صدمه می زند . اگر هر چه سریعتر حد فاصل نهالها با کاه و کلش پوشانده شود از خطر خم شدن و افتادن نهال جلوگیری می شود. اگر زمین کم آب و خشک شود باید با مقدار کافی آب آن را آبیاری نمود. ترتیب جوانه ها کمابیش با روش تولید نهال تفاوت می کند. برای مثال در روش قلمه زنی باید ۲ تا ۳ جوانه داشته باشد . بنابراین یک شاخه را که بهتر از همه رشد کرده باقی گذاشته و بقیه را حذف می کنیم در نتیجه نهال خوب رشد کرده و درصد نهالهای مناسب افزایش می یابد. در روش خوابانیدن شاخه تمام جوانه هایی را که در پایه ایجاد شاخه های کج می کنند حذف می کنیم و در بیرون آوردن نهالهای توت باید دقت کرد که ریشه ها صدمه ندیده و تا آنجا که ممکن است ریشه به صورت کامل بیرون آورده شود.
انتخاب نهالهای توت و روش انتقال آنها
چون انتخاب نهالهای سالم در ایجاد مزارع توت اهمیت زیادی دارد در انتخاب نهالهای سالم باید به نکات زیر توجه شود :
۱ ـ واریته توت : مقاومت به بیماریها و پر حاصل بودن واریته انتخابی ، حتماً باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین باید به وضعیت آب و هوایی و جغرافیای منطقه و روشهای برداشت برگ توجه شود بعلاوه باید از مخلوط کردن واریته اصلی مورد نظر با سایر واریته ها اجتناب کرد.
۲ ـ نهالها باید عاری از آفات و بیماریهای مضر باشند در طول اصلاح نهالهای توت مهمترین عوامل نامطلوبی که باید مورد توجه قرار گیرد ، عبارتند از نماتُد و شپشک توت می باشد که انگل بذرکاری و تولید نهال بوده و جوانه زدن و رشد را به تعویق می اندازد. در صورتی که این نماتد وجود داشته باشد از طریق ریشه انتقال می یابد . شپشک توت به شاخه نهال می چسبد و با مکیدن شیره گیاهی موجب کاهش رشد آن می شود. خطر انتشار این آفت به درختان دیگر بعد از کاشت نهالهای آلوده بسیار زیاد است لذا ساقه ها را جمع آوری کرده و می سوزانیم. در ایران این آفت از سال ۱۳۵۵ به بعد در استان گیلان مسئله ساز گردید و باعث نومیدی زارعینی شد که دارای توتستان بودند. در شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم راههای مختلف مبارزه با این آفت مورد آزمایش قرار گرفت. سمپاشی های زمستانی هرگز نتایج خوبی را نشان ندادند لیکن سمپاشی در بهار و بویژه هنگام ظهور پوره ها بسیار ثمر بخش بود. سم سوپر اسید کارآیی بسیار خوبی نشان داد ( سوپر اسید به میزان یک در هزار + روغن ولک ۱%) سم بالاتیون نیز نتیجه نسبتاً خوبی را نشان داد (بالاتیون به میزان ۳در هزار + روغن ولک ۱%). خطرناکترین بیماری مزارع توت ، پوسیدگی ریشه است . چون این بیماری قدرت زیادی در ایجاد عفونت و پوسیدگی دارد اکیداً باید از کاشت نهالهای آلوده به این بیماری خود داری کرد و به محض اینکه آن را پیدا کردیم باید بسوزانیم.
۳ ـ ریشه خشک و آسیب دیده : وجود اشکالهایی در کاشت موقت نهال کندن و یا انتقال آن موجب خشک شدن نهال و بدی رشد و ریشه دهی مرحله بعدی می گردد. اگر جوانه های پاییزی در قسمت زیرین نهال آسیب ببیند بعد از کاشت نهال و در حین نگهداری توتستان هرسهای فرم آن پر درد سر خواهد بود. توتهایی که نهالهای خوبی ندارند باید کنده شوند . در نتیجه این نهالها که جوانه های زیادی از آنها آسیب دیده ، جوانه های سالمشان کم بوده و رشد بعدی کمتری دارند.
۴ ـ رشد ریشه : ریشه نیز مواد غذایی را جذب و انبار می کند. بنابراین هرچه نسبت ریشه یک نهال به قسمت هوایی آن بیشتر باشد درخت بهتر رشد می کند. روی هم رفته تا گسترش ریشه با توجه به روش تولید نهال متفاوت است ریشه هایی که در همه جهت رشد متناسب و یکنواخت داشته باشند مطلوبتر هستند.
برداشت برگ از نهال توت : باید از برداشت برگ مزارع توتی که به تولید نهال اختصاص داده می شود خودداری گردد، برداشت برگ در طول رشد موجب کم شدن مقدار ریشه شده و رشد بعد از کاشت را بسیار نامطلوب می کند.
روش انتقال نهال توت
انتقال نهال توت از محل تولید به توتستان اصلی باید در طول زمان خواب درختان صورت گیرد . در مسافتهای نزدیک می توان نهالها را در وانتهای رو باز حمل کرده و برای انتقال به مسافتهای دور باید آنها را بسته بندی کرد . نهالهای بزرگ را در بسته های ۲۰۰ تایی و نهالهای متوسط را در دسته های ۴۰۰ تایی با طنابهای حصیری می بندیم و نام محل تولید واریته های درخت را نیز روی نهال و روی دسته ها می نویسیم برای مرطوب نگهداشتن ، آنها را با خزه هایی مرطوب می کنیم و با کلش برنج می پوشانیم این کار باعث کاهش تبخیر ریشه و تسهیل در ریشه دهی می شود. وقتی که نهالها را به راههای دور منتقل کنیم و این انتقال ۳ تا ۶ روز طول کشد با از دست دادن ۲ تا ۶ درصد آب از کیفیت نهال کاسته نمی شود . آنچه که اثر سویی روی ریشه دهی و رشد نهال دارد عدم دقت در بسته بندی نهالها بعد از کندن آنها است بویژه در کاشت موقت ، برای نمناک نگه داشتن آنها باید هرچه زودتر آنها را پوشاند و نیز بعد از کاشت باید از خشک شدن زمین جلوگیری کرد.
ایجاد توتستان
برای ایجاد یک مزرعه جدید که منظور یک مزرعه پر محصول است ، باید زمین مورد نظر را وضعیت هواشناسی، جغرافیای محل ، نقشه توپوگرافی ( پستی و بلندی ) جنس خاک ، طبقات خاک و غیره بررسی قرار دهیم تا از جهات مختلف برنامه ایجاد توتستان مورد بررسی دقیق قرار گرفته و توتستان خوبی بوجود آید . اخیراً برای افزایش حجم نوغان داری ، توتستانها را در سطح وسیعی ایجاد می کنند . بنابراین ، این گونه طرحها در جنگلهای کوهستانی و زمینهای غیر مرغوب اجرا می شوند . مجموعاً زمینهایی که خاکشان از نظر فیزیکی و شیمیایی نامساعد باشد ، برای ایجاد توتستان به منظور افزایش محصول ابریشم مورد استفاده قرار می گیرند .