فایل ورد کامل مقاله نظام آموزشی کشور هند و بررسی علمی ساختار، سیاست‌های تربیتی و چالش‌های توسعه‌ای

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله نظام آموزشی کشور هند و بررسی علمی ساختار، سیاست‌های تربیتی و چالش‌های توسعه‌ای دارای ۷۳ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله نظام آموزشی کشور هند و بررسی علمی ساختار، سیاست‌های تربیتی و چالش‌های توسعه‌ای  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله نظام آموزشی کشور هند و بررسی علمی ساختار، سیاست‌های تربیتی و چالش‌های توسعه‌ای،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله نظام آموزشی کشور هند و بررسی علمی ساختار، سیاست‌های تربیتی و چالش‌های توسعه‌ای :

نظام اموزشی هند

ساختار نظام آموزشی
در ساختار نظام آموزشی کشور هند تمرکز عمده بر بعد وسیع ارائه خدمات آموزشی و اهمیت ساختار، سازماندهی و ارتقاء آن استوار می باشد. بعلاوه، ساختار سیستم آموزشی کشور هندوستان بر رشد آموزشی مناطق مختلف کشور و برقراری رقابتهای آموزشی میان این مناطق تأکید دارد. در حال حاضر، تعداد ۸۸۸ نهاد آموزشی در کشور هندوستان فعالیت دارد که به ثبت نام از ۱۷۹ میلیون دانش آموز مبادرت می نمایند. سیستم آموزش ابتدایی در هندوستان از دومین رتبه جهانی برخوردار است. این سیستم آموزشی از ۴/۱۴۹ میلیون کودک ۶ تا ۱۴ ساله و ۹/۲ میلیون آموزگار، متشکل می گردد. لازم به ذکر است که

نرخ مذکور به ۸۲ درصد از کل کودکانی است که در این گروه سنی قرار دارند مشتمل می گردد. پس از استقلال هند طی سال ۱۹۴۷ سیاستمداران ,مسئولان و صاحب نظران آموزش و پرورش کشور تلاشهای فراوانی در جهت ارائه الگوی مشترک ساختار آموزشی پذیرش کلیه ایالت عمل آورند. طی سال ۱۹۶۶ کمیسیون آموزش و پرورش هند مبادرت به انتشار ساختار آموزشی طرح سیستم (۲+۱۰) نمود. سیستم مذکور پس از بازنگری و جرح و تعدیل طی سالهای ۱۹۸۶ و ۱۹۹۲ به عنوان خط مشی جدید نظام آموزشی ملی به تصویب رسید در حال حاضر کلیه ایالت های کشور از آن پیروی می نمایند. نکته قابل تامل در فرایند تصویب

طرح مذکور طول مدت بررسی آن است که مدت زمان سه دهه از زمان طرح اولیه آن تا جرح و تعدیل و تصویب و اجرای فراگیر و نهایی آن به طول انجامید است که خود نشان دهنده بر طرف نمودن احتمالی نواقص و نارسایی های طرح اولیه می باشد. بر اساس الگوی قید شده در فوق نظام آموزش پیش دانشگاهی کشور هند خود از دو دوره آموزش ابتدایی و متوسطه متشکل می گردد. با وجودی که ساختار آموزشی کشور هند بر (سیستم ۲+۱۰) استوار می باشد. با این حال در میان ایالات مختلف در خصوص تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه، شرایط سنی پذیرش در مدارس متوسط، آزمون های عمومی، آموزش هندی و انگلیسی،

تعداد ساعات و جلسات درسی، مدت تعطیلات، میزان دستمزدها، آموزش پایه و … تفاوت عمده ای وجود دارد. آموزش در کشور هند، از سن پنج سالگی آغاز شده و از سه مرحله ابتدایی، متوسطه و عالی (دو دوره ۵ ساله ابتدایی و متوسطه و یک دوره ۲ ساله تکمیلی) متشکل می گردد. در مجموع، دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه ۱۲ سال به طول می انجامد.

طبق آمار به دست آمده طی سال ۱۹۹۶ نرخ ثبت نام ناخالص بر مبنای سطوح مختلف آموزشی به شرح ذیل می باشد:
. پیش دبستانی : ۵ درصد
. اولین سطح : ۱۰۱ درصد
. دومین سطح : ۴۹ درصد
. سومین سطح : ۹/۶ درصد
ساختار آموزش پس از استقلال

پس از استقلال کشور هند به دلیل نرخ بالای بی سوادی (در حدود ۸۵ درصد) ، سرمایه هنگفتی به تولید کتب درسی ارزان قیمت تخصیص یافت. سه دهه پس از استقلال کشور، هزینه آموزشی به ۴۰ برابر و نرخ افراد باسواد به بیش از ۲ برابربالغ گردید.از سوی دیگر پیشرفت های آموزشی و افزایش تعداد موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی وصنعتی به گسترش انواع کتابخانه ها و فراهم آمدن بازار کار برای افراد آموزش دیده منجرگردید. در سال۱۹۵۶ کمیسیون

اعتبارات دانشگاهی هند با عنوان (یو.جی .سی ) عهده دار مسوو لیت تصویب مقررات ویژه آموزش عالی و تعیین استانداردهای آموزشی و تحقیقاتی گردید. طی سال ۱۹۶۱ کمیسیون مذکور به منظورارزیابی و پیشنهاد معیارهایی جهت ارتقائ استانداردهای آموزشی در هند، به تشکیل کمیته بررسی علوم به

ریاست دکتر رانگاناتان مبادرت نمود. تا پیش از دهه ۷۰ ، تنها سه دانشگاه دهلی (۱۹۴۸) ، بنارس (۱۹۶۶) و بمبئی (۱۹۶۷) از دوره کارشناسی ارشدبرخوردار بودند.این درحالیست که در آغاز این دهه ۴ دانشگاه ا لیگر، میسور ،کارناتاک و ویکرام به افتتاح دوره های کارشناسی ارشد خود مبادرت نمودند. پس از استقلال کشور این روند سرعت گرفت.

آموزش پایه

در ۴ ایالت مختلف کشور آموزش پایه منحصرا بر نخستین مرحله آموزشی (آموزش ابتدایی) شامل می گردد و این در حالی است که در ۸ ایالت دیگر کشور دوره آموزش پایه بر کلیه مقاطع آموزشی (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان) مشتمل می گردد.
وسیع سازی بعد سیستم آموزش پایه
کشور هندوستان، ۵۰ سال پس از استعمار انگلستان اقدام به اجرای سیاست آموزش توده ای نمود. از آن زمان تاکنون این سیستم از لحاظ تعداد مدارس و تعداد کودکان ثبت نامی در این مدارس چندین بار گسترش یافته است. جدول ذیل نرخ ثبت نامی افراد طی دهه ۱۹۹۰و ۴ دهه قبل از آن را به تصویر می کشد.
نرخ رشد ثبت نام در مقاطع آموزشی پایه (برحسب میلیون) طی سال های ۱۹۹۷ – ۱۹۵۰
سال پسران دختران تعداد کل

ابتدایی و مقدماتی متوسطه ۸-۱ مقطع آموزش مقدماتی متوسطه ۸-۶ مقطع آموزش ابتدایی ۵-۱ ابتدایی و مقدماتی متوسطه ۸-۱ مقدماتی متوسطه ۸-۶ ابتدایی ۵-۱ ابتدایی و مقدماتی متوسطه ۸-۱ مقدماتی متوسطه ۸-۶ ابتدایی ۵-۱
۱۹۵۱ ۷۷/۱۶ ۹۸/۲ ۷۹/۱۳ ۱۸/۶ ۶۷/۰ ۵۱/۵ ۹۵/۲۲ ۶۵/۳ ۳۰/۱۹
۱۹۶۱ ۶/۳۱ ۶۲/۵ ۹۸/۲۵ ۹۹/۱۴ ۸۷/۱ ۱۲/۱۳ ۵۸/۴۶ ۴۸/۷ ۱۰/۳۹

۱۹۷۱ ۴۲/۴۶ ۶۴/۹ ۶۱/۳۶ ۰۷/۲۶ ۰۴/۴ ۰۳/۲۲ ۵۰/۷۲ ۶۸/۱۳ ۸۲/۵۸
۱۹۸۱ ۴۰/۶۱ ۶۹/۱۴ ۷۱/۴۶ ۶۴/۳۶ ۲۵/۷ ۲۹/۳۹ ۰۷/۹۸ ۹۵/۲۱ ۱۱/۷۶
۱۹۹۱ ۶۹/۸۰ ۰۵/۲۲ ۶۴/۵۸ ۹۰/۵۵ ۶۰/۱۳ ۳۰/۴۲ ۵۹/۱۳۶ ۶۵/۳۵ ۹۴/۱۰۰

۱۹۹۲ ۰۹/۷۹ ۲۲/۲۱ ۵۸/۵۷ ۶۲/۵۴ ۸۷/۱۲ ۷۵/۴۱ ۵۰/۱۵۱ ۰۹/۳۴ ۶۲/۹۹
۱۹۹۶ ۲۰/۸۷ ۷/۲۴ ۵/۶۲ ۲۰/۶۴ ۳/۱۶ ۹/۴۷ ۵۰/۱۵۱ ۰/۴۱ ۴/۱۱۰
۱۹۹۷ ۵۳/۸۵ ۷/۲۳ ۳۸/۶۱ ۳۹/۶۳ ۸۰/۱۵ ۵۹/۴۷ ۹۱/۱۴۸ ۵۰/۳۹ ۴۱/۱۰۹
نرخ ثبت نام در مدارس ابتدایی در فاصله سال های ۱۹۹۷-۱۹۵۱ شش بار افزایش داشته است و این در حالی است که در همین فاصله نرخ ثبت نام در مدارس مقدماتی متوسطه (۸-۶) یازده بار افزایش داشته است. این روند افزایشی در خصوص مدارس ابتدایی دخترانه نه بار و در خصوص مدارس مقدماتی متوسطه ۲۰ بار بوده است. به طور کلی می توان گفت روند کلّی افزایش نرخ ثبت نام در مدارس ابتدایی ۷۶/۳ درصد و در مدارس مقدماتی متوسطه ۰۶/۴ درصد بوده است.
با توجه به جدول فوق می توان چند نکته به شرح ذیل را استنباط نمود:

۱- سیستم آموزش ابتدایی کشور هندوستان از لحاظ بعدی پیشرفت قابل توجهی داشته است. به گونه ای که بالغ بر ۱۵۰ میلیون نفر در مدارس ثبت نام نموده اند. این امر نشانگر تلاشی است که در زمینه ایجاد مدیریت دقیق و بسیج منابع صورت گرفته است.
۲- اگر چه روند افزایش نرخ ثبت نام دختران طی ۱۰ سال اخیر سریع تر از پسران بوده است با این حال اختلافات میان دو جنس همچنان به قوت خود باقی است.
۳- اگر چه نرخ ثبت نام در کلاسها تحسین برانگیز است، امّا باید توجه داشت که رشد جمعیت طی چند دهه اخیر نیز بسیار بالا بوده است. با مقایسه کل جمعیت واجد شرایط جهت ثبت نام در کلاسها، درمی یابیم که همچنان چندین میلیون کودک وجود دارد که از نعمت برخورداری از آموزش ابتدایی محروم مانده اند.
زبان آموزشی
در اکثر ایالات، زمان مادری یا زمان محلّی به عنوان واسطه آموزشی مورد استف اده قرارمی گیرد. این در حالی است که تسهیلات آموزشی و سایر امکانات از مکانی به مکان دیگر متفاوت می باشد.
آموزش زبان هندی
علاوه بر مناطقی از کشور که مردمانش به زبان هندی تکلم می نمایند در اکثر ایالت های غیرهندی زبان آموزش زبان هندی اجباری است. آموزش اجباری زبان هندی از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت می باشد. این در حالی است که آموزش هندی در تامیل نادو، تری پورا و ناحیه کاریکال پوندیچری اجباری نمی باشد.
آموزش زبان انگلیسی
آموزش انگلیسی در تمامی ایالات بغیر از ایالت بیهار، اجباری می باشد. با وجود این که آموزش انگلیسی در اکثر مدارس اجباری است، از ایالتی به ایالت دیگر متفاوت می باشد. به طورکلی آموزش انگلیسی در اغلب ایالات در کلاس های شش الی ده اجباری می باشد.

آزمون عمومی
در کلیه ایالات در پایان کلاس های ۱۰ و ۱۲ آزمون عمومی به عمل می آید. در چندین ایالت حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون های تکمیلی متوسطه، چهارده تا شانزده سال تمام می باشد. که از آن جمله می توان به ایالات آندهراپرادش، اورناچل پرادش، آسام، بیهار، گجرات، جامووکشمیر، کاراناتاکا، کرالا، مهاراشترا، منیپور، اوریسا، پنجاب، تامیل نادو، تری پورا، بنگال غربی، جزایر آندامان و نکوبار، دهلی، لکشادویب و پوندیچری اشاره نمود. در ایالت منیرورام

حداقل سن لازم جهت حضور در این آزمون، ۱۳ سال تمام می باشد، این در حالی است که در دیگر ایالت ها هیچ گونه محدودیت سنی وجود ندارد. در ایالات اروناچل پرادش، بیهار، گجرات، جامورکشمیر، کرالا، مهاراشترا، پنجاب، تامیل نادو، تریپورا، آندامان و نکوبار، لکشادویپ و پوندیچری، حداقل سن لازم جهت حضور در آزمون های مذکور برخورداری از ۱۶ تا ۱۸ سال تمام می باشد. در برخی از ایالات آزمون عمومی در مقطع آموزش مقدماتی متوسطه برگزار می گردد.
تعداد روزهای درسی
در نظام آموزشی کشور هند تعداد روزهای درسی در طول یکسال در کلیه ایالات بر۲۰۰ روز آموزش بالغ می گردد.

 

مقطع آموزش پیش دبستانی
طول مقطع آموزش پیش دبستانی بردوره آموزشی۱ساله که ازسن ۵ سالگی آغاز و تا سن ۶ سالگی به طول می انجامد، مشتمل می گردد.
سال تحصیلی تعداد دانش آموزان دختر تعداد کل دانش آموزان تعدادمدارس
۱۹۹۰ ۶۸۷۲۷۸ ۱۵۱۰۰۹۰ ۱۵۴۲۷
۱۹۹۱ ۶۳۹۱۱۶ ۱۴۳۵۷۲۴ ۱۳۵۱۵
۱۹۹۲ ۶۵۲۰۹۰ ۱۴۶۳۴۸۶ ۱۳۶۶۲
۱۹۹۳ ۸۸۲۸۸۶ ۱۹۴۰۶۹۲ ۱۷۱۷۲
۱۹۹۴ ۹۸۶۰۵۵ ۲۱۱۵۷۵۱ ۴۱۱۸۷
۱۹۹۵ ۹۸۱۲۷۹ ۲۱۳۹۲۰۰ ۳۸۵۱۰
۱۹۹۶ ۱۱۱۵۳۰۷ ۲۳۸۲۴۰۱ ۳۸۵۵۳
اهداف آموزشی

آموزش دوران کودکی از اهمیت قاطعی برخوردار است. از این روی سیاست ملّی آموزش بر اجرای برنامه های مراقبتی دوران کودکی ( ECCE) تأکید فراوان نموده است. گفتنی است که اجرای چنین برنامه هایی به تسریع روند جهانی سازی آموزش ابتدایی و برنامه های توسعه زنان نیز یاری می رساند. از این طرح انتظار می رود که آمادگی لازم جهت برطرف نمودن نیازهای آموزش ابتدایی را فراهم سازد. این امر به طور غیرمستقیم با فراهم نمودن تسهیلات مراقبتی برای کودکان، به افزایش نرخ ثبت نام دختران در کلاس های ابتدایی منجر گردیده است. در بخش های مختلف، طرح هایی در حال اجرا می باشند که هدف از اجرای آن دسترسی به کودکان مناطق آسیب پذیر و دورافتاده می باشد. با این هدف که آنها را از لحاظ بهداشتی، تغذیه ای و آموزش ابتدایی تأمین نماید. از جمله این خدمات می توان به تغذیه تکمیلی. ایمن سازی، آزمایشات بهداشتی، آموزش غیررسمی پیش دبستانی و مشارکت عموم جامعه در ارائه خدمات به کودکان زیر رده سنی ۶ سال و مادران باردار اشاره نمود که توسط دولت مرکزی تأمین اعتبار می گردد.

هرچند ICDS عمده ترین پایگاهی است که احتیاجات آموزش همگانی EFA را برآورده می سازد با این حال چندین طرح دیگر نیز توسط دولت مرکزی و دولت های ایالتی به مورد اجرا گذارده شدند که عمده هدف آنها تکمیل فرآورده های ICDS از لحاظ محتویات بوده است. به عنوان مثال طرح مرکزی از آن عده از سازمان هایی که داوطلب برگزاری کلاس های پیش دبستانی می باشند، حمایت می نماید.

 

نرخ ثبت نام های به عمل آمده و گسترش برنامه های آموزشی طی دهه ۱۹۹۰
ایالات مختلف نرخ ناخالص ثبت نام ۹۸-۱۹۹۷ کل ثبت نام
جمع دختران پسران مجموع (کل)
آندهرا پرداش ۳/۱۳ ۴/۱۳ ۳/۱۳ ۴۹/۷
آروناچل پرادش ۶/۷۱ ۶۷/۷ ۴/۷۵ ۲۰/۳۸
آسام ۸/۱۲ ۴/۱۲ ۱/۱۳ ۱۱/۱۰
بیهار ۱/۸ ۷/۷ ۶۰/۸ ۷۵/۵
گوا ۵/۱۶ ۴/۱۷ ۷/۱۵ ۷۴/۲۴
گجرات ۷/۱۶ ۴/۱۷ ۱/۱۶ ۳۵/۱۶
هاروانا ۲۹ ۳/۲۹ ۸/۲۸ ۱۴/۱۱
هیماچل پرداش ۱/۱۷ ۴/۱۷ ۸/۱۶ ۴۹/۱۳

جاموو کشمیر ۵/۱۳ ۱/۱۳ ۹/۱۳ –
کاراناتاکا ۵/۳۶ ۱/۳۶ ۹/۳۶ ۵۱/۲۰
کرالا ۵/۱۷ ۱/۱۸ ۹/۱۶ ۵۹/۱۰
مدهیا پرداش ۶/۱۵ ۷/۱۲ ۱/۱۹ ۵۷/۸
مهاراشترا ۶/۲۷ ۴/۲۷ ۹/۲۷ ۳۶/۱۴
منیپور ۵/۱۲۵ ۱/۱۲۶ ۱۲۵ ۸۱/۳۸
میخالایا ۹۱ ۱/۹۱ ۹۱ ۳۸/۱۲۹

میزورام ۹/۵۲ ۲/۵۳ ۶/۵۲ ۳۸/۵۱
نگالند ۹/۱۴۳ ۷/۱۳۵ ۹/۱۵۱ ۹۹/۱۳۶
اُورسیا ۲/۲۱ ۶/۲۱ ۹/۲۰ ۸۱/۷

پنجاب ۳/۱۶ ۸/۱۵ ۸/۱۶ ۷۲/۱۰
راجستان ۹/۱۴ ۳/۱۴ ۵/۱۵ ۸۶/۱۰
سیکیم ۶/۷۲ ۵/۷۱ ۶/۷۳ ۳۱/۶۰
تامیل نادو ۸/۱۱ ۷/۱۱ ۸/۱۱ ۹۰/۵
تری پورا ۸۳ ۱/۸۴ ۹/۸۱ ۰۷/۶۶
آتار پرادش ۸ ۸ ۸ ۵۲/۵
بنگال غربی ۳/۱۶ ۷/۱۵ ۱۷ ۲۴/۹

جزایر ۸/۶۴ ۹/۶۳ ۸/۶۵ ۲۷/۶۶
چندیگر ۶/۴۰ ۴۰ ۱/۴۱ ۵۴/۳۸
دادرا وهاولی ۳/۳۲ ۱/۳۳ ۴/۳۱ ۲۴/۲۲
دامان و دایو ۹/۴۹ ۳/۴۹ ۵/۵۰ ۹۲/۳۵

 

دهلی ۹/۲۹ ۸/۳۰ ۹/۲۸ ۴۸/۲۵
لکشادویپ ۱۰۹ ۱۳۸ ۳/۹۰ ۰۵/۵۱
پوندیچری ۴۰/۱۰ ۲/۳۸ ۷/۴۱ ۵/۵۰
هندوستان ۹/۱۶ ۴/۱۶ ۳/۱۷ ۳۳/۱۰
منبع: شاخصهای آموزش همگانی EFA
طبق آمار به دست آمده کل جمعیتی که تا سال ۱۹۹۰ در رده های سنی ۶-۳ سال قرار داشتند. (بنا به تخمینی های برآورده این میزان بر ۷ درصد کل جمعیت، (۵۴/۵۷ میلیون) نفر بالغ می گردد.) بیش از ۱۰۶۳ میلیون کودک رده سنی ۳ الی ۶ ساله که در مناطق محروم قرار دارند، منتظر حضور در مراکز آموزش پیش دبستانی می باشند. اگر چه نرخ ثبت نام خالص کودکان از ۳۳/۱۰ طی سال ۱۹۹۰ به ۹/۱۶ درصد طی سال ۱۹۹۸ افزایش یافته است، اما با این حال طرح

مراقبتی کودکان از لحاظ تحت پوشش قرار دادن برنامه های آموزشی ویژه کودکان ضعیف عملکرده است. علاوه بر این سطح پوشش طرح مذکور از منطقه ای به منطقه دیگر کاملاً متفاوت بوده است. ایالت بیهار و آتارپرادش با پوششی کمتر از ۱۰ درصد دو نمونه بارز در این مورد می باشند. اغلب ایالات واقع در شمال شرقی کشور از پتاتسیل مثبت اجرای طرح مراقبتی کودکان بهره مند گردیده اند. جهت موفقیت برنامه های مراقبتی کودکان و گسترش ارتباط آن با آموزش

ابتدایی، برقراری هماهنگی میان بخشها ضروری است. با تأسیس کمیته هایی در سطح ایالتی جهت اجرای طرح های ویژه، دولت های ایالتی تلاش می نماید ت ا هم اه نگ ی های موجود را افزایش دهد
ازجمله مهمترین اهداف آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی م

ی توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- رشد کامل ذهنیکودکان رده سنی۶ سال
۲- آماده سازی کودکان جهت ورود به مراکزآموزش ابتدایی

۳- تدارک خدمات آموزشی متناسب برای دختران دوره ابتدایی
۴- تدارک خدمات پشتیبانی جهت فعالیت زنان و اقشار کم در آمد جامعه
با وجودیکه مقطع آموزشی مذکوربخشی ازنظام آموزشی رسمی به شمار می رود، با این حال اجباری نمیباشد
طرح آموزش و مراقبت های دوران کودکی ( ECCE )
طراحی و تدارک طرح آموزشی و مراقبت های دوران کودکی ECCE به روشی اصولی به اجتماعی تر نمودن گروه های کودکان، ایجاد سلامتی و تندرستی، تشویق روند یادگیری خلاق و ارتقاء شخصیتی انان منتهی می گردد. اجرای طرح مذکور برای اقشار کم درآمد جامعه به جبران نقایص فیزیکی، روانی و عاطفی کودکان منجر می گردد. علاوه بر این اجرای طرح ECCE به جهانی شدن آموزش ابتدایی و افزایش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان در مدارس ابتدایی کمک می نماید. در حال حاظر طرح تکمیلی توسعه خدمات ویژه کودکان با عنوان (ICDS) عمده ترین هدف طرح ECCE به شمار می رود. علاوه بر دولت های ایالتی، مراکز پیش دبستانی، بالوادیس و غیره نیز که تحت پوشش نهاد مرکزی رفاه اجتماعی قرار دارند به اجرای طرح مذکور مبادرت می نمایند. جهت ایجاد همگرایی هر چه بیشتر در برنامه های دولت و سایر نهادها، بر مشارکت اعضاء محلّی و گروه های پانچایاتی راج تأکید فراوان شده است. بعلاوه طرح ECCE که به عنوان طرح ویژه مراقبت های بهداشتی، روانی-اجتماعی، تغذیه ای و آموزشی کودکان به حساب می آید، طی سال های آتی ترویج و رشد چشمگیری برخوردار بوده است.
مقطع آموزش ابتدایی

ساختار آموزشی
آموزش ابتدایی در کشور هند از شش سالگی آغاز شده و به مدت هشت سال ادامه می یابد. به عبارت دیگر این دوره از آموزش کودکان رده های سنی ۶تا ۱۴ سال را تحت پوشش قرار داده و از کلاس اول آغاز شده تا پایه هشتم ادامه می یابد مقطع آموزش ابتدایی خودبه از سطح آموزش ابتدایی پنج ساله و آموزش پس از ابتدایی یا میانی سه ساله بر اساس قانون اساسی هند متشکل میگردد . دولتهای ایالتی مکلف به ارائه آموزش و پرورش رایگان و اجباری به کودکان رده های سنی ۶ تا ۱۴ سال می باشد. سال تحصیلی مقطع آموزش ابتدایی بر ۲۰۰ روز کاری که از اوایل تابستان آغاز شده و تا تابستان آتی ادامه می یابد

مشتمل می گردد. از جمله برنامه های درسی پنج سال اولیه آموزش ابتدایی می توان به آموزش محیطی ،ریاضی،هنر،آموزش کار و فعالیتهای بهداشتی و آموزش یک زبان با تاکید بر زبان مادری اشاره نمود. در سه سال سی از دبستان ریاضیات ،علوم و تکنولوژی، آموزش زبانهای هندی، انگلیسی و یک زبان محلی ،تربیت بدنی و بهداشت، علوم اجتماعی، هنر و آموزش کار به دانش آموزان ارائه می گردد. بر اساس آخرین گزارش آماری وزارت توسعه منابع انسانی ،تعداد کل دانش آموزان وزارت توسعه منابع انسانی، تعداد کل دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی ۸ساله طی سال ۱۹۹۹ پس ۰۰۰/۲۴۰/۱۵۱ نفر بالغ میگردد که بدین ترتیب نسبت افراد ثبت نام شده از تعداد کل کودکان لازم التعلیم در این دوره از ۶/۴۲ درصد طی سال ۱۹۵۰ به ۱۴/۹۲ درصد طی سال ۱۹۹۹ گفتنی است که

تعداد مدارس این دوره از ۰۰۰/۲۲۳ مدرسه سال ۱۹۵۰ به ۰۰۰/۸۱۷ مدرسه طی سال ۱۹۹۹ و تعداد معلمان نیز از ۰۰۰/۶۲۴ نفر طی سال ۱۹۵۰ به ۰۰۰/۱۸۰/۳ نفر طی سال ۱۹۹۹ افزایش یافته است.
آمار آموزشی مقطع آموزش ابتدایی
سال تحصیلی تعداد معلمین زن تعداد کل معلمین تعداد دانش آموزان دختر تعداد کل دانش آموزان تعداد مدارس
۱۹۹۰ ۴۷۰۴۱۴ ۱۶۳۶۸۹۸ ۴۱۰۲۳۶۰۴ ۹۹۱۱۸۳۲۰ ۵۵۸۳۹۲
۱۹۹۱ ۴۹۸۹۳۴ ۱۶۹۳۰۱۴ ۴۲۳۵۹۰۹۶ ۱۰۱۵۷۷۰۸۹ ۵۶۵۷۸۶
۱۹۹۲ ۴۹۲۹۶۶ ۱۶۸۱۹۷۰ ۴۴۹۱۵۸۹۶ ۱۰۵۳۷۰۲۱۶ ۵۷۲۵۴۱
۱۹۹۳ ۵۰۶۹۱۳ ۱۷۰۳۱۶۴ ۴۶۳۹۶۲۳۰ ۱۰۸۲۰۰۵۳۹ ۵۷۲۹۲۳
۱۹۹۴ ۵۳۳۱۱۷ ۱۷۱۴۳۹۵ ۴۶۷۸۶۷۰۵ ۱۰۹۰۴۳۶۶۳ ۵۸۱۳۰۵
۱۹۹۵ ۵۵۳۱۶۶ ۱۷۴۰۴۳۶ ۴۷۳۷۳۵۴۰ ۱۰۹۷۳۴۲۹۲ ۵۹۰۴۲۱
۱۹۹۶ ۵۸۴۹۵۳ ۱۷۸۹۷۳۳ ۴۷۸۹۱۷۴۹ ۱۱۰۳۹۰۴۰۶ ۵۸۱۳۰۵
۶۰% معلمین ویژه کلاسهای آموزشی پنجاه نفره
۳۴% معلمین ویژه کلاسهای ۵۱ تا ۱۰۰نفره
میانگین۳۹% معلمین ویژه کلاسهای بیش از ۵۰ نفر
۵% معلمین ویژه کلاسهای بیش از۱۰۰ نفره
نرخ افت تحصیلی (طی سال ۱۹۹۶)
طبق آمار به دست آمده طی سال ۱۹۹۶ نرخ افت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی
نرخ افت تحصیلی دانش آموزان دوره اول ابتدایی (۵/۳۴ درصد)
نرخ افت تحصیلی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی (۶/۵۱ درصد)
۸۲ درصد کودکان رده های سنی ۱۴-۶ سال به تحصیل دردوره آموزش ابتدایی مبادرت می نمایند. طبق آمار به دست آمده طی سال۱۹۹۵ نسبت ثبت نام ناخالص پایه ۱تا ۴ بر۱۰۴ و برای پایه ۶ تا ۸ بر۲/۶۷ درصد بالغ می گردد.
طرح های اجرایی
از جمله مهم ترین طرح های به اجرا درآمده پس از استقلال کشور در سال ۱۹۴۷ در مقطع آموزش ابتدایی می توان به طرح های ذیل اشاره نمود:
۱- پروژه Lok jumbish
طی پروژه مذکور که به منظور ارتقاء سطح کیفی و کمی آموزش ابتدایی در ایالت راجستان هند به مورد اجرا گذارده شد ۷۵ فرقه بالغ بر ۱۲ میلیون نفر تحت پوشش قرار گرفتند.
پروژه مذکور همچنین به عنوان گام نخستی در برقراری همکاری میان سازمان های دولتی، معلمین، سازمان های غیردولتی و عامه مردم به شمار آمده که به توجه خود به ارتقاء روند ملی سازی برنامه های آموزش ابتدایی منجر گردیده است.
از جمله مهم ترین اصول پروژه Lok jumbish به ۷ اصل ذیل اشاره نمود:
۱- تأکید به نظارت بر امور در عوض پرداختن به عملکرد صرف
۲- مشارکت همگانی
۳- عملکرد غیرمتمرکز (تمرکززدایی از توجه به منطقه یا مناطق خاص)
۴- آموزش همگانی
۵- هماهنگی با روند کلی نظام آموزشی کشور
۶- انعطاف پذیری در مدیریت
۷- تشکیل سطوح مختلف مدیریتی
لازم به ذکر است ک فاز نخست پروژه مذکور در مدت زمان ۲ سال طی سال های ۹۴-۱۹۹۲ به مورد اجرا درآمد. هزینه های به عمل آمده جهت اجرای فاز اول این پروژه توسط دولت هند، دولت راجستان و آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) به نسبت ۳/۱/۲ تأمین گردید. فاز دوم پروژه مذکور نیز تا سال ۱۹۹۸ به مورد اجرا گذارده شد. طبق برآوردهای به عمل آمده، کل هزینه فاز ۱ و ۲ پروژه Lok jumbish بر ۱۱۰۰ میلیون روپیه و فاز ۳ این پروژه بر ۴۰۰۰ میلیون روپیه بالغ گردیده است.
گفتنی است که از کل این اعتبارات مبلغ ۲۰۰ میلیون روپیه توسط دولت نروژ هزینه گردیده است.
۲- پروژه Shksha karmi
پروژه فوق که از آن تحت عنوان پروژه (SKP) یاد می گردد از سال ۱۹۸۷ و با حمایت آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) به مورد اجرا درآمده است.
هدف غائی پروژه فوق، جهانی سازی و ارتقاء سطح کیفی آموزش ابتدایی در مناطق دورافتاده و عقب افتاده روستایی ایالت راجستان با تمرکز عمده بر آموزش دختران می باشد.

به واسطه عدم حضور معلمین کافی در مراکز آموزش ابتدایی به عنوان مانعی بر سر راه نیل به هدف جهانی سازی آموزش ابتدایی (UEE)، طی پروژه فق سیاست جانشینی معلمین قدیمی با معلمین جوان محلی که از آن ها تحت عنوان Shiksha karmi یاد می گردد با برنامه های آموزش منسجم تر و نظارت گسترده تر به مورد اجرا درآمد. لازم به ذکر است ک این پروژه، به طور کامل از محل اعتبارات خارجی (آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) طی پرداخت ۹۰ درصدی در مرحله اول (فاز ۱) و پرداخت ۵۰ درصدی طی مرحله دوم (فاز ۲) تأمین اعتبار می گردد. این پروژه، با هزینه ای بالغ بر ۲۱۲ میلیون روپیه

جهت اجرای فاز ۱ و ۴۹۰ میلیون روپیه جهت اجرای فاز ۲ و با تأکید عمده بر آموزش منسجم و مستمر ضمن خدمت معلمین به مورد اجرا درآمده است. طی پروژه SKP همچنین برنامه های آموزش غیررسمی در مدارس تحت عنوان مدارس Prehar Pathshalas و در قالب جدول زمان بندی مناسب به علاقه مندان ارائه می گردد. گفتنی است که پروژه مذکور در حال حاضر به تربیت تعداد ۱۵۰ هزار معلم در مدراس رسمی و تعداد ۳۵۲۰ معلم در مدارس Prehar Pathshalas و ۴۲۷۱ معلم (Shiksha karmi) می پردازد.

۳- پروژه آموزش ابتدایی Andra Pradesh
پروژه فوق که از آن تحت عنوان پروژه (APPEP) یاد می گردد، در جنوب ایالت Andra Pradesh جهت ارائه برنامه های آموزش ابتدایی به ویژه دختران که تنها ۳۴ درصد از آنان از نعمت سواد برخوردار می باشند و تربیت معلمان متخصص و گسترش فعالیت های احداث مدارس به مورد درآمده است.
در این پروژه بالغ بر ۸۰ هزار معلم در ۲۳ منطقه در ۳ هزار مرکز آموزش معلمان تحت تعلیم قرار گرفته اند. لازم به ذکر است که پروژه فوق، با هزینه ای بالغ بر ۱۰۰۰ میلیون روپیه در قالب طرح هشتم توسعه کشور از محل اعتابارت ملی کشور انگلستان به مورد اجرا درآمده است.
۴- پروژه آموزش پایه Uttar Paradash

پروژه مذکور که در قالب طرح آموزش همگانی توسط دولت ایالتی Uttar Paradash در ژوئن سال ۱۹۹۳ به مورد اجرا درآمد مورد حمایت مالی بانک جهانی قرار گرفت. پروژه فوق در حال حاضر در ۱۲ ناحیه از کشور اجرا می گردد. لازم به ذکر است که اجرای این پروژه در آینده نزدیک به ۱۵ منطقه کشور افزایش خواهد یافت. این پروژه با هزینه کلی ۷۲۸۸ میلیون پوند و در طی مدت زمان ۷ سال به اجرا درآمده است. آژانس توسعه بین المللی سوئد (IDA) و بانک جهانی مشترکا تا میزان ۱/۱۶۳ میلیون دلار آمریکا از هزینه های این پروژه را تأمین نموده اند. گفتنی است که ۱۳ درصد هزینه های کلی پروژه مذکور نیز از محل سهم بودجه دولتی ویژه دولت های ایالتی به این پروژه اختصاص یافته است. اولین دوره تربیت ضمن خدمت معلمان که در قالب پروژه فوق به اجرا درآمد در اکتبر سال ۱۹۹۵ پایان پذیرفت.

لازم به ذکر است که طی این دوره ۴۰ هزار معلم تحت تعلیم قرار گرفتند.
۵- پروژه آموزشی Bihar
پروژه آموزشی Bihar که از آن تحت عنوان پروژه (BEP) یاد می گردد در سال ۱۹۹۱ با هدف ارتقاء سطح کیفی و کمی نظام آموزش ابتدایی در ایالت بیهار هندوستان به مورد اجرا گذارده شد.

در پروژه مذکور تأکید عمده ای بر تحت پوشش قرار دادن مناطق محروم و عقب افتاده معطوف گردیده است. از جمله مهم ترین سیاست های پروژه فوق می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• اجرای پروژه در ۷ منطقه کشور
• برقراری ارتباط مستحکم میان پروژه آموزشی Bihar و نظام آموزشی کشور
• تأکید عمده بر آموزش سطوح i-v

• تأکید عمده بر آموزش معلمان و مطالعات دوره ای
دومین مرحله (فاز ۲) پروژه به مدت ۲ سال در حال انجام می باشد. مبلغ هزینه شده کل طی فاز ۲ پروژه که طی سال های ۹۸-۱۹۹۶ به مورد اجرا گذارده شد بر ۶۱۳ میلیون روپیه بالغ می گردد که توسط سازمان UNICEF، دولت هند و دولت ایالتی بیهار به نسبت ۱/۲/۳ تأمین گردیده است. گفتنی است که مبلغی بالغ بر ۳۶۰۰ میلیون روپیه جهت اجرای فاز ۱ و ۲ پروژه فوق هزینه گردیده است.
۶- پروژه آموزش ابتدایی منطقه ای

پروژه مذکور که در نوامبر سال ۱۹۹۴ به مورد اجرا درآمد به عنوان طرح پیشروی ارتقاء نظام آموزش ابتدایی در کشور هند مطرح می باشد.
هدف غائی پروژه فوق عملیاتی نمودن راهبردهای استراتژیک جهت نیل به سیاست جهانی سازی آموزش ابتدایی و گسترش این برنامه ها به مناطق دورافتاده و محروم کشور است. در این پروژه تجارب و ایده های مثبت و کارآمد چندین ایالت مدنظر قرار گرفته است. از جمله مهم ترین اهداف پروژه DPEP می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• تدارک برنامه های آموزش ابتدایی جهت دسترسی کلیه کودکان هندی به آموزش های اولیه در نظام آموزش رسمی یا آموزش غیررسمی (NFE)
• کاهش نرخ افت تحصیلی به کمتر از ۵ درصد و افزایش نرخ ثبت نام و پیشرفت تحصیلی
• افزایش متوسط پیشرفت دانش آموزان در سطوح آموزش پایه به ویژه آموزش ابتدایی تا سقف ۴۰ درصد
گفتنی است که ۸۵ درصد از هزینه پروژه مذکور توسط دولت هند و باقی مانده هزینه ها توسط دولت های ایالتی تأمین می گردد. آژانس توسعه بین المللی (IDA) بالغ بر ۲۶۰ میلیون دلار به اجرای فاز اول و ۴۲۵ میلیون دلار جهت اجرای فاز ۲ پروژه اختصاص داده است. اتحادیه اروپا (Eu) نیز به تأمین هزینه تا سقف ۱۵۰ میلیون دلار مبادرت نموده است. این در حالی است که اعتبارات هزینه شده توسط دولت هلند جهت اجرای این پروژه بر ۸/۲۵ میلیون دلار بالغ می گردد. نخستین مرحله از پروژه فوق در ۴۲ منطقه کشور در ایالات Assam، Haryana، Karnatalea، Kerala، Maharashtr، Tamilnadu و Madhya Pradesh به مورد اجرا گذارده شد. طی فاز ۲ پروژه نیز این طرح در ۸۰ منطقه متعلق به ایالات Orissa، Himachal Pradesh، Andhra Pradesh، West bangal، Httar Pradesh و Gujarat و ایالات فاز ۱ به مورد اجرا گذارده شد.
۷- طرح ملی تغذیه رایگان

طرح مذکور با عنوان طرح ملی تغذیه رایگان دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی در ۱۵ آگوست سال ۱۹۹۵ در جهت ارتقاء نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان به ویژه دانش آموزان خانواده های کم درآمد و محروم به مورد اجرا گذارده شد. طرح مذکور طرحی ملی است که به مدت کوتاهی در سراسر مدارس ابتدایی کشور به مورد اجرا درآمد. طبق طرح مذکور کلیه دانش آموزان سطوح i-v آموزش طی سال های ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۸ از تغذیه رایگان در مدارس بهره مند گردیدند. در طول سال ۹۶- ۱۹۹۵ بالغ بر ۳۷۸ منطقه، ۲۲۵ هزار مدرسه و ۳۳ میلیون کودک هندی با هزینه ای بالغ بر ۴۱۲/۴ میلیون روپیه تحت پوشش این طرح قرار گرفتند. طی سال ۹۷-۱۹۹۶ دامنه طرح مذکور گسترش یافته و ۴/۵۵ میلیون دانش آموز را تحت پوشش قرار داد. گفتنی است که طی طرح اخیر بالغ بر ۱۱۰/۸ میلیون روپیه هزینه گردید. طی مرحله ۳ طرح مذکور که طی سال ۹۸-۱۹۹۷ به مورد اجرا درآمد بالغ بر ۱۱۰ میلیون دانش آموز کلاس های مقطع آموزش ابتدایی تحت پوشش قرار گرفتند. در پایان طرح مذکور گزارشات رضایت بخشی از افزایش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان در مدارس مشهود بوده است.
تمرکززدایی آموزشی

طرح تمرکززدایی آموزشی از مقطع آموزش ابتدایی بخشی از سیاست ملی کشور هند طی سال ۱۹۸۶ به شمار می آید. طرح مذکور توسط کمیته های تحت عنوان کمیته های آموزش روستایی (VECs) در جهت مدیریت هر چه بهتر آموزش ابتدایی در کشور به مورد اجرا درآمده است.
طرح مذکور با هدف اجرای سیاست های خانواده محور و کودک محور در حوزه آموزش به ویژه آموزش ابتدایی و دستیابی کلیه کودکان به امکانات آموزش مناسب در مدارس رسمی یا غیررسمی و ادامه تحصیلات در این مراکز می باشد.
نرخ ثبت نام و حضور در مدارس

 

سن رسمی جهت ورود در کلاس های مقطع آموزش ابتدایی در کشور هندوستان ۶ سال تمام می باشد. کشور هندوستان متعهد گردیده تا برای کلیه کودکان رده های سنی ۱۴ – ۵ سال آموزش رایگان فراهم نماید. چندین شاخص وجود دارد که به کمک آن می توان نرخ حضور کودکان در مدارس را مشخص نمود. نرخ ثبت نام کودکان، مهم ترین شاخص می باشد. جدول ذیل نسبت ناخالص ثبت نام (GER) را نشان می دهد. به عبارت دیگر این جدول نسبت ثبت نام به کل جمعیت افراد رده های سنی ۱۴-۶ سال را نمایش می دهد.
نرخ ناخالص ثبت نام در مقاطع آموزش مقدماتی

مقطع مقدماتی متوسطه سطوح ۸-۶ ویژه افراد رده های سنی ۱۴-۱۱ سال مقطع آموزش ابتدایی – سطوح ۵ -۱ ویژه افراد رده های سنی ۱۱-۶ سال
کل دختران پسران کل دختران پسران سال
۸۷/۶۷ ۸۲/۵۴ ۸۲/۷۹ ۲۸/۸۷ ۸۹/۷۵ ۱۲/۹۸ ۱۹۹۱
۵/۶۷ ۵/۷۲ ۵/۷۲ ۶/۸۴ ۴۶/۷۳ ۰/۹۵ ۱۹۹۲
۴/۶۲ ۹/۷۰ ۹/۷۰ ۶/۹۰ ۹/۸۱ ۷/۹۸ ۱۹۹۶

۵/۵۸ ۵/۶۶ ۵/۶۶ ۳/۹۰ ۵/۸۱ ۵/۹۸ ۱۹۹۷

نرخ ناخالص ثبت نام دانش آموزان مقطع ابتدایی طی دهه ۱۹۹۰ بر مبنای درصد
نرخ جمعیت و مناطق بهره مند از خدمات آموزش ابتدایی بر مبنای درصد طی دهه ۱۹۹۰

با توجه به جداول فوق می توان پی برد که نرخ ثبت نام طی این دهه نسبتاً ثابت مانده است. این امر بویژه در خصوص ثبت نام دانش آموزان پسر در کلاس های ابتدایی صحّت دارد. این در حالی است که ارقام ثبت شده برای دختران نشان دهنده رشد ۶ درصدی در نرخ ثبت نامی آنان می باشد. این امر احتمالاً به چند عامل بستگی دارد. یکی از دلایل، عدم ثبت نام از کودکان در سنین معین می باشد. گفتنی است که شرایط سنی از ایالتی به ایالت دیگر کشور متفاوت می باشد. در ایالت کِرالا و تامیل نادو از ۶۰ درصد از کودکان رده سنی ۵ سال در کلاس های اوّل ابتدایی ثبت نام به عمل می آید. این در حالی است که اکثر ایالات کشور در سن ۶ سالگی از کودکان در کلاس های ابتدایی ثبت نام به عمل می آید. در برخی از ایالات کشور نیز این سن ۷ سال تمام بوده است. این امر می تواند از دو عامل تأثیر پذیرفته باشد:

. عدم آمادگی مدارس جهت ارائه خدمات آموزشی
. نرخ رو به رشد نسل جدید یادگیرندگان در کشورهای عقب افتاده
علاوه بر این برخی ایالات نیز با پیروی از چندین طرح جدید به ثبت نام از کودکان رده های سنی بالاتر در این کلاسها مبادرت می نمایند که این امر خود ترکیب سن آموزش را تحت تأثیر قرار می دهد.
در کل می توان گفت که از ۳۰/۹۰ درصد نرخ ناخالص ثبت نام (GER) در مدارس ابتدایی (۵/۹۸ درصد پسر و ۵/۸۱ درصد دختر)، تنها ۷/۷۱ درصد به نرخ خالص ثبت نام تعلق دارد. (۷/۷۷ درصد پسر و ۶۴ درصد دختر). ۱۷ ایالت کشور از پائین تر میانگین ملی برخوردارند و این درحالی است که ۱۵ ایالت دیگر از سهمی از بالاتر از میانگین ملّی برخوردار می باشند. مطابق آمار ارائه شده کشور هندوستان جهت جذب کلیه کودکان به مدارس چالش بزرگی پیش رو دارد. اگر از زاویه دیگر به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم که طی دهه ۹۰ نرخ نام نویسی ناخالص از پسران و دختران (در مقطع ابتدایی) به حال ثابت درآمده است. طی این دهه

آمار افرادی که در سنین بالا یا پائین تر از معیار تعیین شده در کلاس های ابتدایی ثبت نام نموده اند رو به کاهش گذارده است. در نمودارهای آماری نرخ نام نویسی خالص و میزان حضور دانش آموزان در مدارس نشان داده شده است. از این آمار و ارقام می توان به دو موضوع پی برد:

اوّل اینکه نرخ پائین ثبت نام در کلیه بخش های کشور معضل محسوب نمی گردد. اغلب ایالات کشور حتی ایالاتی که زیر خط توسعه قرار داشته اند. (همانند ایالت مدهیاپرادش ۱/۸۸ درصد) آمار بالایی از نرخ نام نویسی خالص (۸۰ درصد) ارائه داده اند. با این وجود برخی از ایالات کشور من جمله جامووکشمیر، ناگالند، آتارپرادش و تنگال غربی با مشکلات جدی روبرو می باشند. دوّم اینکه اگر چه نرخ دخترانی که از آنها ثبت نام به عمل آمده طی چند سال اخیر روبه افزایش گذارده است، اما شکافی که میان این دوجنس (دختر و پسر) وجود داشته همچنان به قوت خود باقی است. آمارها نشان می دهند که در ازای دخترانی که در رده های سنی ۱۴-۶ سال ثبت نام نموده اند، دخترانی نیز به همان تعداد و در همان گروه سنی خارج از مدارس به سر می برند. در ایالاتی چون بیهار،

جامووکشمیر، راجستان، آتار پرادش این مشکل توجه عمده ای را می طلبد. در آتارپرادش از تعداد ۱۱ دختر حتی ۲ نفر نیز در مدارس ابتدایی حضور نمی یابند.
با توجه به مشکلات منطقه ای، شکاف جنسی و مشکل رشد جمعیت، دولت مرکزی و دولت های ایالتی معیارهای جدیدی را در این خصوص وضع نمودند که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف) معیارهایی که از قبل برای اندازه جمعیت و راه اندازی امکانات آموزشی در سکونتگاههای کوچک اتخاذ گردیده بود، دچار تغییراتی گردید. این تغییرات همانگونه که در ارقام ارائه شده در ایالات مدهیاپرادش و آندهراپرادش نتایج مثبتی در برداشته است (گفتنی است که اکثریت جمعیت این دو ایالت در مناطق سکونتی تپه ای و به صورت اقلیت قومی سکنی گزیده اند).

ب) احداث مدارس و اجرای طرح های آموزشی من جمله پروژه های لاک جامبیش راجستان از جمله عمده تلاش هایی بود که موفقیت هایی در این زمینه نیز کسب نمود.
ج) استراتژی سومی که در جهت افزایش نرخ ثبت نام وحضور کودکان در آموزش ابتدایی و کاهش ناهمگونی میان بخشهای مختلف اتخاذ گردید، طرح تمرکززدایی آموزش بود. با توجه به اینکه ناهمگونی ها در سطح ایالات فوق العاده زیاد بوده و با توجه به اینکه طرح های ایالتی قادر به پاسخگویی به ملاحظات ملی نمی باشند از این روی DPEP که بیش از ۲۰۰ حوزه را تحت پوشش قرار داده است به اتخاذ سیاست جدیدی در جهت برنامه ریزی های آموزش ابتدایی مبادرت نموده است.
مقطع آموزش متوسطه
ساختار آموزشی
به طور اساسی در کلیه کشورهای جهان آموزش متوسطه از نقش بسیار مهم حساس و سرنوشت سازی در آینده فرد و اجتماع برخوردار می باشد. در این دوره از یک سو پی ریزی آموزش علوم و تکنولوژی عیق تر از دوره قبل مورد توجه قرار گرفته و دانش آموزان آمادگی لازم جهت ورود به دوره های عالیتر آموزشی بهره مند می گردندو از سوی دیگر به عنوان یکی از اعضای جامعه به کسب مهارتهای اجتماعی و بازار کار مبادرت می نماید. در واقع آموزش متوسطه پلی است که آموزش ابتدایی را به آموزش عالی دوره های فنی و حرفه ای و یا ورود به بازار کار و زندگی اجتماعی متصل می نماید. بر اساس خط مشی جدید آموزش

نظام آموزش متوسطه در هند از چهارده سالگی آغاز شده و تا مدت چهار سال ادامه می یابد . به عبارت دیگر این دوره از پایه نهم آغاز شده و تا پایه دوازدهم ادامه می یابد . این دوره نیز از دو دوره آموزشی دو ساله مقدماتی و تکمیلی متصل میگردد. در برنامه ریزی مقطع مقدماتی متوسطه بر دروس عمومی و پایه متمرکز میگردد. در صورتی که در مقطع تکمیلی متوسطه برنامه ریزی درسی بر دروس تخصصی تاکید دارد . به طور کلی برنامه های درسی این دوره که دروس

ریاضیات،علوم،تکنولوژی، علوم اجتماعی، تربیت بدنی و بهداشت،آموزش هنر، مهارتهای حرفه ای ، کار تجربی و آموزش زبانهای هندی،انگلیسی و زبانهای محلی مشتمل میگردد. کتابهای درسی به زبان انگلیسی تالیف می شوندو از آنجائیکه زبان اداری و دیوانی این کشور انگلیسی است به زبان انگلیسی نیز تدریس می گردد.

بر اساس گزارش وزارت توسعه منابع انسانی تعداد مدارس دوره چهار ساله آموزش متوسطه از ۴۱۶،۷ مدرسه طی سال ۱۹۵۰ به ۴۳۶،۱۱۲ مدرسه طی سال ۱۹۹۹ بالغ می گردد. تعداد معلمان این دوره نیز از ۰۰۰،۱۲۷ نفر طی سال ۱۹۵۰ به ۸۷۸،۷۴۷،۱ نفر طی سال ۱۹۹۹ افزایش یافته و تعداد دانش آموزان نیز در این دوره به ۲۷,۷۶۷,۴۴۹ نفر بالغ می گردد. بررسی و مقایسه آمارهای موجود روشن می سازد که کشور هند به رغم ازدیاد جمعیت، بویژه در رده های سنی کودکان لازم التعلیم و فقدان منابع طبیعی استراتژیک من جمله نفت و گاز توفیق فراوانی در فراهم سازی امکانات و سرمایه گذاری های مالی وانسانی در زمینه آموزش بویژه برای کودکان طی ۵ دهه اخیر داشته است. به نحوی که نسبت ثبت نام دانش آموزان از ۳۳/۱۸ درصد درزمان استقلال بر ۱۴/۹۲ درصد افزایش یافته است.

سیستم امتحانی و مدارک تحصیلی
ارزشیابی تحصیلی در نظام آموزشی هند از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. به طور علمی ، درتمامی ایالت های کشور سطوح تحصیلی به کلاسها یا پایه های متعدد تقسیم شده و ارتقا از یک پایه به پایه بعدی متوسط به نتیجه ارزشیابی نهایی در پایان سال تحصیلی است. در سطح آموزش ابتدایی ، آزمون ها از انعطاف کافی برخوردار بوده و به صورتی داخلی و در سطح مدرسه ای برگزار می گردد. این مقطع سیاستهای آموزشی به گونه ای است که کلیه دانش آموزان به گذراندن کلاسهای اول تا پنجم با موفقیت بدون نیاز به تکرار پایه مبادرت می نماید. مدارک دوره هشت ساله آموزش ابتدایی توسط مدارسی صادر شده و از

اعتبار کافی و جهت ورود به آموزش متوسطه برخوردار می باشد. مسئولیت اجرای آزمونها مقطع متوسطه در پایه های نهم و یازدهم از جمله وظایف مدارسی به شمار آمده و این در حالی است که مسئولیت اجرای ارزشیابی در پایه های دهم و دوازدهم این دوره به عهده هیات مدیره آموزش متوسطه ایالتی می باشد.

به طور معمول هیات مدیره آموزش متوسطه به اجرای این وظیفه از طریق برگزاری آزمونهای علمی و سئوالات استاندارد شده مختلف علمی با همکاری معلمان مجرب مبادرت نموده و بر اساس نتایج این آزمونها مدارک تحصیلی برای دانش آموزان موفق صادر میگردد. برخورداری از مدارک صادره در پایه های دهم و دوازدهم جهت ورود به مقطع تکمیلی متوسطه و دوره های عالی فنی و حرفه ای، کالج ها و دانشگاهها و یا جهت استخدام الزامی است.
آمار تحصیلی مقطع آموزش متوسطه

سال تحصیلی تعداد معلمین زن تعداد کل معلمین تعداددانش آموزان دختر تعداد کل دانش آموزان
۱۹۹۰ ۷۶۸۳۱۵ ۲۳۳۱۷۹۷ ۱۹۳۳۲۵۳۹ ۵۴۱۸۰۳۹۱
۱۹۹۱ ۷۸۳۵۱۷ ۲۳۸۱۴۰۸ ۲۰۰۴۱۱۲۸ ۵۵۶۷۳۶۶۴
۱۹۹۲ ۷۹۱۷۴۷ ۲۴۳۵۲۹۳ ۲۲۷۱۴۷۲۱ ۶۱۴۱۸۷۲۹
۱۹۹۳ ۸۳۶۷۵۴ ۲۴۸۵۱۵۸ ۲۳۷۷۵۷۸۴ ۶۳۲۶۲۲۲۶

۱۹۹۴ ۸۷۹۸۱۲ ۲۵۶۷۶۹۶ ۲۴۱۶۷۹۴۱ ۶۴۴۲۵۶۷۵
۱۹۹۵ ۹۱۹۷۸۲ ۲۶۵۷۹۸۵ ۲۴۸۲۴۲۴۳ ۶۵۹۰۲۷۰۸
۱۹۹۶ ۹۶۶۷۴۳ ۲۷۳۸۲۰۵ ۲۶۱۵۰۳۳۶ ۶۸۱۰۱۷۰۵
طبق آمار به دست آمده طی سال ۱۹۹۶تعداد مدارس مقطع متوسطه طی سال۱۹۹۶ بر۱۰۲۱۸۳ مدرسه ونسبت معلمین به دانش آموزان بر۳۳/۱بالغ می گردد.
آموزش عالی

سیستم آموزش عالی هند از انعطاف پذیری بسیار بالایی برخوردار می باشد، به گونه ای که همواره و در هر شرایطی برای دانشجویان مقاطع مختلف امکان ادامه تحصیلات در گرایشات مختلف تحصیلی وجود دارد.گفتنی است که در این کشور هیچ دوره آموزشی دکتری پیوسته برخوردار نبوده و دانشجویان ملزم به گذراندن مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد یکی پس از دیگری می باشند. سپس در مراحل نهایی آموزش به تحقیق و انجام پژوهش در مقطع دکتری پرداخته و نهایتا با تهیه پایان نامه و ارائه آن به استاد راهنما به دفاعیه می پردازند. در زمینه رشته های غیر پزشکی نیز دو گرایش وجود دارد؛یکی زیر

مجموعه مهندسی و دیگری زیر مجموعه رشته ها و دوره های علوم می باشد. رشته های مهندسی طی دوره های آموزشی ۴ ساله مقطع کارشناسی و دوره های۲ ساله مقطع کارشناسی ارشد به علاقه مندان ارائه می گردد. این رشته ها در هندوستان به عنوان دوره های پیشرفته یا تخصصی نیز شناخته شده اند و لذا قوانین خاصی در زمینه صدور پذیرش این رشته ها برای دانشجویان خارجی وجود دارد و علاوه بر این شهریه این دوره ها برای دانشجویان خارجی بسیار بالاست. رشته های علوم که همواره از اقبال بیشتری از سوی دانشجویان خارجی برخوردار بوده اند،از تنوع بسیار بالایی نیز برخوردار می باشند.رشته های علوم در مقطع کارشناسی ۳ سال و در مقطع کارشناسی ارشد ۲ سال به طول می انجامد.
مقطع دکتری نیز شامل هیچ کلاس یا آزمون ورودی نشده و دانشجویان می توانند در هر یک از این رشته ها با خاتمه مقطع کارشناسی ارشد ضمن برقراری ارتباط با استاد راهنما و توافق بر سر محتوای پایان نامه به انجام پژوهش بپردازند.لازم به ذکر است که مدت این تحقیقات حد اقل ۲ سال و حد اکثر ۵ سال میباشد.به عبارت دیگر دانشجویان مجاز به ارائه پایان نامه زودتر از موعد مقرر( ۲سال) نبوده و پس از ۵ سال نیز تنها در صورت صلاحدید استاد راهنما مجاز به ادامه پژوهش ها می باشند.

ازجمله مهمترین رشته های علوم می توان به رشته های علوم پایه من جمله رشته های کامپیوتر، الکترونیک، ریاضیات،،فیزیک،شیمی،زیست شناسی و;.. اشاره نمود. از جمله مهمترین رشته های علوم انسانی نیز می توان به رشته های اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، زبان های خارجی، جامعه شناسی، باستان شناسی و ;;..اشاره نمود.
گفتنی است که کشور هند در مجموع

ازتعداد ۲۳۰ دانشگاه و۸۰۰۰ کالج برخوردار میباشد. جهت برگزاری کلاسهای مقطع کارشناسی ارشد برخورداری از حداقل یک استاد، دو استادیار / دانشیار و ۵ مربی الزامی است. کمیته بررسی کمیسیون اعتبارات دانشگاهی درگزارش سال ۱۹۶۵خود به بهره گیری ازکادر آموزشی تمام وقت در عوض استخدام مدرسین پاره وقت تاکید نمود.

مقاطع تحصیلی آموزش عالی
جهت ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی هندوستان، برخورداری از مدرک اتمام تحصیلات متوسطه (۲+۱۰) Intermediate Cetificate (دوازده سال تحصیل) الزامی است.
نظام تحصیلی در اکثر دانشگاه های هندوستان، سالیانه و در تعداد کمی از دانشگاه ها ترمی است.
دیپلم (Diploma) که پس از دو تا سه سال تحصیل بعد از دیپلم متوسطه اعطا می گردد. برنامه های آموزشی این دوره منحصرا در کالج ها یا انیستیتوها ارائه می گردد.

لیسانس یا کارشناسی (Bachelor) که مدت زمان سه تا پنج سال پس از دیپلم متوسطه (۲+۱۰) به طول می انجامد.
فوق لیسانس یا کارشناسی ارشد (Master) دو تا سه سال پس از لیسانس.
دوره M.Phil. (Master of Philosophy) یک تا دو سال تحصیل (گذراندن واحد) و تحقیق (گذراندن پایان نامه) پس از Master می باشد. این دوره به عنوان پیشنیاز دوره دکترا در برخی از دانشگاه های ممتاز هند محسوب می گردد.

دوره دکتری Doctor of Philosophy (Ph.D.) که با توجه به رشته های مختلف، بطور معمول سه تا پنج سال به طول می انجامد. گفتنی است که این مقطع آموزشی نیازی به گذراندن دروس مربوط به رشته انتخابی و حضور در کلاس نداشته و دانشجویان به محض ورود از مجوز فعالیت تحقیقاتی تحت نظارت استاد راهنما برخوردار می گردند.لازم به ذکر است که شهریه تحصیلی مقطع دکتری برای کل مدت تحصیل بالغ بر۲ هزار دلار آمریکا است.
دوره فوق دکتری Post Doctorate Fellowship (P.D.F)، این دوره به صورت خاص و در رشته های معدود در دانشگاه های معتبر هند ارائه م

ی گردد. گفتنی است که هر رشته تابع ضوابط مقررات خاص همان رشته می باشد.
تقویم دانشگاهی
سال تحصیلی دانشگاهی هرساله در ماه جولای(تیر ماه) آغاز شده و تا اواخر آوریل (فروردین ماه) به طول می انجامد. نظام تحصیلی هند به صورت سالیانه بوده و طی سال تحصیلی دو تعطیلی مهم یکی به مدت سه هفته در مهر ماه و تعطیلی۱ هفته ای در دیماه وجود دارد.کلیه دروس آموزشی به زبان انگلیسی ارائه می گردد. دانشجویان خارجی می باید ۲ ماه پس از ورود به کشور هند در آزمون سنجش زبان شرکت کنند. این آزمون به منزله امتحان ورودی نبوده بلکه آن دسته از افرادی که به قبولی در این آزمون( احراز ۵۰% نمره) نایل نیایند می باید در دوره تقویتی ۱ماهه حضور یابند.
نهادهای آموزش عالی

در هندوستان چهار نوع مؤسسه آموزش عالی دائر می باشد:
دانشگاه ها، انیستیتوها و مراکز تحقیقاتی که توسط دولت مرکزی اداره می شوند.
دانشگاه ها، انیستیتوها و مراکز تحقیقاتی که توسط دولت های ایالتی اداره می شوند.
کالج هایی که وابسته به دانشگاه ها می باشند.

کالج هایی که کاملا خصوصی می باشند.
گفتنی است که ۱۵ تا ۲۰ درصد کالج های هند دولتی و بقیه به صورت خصوصی اداره می گردند. کلیه کالج های خصوصی هند تحت نظارت یک دانشگاه دولتی فعالیت می نمایند.
نهادهای مرکزی

از جمله مهم ترین نهادهای دست اندکار آموزش عالی کشور هند می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
دولت مرکزی مسوولیت اصلی اجرای سیاست آموزش عالی در کشور را بر عهده داشته و به تدارک اعتبارات ویژه برای کمیسیون کمک هزینه تحصیلی دانشگاه ها (UGC) و احداث دانشگاه های مرکزی در کشور مبادرت می نماید. دولت مرکزی همچنین عهده دار مسوولیت اعلان تغییر وضعیت مؤسسات آموزشی به دانشگاه ها می باشد. گفتنی است که که مسوولیت اخیر دولت مرکزی در همکاری با کمیسیون کمک هزینه تحصیلی دانشگاهی و درصورت تأیید این کمیسیون اعمال می گردد. در حال حاضر تعداد ۱۶ دانشگاه مرکزی در کشور فعالیت دارند. از سوی دیگر ۳۷ مؤسسه نیز فعالیت دارند که در شرف تغییر وضعیت به مؤسسات رسمی دانشگاهی می باشند. دولت های ایالتی نیز عهده دار مسوولیت احداث دانشگاه های ایالتی وکالج ها بوده و همچنین به تأمین اعتبارات لازم این مراکز جهت گسترش و ابقاء مبادرت می نمایند. لازم به ذکر است که برقراری ارتباط و همکاری های آموزشی میان مرکز و دولت های ایالتی توسط انجمن مرکزی مشاوره آموزشی (CABE) صورت می گیرد.

ارزشیابی مدارک تحصیلی
مدارک دانشگاه های هند مانند سایر مدارک دانشگاه های خارج از کشور بر اساس نوع رشته، کیفیت آموزش و موقعیت مؤسسه آموزشی ارزشیابی می گردد.
مدارک Diploma و Bachelor دو ساله صادره از مراکز آموزش عالی معتبر هند، در صورت برخورداری از دیپلم متوسطه (۲+۱۰) تحت عنوان کاردانی ارزشیابی می گردد.
تبصره: دوره های تکمیلی و یا کوتاه مدت؛ نظیر Course Contents تأثیری در ارزشیابی مدارک فوق ندارد.
مدارک کارشناسی (Bachelor) س تا پنج ساله در صورت برخورداری از دیپلم کامل متوسطه (۲+۱۰) از دانشگاه های گروه ۱، ۲و ۳ تحت عنوان کارشناسی ارزشیابی می گردد.
مدارک کارشناسی ارشد (Master) دو تا سه ساله از دانشگاه های گروه ۱ یا ۲ با شرط برخورداری از مدرک کارشناسی، به عنوان کارشناسی ارشد ارزشیابی می گردد.
مدارک Ph.D. از دانشگاه های گروه ۱ و ۲ با شرط برخورداری از مدرک کارشناسی ارشد تحت عنوان دکتری ارزشیابی می گردد.
تبصره: مدارک موضوع بندهای ۳ و ۴ از دانشگاه های گروه ۳، ورودی بعد از آگوست ۱۹۹۶ غیرقابل ارزشیابی بوده و ورودی های قبل از آگوست ۱۹۹۶، کماکان با چاپ مقاله درمجلات معتبر قابل ارزشیابی می باشد، در غیر اینصورت مدارک مذکور، تحت عنوان مدارک معادل ارزشیابی می گردند.
مدارک اخذ شده از دانشگاه های گروه ۱ و ۲ در مقاطع کارشناسی ارشد (Master) و دکتری (Ph.D.) در صورتی که مدارک تحصیلی قبلی دانشجویان از سایر دانشگاه ها اخذ شده باشد قابل ارزشیابی است. تحصیلات مکاتبه ای (Correspondence)، متفرقه (External)، کلاس شبانه (Evening Course)، خصوصی (Private) و غیرحضوری قابل ارزشیابی نمی باشد.
پذیرش تحصیلی
جهت پذیرش در رشته های کارشناسی دانشگاهها و مؤسسات عالی هندوستان، تکمیل دوره ۱۲ ساله آموزشی و برخورداری از دیپلم متوسطه الزامی است.
علاوه بر این اکثر دانشگاهها به ویژه در رشته های پزشکی و مهندسی به علت محدودیت های پذیرشی شرط معدل قرار داده و به پذیرش دارندگان معدلهای بالاتر مبادرت می نمایند. در برخی از موسسات ممتاز نظ یر موسسات فنی علاوه بر برخورداری از نمرات بالای آموزشی آزمون ورودی و مصاحبه نیز از داوط لبان به عمل می آید. به عبارت دیگر داوطلبان می باید در آزمون ارزشیابی ۶۰ الی ۷۰ درصد نمرات را کسب نمایند. علاوه بر این داوطلبان جهت پذیرش در رشته های فنی دانشگاهها می باید به احراز ۷۵ الی ۸۵ درصد نمرات نائل آیند. در این خصوص از داوطلبان در درس های فیزیک، شیمی، زیست شناسی، ریاضیات و زبان

انگلیسی آزمون به عمل می آید. شرایط قبولی در رشته های کارشناسی دشوار نمی باشد. نظ ام تحصیلی در اکثر دانشگاههای هندوستان به صورت سالیانه و در تعداد محدودی از دانشگاهها به صورت ترمی می باشد. دانشگاه های کشور هندوستان خودمختار بوده و از مقررات مختصّ خود برخوردار می باشند. این مراکز همچنین در الگوبرداری از کشورهای دیگر آزادند. از جمله مهمترین مراکز آموزش عالی کشور هندوستان می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- دانشگاهها، موسسات و مراکز تحقیقاتی تحت نظارت دولت مرکزی

۲- دانشگاهها، موسسات و مراکز تحقیقاتی تحت نظارت دولتهای ایالتی
۳- کالجهای وابسته به دانشگاهها
۴- کالجهای خصوصی
انجمن دانشگاه های هندوستان در برابری با معیارهای معینه توسط اعتبارنامه های ادبی خارج از کشور به خوبی عمل نموده است.
آزمونهای ذیل با آزمونهای پایه دوّم متوسطه (کلاس ۱۲) برابرسازی شده و به عنوان حداقل شرایط مورد نیاز جهت پذیرش در اخذ نخستین گواهینامه آموزش عالی مطرح می باشد. از جمله مهم ترین آزمون های مذکور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
• آزمون GCE که با همکاری کشور انگلیس از طریق برگزاری آزمون در ۵ موضوع عمومی و ۲ موضوع پیشرفته به عمل می آید. جهت پذیرش در رشته های حرفه ای- پایه اوّل، حضور در ۴ آزمون فیزیک، شیمی، ریاضیات – زیست شناسی ضروری می باشد. تسلط بر زبان انگلیسی نیز جهت پذیرش ضروری است.
. آزمون ویژه احراز مدرک مهندسی فرانسه

. آزمون ویژه احراز مدرک کارشناسی بین المللی ژنو
. آزمون های فراغت از تحصیل دوره متوسطه که توسط نهادهای معتبر ایالات متحده آمریکا برگزار می گردد.
• آزمون های سطوح متوسطه و پایه دوّم متوسطه و آزمون ویژه صدور گواهی از جانب هیأت های آموزشی کشورهای بنگلادش، پاکستان، ایران، عراق، بحرین، کویت، اردن، عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس.
• آزمون ارزشیابی از دوره ۱۲ ساله متوسطه، که با همکاری هیأت آزمون ملّی و انجمن وزارتخانه های آموزشی کشورهای کنیا، نیجریه، اوگاندا و تانزانیا برگزار می گردد.

لازم به ذکر است که دانشگاه های هندوستان به مدرک دیپلم و یا گواهی صادره دانشگاهها یا هیأت های آموزشی اهمیت نداده بلکه به آزمون ارزشیابی دانش آموزان در کشورمتبوع خود اهمیت فراوانی قائل می باشند.
دانشگاهها و نهادهای همپایه آن
در حال حاضر تعداد ۲۲۶ نهاد همپایه دانشگاه در کشور هندوستان فعالیت دارد. از میان این دانشگاهها، ۱۵۵ دانشگاه قدیمی می باشند. تعداد ۳۴۰ دانشگاه نیز به دانشگاههای کشاورزی (شیلات، دامپزشکی، باغبانی و دامپروری)، ۱۷ دانشگاه به دانشگاههای مهندسی و فنی (مشتمل بر ۶ دانشکده تکنولوژی)،

دانشگاه ملی حقوق، دانشکده علوم جمعیتی، دانشکده آمار، ۱ دانشگاه روزنامه نگاری، ۱ دانشگاه پزشکی، ۵ دانشگاه ، ۶ دانشگاه سانسکریتی، ۷ دانشگاه آزاد هنرهای زیبا و موسیقی و ۱ دانشگاه تاریخچه هنر و حفاظت از منابع طبیعی تعلق دارد. گفتنی است که بیش از ۸۰۰۰ دانشکده به عضویت این دانشگاهها درآمده و بالغ بر ۵ میلیون دانشجو در این دانشکده ها به تحصیل مبادرت می نمایند. از میان این دانشکده ها، ۱۵۰ دانشکده در زمینه پزشکی، ۷۵ دانشکده در دندانپزشکی، ۹۰ دانشکده در داروسازی، ۶۲ دانشکده در پرستاری، ۱۷۰ دانشکده در کشاورزی و رشته های مربوط به آن، ۴۲۸ دانشکده در مهندسی، ۱۱۶ دانشگاهها مدارک علمی من جمله مدارک MED,MSC,MA, LLB,BED.Bcom , BSC,BA, و سایر گواهینامه های آموزش عالی در رشته های علوم پایه و علوم

اجتماعی و مردمی (شامل زبان های خارجی، روابط بین المللی، مطالعات اجتماعی، علوم آموزشی و حقوق)، رشته های کارشناسی در زمینه مدیریت صنعتی و دیگر زمینه های مربوط در۲۹۲ دانشکده و مؤسسه به فارغ التحصیلان اعطاء می گردد. میان این مؤسسه ها، ۴ مؤسسه مدیریتی فعالیت دارد که به عنوان مرکز آموزش پیشرفته محسوب می گردد. درکنار این دانشگاهها و دانشکده های چندین مرکزتحقیقاتی نیز فعالیت دارد که به انجام تحقیقات لازم در برنامه های آموزشی دکتری عمومی و تخصصی مبادرت می نماید. ازجمله مهم ترین این مراکز می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
. انجمن تحقیقات علمی و صنعتی
. مرکز تحقیقات اتمی بگابا(Bgaba)
. انجمن تحقیقات کشاورزی هندوستان
. انجمن تحقیقات پزشکی هندوستان
. انجمن تحقیقات علوم اجتماعی هندوستان
زبان آموزشی
در اکثر دانشگاههای کشور زبان انگلیسی به عنوان واسطه آموزشی به شمار می رود. این در حالی است که برخی دانشگاهها و دانشکده ها به آموزش برنامه های آموزشی به واسطه زبان های هندی و محلّی کفایت کرده اند. آموزش کارشناسی در اکثر مراکز آموزش عالی به زبان انگلیسی ارائه می گردد. گفتنی است که واسطه آموزشی آموزش های علمی، فنی و حرفه ای نیز زبان انگلیسی است.