فایل ورد کامل مقاله بررسی اثرات تاریخ کاشت، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره؛ تحلیل علمی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کشاورزی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله بررسی اثرات تاریخ کاشت، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره؛ تحلیل علمی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کشاورزی دارای ۱۶۳ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله بررسی اثرات تاریخ کاشت، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره؛ تحلیل علمی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کشاورزی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله بررسی اثرات تاریخ کاشت، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره؛ تحلیل علمی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کشاورزی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله بررسی اثرات تاریخ کاشت، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره؛ تحلیل علمی عوامل مؤثر بر بهره‌وری کشاورزی :

بررسی اثرات تاریخ کاشت ، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گلرنگ بهاره

چکیده
این آزمایش به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت ، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گلرنگ بهاره رقم محلی اصفهان در سال زراعی ۱۳۸۷ در مزرعه تحقیقاتی شهرک دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا گردید . دو تاریخ کاشت شامل : ۲۰ اردیبهشت ، ۲۰ خرداد ( کشت تاخیری ) و سه سطح نیتروژن : ۱۰۰ و ۲۰۰ و ۳۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار و دو تراکم ۸۰۰ و ۴۰۰ هزار بوته در هکتار بطوریکه تراکم ۸۰۰ هزار با آرایش کاشت در دوطرف پشته به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۴ تکرار مورد بررسی قرار گرفتند . در این تحقیق

کلمات کلیدی : گلرنگ ، تاریخ کاشت ، تراکم بوته و نیتروژن
مقدمه
افزایش روز افزون جمعیت جهان در چند دهه اخیر ، محدودیت شدید منابع انرژی غذایی را به دنبال داشته است ، اگرچه ذخایر غذا معمولاً با تکیه بر حبوبات ، گندم ، برنج و ذرت به عنوان غذاهای اصلی ، مورد بحث قرار می گیرند ، اما دانه های روغنی در مقام دوم منابع مهم انرژی غذایی برای انسان به شمار می آیند ( ۳۶ م و ۴۵ ) محصولات دانه های روغنی ، یعنی روغن های خوراکی و کنجاله های مقوی پروتئینی که حاصل فرایند روغن کشی هستند ، بخشی از غذای روزانه انسان و دام را تشکیل می دهند ، علاوه بر این ، دانه های روغنی مصارف صنعتی ، دارویی و غیره دارند ( میر ۴۵ )

تا دهه ۱۳۴۰ عمده ترین روغن مصرفی در ایران ، روغن حیوانی بوه است ، ولی از آن پس ، طبق آمارهای ارائه شده در ایران ، مصرف روزانه روغن های نباتی طی سیزده سال ( ۶۳- ۱۳۵۱ ) دو برابر شده است ( ۲۵ و ۲۹ )
کشت دانه های روغنی همیشه بخش مهمی از فعالیت های کشاورزان را تشکیل می داده است ( ۸۳ محمدی ) هرچند از گذشته های دور کشت دانه های روغنی در نقاط مختلف ایران معمول بوده است ، ولی هدف اصلی از کشت آنها ، غالباً استفاده به صورت آجیل ، صادرات و تا حدودی رفع نیازهای صنعتی کشور بوده است ( ۲۵ محمدی ). گلرنگ زراعی

گیاهی یکساله و از خانواده گل کاسنی می باشد و از بین کشورهای تولید کننده آن هندوستان با داشتن حدود ۶۰ درصد سطح زیر کشت جهانی ( ۸۳۱ هزار تن ) را به خود اختصاص داده است . ایالات متحده آمریکا با عملکرد ۱۴۸۵ کیلوگرم در هکتار بیشترین متوسط عملکرد جهانی را در بین کشورهای تولید کننده گلرنگ داراست . ( ۶۵ محمدی ) ) متوسط عملکرد دانه گلرنگ در ایران حدود ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار برآورد گردیأه است ( ۱۵ محمدی ) در گذشته کشت گلرنگ بیشتر به منظور تهیه کار تامین ( رنگدانه قرمز رنگ که از گلچه های این گیاه قابل استخراج است ) و استفاده از آن در رنگرزی البسه و نیز به عنوان رنگ غذا صورت می گرفت ( ۱۵ ) ولی امروزه این گیاه در گروه گیاهان روغنی جاگرفته و به این منظور کشت می گردد . ( ۴۱ محمدی )

روغن این گیاه کیفیت قابل ملاحظه ای دارد . میزان اسید لینولئیک این روغن بین ۷۳ تا ۸۵ درصد است . اسید لینولئیک موجود در روغن گلرنگ حاوی خواصی نظیر کاهش چربی خون ، کلسترول و سختی رگ ها می باشد( ۱۵ ).
هدف از مطالعه و تحقیق حاضر

۱- تعیین مناسب ترین مقادیر مصرف کود نتیروژن و رسیدن به حداکثر عملکرد کمی و کیفی
۲- تعیین بهترین روش کاشت و تراکم و تعیین بهترین روش یک یا دو ردیفه کاشت بر روی هر ردیف برای دستیابی به عملکرد بالا
۳- تعیین و بررسی بهترین تاریخ کاشت برای رسیدن به حداکثر عملکرد کمی و کیفی در استان مرکزی
۴- بررسی شاخص های رشد و تعیین ارتباط آنها با عملکرد دانه با توجه به تراکم- کود نیتروژن و تاریخ کاشت

مواد و روشها
این آزمایش در بهار و تابستان سال ۱۳۸۷ به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت ، تراکم بوته و سطوح مختلف کود، تیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره رقم محلی اصفهان در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک واقع در ۵ کیلومتری جنوب شرقی اراک اجرا گردید. طول و عرض جغرافیایی محل مورد آزمون ۳۴ درجه و ۳ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۴۸ دقیقه طول شرقی و ارتفاع از سطح دریا ۲۱۹۲ متر می باشد. اجرای این آزمایش در قالب بلوک کاملا تصادفی، فاکتوریل اسپیلت پلات در ۴ تکرار در ۴۸ کرت اجرا شد. طول

هر کرت ۶ متر و شامل ۵ ردیف با فواصل ۶۰ سانتی متر و در فاصله هر کرت با کرت های مجاور ۱۲۰ سانتی متر و فواصل تکرارها با هم ۳ متر در نظر گرفته شد. هر کدام از تکرارها شامل ۱۲ کرت که متشکل از سه تیمار، تاریخ کاشت، و تراکم مختلف بوته در هکتار و ۳ سطح نیتروژن که مورد آزمون قرار گرفته و همه کرت ها به صورت تصادفی در نقشه آزمایش پیاده و اجرا گردیده است. زمین مورد آزمایش سال قبل آیش بوده و در پاییز شخم نیمه عمیق به همراه دیسک آماده سازی گردیده بود.

صفات اندازه گیری شده عملکرد دانه،وزن ۱۰۰ دانه، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه نابارور در بوته وقطر ساقه میباشند. کلیه داده های حاصل از نمونه برداری ها، توسط نرم افزار Mstat-c تجزیه و تحلیل گردید و سپس مقایسه میانگین ها با کمک آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال ۵% مقایسه شدند و از نرم افزار Excel برای رسم نمودار ها استفاده گردید.
(جدول-۱) نتایج آزمون خاک محل آزمایش

نتایج و بحث:
عملکرد دانه
وزن ۱۰۰ دانه
تعداد غوزه در بوته
تعداد دانه در غوزه
تعداد غوزه نابارور در بوته
قطر ساقه

جدول ۴-۱- تجزیه واریانس صفات مورد آزمون

منابع تغییر (S.O.V) میانگین مربعات( )
درجه آزادی(df) عملکرد دانه وزن صد دانه تعداد غوزه در بوته تعداد دانه در غوزه
تکرار ۳ n.s 214/16017 0/018 n.s 082/0 n.s 410/1
تاریخ کاشت ۱ **۱۷۱/۵۱۴۴۵۷ ۰/۱۵۱* **۰۳۸/۲ *۰۲۱/۱۱
نیتروژن ۲ *۹۷۶/۸۹۰۸۷ ۱/۴۷۳** **۲۵۱/۳۶ n.s 188/1
اثر متقابل ۲ n.s 712/9066 0/015 n.s n.s 040/0 *896/7

خطا ۱۵ ۶۶۷/۳۰۳۹۳ ۰/۰۱۹ ۱۱۹/۰ ۸۲۶/۱
تراکم ۱ **۰۴۰/۲۸۸۴۲۴ ۲/۲۲۳** **۳۸/۳۰ *۵۲۱/۱۷
تاریخ کاشت درتراکم ۱ n.s 161/2658 0/038 n.s n.s 001/0 n.s 688/4
نیتروژن در تراکم ۲ **۷۰۶/۸۵۸۵۹۴۲ ۰/۳۶۲** **۰۳۱/۰ **۲۷۱/۵۲
تاریخ کاشت در نیتروژن درتراکم ۲ *۹۰۲/۸۵۱۴۸ ۰/۰۸۷* n.s 296/0 *312/11

خطا ۱۸ ۴۸۷/۱۷۳۳۹ ۰/۰۱۹ ۰۹۸/۰ ۲۲۹/۲
درصد ضریب تغییرات(Cv%) – 29/16 99/14 43/15 58/16
معنی دار در سطح ۵% = *معنی دار در سطح ۱% **معنی دار نیست =

جدول۴-۲ مقایسه میانگین
تیمار kg/haعملکرد دانه وزن صد دانه تعداد غوزه در بوته تعداد دانه در غوزه
تاریخ کاشت(S)
S1 a804/2197 2/827a 5/975a b208/22

S2 b750/1990 2/715b 5/563b c167/23
نیتروژن (N)
N1 b375/2045 2/469c 4/401c 563/22

N2 b697/2071 2/766b 5/525b 500/22
N3 a759/2165 3/076a 7/381a 000/23
اثر متقابل تاریخ کاشت در نیتروژن(SN)
S1N1 125/2150 2/498 4/588 ab250/22
S1N2 394/2198 2/855 5/788 b250/21
S1N3 894/2244 3/128 7/550 a125/23
S2N1 625/1940 2/441 4/214 a875/22
S2N2 000/1945 2/678 5/263 a750/23
S2N3 625/2086 3/025 7/212 a875/22
تراکم (D)
D1 b760/2016 2/986a 4/973b a292/23
D2 a794/2171 2/555b 6/565a b083/22
اثر متقابل تراکم در تاریخ کاشت(SD)
S1 D1 729/2127 3/070 5/175 500/22
S1 D2 879/2267 2/583 6/775 917/21
S2 D1 792/1905 2/902 4/772 083/24
S2 D2 708/2075 2/528 6/354 250/22
اعدادی که در هر ستون حداقل دارای یک حرف مشترک می باشند فاقد اختلاف معنی دار با آزمون دانکن در سطح ۵% می باشند.

ادامه جدول۴-۲ مقایسه میانگین
تیمار عملکرد دانه kg / هکتار وزن صد دانه تعداد غوزه در بوته تعداد دانه در غوزه
اثر متقابل نیتروژن در تراکم(ND)
N1D1 d512/1563 2/746b 3/320f b125/21
N1D2 c238/2527 2/192c 5/481d a0/24
N2D1 a781/2839 3/091a 4/813e a75/23
N2D2 e613/1303 2/441c 6/238c b25/21
N3D1 d988/1646 3/120a 6/787b a0/25
N3D2 b531/2684 3/033a 7/975a b0/21
اثر متقابل تاریخ کاشت در تراکم در نیتروژن(SND)
S1N1D1 d025/1610 2/835cd 3/400 d25/20
S1N1D2 b225/2690 2/160f 5/775 ab25/24
S1N2D1 a438/3052 3/260a 5/225 cd5/21
S1N2D2 ef350/1344 2/450e 6/350 d/21
S1N3D1 d725/1720 3/115ab 6/900 a75/25
S1N3D2 b063/2769 3/140ab 8/200 d5/20
S2N1D1 de00/1517 2/658d 3/240 bcd22
S2N1D2 c250/2364 2/225f 5/188 abc75/23
S2N2D1 b125/2627 2/923bc 4/400 a26
S2N2D2 f875/1262 2/433e 6/125 cd5/21
S2N3D1 d250/1573 3/125ab 6/675 ab25/24
S2N3D2 b0/2600 2/925bc 7/750 cd5/21
اعدادی که در هر ستون حداقل دارای یک حرف مشترک می باشند فاقد اختلاف معنی دار با آزمون دانکن در سطح ۵% می باشند.s

چکیده
این آزمایش به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت ، تراکم بوته و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد گلرنگ بهاره رقم محلی اصفهان در سال زراعی ۱۳۸۷ در مزرعه تحقیقاتی شهرک دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا گردید .

دو تاریخ کاشت شامل : ۲۰ اردیبهشت ، ۲۰ خرداد ( کشت تاخیری ) و سه سطح نیتروژن : ۱۰۰ و ۲۰۰ و ۳۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار و دو تراکم ۸۰۰ و ۴۰۰ هزار بوته در هکتار بطوریکه تراکم ۸۰۰ هزار با آرایش کاشت در دوطرف پشته به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۴ تکرار مورد بررسی قرار گرفتند . در این تحقیق عملکرد دانه ، وزن صد دانه ، تعداد غوزه در گیاه ، تعداد دانه در غوزه ، قطر ساقه ، ارتفاع شاخه دهی ، تعداد شاخه فرعی ، تعداد شاخه فرعی فرعی ، طول شاخه فرعی ، ارتفاع نهایی بوته ، وزن خشک کل مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی و شاخص های رشد مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که تاریخ کاشت اول در این تحقیق بر عملکرد دانه ، وزن صد دانه ، تعداد غوزه در گیاه ، تعداد دانه در غوزه ، ارتفاع نهایی بوته ، قطر ساقه ، طول شاخه فرعی تاثیر گذاشته و معنی دار شده است . و مقادیر نیتروژن مورد آزمون از نظر

صفات ، عملکرد دانه ، وزن صد دانه ، تعداد غوزه در بوته ، ارتفاع نهایی بوته ، ارتفاع شاخه دهی ، وزن خشک کل مرحله رسیدگی فیزیولوژیک ، قطر ساقه ، تعداد غوزه نابارور در بوته ، طول شاخه فرعی ، تعداد شاخه فرعی ، تعداد شاخه فرعی فرعی ، درصد پوکی دانه تحت تاثی مقادیر مختلف کود اوره قرار گرفته و معنی دار شده است و با توجه به جدول مقایسه میانگین ها و تیمار ۳۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار بیشترین تاثیر تراکم مورد آزمون بر صفات عملکرد دانه ، وزن صد دانه ، تعداد دانه در غوزه ، تعداد غوزه در بوته ، ارتفاع شاخه دهی ، وزن

خشک کل مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی ، قطر ساقه ، طول شاخه فرعی ، تعداد شاخه فرعی ، تعداد شاخه فرعی فرعی ، درصد پوکی دانه معنی دار شده و طبق جدول مقایسه میانگین تراکم ۸۰۰ هزار بوته در هکتار عملکرد دانه در هکتار بالاتری را داشته است که این امر باعث افزایش عملکرد روغن در هکتار شده است و با توجه به هدف تولید دانه و استحصال روغن از دانه گلرنگ کشت آن در این منطقه توصیه می شود .
واژه کلیدی : گلرنگ ، رقم ، تراکم ، تعداد دانه در غوزه ، تعداد غوزه در بوته ، وزن خشک کل رسیدگی فیزیولوژیک ، عملکرد دانه ، تعداد غوزه نابارور .

مقدمه
افزایش روز افزون جمعیت جهان در چند دهه اخیر ، محدودیت شدید منابع انرژی غذایی را به دنبال داشته است ، اگرچه ذخایر غذا معمولاً با تکیه بر حبوبات ، گندم ، برنج و ذرت به عنوان غذاهای اصلی ، مورد بحث قرار می گیرند ، اما دانه های روغنی در مقام دوم منابع مهم انرژی غذایی برای انسان به شمار می آیند ( ۳۶ م و ۴۵ ) محصولات دانه های روغنی ، یعنی روغن های خوراکی و کنجاله های مقوی پروتئینی که حاصل فرایند روغن کشی هستند ، بخشی از غذای روزانه انسان و دام را تشکیل می دهند ، علاوه بر این ، دانه های روغنی مصارف صنعتی ، دارویی و غیره دارند ( میر ۴۵ )

تا دهه ۱۳۴۰ عمده ترین روغن مصرفی در ایران ، روغن حیوانی بوه است ، ولی از آن پس ، طبق آمارهای ارائه شده در ایران ، مصرف روزانه روغن های نباتی طی سیزده سال ( ۶۳- ۱۳۵۱ ) دو برابر شده است ( ۲۵ و ۲۹ )
کشا دانه های روغنی همیشه بخش مهمی از فعالیت های کشاورزان را تشکیل می داده است ( ۸۳ محمدی ) هرچند از گذشته های دور کشت دانه های روغنی در نقاط مختلف ایران معمول بوده است ، ولی هدف اصلی از کشت آنها ، غالباً استفاده به صورت آجیل ، صادرات و تا حدودی رفع نیازهای صنعتی کشور بوده است ( ۲۵ محمدی )
در سالهای اخیر روند مصرف سرانه روغن های نباتی در ایران هم سر با سایر کشورها روبه افزایش می باشد به طوری که بر اساس آخرین اطلاعات و آمار ، مقدار مصرف سرانه آن با توجه به اعمال سهمیه بندی در ایران حدود ۱۷- ۱۶ کیلوگرم برای هر نفر می باشد . بنابراین با در نظر گرفتن جمعیت ۷۰ میلیونی کشور سالیانه به حدود ۲/۱ میلیون تن روغن نیاز می باشد و این در حالی است که کمتر از ۱۰ درصد این مقدار در کشور تولید می شود و بیش از ۹۰ درصد آن از خارج تامین می گردد . ( ۲۵ محمدی )

در حال حاضر با توجه به سطح زیر کشت و مقدار تولید گیاهان زراعی در مقیاس جهانی ، سویا مهمترین گیاه روغنی محسوب می شود . ( ۵۸ م ) روند تولید و سطح زیر کشت دانه های روغنی در ایران نیز موید آن است که گلرنگ وارد الگوی کشت مناطق مختلف کشور شده و تولید آن مورد حمایت دولت قرار گرفته است . ( ۲۰ و ۲۵ محمدی )
ایران از جمله کشورهایی است که کاشت برخی از دانه های روغنی مثل کنجد ، کرچک ، گلرنگ ، آفتابگردان و پنبه در آن قدمت فراوان دارد . ( ۳۸ محمدی ) به هر حال رشد جمعیت و افزایش مصرف سرانه که با سطح درآمد و زندگی افراد جامعه همبستگی زیادی دارد ، دو مساله مهم در تامین انرژی و پروتئین برای افراد جوامع در حال پیشرفت از جمله ایران است ( ۲۵ محمدی ) لذا باید در نظر گرفت واقعیت ها برای تولید روغن نباتی مورد نیاز ، سیاست گذاری دقیق و جامع تری اعمال شود که به عنوان نمونه می توان به حمایت دولت از تولید دانه های روغنی که بومی ایران بوده و با شرایط آب و هوایی کشور سازگاری یافته اشاره دارد . ( ۱۰ محمدی )

لذا باید با در نظر گرفتن واقعیت ها برای تولید روغن های نباتی مورد نیاز ، سیاست گذاری دقیق و جامع تری اعمال شود که به عنوان نمونه می توان به حمایت دولت از تولید دانه های روغنی که بومی ایران بوده و با شرایط آب و هوایی کشور سازگاری یافته اشاره دارد . ( ۱۰ محمدی )

گلرنگ زراعی گیاهی یکساله و از خانواده گل کاسنی می باشد و از بین کشورهای تولید کننده آن هندوستان با داشتن حدود ۶۰ درصد سطح زیر کشت جهانی ( ۸۳۱ هزار تن ) را به خود اختصاص داده است . ایالات متحده آمریکا با عملکرد ۱۴۸۵ کیلوگرم در هکتار بیشترین متوسط عملکرد جهانی را در بین کشورهای تولید کننده گلرنگ داراست . ( ۶۵ محمدی ) متوسط عملکرد دانه گلرنگ در ایران حدود ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار برآورد گردیأه است ( ۱۵ محمدی ) در گذشته کشت گلرنگ بیشتر به منظور تهیه کار تامین ( رنگدانه قرمز رنگ که از گلچه های این گیاه قابل استخراج است ) و استفاده از آن در رنگرزی البسه و نیز به عنوان رنگ غذا صورت می گرفت ( ۱۵ ) ولی امروزه این گیاه در گروه گیاهان روغنی جاگرفته و به این منظور کشت می گردد . ( ۴۱ محمدی )

این گیاه که احتمالاً بومی ایران است ( ۷ ، ۴۵ ، ۹۶ میرزاخانی ) . در سطوح کوچک یا به صورت حاشیه ای برای حفاظت از محصولات ، در حاشیه کرت ها کشت می شده است و هم اکنون نیز در مناطقی از هندوستان برای جلوگیری و جبران خسارت عوامل مختلف بر گندم در کشت مخلوط به صورت ردیفی کشت می شود . ( ۹۲ میرزاخانی )
زراعت گلرنگ به منظور استفاده از روغن دانه آن سابقه زیادی ندارد ، به همین دلیل در اغلب نوشته ها از این گیاه به عنوان یک گیاه زراعی نسبتاً جدید یاد شده است . اصلاح ارقام پر محصول گلرنگ با مقدار روغن بالا که بعد از جنگ جهانی دوم اصلاح شدند به گسترش و توسعه سطح زیر کشت این گیاه زراعی در بعضی نقاط دنیا منجر شد ، ارقام اصلاح شده از ژرم پلاسم هایی به دست آمده که از مراکز اولیه این گیاه از جمله ایران جمع آوری شده بودند . این گیاه به دلیل قابلیت هایی نظیر قدرت سازگاری بالا ، مقاومت به سرما ، مقاومت نسبی به خشکی ، شوری و قلیائیت بالای خاک و مواد مصرف متعدد در بسیاری از کشورها به طور گسترده کشت می شود . ( ۱۵ ) روغن این گیاه کیفیت قابل ملاحظه ای دارد .

میزان اسید لینولئیک این روغن بین ۷۳ تا ۸۵ درصد است . اسید لینولئیک موجود در روغن گلرنگ حاوی خواصی نظیر کاهش چربی خون ، کلسترول و سختی رگ ها می باشد . روغن گلرنگ به عنوان ماده خام جهت افزودن به مواد رنگی ، جوهر چاپ و فیلم ، نوار مغناطیسی ، روغن جلا و ; بکار برده می شود . گلچه های این گیاه به عنوان ماده اولیه جهت استخراج پیگمان هایی رنگی به منظور قابل ملاحظه ای در مواد غذایی و نوشیدنی ها و ; می توان آن را بکار برد . ( ۲۶ محمدی )

گلرنگ چنانچه قبل از گلدهی برداشت شود ، علوفه قابل قبولی را برای دامها تولید می کند . ( ۱۸ و ۲۰ محمدی ) گلرنگ در طب سنتی دارای خواص دارویی متعدد بوده که از آن جمله می توان به اثرات آن در درمان دردهای روماتیسمی و بیماری های زنان و اثرات مسهلی اشاره نمود . ( ۲۰ و ۲۵ محمدی ) با توجه به آنچه درباره اهمیت گلرنگ گفته شد و با عنایت به کمبود تولید روغن های گیاهی در کشور و همچنین بومی بودن آن در کشور ما ، بررسی روند کشت گلرنگ و تحقیقات درباره آن امری اجتناب ناپذیر است . در ایران تحقیق در مورد کشت گلرنگ به عنوان یک گیاه روغنی ، از سال ۱۳۴۶ با تهیه بذر اصلاح شده از خارج از کشور ، توسط مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین ، صورت گرفت . به این منظور در سال ۱۳۴۸ با هدف بررسی پتانسیل ارقام بومی و تولید ارقام برتر اقدام به جمع آوری توده های محلی گلرنگ از شهرستانهای مختلف نموده و آزمایشات به زراعی مختلفی را جهت حل مسائل زراعی آن به عمل آوردند . ( ۱۵ محمدی )

برخی از محققین بر حاصل که با هدف تعیین برتری ارقام از نظر صفات زراعی و سازگاری آنها با محیط های مختل کشت انجام شد ، انتخاب بالغ بر ۲۸۱۲ ژنوتیپ با مشخصات و صفات متنوع بود ( ۲۵ محمدی ) گزینش تیپ های مطلوب از بین توده های محلی اراک ، مشهد ، اصفهان ، ارومیه ، مرند و ; منجر به معرفی لاین های جدید شده است . ( ۳۲ محمدی )
علی رغم آنچه گفته شد در حال حاضر کشت گلرنگ در ایران رواج چندانی ندارد به طوری که سطح زیر کشت آن در سال ۱۳۷۲ به کمتر از سطح زیر کشت آن در سال ۱۳۵۴ و در پایین ترین میزان خود بوده است ( ۳۱ محمدی ) یکی از عمده ترین دلایل پایین بودن سطح زیر کشت گلرنگ کم بودن عملکرد آن است . برخی محققین بر این عقیده اند که هنوز ژرم پلاسم ها و ذخایر توارثی ، پتانسیل و تنوع ژنتیکی بسیاری نهفته است که می توان از طریق روشهای چند منظوره انتخاب ، با تلفیق این توانایی های ژنتیکی و انتخاب ژنوتیپ های برتر ، گامهای موثر و کاربردی در جهت بهبود عملکرد ، برداشت . ( میرزا خانی )

محققانی چون گیلبرت و تاکر چنین نتیجه گرفتند که مقدار و زمان مصرف نیتروژن بر روی عملکرد و رشد گلرنگ تاثیر بسزایی دارد . عملکرد گلرنگ همانند سایر محصولات زراعی ، تحت تاثیر عوامل گوناگون از جمله ژنوتیپ تاریخ کشت ، تراکم بوته ، رطوبت ، حاصلخیزی ، دما و نور قرار می گیرد . تراکم بوته به طرق مختلف همچون تغییر در فضای موجود برای هر بوته در نتیجه تغییر در رقابت گیاه برای مواد غذایی و منابع محیطی ، بر خصوصیات گیاه تاثیر می گذارد . عملکرد دانه در واحد سطح هنگامی حاصل می گردد که این رقابت ها به حداقل خود رسیده و در عین حال گیاه بتواند از عوامل رشد موجود حداکثر استفاده را بنماید . آرایش و فواصل مناسب بین ردیف های کاشت و بین بوته های روی ردیف های کاشت تعیین کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته و در نتیجه عملکرد قابل حصول می باشد . ( ۱۰ محمدی ) تاریخ کاشت نیز به عنوان فاکتور مهم برای حصول عملکرد کمی و کیفی بالا تاثیر مهمی دارد .
هدف از مطالعه و تحقیق حاضر
این بررسی به منظور دستیابی به اهداف زیر طرح ریزی و اجرا شده است :
۱- تعیین مناسب ترین مقادیر مصرف کود نتیروژن و رسیدن به حداکثر عملکرد کمی و کیفی
۲- تعیین بهترین روش کاشت و تراکم و تعیین بهترین روش یک یا دو ردیفه کاشت بر روی هر ردیف برای دستیابی به عملکرد بالا
۳- تعیین و بررسی بهترین تاریخ کاشت برای رسیدن به حداکثر عملکرد کمی و کیفی در استان مرکزی
۴- بررسی شاخص های رشد و تعیین ارتباط آنها با عملکرد دانه با توجه به تراکم- کود نیتروژن و تاریخ کاشت

فصل اول
کلیات

کلیات
۱-۱ : مبدا گلرنگ
گلرنگ (Carthamus tinctorius)،از خانواده composite است. جنس Carthamus حدود ۲۵ گون مهم دارد که بسیاری از آنها بومی منطقه مدیترانه هستند(۱).در زمینه مبدا گلرنگ اتفاق نظر وجودندارد وبه عقیده واویلوف گونه زراعی گلرنگ(Carthamus tinctorius L) به همراه دو گونه (C.palaestinus L, c.oxyacanth L) در یک گروه جای دارند. هر سه گونه یکساله ،قابل تلاقی با یکدیگربوده و۱۲ جفت کروموزوم دارند(۳). وی سه ناحیه را به عنوان مبدا، برای گونه زراعی گلرنگ پیشنهادکرده است که اولی در هند، دومی در افغانستان وسومی در اتیوپی

قرار دارد(به نقل از نولز۷۸).کاپزو نیز بعد از مطالعات خود به همین نتیجه دست یافت. هانلت ،اشری ،ونولز مبدا گلرنگ را خاورمیانه تشخیص دادند. نولز ( ۱۹۸۰ ) پشنهاد کرد که برای سهولت کار بهتر است به چندین مرکز کشت و مصرف گلرنگ در دنیای قدیم اشاره نمود.اینها نه مراکز مبداء هستند و نه مراکز تنوع ودرواقع کاربرد واژ مراکز متشابه مناسب تر می باشد. نولز این مراکزرا در ۷ گروه قرار داده که عبارتند از:
الف) خاور دور : چین، زاپن و کره

ب) هند – پاکستان : هند و غرب و شرق پاکستان
ج) خاورمیانه: افغانستان، ایران تا ترکیه، بخش های جنوبی اتحاد جماهیر شورو سابق تا اقیانوس هند.
د) مصر: کناره رودنیل در شمال سودان، جنوب مصر.
ه ) سودان : کناره های رود نیل در شمال سودان ، جنوب مصر
و) اتیوپی
ز) اروپا:اسپانیا، پرتغال، فرانسه، رومانی، مغرب ( مراکش ) و الجزایر
بر اساس تقسیم بندی فوق ایران در مرکزخاورمیانه قرار میگیرد(۷۹).

۱-۲ : تاریخچه واهمیت کشت گلرنگ
از ۴۰۰۰ سال پیش گلرنگ درمصر کشت می شده و از آن زمان کاملاً شناخته شده است. این محصول احتمالاً از ناحیه فرات به مصر برده شده،اما روغن کشی واستفاده از روغن آن بعدهادرآنجا متداول شده است. دسته ای از گلهای مجزای گلرنگ که در میان پاکتی از برگ های بید بود با جسدمومیایی آمنوفیس اول از سلسله هجدهم (۱۶۰۰ قبل از میلاد) کشف شد.بنا بر نوشته پلینی(قرن اول پس از میلاد) روغن گلرنگ در مصر به عنوان جانشینی ملایم تر، به جای روغن کرچک استفاده می شد، امامصرف خوراکی نداشت ودر آن زمان برای رومیان شناخته شده نبود.( ۴۹ ) ابن ماسریه (۱۰۰۰ میلادی) که در بغداد زندگی می کرد، کتابی بزرگ درباره علم طب عرب ها ویونانیان معاصر خویش نوشت. وی که این گیاه را سنیسوس می نامید، اشاره می نماید که در خاورمیانه به صورت خودرو واهلی رشد می کند و واریته بزرگ دانه سفیدآن ارزشمندترین واریته های آن است.

احتمالا این گیاه در قرن سوم از چین به ژاپن رفت، امابه مقدار کمی کشت شد و تا قرن بیستم گلرنگ درمصارف غذایی ژاپن استفاده نمی شد.امااکنون یک قلم وارداتی عمده دراین کشوراست. مخلوط روغن گلرنگ، تخم پنبه وکنجد برای تهیه غذایی به نام تمپورا به کارمی رود که رستورانهای شخصی محبوبیت خود را مدیون آن می دانند.
در رابطه با موارد استفاده از گیاه گلرنگ باید به این نکته توجه نمود که این گیاه دارای موارد مصرف گوناگون می باشدو همانگونه که ذکر شد کشت گلرنگ در قدیم بیشتر به دلیل تهیه رنگ از گل آن بوده است.از گلچه های این گیاه دو ماده رنگی به دست می آید که عبارتند از:

کارتامیدین که زرد رنگ بوده و رنگ آن نامرغوب ودر آب محلول است وکارتامین که به رنگ قرمز پرتقالی است و محلول در قلیا بوده که همان رنگهای اصلی مورد استفاده می باشند و پس از استخراج در رنگرزی البسه و رنگهای خوراکی از آنها استفاده میشود(۳۸،۷۰،۷۹ و ۹۰).در قدیم قالیبافان ایرانی برای رنگ آمیزی نخ از گلرنگ استفاده می نمودند و لیکن امروزه با معرفی رنگهای مصنوعی ارزان قیمت،کمتر از گلرنگ جهت تهیه رنگ استفاده می شود. همچنین از گلهای لوله ای شکل این گیاه به عنوان جانشین زعفران برای رنگ برنج، سوپ وسس های معمولی نیز استفاده می شود(۳۸).

زراعت گلرنگ به عنوان یک دانه روغنی سابقه چندان طولانی نداشته و به همین دلیل دراغلب موارداز گلرنگ به عنوان یک گیاه زینتی یاد می کنند. روغن گلرنگ علاوه بر مصارف صنعتی از جمله نوشابه سازی و رنگ سازی، با داشتن در حدود۷۸ درصد اسیدهای چرب غیر اشباع ضروری (۶۹) از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است (۲۰ و۲۲). روغن گلرنگ به جهت کیفیتی که دارد به عنوان یکی از مرغوب ترین انواع روغن شناخته می شود.روغن گلرنگ شفاف بوده و به سهولت تصفیه می شود.این روغن برای تولید رزین های آلکیدی مناسب است که از این رزین ها عمدتا جهت ساخت لعاب ها استفاده می شود. به خاطر کم بودن و یا حتی فقدان اسید لینولنیک وبالا بودن میزان اسید لینولنیک در ترکیب روغن گلرنگ، رنگ های روشن و

مواد جلادهنده تهیه شده از آن با گذشت زمان دچار رنگ پریدگی نشده و به زردی نمی گراید(۲۸،۶۰،۷۷،و ۸۲). در صنایع غذایی از روغن گلرنگ در تولید کره نباتی، روغن های سالاد، مایونز و فرآورده های غذایی دیگر استفاده میشود (۶۰،۷۳و ۹۳).روغن حاصل از دانه این گیاه جهت درمان بیماری تصلب شرایین که یک بیماری شایع دستگاه گردش خون است مورد استفاده قرار میگیرد. روغن حاصل از دانه گیاه دارای اثر مسهلی است و در استعمال خارجی نیز به صورت مالیدن بر روی عضو در روماتیسم و فلج مورد استفاده قرار میگیرد. از دانه های گلرنگ همچنین می توان به طور مستقیم برای تغذیه پرندگان و از کنجاله آن در تغذیه دام بهره برد(۲۹ و ۶۹).

در بعضی مناطق مزرعه گلرنگ توسط گوسفند چرانیده می شود. بوته های سبز در حال رشد و شاخ و برگ گیاه بعد از برداشت، گاهی اوقات به منظور تعلیف دام استفاده می شود. دام ها و به ویژه گوسفند اشتها و رغبت زیادی به خوردن کاه و کلش گلرنگ نشان می دهند (۷۸). در برخی منابع جدید (۸۷) از ارقام بی خار و گل قرمز گلرنگ به عنوان گیاه زینتی نیز نام برده شده است. متوسط عملکرد گلرنگ در سطح جهانی در حدود۲ تن در هکتار گزارش شده است. عمده ترین تولیدکنندگان گلرنگ در جهان، مکزیک هندوستان وآمریکا می باشند (۶۴).

گلرنگ در کشورهای مختلف دارای نام ها و اسامی مختلفی است. در زبان انگلیسی به این گیاه Safflower و در زبان فرانسه Carthame و در زبان عربی به این گیاه قرطوم، کرتوم و عصفر اطلاق می گردد(۴۳). در ایران به آن گلرنگ یا گل رنگ گفته می شود. علاوه بر این اسامی، در مناطق متعدد، اسامی دیگری همچون کوشه، کافشه، کاژیره، کاجیره و گل زرد نیز به آن اطلاق می شود، به دلیل قیمت ارزان و قابلیت جایگزینی این گیاه با زعفران تحت عناوین زعفران دروغین، زعفران حرامزاده، زعفران کنگره و زعفران رنگرزی نیز معروف است.
۱-۳: گلرنگ در ایران:

کشت و کار گلرنگ در ایران از دیرباز جهت استفاده از رنگ آن در صنایع قالیبافی، تزئین نان و غیره به صورت محدود معمول بوده، ولی به دلیل نبودن ارقام با عملکرد بالا، طولانی بودن فصل رشد و وجودآفات و بیماری ها هیچ گاه سطح زیرکشت قابل توجهی نداشته است و بیشتر در حواشی مزارع کشاورزان جهت مصارف شخصی کشت می گردیده است. در ایران کشت و کار گلرنگ تحت عنوان یک گیاه روغنی از سال ۱۳۳۶ شروع شد و پس از سال ۱۳۵۳ سطح زیر کشت این گیاه بسیار محدود گردید.از جمله عوامل کاهش سطح زیر کشت

گلرنگ در ایران طی سالهای گذشته محدود شدن عملکرد دانه توسط عواملی همچون آفات، بیماری ها،علف های هرز و دردسترس نبودن ارقام مناسب واطلاعات کافی در زمینه زراعت این گیاه بوده است(۱۵).درایران بیشترین متوسط عملکرد مربوط به سال ۱۳۵۱ با ۶۷۰ کیلوگرم در هکتار بوده که تا سال ۱۳۵۳ به ۲۴۰ کیلوگرم در هکتار کاهش یافته است(۳۱).ولی دوباره از ابتدای سال ۱۳۷۰ فعالیت هایی به منظور توسعه کشت و کار گلرنگ صورت گرفته است به طوری که درسال ۱۳۷۵، ۱۱۵ تن محصول از کشاورزان خریداری شد (۱۵). متوسط دانه گلرنگ در ایران حدود ۷۰۰ کیلوگرم درهکتار برآورد گردیده که از متوسط عملکرد جهانی گلرنگ (حدود ۲ تن در هکتار) خیلی کمتر است. یکی از امتیازات ارزشمند گیاه گلرنگ در ایران بومی بودن و سازگاری گیاه است. بنابراین شایسته است که مطالعات بیشتری برای شناخت این گیاه واستعدادهای آن انجام گردد(۱۵).

بر اساس آزمایشها و بررسی های انجام شده گلرنگ توان تولید بیش از۴ تن دانه درهکتار را دارد و حتی در بعضی کشت های آزمایشی بیش از۵/۴ تن دانه از آن برداشت شده است. در هر حال عملکرد دانه بالاتر از۲ تن در هکتار مطلوب است(۱۵).
مزایای زراعت گونه های گلرنگ در ایران به شرح زیر است(۲۱):

الف) دانه گونه های گلرنگ دارای ۴۰-۳۰ درصد روغن، ۲۰-۱۲ درصد پروتئین و ۸-۵ درصد رطوبت بوده و روغن آن برای آشپزی و مصارف دارویی مناسب است.
ب) از کنجاله آن به علت دارا بودن پروتئین بالا، می توان در تغذیه دام و طیور استفاده کرد.
ج) زراعت آن آسان بوده و می توان آن را کاملاً مکانیزه کشت کرد و به کارگر کمی نیاز دارد.
د) کشت و برداشت آن موقعی است که تراکتور و کمباین های غله بیکار هستند یا کارشان کم است زیرا کشت آن در اواخر پائیز یا اوایل بهار و برداشت آن نیز در تیر یا مردادماه است.
هـ) جوانه گلرنگ بسیار قوی بوده و می تواند سله های سنگین را شکافته و بیرون بیاید.

و) دوره زراعت این گیاه کوتاه بوده و محصول آن در تابستان می رسد و به همین دلیل بعد از برداشت، وقت کافی برای تهیه زمین کشت گندم وجود خواهد داشت.
بر اساس اطلاعات و آمار سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، در سال زراعی ۸۱-۸۰ سطح زیر کشت گلرنگ در این استان ۵/۴۱ هکتار بوده است که در این بین شهرستان خمین با بیشترین سطح زیر کشت معادل۱۵ هکتار از سایر مناطق استان پیشی گرفته است.

این گیاه را در کشورهای مختلف با اسمی گوناگون از جمله ، کریزا در افغانستان ، هونگوا در چین ، جفران در هندوستان و آلازر در اسپانیا می شناسند ( ۵۸ ) .
مهمترین مراکز تحقیقاتی در زمینه اصلاح گیاه گلرنگ در کشورهای هندوستان ، مکزیک ، ایلات متحده ، چین ، کانادا و استرالیا مستقر است ( ۱۵۰ ) . گلرنگ به طور گسترده در هند ، خاور نزدیک و چین کشت می شود . در دهه های اخیر کشت این گیاه در کشورهای آمریکای جنوبی و استرالیا نیز متداول گردیده است . در حال حاضر این گیاه در بیش از ۶۰ کشور جهان و عمدتاً در کشورهای هند ، مکزیک ، ایالات متحده آمریکا ، اتیوپی ، اسپانیا و استرالیا مورد کشت و زرع قرار می گیرد ( ۵۸ ) .

در پاکستان و افغانستان و سایر کشورهای خاورمیانه ، کشت گلرنگ محدود و اکثراً برای استخراج رنگ از گل های آن کشت می شود . در بعضی از مناطق پاکستان ، گلرنگ به مصرف علوفه می رسد . ژاپن سطح کمی از اراضی خود را به زراعت گلرنگ اختصاص داده و در جنوب فرانسه گلرنگ از سال ۱۹۴۳ به عنوان یک گیاه زراعی مورد توجه قرار گرفت ، اما تولید آن در سال ۱۹۴۹ به دلیل خسارت لارو مگس گلرنگ به طور کلی متوقف گردید ( ۵۸ ) . ظهور ارقام پر محصول با محتوای روغن بالا که بعد از جنگ جهانی دوم اصلاح شدند ، باعث شد که سطح زیر کشت گلرنگ در جهان افزایش یابد ( ۱۶۷ ) .

هندوستان و آمریکا دو کشور عمده تولید کننده گلرنگ و دارای بیشترین سطح کشت ، عملکرد و تولید در بین کشورهای جهان می باشند ( ۱۴۲ ) .
۵۰% کشت گلرنگ ایالات متحده در کالیفرنیا و بقیه در داکوتای شمالی و مونتانا انجام می شود ( ۱۰۴ ) .
جدول ( ۴- ۱ ) : سطح زیر کشت ، مقدار بذر مصرفی ، عملکرد و تولید بذر گلرنگ در هندوستان ، ایالات متحده و جهان ( ۱۴۲ ) .
سال منطقه مقدار بذر مصرفی ( Mt ) سطح زیر کشت ( ha ) عملکرد بذر در هکتار ( )

تولید بذر گلرنگ ( Mt )
۱۹۹۸ هند
آمریکا
جهان ۴۴۰۲
۱۱۱۳
۲۱۶۸۹ ۲۰۰۰۰۰
۱۱۵۳۴۰
۶۴۸۸۸۳ ۶۰۰۰
۱۶۲۰۴
۹۶۷۹ ۱۲۰۰۰۰
۱۸۶۹۰۰
۶۲۸۰۸۳
۱۹۹۹ هند
آمریکا
جهان ۴۳۸۵
۸۷۰
۱۸۵۸۰ ۴۴۰۲۰۰
۱۰۶۰۳۰
۹۶۸۵۰۸ ۵۵۰۲
۱۷۳۱۶
۸۷۴۰ ۲۴۲۲۰۰
۱۸۳۶۰۰
۸۴۶۴۹۳
۲۰۰۰ هند
آمریکا
جهان ۴۲۵۳
۷۶۱
۲۰۵۹۲ ۴۳۸۵۰۰
۷۹۷۲۴
۸۷۱۴۵۹ ۵۹۳۸
۱۶۰۷۵
۷۶۸۸ ۲۶۰۴۰۰
۱۲۸۱۶۰
۶۷۰۰۱۶
۲۰۰۱ هند
آمریکا
جهان ۴۲۰۰
۸۳۸
۱۷۶۲۶ ۴۲۵۳۰۰
۷۱۶۳۰
۸۸۵۹۳۰ ۴۷۳۱
۱۵۳۰۴
۶۸۵۸ ۲۰۱۲۰۰
۱۰۹۹۶۲۰
۶۰۷۵۵۴
۲۰۰۲ هند
آمریکا
جهان ۴۲۰۰
۸۳۸
۱۷۷۱۶ ۴۲۰۰۰۰
۸۰۱۳۰
۸۰۲۵۰۶ ۵۰۰۰
۱۵۹۹۹
۷۳۳۵ ۲۱۰۰۰۰
۱۲۸۲۰۰
۶۰۵۱۶۵
هکتو گرم ( ۱۰۰ گرم ) در هکتار : هکتار : ha تن متریک : Mt

نمودار ( ۱- ۱ ) : روند تولید و صادرات گلرنگ در کانادا طی سالهای ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۰ ( منبع : اینترنت )
این گیاه در ایران با نامهای مختلف از جمله گلبر آفتاب ، گل زردو شناخته می شود و در مساحت های محدود پراکنده در استان های همدان ، یزد ، آذربایجان شرقی ، بوشهر ، کردستان ، مرکزی ( شازند ، دلیجان ، سربند ) ، کرمان ، ایلام و خراسان کشت می شود . کشت گلرنگ اخیراً در سطوحی وسیع تر در استان اصفهان و ر مناطق اسلام آباد ، برخوار و اردستان این استان رونق یافته است ( ۱۲ ) .
جدول ( ۵- ۱ ) آمار سطوح سبز خرید محصول و راندمان خرید زراعت گلرنگ به همراه نرخ خرید تضمینی توسط شرکت دانه های روغنی از سال ۱۳۴۶ به بعد ( بر اساس اطلاعات شرکت توسعه کشت دانه های روغنی ) .
سال سطح سبز ( هکتار ) خرید محصول ( تن ) راندمان در هکتار ( کیلوگرم ) نرخ خرید ( ریال )
۱۳۴۶ ۳۸ ۲ ۵۳ ۹
۱۳۴۷ ۱۴۷ ۵۸ ۳۹۵ ۹
۱۳۴۸ ۳۱۸ ۲۱۱ ۶۶۴ ۹
۱۳۴۹ ۷۲۵ ۳۴۵ ۴۷۶ ۹
۱۳۵۰ ۴۷۲ ۱۹۸ ۴۱۹ ۹
۱۳۵۱ ۷۰۰ ۴۷۳ ۶۷۶ ۹
۱۳۵۲ ۱۹۲ ۱۰۱ ۵۲۴ ۹
۱۳۵۳ ۳۸۳ ۹۲ ۲۴۰ ۹
۷۷- ۱۳۵۴ – – – –
۱۳۷۸ ۱۴۳ ۴۷۳ ۳۳۰۸ ۱۵۰۰
۱۳۷۹ ۱۳۲۰ ۱۳۱۷ ۹۹۸ ۲۰۰۰
۱۳۸۰ ۲۰۴۰ ۱۴۷۳ ۷۲۲ ۲۲۰۰

۱-۴ مشخصات گیاه شناسی
گونه زراعتی گلرنگ همراه با دو گونه دیگر در یک گروه جای دارد. هر سه گونه یک ساله، قابل تلاقی با یکدیگر بوده و دارای ۱۲ جفت کروموزوم می باشند(۳).این گیاه جزء خانواده کاسنی می باشد(۳۱، ۳۳، ۵۰).گونه زراعی گلرنگ، یک ساله و بلندی آن از ۱۵۰-۳۰ سانتی متر تغییر می کند.