فایل ورد کامل مقاله چرایی تعدد همسران؛ بررسی علمی مبانی دینی، اجتماعی و فلسفی در نظام خانواده اسلامی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله چرایی تعدد همسران؛ بررسی علمی مبانی دینی، اجتماعی و فلسفی در نظام خانواده اسلامی دارای ۴۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله چرایی تعدد همسران؛ بررسی علمی مبانی دینی، اجتماعی و فلسفی در نظام خانواده اسلامی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله چرایی تعدد همسران؛ بررسی علمی مبانی دینی، اجتماعی و فلسفی در نظام خانواده اسلامی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله چرایی تعدد همسران؛ بررسی علمی مبانی دینی، اجتماعی و فلسفی در نظام خانواده اسلامی :

چرایى تعدد همسران

چرا پیامبر همسران متعددى برگزیده است؟ به راستى آیا آن گونه که برخى از مستشرقین تبلیغ مى‏کنند، آن حضرت مردى زنباره بوده است؟ اگر چنین نیست، راز و رمز تعدد ازدواج‏هاى آن حضرت چیست؟
ازدواج نه تنها به طور طبیعى ارضاى غرایز جنسى را در پى دارد و شکوفایى بسیارى از استعدادهاى آدمى در پرتو آن صورت مى‏پذیرد. برابر آیات قرآنى، جهان ماده بر اساس نظام زوجیت و مشارکت و پیوند مذکر و مؤنث شکل گرفته‏۱ و حیات انسان و تداوم نسل او نیز در پرتو ازدواج میسّر شده است.۲ بدین‏سان ازدواج برترین گزینه طبیعى براى دستیابى به رشد و تکامل صحیح انسانى است.

تاریخ زندگى بشر در امر پیوند مرد و زن، چگونگى آن، شاهد فراز و نشیب‏هاى شگرفى بوده است؛ از دیرباز واقعیت‏هاى طبیعى همچون بلوغ دیرتر مردان و افزایش تعداد زنانِ مهیاى ازدواج و پایان یافتن زودتر سن بارورى در زنان و ضرورت‏هاى اجتماعى همچون کشته شدن مردان جوان در حوادث مختلفى همانند جنگ و نظایر آن و بر جاى ماندن زنان بیوه، چند همسرى را در عرصه تاریخ زندگى آدمیان رقم زده است؛ ولى دیدگاه‏هاى مکاتب و فلسفه‏هاى مختلف در زوال، فزونى، گسترش، کاهش یا محدود ساختن چند همسرى تاثیر بسیار داشته است.

اسلام به عنوان واپسین دین الاهى در زمانى طلوع کرد که تعدد زوجات، به صورت نامحدود و به شکل غیر منضبط، در میان اعراب رواج داشت. قرآن کریم به دلیل ضرورت‏هاى طبیعى و اجتماعى اصل چند همسرى را به کلى مردود ندانست ولى از یک سو با محدود ساختن آن از نظر تعداد به چهار همسر، گام مهمى در اصلاح و سامان‏دهى وضعیت نامطلوب متداول آن دوران برداشت؛ و از سوى دیگر با مشروط ساختن تعدد زوجات به رعایت عدالت به صراحت اعلام کرد: اگر بیم دارید که به عدالت رفتار نکنید، تنها یک تن را به همسرى برگزینید.۳
اکنون این پرسش مطرح مى‏گردد که چرا پیامبر از این محدودیت مستثنا شده، همسران زیادترى برگزید؟ به راستى آیا علاقه جنسى موجب تعدد ازدواج آن حضرت شده است یا حقیقت چیز دیگرى است؟
نخست تعداد همسران، تاریخ و چگونگى ازدواج آنان با پیامبر را به صورت مختصر م

ورد بررسى قرار مى‏دهیم:
پیامبر در طول زندگى خویش با یازده تن ازدواج کرده است:
۱ حضرت خدیجه: نخستین همسر پیامبر، خدیجه بنت خویلد است که آن حضرت در ۱۵ سال قبل از بعثت در سن ۲۵ سالگى با وى ازدواج کرد. در حالى که در آن روز، خدیجه ۴۰ سال داشت، یعنى ۱۵ سال از پیامبر بزرگ‏تر بود و قبل از پیامبر نیز دو بار ازدواج کرده بود. نخست به همسرى ابى هاله در آمد که از او دو فرزند به نام‏هاى هاله و هند داشت و پس از وفات او با عتیق بن

عائذ مخزومى ازدواج کرد که این پیوند نیز پس از مدتى به جدایى انجامید.۴ برابر برخى از منابع، خدیجه از همسر دومش نیز فرزندى به نام جاریه داشته است.۵
حضرت خدیجه، ۲۵ سال یگانه همسرِ پیامبر بود و از آن‏حضرت صاحب فرزندانى به نام طیب، طاهر، زینب، ام کلثوم، رقیه و حضرت فاطمه(س) گردید. حضرت خدیجه در سال دهمِ بعثت، سه سال قبل از هجرت (عام الحزن) در سن ۶۵ سالگى در مکه از دنیا رفت. در آن هنگام پیامبر ۵۰ سال داشت.
۲ پس از رحلت حضرت خدیجه، پیامبر تا یک سال براى خود همسرى برنگزید تا آن که به پیشنهاد خوله همسر عثمان بن مظعون، با سوده بنت زمعه ازدواج کرد. سوده قبلا همسر پسر عم خود سکران بن عمرو بود و از او پسرى به نام عبدالرحمان داشت. او و همسرش از هجرت‏کنندگان به حبشه بودند. همسرش در حبشه یا پس از بازگشت از دنیا رفت. ازدواج پیامبر با چنان زن سالخورده‏اى تعجب مکیّان را برانگیخت. سالخوردگى وى به گونه‏اى بود که او چند سال پس از ازدواج پیامبر با عایشه، حق همخوابگى خود را به عایشه بخشید. گفتنى است که پیامبر در سن ۵۱ سالگى با او ازدواج کرد و سوده تا دو سال بعد تنها همسرِ پیامبر بود.

۳ عایشه دختر ابى بکر بن ابى قحافه: پیامبر او را که دخترى باکره بود، به پیشنهاد خوله قبل از هجرت در مکه به عقد خود در آورد؛ ولى پس از هجرت به مدینه، در سال اوّل هجرى با او عروسى کرد. سن عایشه را هنگام عقد به اختلاف ۶۷ و ۱۷ سال‏۷ ذکر کرده‏اند. در نتیجه وى هنگام عروسى ۹ یا ۱۹ سال داشته است. او در سال ۵۷ هجرى در مدینه در گذشت.
۴ حفصه دختر عمر بن خطاب: وى نخست همسر خنیس بن حذافه از صحابه پیامبر بود که پس از بازگشت از حبشه به مدینه مهاجرت کرد و در جنگ بدر و احد نیز شرکت جست و بر اثر جراحت جنگ احد در مدینه در گذشت. در آن زمان بیوگى حفصه که زنى جوان بود، ناراحتى و حتى بى‏قرارى عمر را برانگیخت. به گونه‏اى که وى غم و اندوه خود در مورد دختر جوانش را با ابابکر و عثمان و پیامبر در میان گذاشت. پیامبر در شعبان سال سوم هجرت (۵۶ سالگى) با حفصه ازدواج کرد. در آن زمان سوده و عایشه نیز همسر پیامبر بودند.
۵ زینب بنت خزیمه: او در ابتدا همسر طفیل بن حارث بود که پس از جدایى از او همسر برادر طفیل، عبیده بن حارث گردید که به شهادت رسید. برابر برخى از منابع، پس از شهادت عبیده به همسرى عبدالله بن جحش در آمد که در جنگ احد وى نیز به شهادت رسید. زینب در سال سوم هجرى (۵۶ سالگى پیامبر) به همسرى آن حضرت در آمد و تنها سه ماه و برابر روایت دیگر، تنها هشت ماه همسر پیامبر بود؛ زیرا وى در همان سال در گذشت.۸
۶ ام سلمه هند دختر ابى امیه: او نخست همسر ابوسلمه عبدالله بن عبدالاسد پسر عمه پیامبر بود و همراه شوهرش به حبشه مهاجرت کرد و سلمه را در آن جا به دنیا آورد. وى پس از بیعت عقبه، با همسرش به مدینه هجرت کرد و داراى سه فرزند دیگر شد. همسرش در جنگ بدر و احد شرکت جست و زخمى گردید. وى پس از بازگشت از سریّه قطن به دلیل تشدید جراحات پیشین خود وفات کرد. پیامبر در سال چهارم هجرى (۵۷ سالگى) ام سلمه را به همسرى خود برگزید

و او را در خانه‏اى که قبلا در اختیار زینب بنت خزیمه بود، جاى داد.
۷ زینب دختر جحش: وى که دختر عمه پیامبر بود، نخست به اشارت رسول خدا به همسرى زید بن حارثه فرزند خوانده آن حضرت در آمد ولى بدان جهت که زید در ابتدا غلامى آزاد شده و تندخو نیز بود و زینب خود را از خانواده اصیل قریش مى‏دانست، این پیوند به رغم توصیه‏هاى مکرر پیامبر ب

ه طلاق و جدایى انجامید. ازدواج با همسر غلام آزادشده خود، در عرف آن روز ناپسند و مخالف شأن پیامبر بود، ولى برابر آیات ۳۷ و ۳۸ سوره احزاب به دستور خداوند انجام گرفت تا سنت غلط و جاافتاده عرب جاهلى را به صورت عملى در هم ریزد. این ازدواج در سال پنجم هجرى در ۵۸ سالگى پیامبر صورت گرفت.۹

۸ صفیه دختر حىّ بن اخطب سر کرده یهودیان بنى نضیر: وى نخست به همسرى سلام بن ابى الحقیق در آمد و پس از وى، همسر کنانه ابن ابى الحقیق که هر دو از شاعران یهود بودند، گردید. در جنگ خیبر، کنانه کشته شد و صفیه به اسارت مسلمانان در آمد. رفتار توأم با متانت صفیه به هنگام عبور از کنار عرصه نبرد، پیامبر را بر آن داشت، براى دلجویى، رداى خود را بر او افکند و مسلمانان را براى عبور دادن اسیران از کنار صحنه نبرد توبیخ کند.۱۰ پس از آن، پیامبر او را آزاد کرد و چون وى به اسلام گرایید، با تعبیر هل لک فى، از وى پرسید: آیا مرا براى همسرى خود مى‏پسندى؟ و چون او پاسخ داد: قد کنت اتمنى ذلک فى الشرک فکیف اذا امکننى‏الله عنه فى الاسلام؟! من چنین افتخارى حتى آن گاه که یهودى بودم آرزو مى‏کردم، پس چگونه اکنون که به اسلام گرویده‏ام مشتاق نباشم؟!! پیامبر او را به عقد خود درآورد. این ازدواج در سال هفتم هجرى در سن ۶۰ سالگى پیامبر صورت پذیرفت. صفیه در سال ۵۰ هجرى در مدینه در گذشت.
۹ جویریه دختر حارث بن ابى ضرار سر کرده یهودیان بنى مصطلق: وى از اسیران غزوه بود که سهم ثابت بن قیس بن شماس گردید و بلافاصله براى آزادى خویش با وى قرارداد مکاتبه منعقد کرد و نزد پیامبر آمد و از او خواست وى را در آزاد شدن از این محنت کمک کند. پیامبر بهاى وى را به ثابت بن قیس پرداخت. آن گاه وى را به ازدواج خود در آورد.۱۱ با انتشار خبر این پیوند، مردم دیگر اسیران یهودى را خویشاوندان پیامبر خوانده، بیش از صد نفر از اسیران بنى‏مصطلق را آزاد کردند. برابر روایت دیگر، پدرش نزد پیامبر آمد و گفت: همانند دختر من نباید اسیر و کنیز تلقى گردد!! پیامبر در پاسخ به درخواست پدر با وى ازدواج کرد، با این ازدواج، پدر و دو برادرش و جمعى از خویشاوندان وى نیز به اسلام گرویدند.۱۲

۱۰ میمونه دختر حارث خواهر ام الفضل همسر عباس: وى قبل از اسلام همسر مسعود بن عمرو ثقفى بود. اگر چه شوهرش از مشرکان بود، خود وى به دلیل رفت و آمد به خانه عباس به اسلام متمایل گردید. وى که از خبر پیروزى سپاه اسلام در خیبر خوشحال گشته بود، چون به خانه آمد، شوهرش را محزون یافت. شوهر این شادمانى را بر نتافت و از وى جدا شد. چون از وى جدا شد، به همسرى حویطب ابن عبد العزى در آمد. چون شوهرش از دنیا رفت، میمونه ناگزیر به خانه خواهر آمد و در آن‏جا اقامت گزید. در سال ۷ هجرى که پس از صلح حدیبیه در (سال ششم هجرى) پیا

مبر براى اداى مناسک حج سه روز به مکه آمد، وى از طریق خواهرش، عباس را واسطه قرار داد و خود را به پیامبر بخشید. قرآن اقدام میمونه را چنین گزازش نموده است: وامراه مؤمنه ان وهبت نفسها للنبى ..۱۳ پیامبر که منتظر فرصتى بود تا بیشتر در مکه بماند و دل مشرکان را به دست آورد، بلافاصله پذیرفت و در خواست کرد تا جشن عروسى بر پا شده، ولیمه‏اى داده شود؛ ولى

مشرکان به استناد مهلت سه روزه قرارداد نپذیرفتند و گفتند ما را به غذاى تو نیازى نیست.۱۴ پیامبر نیز به ناچار مکه را ترک گفت.
۱۱ ام حبیبه: رمله دختر ابى سفیان. وى نخست به همسرى عبیدالله بن جحش در آمد و به‏رغم آن که پدر و شوهر این زن، از سر کردگان کفر بودند، آن دو به اسلام گرویدند و به حبشه مهاجرت کردند و در حبشه صاحب دخترى به نام حبیبه شدند. در حبشه، عبیدالله بن حجش مرتد گردید و کوشید تا ام‏حبیبه را نیز به ارتداد بکشاند؛ ولى ام‏حبیبه پایدارى ورزید. با مرگ همسرش، وى به

ناچار با تنها دخترش در دیار غربت باقى ماند؛ نه امکان بازگشت نزد خانواده خویش داشت و نه پناهگاهى از خانواده همسر. در این هنگام، پیامبر نماینده‏اى نزد نجاشى فرستاد و از طریق وى او را خواستگارى نمود. در جلسه‏اى با حضور مسلمانان مهاجر حبشه ، نجاشى به وکالت از پیامبر و خالد بن سعید بن عاص به وکالت از ام حبیبه عقد جارى گردید. پس از فتح خیبر که مهاجرین از حبشه بازگشتند، در سال ششم یا هفتم هجرت وى نیز به مدینه آمد و در خانه پیامبر اقامت یاف

ت.
علاوه بر همسران فوق، در سال ششم هجرت نیز فرمانرواى مصر، مقوقس، در پاسخ به نامه فراخوان پیامبر اسلام را نپذیرفت، اما کنیزى به نام ماریه به وى اهداکرد. وى نیز افتخار همسرى پیامبر یافت و فرزندى به نام ابراهیم به دنیا آورد که پس از ۱۸ ماه از دنیا رفت و پیامبر را محزون ساخت.۱۵
با اندکى دقت به خوبى مى‏توان دریافت که راز و رمز این پیوندها، تمایلات جنسى نبوده است؛ زیرا:
۱ بیش‏ترین عمر پیامبر (بیش از دو سوم آن) آن هم بخش نخستین، از آغاز جوانى تا دوران میان

سالى پیامبر، از ۲۵ تا ۵۰ سالگى فقط با یک همسر یعنى حضرت خدیجه سپرى شده است. از ۵۰ تا ۵۱ سالگى بدون همسر زیسته است و از ۵۱ تا ۵۳ سالگى فقط با سوده که زنى سالخورده بود زندگى نموده است.
۲ تعدد همسران پیامبر در فاصله سال اول تا هفتم هجرى، یعنى از ۵۴ تا ۶۱ سالگى آن حضرت صورت پذیرفته است.
۳ نگاهى کوتاه به تاریخ و ترتیب آن‏ها روشن مى‏سازد که اصولا این ازدواج‏ها بر اساس مصالح و به دلیل ایفاى مسؤولیت‏هاى همه جانبه نبوت صورت گرفته است؛ زیرا اگر جز این بود، چگونه پس از ازدواج با عایشه که تنها همسر باکره وى بود و از جمال و زیبایى نیز بهره وافى داشت، با زن سالخورده‏اى چون زینب بنت خزیمه ازدواج مى‏کند که تنها سه ماه بعد از ازدواج از جهان رخت برمى‏بندد یا پس از آن ام سلمه را به همسرى برمى‏گزیند که خود او در پاسخ خواستگارى پیامبر،

بزرگى سن، داشتن چهار فرزند یتیم و ; را موجب عدم شایستگى خود براى همسرى دانسته، عذر خواهى مى‏کند؛ اما پیامبر این امور را مانع نمى‏داند و او را به همسرى برگزیده، همانند عایشه نزد او اقامت مى‏گزیند.
۴ سخنان پیامبر در ارزشیابى همسران، روش مناسبى براى یافتن دیدگاه پیامبر در این ازدواج‏ها است؛ عایشه خود مى‏گوید: پیامبر به گونه‏اى به خدیجه عشق مى‏ورزید و دوستان وى را چنان محترم مى‏داشت که موجب شگفتى مى‏شد۱۶ و گاه گوسفندى ذبح نموده، گوشت آن را بین دوستان

خدیجه تقسیم مى‏کرد. بدین روى، در برابر هیچ زنى همانند خدیجه حسادت نمى‏ورزیدم؛ زیرا پیامبر هماره یاد او را گرامى مى‏داشت. یک روز به پیامبر گفتم: خداوند در عوض آن پیره‏زن گندمگون غیر باکره، بهتر از او را نصیب تو ساخته است! پیامبر به سختى برآشفت و در پاسخ فرمود: قسم به خدا! هرگز بهتر از خدیجه نصیبم نشده است؛ زیرا او به هنگام کفر مردمان به من ایمان آورد و آن گاه که همگان مرا تکذیب کردند، مرا تصدیق کرد و آن گاه که همگان محرومم کردند، به یارى‏ام

برخاست. خداوند از او فرزندانى به من عطا فرمود که از زنان دیگر نصیبم نساخته است.۱۷
همان طور که ملاحظه مى‏کنید، پیامبر ملاک‏هاى عایشه مبنى بر جوانى، زیبایى و بکارت را رد کرده، سبقت خدیجه در ایمان، ایثار، یارى و افتخار مادرى فرزندانش را به عنوان ملاک‏هاى برترى خدیجه ارزشیابى مى‏کند.
۵ بر اساس آیه شریفه ۵۲ سوره احزاب، نیاز به این گونه ازدواج‏هاى سیاسى و مصلحتى در سال هفتم هجرى به پایان رسید و در سه سال پایانى عمر آن حضرت، جایگزینى همسران گذشته یا ازدواج جدید با هر زنى، اگر چه مورد پسند پیامبر قرار مى‏گرفت، از سوى خداوند ممنوع گردید.

۶ مردانى که به بهره‏مندى از زنان مى‏اندیشند، تلاش مى‏کنند با تهیه لباس و توسعه آسایش و هزینه کردن اموال، دل آنان را به دست آورند، اما بر اساس آیه شریفه ۲۸ سوره احزاب، پیامبر در سال نهم هجرى که گسترش اسلام، وضع اقتصادى مسلمانان را بهبود بخشیده بود، وقتى همسرانش از او لباس و وسایل بهتر طلب کردند، یک ماه از همه آن‏ها کناره گرفت و پس از گذشت یک ماه، به دستور خداوند، آن‏ها را مخیّر ساخت تا میان آسایش و رفاه دنیا و زندگى با پیامبر، یک

ى را برگزینند. آنان که از درخواست‏هاى مادى خود پشیمان شده بودند، زندگى با پیامبر را برگزیدند.
۷ بدون شک در جامعه آن روز عربستان که به صورت قبیله‏اى اداره مى‏شد و تنها پیوندهاى نسبى و سببى عامل حمایت قبایل از اشخاص مى‏گردید، بسیارى از ازدواج‏هاى پیامبر براى جلب حمایت اقوام و قبایل مختلف بوده است. در این راستا توجه به این نکته مهم است که حتى دو تن از همسران پیامبر نیز از یک قبیله نبوده‏اند!

به راستى آیا عقد کردن دختر نوجوانى چون عایشه در سن ۷ یا ۱۷ سالگى که عروسى با وى سالیان بعد صورت پذیرفت، مى‏تواند علت غیر سیاسى داشته باشد؟
آیا ازدواج با حفصه، که به گفته اهل سنت براى تکریم عمر که به شدت بر اثر بیوگى دخترش آزرده خاطر شده بود، جز در سایه جلب قلوب و محبت او و قوم و قبیله‏اش صورت پذیرفته است؟
آیا ازدواج با صفیه و جویریه، دختر سر کرده یهودیان شکست خورده بنى نضیر و بنى‏مصطلق که ا

ز کنیزان بودند، جز براى التیام آثار روانى جنگ میان یهودیان و مسلمانان بود؟ آیا این پیوندها را که رویکرد مشتاقانه صدها تن از یهودیان به اسلام را رقم زد و مسلمانان را بر آن داشت که بستگان در بندِ جویریه را خویشاوندان رسول خدا دانسته، آزاد سازند، مى‏توان به انگیزه‏هاى پندارى و غیرواقعى دیگرى نسبت داد؟
آیا مى‏توان گفت ازدواج پیامبر با ام حبیبه دختر ابوسفیان که اصلاً در مدینه حضور نداشت، بلکه در حبشه بود و به دلیل ارتداد و مرگ همسرش دچار ضربه شدید روحى شده بود، جز براى تسکی

ن آلام روحى او از یک سو و حفظ یک زن مؤمنه و مهاجره در برابر احتمال بازگشت به خانواده مشرک خویش از سوى دیگر و برقرارى پیوند سببى با سرکرده مشرکان مکه، براى کاستن دشمنى آنان از سوى سوم، انگیزه دیگرى داشته است؟
آیا پذیرش همسرى میمونه که خود را به پیامبر بخشید، در شرایطى که پیامبر پس از صلح حدیبیه، براى انجام مناسک حج به مکه رفته بود و مکه در التهاب این حضور قرار داشت و درخواست پیام

بر براى برگزارى جشن و دادن ولیمه ازدواج که با کمال تاسف توسط سران شرک پذیرفته نشد، نشانه روشنى بر آن نیست که در این ازدواج، جلب قلوب مکیان به اسلام و مسلمین مد نظر بوده است؟
آیا مى‏توان پذیرفت ازدواج پیامبر با دختر عمه خودش زینب دختر جحش که قبل از آن همسر زید غلا

م آزادشده پیامبر بود و در تلقى جامعه جاهلى آن دوران بسیار ناپسند و مخالف شأن آن حضرت بود و حرف و سخنانى را نیز علیه پیامبر برانگیخت، به دلیل زیبایى او بوده است؟ آیا پبامبر قبلاً دختر عمه خودش را ندیده بود؟ مگر پبامبر خود، زید را به خواستگارى او نفرستاده بود؟ مگر پذیرش

همسرى زید از سوى زینب، به اشارت و فرمان آن حضرت نبود؟ آیا پبامبر نمى‏توانست قبل از آن پیوند و جدایى، خود به خواستگارى بشتابد؟ به راستى آیا مى‏توان قبول کرد به جان خریدن آن همه نیش و کنایه جز براى انجام فرمان خداوند و در هم شکستن سنت غلط و جاافتاده عرب جاهلى صورت پذیرفت؟
۸ افزون بر موارد پیشین، مؤید دیگر آن است که تعدد همسران، نه تنها موجب آسایش و رفاه پیامبر نبود؛ بلکه برابر آیات نخستین سوره تحریم، برخى از همسرانش، با گفتار و کردار خود،

موجبات آزردگى‏خاطر و رنجش آن حضرت را فراهم مى‏ساختند و پیامبر گر چه گاه از تصمیم خود مبنى بر طلاقشان، سخن به میان مى‏آورد ولى به مقتضاى دلایل و مصالح پیش‏گفته، صبورى پیشه ساخته، از آن‏ها جدایى برنگزید.

پى‏نوشت:
۱ ذاریات(۵۱): ۴۹ و حج(۲۲): ۵
۲ روم(۳۰): ۲۱ و اعراف(۷): ۱۸۹
۳ نساء(۴): ۳
۴ حول نساء الرسول، ص ۴۵-۳۷
۵ مجموعه مقالات، مقاله زن در اسلام، علامه طباطبایى.
۶ الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، ج ۴، ص ۱۸۸۵

۷ الصحیح من السیره، ج ۳، ص ۲۸۶
۸ همان، ج ۴، ص ۱۸۷۶
۹ ناسخ التواریخ، ج ۴، ص ۱۸۸۲
۱۰ سیره نبویه ابن هشام،ج ۳، ص ۳۵۱؛ طبقات ابن سعد، ج ۲، ص ۸۱
۱۱ سیره ابن هشام، ج ۲، ص ۲۹۴؛ تاریخ طبرى، ج ۲، ص ۲۶۰؛ ا

لاصابه، ج ۸، ص ۴۳
۱۲ طبقات ابن سعد، ج ۸، ص ۱۲۰
۱۳ احزاب(۳۳): ۱۱۵
۱۴ سیره، ج ۴، ص ۲۹۶؛ تاریخ طبرى، ج ۳، ص ۱۰۰
۱۵ طبقات الکبرى، ابن سعد، ج ۸، ص ۲۱۶
۱۶ مستدرک حاکم، ج ۱، ص ۱۶
۱۷ صحیح بخارى، ج ۴، ص ۲۳۰

واژه هاى کلیدى: صابئین مذکور در قرآن, اعتقادات توحیدى, ماندائیان, حرانیان, جامعه اسلامى.

طرح مسإله, سوالات و فرضیه ها
قرآن کریم در سه جا از گروهى به نام صابئین یاد نموده و آن ها را در ردیف اهل کتاب یعنى یهودىها, مسیحیان و مجوس قرار داده است.(۱) بحث و بررسى در مورد ماهیت این گروه, از همان قرن هاى نخست, توجه مسلمانان و در قرون حاضر نیز توجه مستشرقین را به خود جلب نموده است.
مبهم بودن اعتقادات این گروه, سبب شده تا گروه هاى مختلف تحت این نام معرفى گردند و در این میان شناسایى صابئین مورد نظر قرآن دچار اشکال جدى شود. در این مقاله سعى خواهد شد تا با بررسى مطالبى مانند:
۱ـ ارتباط این گروه با فرق گنوسى نظیر ماندائیان;
۲ـ ارتباط این گروه, با گروه موسوم به حرانیان;
۳ـ ارتباط این گروه با حنفا و پیروان حضرت ابراهیم(ع);
۴ـ ارتباط این گروه با پیامبر اسلام(ص) و مسلمانان صدر اسلام,

به فرضیه هاى صحیح تر در باب صائبین مورد نظر قرآن کریم دست یافته شود. فرضیه هایى که پس از یک بررسى اجمالى به ذهن متبادر مى شوند, عبارتنداز:
۱ـ صابئین همان پیروان یحیى تعمید دهنده اند که امروزه با نام مانداییان شناخته مى شوند.
۲ـ صابئین گروهى با مذاهبى التقاطى مرکب از عقاید مختلف نظیر فلاسفه یونان, مذاهب ایرانى و مذاهب مصرى و بین النهرینى مى باشند.
۳ـ صابئین ارتباط بسیار نزدیکى با حنفاى ساکن عربستان پیش از اسلام دارند.
۴ـ صابئین گروهى با اعتقادات توحیدى و بدون شریعت خاص بوده اند که با

ظهور اسلام, جذب جامعه اسلامى گریده اند.
نگارنده این مقاله فرضیه آخر را به دلایل مختلف که به طور مشروح خواهد آمد, ترجیح داده است.
مقصود از صابئین در این فرضیه صرفا گروه مورد اشاره در قرآن (آیات ۶۲ بقره, ۶۹ مائده و ۱۷ حج) مى باشد. مقصود از داشتن اعتقادات توحیدى, اعتقاد به منشایى واحد براى خلق و حفظ عالم, در مقابل اعتقادات شرکآمیز اعراب جاهلى است. مقصود از شریعت, احکام عملى و اجرایى خاص یک مذهب یا مکتب فکرى است و مقصود از جامعه اسلامى, اجتماع مسلمانان پس از رسمیت یافتن و نشر اسلام در شبه جزیره عربستان مى باشد.