فایل ورد کامل مقاله قالی در گذر زمان؛ بررسی تاریخی، هنری و فرهنگی تحول فرش ایرانی در ادوار مختلف

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله قالی در گذر زمان؛ بررسی تاریخی، هنری و فرهنگی تحول فرش ایرانی در ادوار مختلف دارای ۱۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله قالی در گذر زمان؛ بررسی تاریخی، هنری و فرهنگی تحول فرش ایرانی در ادوار مختلف  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله قالی در گذر زمان؛ بررسی تاریخی، هنری و فرهنگی تحول فرش ایرانی در ادوار مختلف،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله قالی در گذر زمان؛ بررسی تاریخی، هنری و فرهنگی تحول فرش ایرانی در ادوار مختلف :

قالی در گذر زمان

به جرات می توان گفت که زیرانداز یکی از نیازهای اولیه انسان می باشد. انسان اولیه مجبور بود برای زنده ماندن به دنبال آب و غذا و برای حفاظت خود از سرما وگرما به دنبال سرپناه و لباس مناسب باشد. او با پیشرفت و تکامل تمدن بشری به فکر تهیه لوازمی مانند زیرانداز افتاد تا بستری مناسب برای استراحت خود مهیا سازد. از اینرو از حداقل امکانات و وسایلی که در اختیار داشت، استفاده کرد تا زیراندازهای اولیه و ساده ای را تهیه کند. برای اینکار گاها از پوست حیواناتی که شکار می کرد، به عنوان زیرانداز استفاده کرد و گاها از ساقه های گیاهی در بافته های حصیری خود بهره جست. به مرور زمان از الیاف گیاهی و حیوانی در بافت انواع زیراندازها از جمله جاجیم وگلیم و بالاخره قالی بهره گرفت و چاشنی ذوق و هنر را

هم بر آن افزود. در طول این سیر تکاملی از جاجیم به قالی، ابزارها و شیوه های گوناگون بافت، طرحها و رنگهای متنوع، با تاثیر از ذوق و خلاقیت بشر، ابداع و اختراع شد. همه اینها از بافت با دست و ابتدائی ترین ابزارها، الیاف خودرنگ و طرحهای سنتی شروع شده و به ابزارهای مدرن، رنگهای متنوع طبیعی و شیمیایی، الیاف طبیعی و مصنوعی و نقشه های امروزی ختم می شود.

هنر قالیبافی بیش از همه در میان ایرانیان مرسوم بوده است و قدیمی ترین قالی های کشف شده گواه این نکته می باشد. معروف ترین و قدیمی ترین نمونه از این قالی ها، قالی پازیریک می باشد که توسط رودنکو باستان شناس روسی از گور یخ زده یکی از پادشاهان سکایی در منطقه سیبری روسیه کشف شده است. این قالی با نقوش هخامنشی و گره ترکی در قرنهای چهارم یا پنجم پیش از میلاد به دست ایرانیان بافته شده است.

قالی ایرانی در گذر زمان دوره های مختلفی از تکامل را پشت سر گذاشته است.گذار تاریخی این دوره ها از زمان هخامنشیان شروع و با پشت سر گذاشتن دوره های بعد از آن به وضع کنونی رسیده است. بعد از دوره هخامنشیان، در دوره ساسانیان نیز قالی های زیبا و زرنگار بافته شده است. هر چند از قالی های بافته شده در دوره ساسانیان آثار چندانی در دست نیست ولی می توان به قالی های نفیسی چون قالی بهارستان اشاره کرد. در دوران بعد از اسلام شهرت قالی های ایرانی را می توان در آثار نویسندگانی چون یاقوت حموی، ابن بطوطه، خاقانی، ابن خلدون و; یافت. یاقوت حموی در معجم البلدان از قالی های آذربایجان و خاقانی در شعر خود از فرش مرندی یاد می کند. ابن بطوطه از قالی سبز فام بافته شده در ایذه خوزستان نام می برد و بنا به نوشته ابن خلدون، قالی از صادرات مهم طبرستان و گیلان بوده است. در زمان سلجوقیان زنان تبحر خاصی در بافتن فرش با گره ترکی

داشتند و در استانهای آذربایجان و همدان این هنر را رونق بخشیدند. در زمان مغولان، ایلخانیان، تیموریان، گورکانیان و آق قویونلوها هنر فرشبافی رونق نسبتا خوبی داشته و مردم در گوشه و کنار به بافت قالی مبادرت می کردند. سیر تکاملی هنر و صنعت قالی در دوره صفویه به اوج شکوفایی خود رسید. با توجه به علاقه و حمایتهای شاه تهماسب و شاه عباس از هنرمندان و طراحان و بافندگان، کارگاههای قالی بافی زیادی در تبریز و همدان و دیگر شهرها دایر شد. از این دوره می توان به عنوان دوران طلایی قالی ایران نام برد. تعداد قالی های

بافته شده در این دوره به بیش از ۱۵۰۰ تخته می رسد. در زمان افشاریه به دلیل سرگرم بودن نادر شاه به جنگ با کشور های همسایه، قالی بافی رونق چندانی نداشته است. حتی در زمان زندیه نیز چندان توجهی به این هنر نشده است. در دوره قاجار ایران به کارگاهی برای بافت قالی های مورد تقاضای بازارهای خارجی مبدل گشت اما با بحران جنگ جهانی دوم رونق بازار از بین رفت و در بافتهای داخلی با به کارگیری رنگهای مصنوعی به جای رنگهای طبیعی و رواج بافت تقلبی، فرش ایران اصالت و شهرت خود را از دست داد. می توان گفت

فرش ایرانی که در قرن نهم هجری به دوران جوانی و در قرن های دهم و یازدهم به کمال خود رسیده بود، در قرن های دوازدهم و سیزدهم رو به ضعف گذاشت و تا به امروز نتوانسته آن شکوه و عظمت گذشته خود را بدست آورد.
صنعت قالى‏بافى و تاریخ آن
کتاب: تاریخ تمدن اسلام، ص ۳۵۱
قالى (۱)
نوعى فرشینه، که مصنوع ایرانى آن را محققان بى رقیب شمرده‏اند.
.I تاریخ. نمى‏توان تعیین کرد که از چه زمانى بکار بردن قالى گره بافته در ایران و برخى کشورهاى اسلامى معمول شده است. اطلاعات درباره قالیهاى زمان هخامنشى بسیار محدود است . اشارات مختصر گزنوفون را نمى‏توان دلیل بر آن دانست که در قرن ۴ م.ق.م، قالى به معناى اخص کلمه در ایران وجود داشته است. شاید شبانان صحرانشین فلات ایران بافته‏هایى که طلایه‏هاى قالیهاى امروز بوده است مى‏ساخته‏اند. در زمان سلوکیان و اشکانیان نیز گویا فقط شبانان براى مصرف خود گلیمهایى مى‏ساخته‏اند. مدارکى که از نیمه دوم

عهد ساسانیان به جا مانده وجود قالیهاى نفیس را در آن زمان تأیید مى‏کند. در سالنامه‏هاى چین (۵۹۵ ـ ۶۱۷ ب. م) قالیچه‏هاى پشمى «کالاى ایرانى» نامیده شده است. «قالیهاى نرم» از جمله اشیایى بود که هراکلیوس در جنگهاى خود با خسرو پرویز در اوایل قرن ۷ م. به تاراج برد. فرشى که ۱۵ سال بعد، از تالار بزرگ کاخ تیسفون، به دست اعراب به تاراج رفت، به گفته تاریخنویسان عرب، گوهر نشان بوده است. این فرشها، به احتمال قوى، چیزهایى از نوع گلیم بوده است، زیرا آب و هواى بین النهرین با قالى گره بافته سازگار نیست، و نیز این

نوع قالى براى گوهر نشان کردن مناسب نیست. دیگر اینکه قالى گره بافته‏یى به اندازه «فرش خسرو» (که اندازه آن در حدود ۳۰ در ۳۰ متر ذکر شده) ۵/۲ تن وزن خواهد داشت. شاید در همین اوان چادرنشینان و روستاییان فلات ایران قالیچه‏هاى گره بافته براى مبادله با کالاهاى دیگر مى‏ساخته‏اند .
در آثار مورخان و جغرافیادانهاى عرب که در زمان خلفاى عباسى به ایران سفر کردند اشاراتى به قالى رفته است که نمودار رواج قالیبافى در قرون ۳ و ۴ ه.ق. در ایالات فارس، مازندران، گیلان، و قاینات مى‏باشد.

اما اینان از نوع قالیها چیزى نگفته‏اند. ولى تقریبا شکى نیست که طرح قالى‏هاى این دوره مرکب از خطوط مستقیم بوده است. در نتیجه نفوذ ترکان سلجوقى در آذربایجان و همدان، بافتن قالى با «گره ترکى» درین دو ایالت رواج یافت و هنوز هم رایج است. نواحى دیگر «گره ایرانى» را که اشتباها به «گره سنهى» معروف است، رها نکردند، و تا امروز آن را همچنان بکار برده‏اند . در اواخر قرن ۷ ه.ق. به دستور غازان خان مغول بناهاى دولتى تبریز با قالى مفروش شده بود. در قرن ۹ ه.ق، سلاطین تیمورى هرات و اوزون حسن در تبریز قالیهاى زیبا در کاخ‏هاى خود داشتند. طرحهاى بیشتر این قالیها مرکب از خطوط مستقیم بود، زیرا هنر قالیبافى هنوز به مرحله کمال خود نرسیده بود. طرحهاى پیچ در پیچ با خطوط منحنى در پایان قرن ۹ ه.ق . به وجود آمد.

پس از آغاز سلطنت صفویه، کوشش بعضى از شاهان این سلسله در احیاء و بسط هنرهاى ملى ایران، صنعت قالیبافى را کمال بخشید. نقاشان و بافندگان طراز اول که از حمایت بیدریغ آنان ـ به خصوص شاه عباس اول ـ برخوردار شده بودند، با خاطرى آسوده به کار پرداختند، و نیرو و استعداد خود را بیش از پیش براى پیشرفت هنر خود بکار بردند. رواج بى سابقه قالیبافى در شهرها سبب پیدایش شیوه‏هایى چنان دشوار و پیچیده شد که بافندگان قبایل و روستاها، با افزارهاى ساده خود از پرداختن به آنها عاجز بودند. درین دوره، طرحهاى پیچ در پیچ و نقشهاى «کلاسیک» قالى ایران پدید آمد. عالیترین قالیهایى که امروزه در موزه‏ها و مجموعه‏هاى شخصى جهان نگهدارى مى‏شود، متعلق به این دوره است. پس از مرگ شاه

عباس، انحطاط این هنر آغاز شد، و حمله افغان‏ها آن را تشدید کرد. در عهد پرآشوب نادر، به آن توجهى نشد. آرامش دوران کریم خان زند، نیز نتوانست آن را در شهرها احیاء کند. اما قبایل و روستاها همچنان به یافتن قالى مشغول بودند. در ۱۲۹۱ یا ۱۲۹۲ ه.ق. بازرگانان تبریز در صادر کردن قالى ایران به کشورهاى خارج پیشقدم شدند. این اقدام جنبشى در صنعت قالیبافى پدید آورد، و سبب رونق دوباره آن در شهرها شد. در ۱۳۰۰ یا ۱۳۰۱ ه.ق، شرکت انگلیسى زیگلر (۲) در سلطان‏آباد به تهیه قالى پرداخت. از آن به بعد، شرکتهاى خارجى دیگر (بیشتر آمریکایى) شعبه‏هایى در مراکز بافتن قالى ایران برپا داشتند. ازین طریق، صادرات قالى رونق گرفت، و در سالهاى پیش از جنگ جهانى اول، رقم آن سالیانه به ۰۰۰/۵۰۰/۲ لیره

استرلینگ مى‏رسید، اما این شرکتها صرفا سود تجارتى را در نظر داشتند، و از این روى، قالیبافان را به بافتن نقشهاى ناخالصى در خور بازارهاى بیگانه وادار مى‏کردند، و بدین جهت، از رونق طرحهاى اصیل ایرانى کاسته شد. پیش از جنگ جهانى دوم به دنبال بحران‏هاى اقتصادى، ورود قالى ایرانى به کشورهاى غربى محدود شد، و شرکتهاى خارجى قالى شعبات خود را در ایران برچیدند . رونق بازار داخلى و کوششهاى مؤسسه قالى ایران کسادى بازار صادرات را تا اندازه‏یى جبران کرد. اما ورود رنگهاى مصنوعى و ارزان قیمت خارجى، که کم و بیش جانشین رنگهاى ثابت طبیعى شده است، و نیز رواج بافتهاى تقلبى، به خصوص از پایان جنگ به بعد، سبب تنزل جنس قالیهاى ایرانى شده و ارزش هنرى آن را سخت به خطر انداخته

است. در سالهاى اخیر، هنرستان عالى اصفهان به ساختن قالیها و قالیچه‏هایى از پشم و کرک و ابریشم، با طرحهایى به سبک عهد صفوى، همت گماشته و نمونه‏هایى نیز، براى نمایش، به نمایشگاههاى خارجى فرستاده است.

امروزه، انواع قالیهاى ماشینى ساده و گلدار ـ بیشتر در کشورهاى غربى ـ

ساخته مى‏شود، که خود به خود قیمت آنها به مراتب ارزانتر از قالیهاى دست بافت است. این مسأله، و نیز عوارض سنگینى که این کشورها به قالیهاى وارداتى بسته‏اند، سبب محدود شدن صادرات قالى از ممالک شرقى شده است.
.II شیوه کار: نخست تارهاى قالى را بر «دار» قالیبافى نصب مى‏کنند. سپس عمل بافتن ـ اغلب به توسط زنان قالیباف ـ آغاز مى‏شود. تارها را دو به دو با رشته‏هاى رنگین پشمى یا ابریشمى، بر حسب طرحى که قبلا آماده شده، در امتداد عرضى قالى گره مى‏زنند، سپس ۱ یا ۲ یا ۳ رشته پود را بر فراز ردیف گره‏ها، از میان تارها، یک در میان مى‏گذرانند، و با افزار سنگین شانه مانندى آن را مى‏کوبند، و در جاى خود فشرده مى‏سازند، آنگاه زواید آویخته ردیف گره‏ها را با قیچى مخصوص مى‏چینند، و سپس به بافتن ردیف بعد مى‏پردازند . بر اثر تجدید

مکرر این مراتب، قالى کامل مى‏شود گاه براى ساختن یک قالى بزرگ، یا یک قالیچه ابریشمین ظریف، کارگر یا کارگرانى سالهاى دراز وقت صرف مى‏کنند. معمولا طرح قالى بر کاغذ مدرج منقوش مى‏شود، و جاى هر گره با رنگ مخصوص آن مشخص مى‏گردد. استاد یا سرکارگر، از روى این نقشه، گرهها را به صداى بلند تقریر مى‏کند، و کارگران آنها را مى‏بافند. گاه، استاد در میان دو «دار» قالیبافى مى‏نشیند، گرهها را به دو گروه یا دو کارگر تقریر مى‏کند، و در ضمن، براى جلوگیرى از اشتباه، پشت قالیها را زیر نظر دارد. بدین ترتیب با یک طرح و یک استاد، در عین حال، دو قالى بافته مى‏شود (شاید رسم جفت بودن قالیها در ایران، از اینجا ناشى شده باشد) . سروته قالى را تنها به تار و پود، بى آنکه گرهى در کار باشد، به شکل نوارى گلیم مانند در مى‏آورند. و پایان تارهاى قالى را دسته دسته گره مى‏زنند، و به شکل منگوله در مى‏آورند.