فایل ورد کامل مقاله نوروز؛ بررسی علمی ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این آیین ایرانی-اسلامی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله نوروز؛ بررسی علمی ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این آیین ایرانی-اسلامی دارای ۲۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله نوروز؛ بررسی علمی ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این آیین ایرانی-اسلامی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله نوروز؛ بررسی علمی ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این آیین ایرانی-اسلامی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله نوروز؛ بررسی علمی ابعاد تاریخی، فرهنگی و اجتماعی این آیین ایرانی-اسلامی :

درباره نوروز

می اندر مجلس آصف به نوروز جلالی نوش
که بخشد جرعه جامش جهان را ساز نوروزی
ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل بیفروزی
حافظ
رویدادهای طبیعی، زمان یخبندان ها، موسم یارگیری پرندگان و دیگر جانوران، انسان نخستین را متوجه بازگشت فصل ها، دگرگونی طبیعت و از این راه، سنجش و تقویم زمان می کرد.
برخی از مردم شناسان بر این باورند که انسان ها در کهن روزگاران، آغاز سال را با دگرگونی طبیعت یکی می دانستند، از اینرو، سال نو را، از نخستین روزهای: بهار، پاییز و زمستان حساب می کردند و برای این روزها ویژگی می دادند .

می دانیم که آریایی های نخستین در سرزمینی بسیار سرد زندگی می کردند و از اینرو ده ماه سرما و دو ماه گرما داشتند. در دوران هخامنشی نیز، سال ایرانی به دو فصل بلند گرما و سرما بخش می شد. فصل تابستان هفت ماه و فصل زمستان پنج ماه و پنج روز بود. در این دوره، در آغاز هر یک از دو فصل بزرگ جشنی برپا می شد. نخستین جشن، در آغاز بهار و زمان نوزایی طبیعت برپا می شد و دیگری در آغاز پاییز که فصل خوشه چینی و روی آوری طبیعت به سرما و یخبندان بود. برای این دو فصل، نمادی هم داشتند: شیر ، نماد تابستان و گاو نشانه زمستان بود. این دو نماد (شیر و گاو) در سنگنگاره های تخت جمشید، در حال ستیز با یکدیگر نقر شده اند. این ستیز نشانه روند طبیعت و پیروزی شیر برگاو علامت دگرگونی طبیعت به سوی تابستان است. آیین قربانی گاو هم که در مهرآیینی وجود دارد و در نقش های میترایی دیده می شود، از همین اعتقاد سرچشمه می گیرد .

نوروز ریشه در افسانه دارد و گرچه آن را در استوره های ایرانی به جمشید نسبت می دهند، ولی این جشن پیشینه بسیار کهن دارد و در اصل، جشن کشاورزان و چوپانان و مردم عادی بوده است که دگرگونی طبیعت آنان را به شادمانی و جشن وا می داشت.
ابوریحان بیرونی نیز، پرواز جمشید به آسمان را آغاز جشن نوروز می داند: «چون جمشید برای خود گردونه بساخت، در این روز سوار شد. دیوها گردونه را به هوا بردند. مردم از

جهان انجمن شد بر تخت اوی از آن بر شده فره بخت اوی
به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روزنو خواندند
به نوروز نو شاه گیتی فروز بر آن تخت بنشست فیروز روی
بزرگان به شادی بیاراستند می و رود و رامشگران خواستند
محمد جریر طبری، نوروز را برآغاز دادگری جمشید می داند. سرانجام، خیام می نویسد که جمشید به مناسبت باز آمدن خورشید به برج “حَمَل” نوروز را جشن گرفت: «سبب نهادن نوروز آن بود که آفتاب را دو دور بود، یکی آن که هر سیصد و شصت و پنج شبان روز و ربعی از شبانه روز به اول دقیقه حمل باز می آمد و به همان روز که رفته بود بدین دقیقه نتواند از آمدن، چه هر سال از مدت همی کم شود. چون جمشید آن روز دریافت (آن را) نوروز نام نهاد و جشن و آیین آورد و پس از آن پادشاهان و دیگر مردمان بدو اقتدا کردند.» ولی جشن نوروز پیش از جمشید نیز برگزار می شده است. ابوریحان بیرونی، با اینکه نوروز را به جمشید منسوب می کند، یادآور می شود که «آن روز که روز تازه ای بود، جمشید عید گرفت، اگرچه پیش از آن هم نوروز بزرگ و معظم بود.» نوروز بزرگترین جشن ایرانیان از روزگاران کهن تا به امروز است و همچنین نمایان ترینِ جشن های بهاری جهان بشمار می رود.

نوروز و مهرگان، دو جشن بزرگ طبیعی هستند که نخستین آن، در آغاز بهار و دومین در آغاز پاییز برگزار می شوند. هرچند که نوروز پیشینه ای کهن دارد و یکی از کهن ترین جشن های ایرانیان است، اما در اوستا به روشنی از آن یاد نشده است. در زمان هخامنشیان، نوروز به شیوه و مراسمی بسیار باشکوه و طولانی به رهبری مغان برگزار می شد. مراسم اصلی این جشن در تخت جمشید برپا می شد که بخشی از آن را از روی نقش های روی پلکان های کاخ آپادانا می توان برداشت کرد. آنچه از این نقش ها برمی آید، گنجانیدن درخت سرو، در بینا بین پیکرهای ارمغان آوران می باشد. این نگاره ها نمایانگر بهره گیری از کاج تزیینی در آیین های نوروزی می باشد. در این نقش ها نمایندگان کشورهای مشترک المنافع ایران، و ساتراب ها، بهترین فراورده های سرزمین خود را برای پادشاه به ارمغان آورده اند.
از دوران ساسانیان نیز، در خبرها و گزارش حادثه ها، یادی از این جشن بزرگ و مهرگان را می یابیم. از لحاظ شمول سنت ها، باورهای مردمی؛ بزرگداشت هیچ جشنی، چه دینی و چه ملی، بدین پایه و مایه در تاریخ ما وجود ندارد. اینگونه یادکردها را در منابع پهلوی و فارسی، در نوشته های تاریخنگاران و ستاره شناسان ایرانی می توان یافت، که به فارسی و عربی نیز نوشته شده اند .

گاهشماری برای نوروز
همزمان با پادشاهی خشایارشا، به گمان زیاد، مغانی که از شکل دینی زرتشتی منتشر در شرق ایران الهام گرفته بودند، نوعی جنبش مذهبی راه انداختند که طی آن، مذاهب اصلی رایج و غالب در ایران، یعنی: گروه های زرتشتی گری، مزدیسنا، زروانی، میترایی و مغان اصلاح طلب؛ گرد هم

آمدند و به ارایه یک گاهشماری التقاطی موفق شدند. در این ترکیب، ماه سی روز تعیین شد،‌ هر روز به نام ایزد یا خدایی نامور شد و در نام های دوازده ماه سال نیز، نام های امشاسپندان و مهین فرشتگان گنجانیده شدند. گمان می رود که از این راه بود که جشن سال نو در اعتدال ربیعی و آغاز بهار به غرب ایران راه یافته و همچون میترکان (مهرگان) آیین ها و آداب و رسوم معمول را به خود جذب کرده باشد.

تقویم ایرانیان کهن که ریشه در اوستا دارد، بسیار ساده بود: به هریک از روزهای سی گانه ماه ، یک نام داده بودند و در ماه دیگر دوباره از نخستین نام، روزها را تا پایان سی روز تکرار می کردند. در نتیجه سال ایرانی ۳۶۰ روز یعنی ۱۲ ماه سی روزه بود که برای نزدیک شدنش به سال خورشیدی حقیقی ۵ روز بر آن می افزودند. ولی این سال هم حقیقی نبود، زیرا سال حقیقی ۵ ساعت و چهل و هشت دقیقه و ۴۵ ثانیه از ۳۶۵ روز بیشتر است. در آن روزگاران، هر روزِ زرتشتیان، نامی مقدس داشت و نمی شد ترتیب روزها – و به دنبال آن، ترتیب نامها را – بهم زد. به همین سبب، بجای اینکه مثل زمان ما هر چهار سال یک بار یک روز را، به عنوان کبیسه، بر سال بیفزایند، هر صد و بیست سال، یک ماه بر سال می افزودند و در آن ماه سیزدهم مالیات ها بخشوده می شد.

خلیفگان عرب، که برخی از مظاهر فرهنگ ایران را پذیرفته بودند، چند بار به فکر اصلاح تقویم افتادند، ولی انجام قطعی این کار تا به دوران ملکشاه سلجوقی به درازا کشید؛ در سال ۴۶۷ هجری، این اصلاح به دست حکیم عمر خیام نیشابوری، ریاضی دان و شاعر بنام ایرانی، انجام شد و تقویم پارسی نام گرفت و در آن، نوروز در اولِ “برگ” (یا برج) حَمَل – آغاز بهار – قرار گرفت. نوروزهای معروف دیگری نیز از این زمان در کتابها یاد شده اند که از جمله آنان به نوروز جمشیدی، نوروز

معتضدی، نوروز عضدی و نوروز جلالی می توان اشاره کرد.
نوروز جمشیدی
جمشید که هویت او در هاله ای از ابهام و ناشناختگی فرو رفته است، دارای جام گیتی نما بود. می گویند، انگشتری و شراب از ساخته های اوست و آیین شراب را همو بنیان نهاده است. تخت جمشید را شاهان هخامنشی بنیاد گذاشتند ولی به نام جمشید نامیدند. از جمله کارهایی هم که به او نسبت می دهند، بنیانگزاری جشن نوروز است.

نوروز معتضدی
المعتضد بالله، خلیفه عباسی که دوره خلافتش ۲۷۹-۲۸۹ هجری قمری بوده است، اصلاحی در نوروز کرد که از وقایع سال ۲۸۲ هجری قمری، برابر با ۸۹۵ میلادی و برابر با سال ۲۶۴ یزدگردی بوده است. در دوران خلافت عباسیان، بنا بر رسم و آیینی که در دوره ساسانیان برقرار بود، مالیات ها در آغاز سال گردآوری می شد. چون از زمان انوشیروان به بعد کبیسه انجام نشد، سال سیار

شد – یعنی نوروز از جای حقیقی اش، که آغاز اعتدال ربیعی یا بهار باشد، دور شد و در امر دریافت مالیات ها اختلال به وجود آمد. نوروز این سال نسبت به زمان یزدگرد، تقریبا دو ماه جلوتر افتاده بود. معتضد برای تسهیل کار در گرفتن و پرداختن خراج، امر کرد تا کبیسه کردند و نوروز را به یازدهم ماه رومی حزیران (ماه نهم از سال سریانی) قرار دادند و ثابت نگاهداشتند .

نوروز عضدی
دو جشن به عضدالدوله دیلمی نسبت داده می شود، که ابوریحان بیرونی شرح آن را چنین آورده است: یکی در “سروش روز” (روز هفدهم) از فروردین ماه و دیگری در “هرمزد روز” (روز نخست) از آبان ماه است. جشن نخستین به سبب آب رسانی به روستای «کرد فنا خسرو» در نزدیکی شیراز بود. در این روز، عضدالدوله دیلمی این روستا را احداث کرده بود؛ و دومین جشن به سبب آغاز به آبادانی و آبرسانی این روستا بود. از سال ۳۳۳ یزدگردی (حدود سال ۳۴۹ هجری قمری) به بعد، همه ساله در آغاز هریک از این دو جشن، بازاری هفت روزه همراه با شادی، عیش و نوش ترتیب داده می شد و افزون بر مردم این روستا، ار روستا ها و شهرهای نزدیک نیز مردم می آمدند و در این جشن ها شرکت می کردند.
نوروز سلطانی- جلالی

نوروز سلطانی- جلالی مهم ترین و مشهور ترین اصلاحی است که در گاهشماری (تقویم) ایران انجام گرفته و رایج مانده است. در سال ۴۷۱ هجری قمری به فرمان ملک شاه سلجوقی، وقتی که اعتدال ربیعی در نوزدهم فروردین ماه قدیم واقع بود، تاریخ ملکی تأسیس شد و اول سال در اول “حمل” -روز اول بهار قرار گرفت و به همین جهت، نوروز که تا آن زمان در سال خورشیدی سیار بود، ثابت و به نوروز سلطانی معروف شد.
نوروز در دوران اسلامی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار بود، و گاهی دستگاه خلافت، از ایرانیان نیز در زنده نگاهداشتن آن پیشی می گرفت. این توجه به نوروز، از سویی بدلیل اهمیت جشن و از سوی دیگر برای اخذ مالیات بود، که برای دریافت آن به حساب دقیق و شمار روز و ماه و سال و کبیسه نیاز داشتند.
در نوشته های پیشینیان آمده است که: جشن نوروز به روزگار خوارزمشاهیان، از سوی مردم برگزار می شده است، چنانکه از «جامه های نوین و رنگارنگ» مردم اسفهان در این روز ، این امر آشکار بوده است (الصیاد، نوروز و تاریخچه آن، برگ ۱۸)
کمپفر در سفرنامه خود می نویسد: «در زمان شاه اسماعیل صفوی، جشن های نوروزی در میدان های عمومی شهر برگزار می شد و سه هفته به درازا می کشید.» (ا. کمپفر، در دربار شاهنشاه ایران، برگ ۲۴۰)
دروویل اشاره کوتاهی به برگزاری جشن نوروز می کند و مدت زمان تعطیلی آن را در زمان فتحعلیشاه قاجار، دو هفته می نویسد. (سفرنامه دروویل، فصل ۲۰)
جکسن، جهانگردی که به هنگام نوروز از ایران دیدن کرده است، در سفرنامه خود می نویسد که در برنامه روزهای نوروز، جامه نوروزی پوشیدن، ارمغان به هم دادن، شادباش به هم گفتن، شاد بودن و نشاط کردن گنجانده شده بود. (سفرنامه جکسن، برگ ۱۱۸)

سنت های مردمی و آیین های نوروزی
۱ – اسب دوانی و چوگان بازی

چوگان زلف و گوی زنخدان یار گیر
در روز عید رسم بود گوی باختن
بر اسب باده سوی طرب تاختن بریم
زیرا به عید رسم بود اسب تاختن
دیوان ادیب صابر، برگ ۲۸۳
۲ – کشتی گرفتن و مسابقه های پهلوانی بین پهلوانان محله ها
این گونه نمایش ها، به هر مناسبتی که ممکن بود، انجام می گرفت و گذشته از اینکه جنبه ورزشی و پرورشی داشت، انگیزه سرگرمی مردم و زورنمایی پهلوانان

را نیز با خود داشت.
۳ – جامه نوروزی به تن کردن و کلاه نوروزی بر سر گذاشتن
پوشیدن جامه نو ، در هر جشنی در ایران امری بدیهی است . حتا کسانی که درآمد برای نونواری مداوم ندارند، جامه ای را برای مناسبت های جشن و شادمانی کنار میگذارند . جامه پاکیزه ، نو یا مناسب برای جشنی پوشیدن ، نمایشی از توجه و احترام به دیگران نیز می باشد . در نوروز ، بسیاری از خانواده ها ، اگر هم نتوانند بزرگسالان را به جامه نو بیارایند، می کوشند تا کودکان را نونوار کنند.
کین فسون را که؟ آموزست «جامه نو کن» که فصل نوروز است
هفت پیکر،نظامی، برگ ۱۹
۴ – آرایش، زینت و زیور عید بر خود بستن، از عطر و غالیه عید نیز استفاده کردن
شرق به عود سوخته دندان سپید کرد چون بوی “عطر عید” برآمد ز مجمرش
دیوان خاقانی، برگ ۲۲۱
۵ – حنا بندان

برای برگزاری هرچه باشکوه تر جشن نوروز، که جشن پیروزی و شادمانی همگانی بود، مردم از همه توانایی های زیبایی و آرایشی استفاده می کردند. زنان به آرایش خویش می پرداختند، به دست و پای خود حنا می بستند و آن ها را نگارین و پرنقش می کردند. استفاده از این گیاه، تنها به بهانه آرایش نبود، بلکه از این راه می خواستند پوست دست و پایشان تقویت شود.
دست ها کرده به رنگ نو و پا کرده به بند زانکه چون چشم نگارست و چو زلف دلبر
دیوان فرخی سیستانی، برگ ۱۹۵
همچو خرم دل، جوانان در شب نوروز و عید پای ها اندر حنا و دست ها اندر نگار
دیوان وحشی بافقی، برگ ۲۸۴
۶ – حلوای عید
پختن حلوای عید نیز در بسیاری از خانواده ها رسم بود. این رسم نیز با گذشت زمان گسترش پیدا کرد و در بین خانواده های دارا، به رسم «شیرینی پزان» نوروز بدل شد.
شکری از لب شکرشکنت می خواهم زانک خواهند از ارباب کرم “حلوای عید”
دیوان خواجوی کرمانی، برگ ۱۴۴
۷ – آرایش و آذین
مردم، که از چند هفته به نوروز مانده، با خانه تکانی و نو نوارسازی خود و خانه شان به پیشواز نوروز می رفتند، می کوشیدند که از پس پیرایش هرآنچه کهنه و پلاسیده شده بود، به آرایش و آذین بندی نیز بپردازند.
این عید متفق نشو خلق را نشاط عید آنکه بر رسیدنت “ آذین” کنند و زیب

کلیات سعدی، برگ ۵۲۴

۸- نیکوکاری، بخشش و آزادی زندانیان
حتا در ادبیات فارسی، شواهدی وجود دارد که بر نیکوکاری و بخشش در روزهای نوروز تاکید شده است: «چنین گویند که رسم ملکان عالم عجم چنان بوده است که روز مهرگان و روز نوروز، پادشاه مر عامه را بار دادای و هیچکس را بازداشت نبودی و پیش به چند روز منادی فرمودی که بسازید فلان روز را تا هر کسی شغل خویش بساختی و قصه خویش بنوشتی و حجت خویش بدست آوردی و خصمان کار خویش را بساختندی و چون آن روز بودی، منادی ملک از بیرون در بایستادی و بانگ کردی که: “اگر کسی مر کسی را بازدارد از حاجت برداشتن درین روز، ملک از خون او بیزار است”. پس ملک قصه های مردم بستدی و همه پیش بنهادی و یک یک بنگریدی ;» (سیاستنامه، برگ ۵۷)
به نوروز چون بر نشستی به تخت به نزدیک او موبد نیک بخت
; هر آنکس که درویش بودی به شهر که اورا نبودی ز نوروز بهر
به درگاه ایوانش بنشاندی درم های گنجی برافشاندی
شاهنامه، برگ ۵۲۷
جانم از غم رهان چو عید رسید عید زندانیان کنند آزاد
دیوان کمال خجندی، برگ ۵۱۹
به روز عید که زندانیا ن کنند آزاد به هر دلی که ظفر یافت، کرد زندانش
دیوان ظهیر فاریابی، برگ ۱۶۹

در آیین جشن سال نو، یکی از آداب همسان میان قوم ها و ملت ها، راندن دیوها، شیطان ها، جانوران زیانکار، بیماری ها و گناهان بوده است. شکل راندن و دور کردن نیز با مراسمی نمادین و رمزآمیز همراه بوده است: روشن کردن آتش، برپاداشتن کارناوال هایی با شرکت انبوه مردم، سوزاندن دانه های خوشبو کننده و عفونت زداینده، ایجاد سروصدا با کوبیدن بر تشت و طبل، دمیدن در بوق و کرنا، و بکارگیری انواع سازها؛ از ابزارهای این گونه مراسم بودند.
شیوه برگزاری جشن نوروز، با گذشت زمان، دگرگونی هایی به خود دیده است و هر گروهی از مردم بر پایه باورهای خود آیین هایی بر آن افزوده یا از آن کاسته اند؛ ولی هسته مرکزی این

جشن بزرگ همچنان پایدار مانده است. آیین های پیشوازی نوروز، سبزه و دانه رویاندن، چهارشنبه سوری، آیین فروردگان، سفره چینی، دورهم نشینی برای درک لحظه ورود سال نو، شادباش گویی، پیشکش و نوروزی دهی بزرگان به کوچکترهای خانواده، دید و بازدید، آشتی و سازش کنان، و آیین پایانی سیزده بدر هنوز هم در بین بسیاری از گروه های ایرانی معمول هستند.
برگزاری جشن هایی در آغاز سال نو، که در آنها بسیاری از قید و بند ها برداشته می شوند، نیز، بویژه در میان جامعه های کشاورز و شبانی، رواج داشته است. از آن جمله می توان از جشن

گزینش زیباترین یا نیرومندترین مردان شهر و ده، که با زیباترین و جوان ترین دوشیزگان ده و قبیله مراسم زناشویی برگزار می کنند، نام بردکه از رسمهای بسیار کهن به شمار می رود و نه تنها در جشن آغاز بهار رایج بوده اند، بلکه در هنگام جشن های فصلی، یا گاهنبارها، و در هنگام کشت و دانه افشانی نیز برگزار می شده اند.
جشن های همگانی در کشتزارها و میدان های شهر، درحالیکه مردم صورَتَک به چهره هایشان دارند و خود را آراسته اند، هنوز هم در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران به صورتی تشریفاتی و نمادین برگزار می گردند، مانند: آیین میر نوروزی یا کوسه برن

شین.

میر نوروزی
سخن در پرده می گویم ، چو گل از غنچه بیرون آی
که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی
در زمان های پیشین، به هنگام نوروز، دلقکی را برای مدت پنج روز به جای شاه، امیر یا حاکم می نشانیدند و به او “میر نوروزی” می گفتند. او در آن مدت کوتاه از همه اختیارات شاه یا امیر برخوردار بود. از اینرو، این دلقک با استفاده از قدرت کوتاه مدت ، حکم به گرفتن جریمه، زندانی کردن بزهکاران، ضبط دارایی ستمگران و کارهایی این-چنینی می کرد. پس از سپری شدن پنج روز، میر نوروزی را بر خری سوار می کردند و هر کس شاپلاقی بر سر و روی او وارد می آورد.
کوسه بر نشین

ابوریحان بیرونی نیز در کتاب التفهیم، نقل می کند که: «به روزگاران خسروان (پادشاهان ساسانی) به نخستین روز بهار از بهر “فال” (شگون) مردی بیامدی کوسه، بر خری می نشست و کلاغی به دست میگرفت و با بادبزن خود را باد می زد و زمستان را وداع می کرد و از مردم چیزی می طلبید. به زمان ما به شیراز همین کرده اند. اگر اورا پس از آن می دیدند، سیلی می خورد.»
غرض از به“ روزگار خسروان” که ابوریحان یاد می کند، پیش از حمله عرب ها به ایران است. جمله «به روزگار ما در شیراز همین کرده اند» نشان می دهد که آن دانشمند، نخست از روزگار گذشته سخن گفته و آنگاه ادامه آن رسم را تا زمان خود بیان کرده است. ابوریحان به موثق بودن معروف است و همیشه نوشته های تاریخی را از متن های بازمانده قدیمی گرفته است.
مراسم مربوط به “میر نوروزی” پیشینه ای دراز دارد. نشانه های آن را در نوشته های پیش از یورش عرب ها نیز می توان یافت. از این مراسم، اسکندربیگ مُنشی نیز داستان ه

ای شیوایی از زمان شاه عباس صفوی نقل می کند.
این مراسم منحصر به مرزهای جغرافیایی ایران نبوده بلکه در سرزمین هایی نیز که فرهنگ ایرانی در آن ها نفوذ داشت، جشن نوروز و مراسم جانبی آن برگزار می شد. برای نمونه، در تمام مدت دولت خلفای فاطمی مصر و پس از آن، جشن نوروز در آن سرزمین برگزار می شد و علت توجه این خلفا به نوروز، که با عباسیان مخالف و رقیب بودند، کاملا روشن نیست. شاید انگیزه کار همان رقابت بود. ناگفته نماند که وزیر خلیفه فاطمی، سیدنا مؤید شیرازی بود که ترویج فرهنگ و آیین های ایرانی را وجهه همت خود قرار داده بود. خلفای فاطمی نیز که مصر را مرکز خلافت اسماعیلیه قرار داده بودند، از فرستادن مبلغان خود به دیگر کشورها، از آن جمله ایران، کوتاهی نمی کردند. یکی از برجستگان آنان در ایران، ناصرخسرو، شاعر و گردشگر معروف بوده است .

موضوع قابل توجه دیگر این است که در مصر، “قبطیان” نیز نوروز را برگزار می کردند. اینان، فرزندان مردم مصر باستان بودند که دین اسلام را نپذیرفته بودند و خود شعبه ای از مسیحیت را تشکیل می دادند. علامه محمد قزوینی در شماره دهم سال اول مجله “یادگار”، گفته “مقریزی” را در جلد دوم “خطط” زیر عنوان “نوروز قبطیان” چنین نقل می کند: «در جشن نوروز، تمام گروه ها در مصر شرکت داشتند و این شادمانی منحصر به قبطیان نبود. حکومت نیز در این جشن حضور فعالانه داشت و به کارمندان و خانواده آنان لباس و پول و انواع میوه ها، از خربزه ، انار، موز، خرما ، به و عناب پخش می کرد. این جشن چند روز طول می کشید. در شب نوروز، مردم در همه جا در گذرگاه آتش می افروختند. در کوچه ها و خیابان ها به یکدیگر آب می پاشیدند. انواع بازیها، تفریحات و عیش و نوش ها می کردند. در کوچه ها فیل ها را گردش می دادند. پیشه وران محل کسب و کار خود را تعطیل می کردند و مغازه ها و بازار ها را آذین می بستند . آوازخوانان در زیر قصر لؤلؤ، جایی که خلیفه ایشان را می دید، گرد می آمدند و ساز می نواختند و آواز می خواندند و آشکارا شراب و آبجو می خوردند. این مراسم تا پیش از تسلط “امیر برقوق” در مصر معمول بود. او اجرای این مراسم را ممنوع کرد و برای مرتکبین مجازات های خیلی سخت تعیین کرد;..»
برمکیان، وزیران خلفای عباسی در بغداد، که فرهنگ و آیین های ایرانی را در قلمرو حکومت خلیفه رواج می دادند، حتا خلیفه را تشویق می کردند که در مراسم نوروز، لباس عربی را کنار گذاشته و لباس ایرانی بپوشد.
یزیدی ها (ایزدی ها) در آذربایجان و علوی ها در ترکیه، در شب و روز آدینه آخر سال، به یادبود درگذشتگان ، به گورستان های شهر می روند و از سه روز مانده به پایان سال، بر گور ها خوردنی می نهند، چنانکه زرتشتیان نیز در جشن فروردگان چنین می کنند. رومی ها در عید “فرالیا” نیز چنین رسم هایی داشتند.

میان مردم پیشاور در پاکستان رسم است که در نخستین روز از روزهای نوروز، پس از برگزاری مراسم تحویل سال، همگان به گردش به بیرون شهر و سبزه زارها و چمنزارها بروند و این کار را “سبزه لگد کردن” می گویند و آن را شگون نیک و سبب استمرار شادی و نیک بختی در سال نو می دانند.