فایل ورد کامل مقاله یافته‌های جدید در مدیریت گلخانه؛ بررسی علمی فناوری‌های نوین، مدیریت منابع و توسعه پایدار کشاورزی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله یافته‌های جدید در مدیریت گلخانه؛ بررسی علمی فناوری‌های نوین، مدیریت منابع و توسعه پایدار کشاورزی دارای ۱۸۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله یافته‌های جدید در مدیریت گلخانه؛ بررسی علمی فناوری‌های نوین، مدیریت منابع و توسعه پایدار کشاورزی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله یافته‌های جدید در مدیریت گلخانه؛ بررسی علمی فناوری‌های نوین، مدیریت منابع و توسعه پایدار کشاورزی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله یافته‌های جدید در مدیریت گلخانه؛ بررسی علمی فناوری‌های نوین، مدیریت منابع و توسعه پایدار کشاورزی :

یافته های جدید در مدیریت گلخانه

مقدمه
اشاره: اهمیت گل و گیاهان زینتی در زندگی انسان به‌خصوص در دنیای صنعتی امروزی و نقش و جایگاه آن در روح و روان آدمی‌بر کسی پوشیده نیست. گل و گیاه در فرهنگ و ادبیات ایرانیان نیز جایگاهی بسیار بلند دارد.
توجه روز افزون کشورهای مختلف جهان به تولید و مصرف گیاهان زینتی با تفکر اثرهای روان‌درمانی، ما را بر آن می‌دارد که با یک برنامه ریزی صحیح از امکانات خدادادی کشورمان در راستای بالا‌ بردن فرهنگ مصرف گیاهان زینتی در کشور و همچنین تولید و صادرات آن، به عنوان یکی از محورهای مهم اقتصادی و ارزآور استفاده لا‌زم را به عمل آوریم. این توجه می‌تواند در راستای موارد زیر تحقق یابد:
تأکید بر اهمیت اقتصادی، اشتغال زایی و صادرات گل.
زمینه سازی برای بحث و تبادل نظر در مورد مسایل پرورش گل و گیاه.
جذب گردشگران داخلی و خارجی به سبب تنوع و کیفیت گل ایران.
ضرورت تلا‌ش برای رواج استفاده از گل‌های طبیعی به جای گل‌های مصنوعی وارداتی.
لزوم فرهنگ سازی برای پرورش گل و گیاهان زینتی به‌ویژه در مناطق شهری با توجه به تأثیرهای روحی و روانی آن.

لزوم افزایش سرانه مصرف گل و گیاه در کشور با توجه به رشد روزافزون شهرنشینی و دوری از طبیعت.
ضرورت معرفی گل‌های ایرانی به بازارهای داخلی و خارجی.
گل می‌تواند بیش از هر چیز شادی، آرامش و طراوت را به انسان هدیه دهد. نکته جالب توجه درباره نقش گل در سلا‌مت روحی و روانی افراد جامعه آن است که با تماشا کردن گل و لذت بردن از طراوت، رنگ و عطر زیبای آن حالت روحی نامتعادل افراد تغییر می‌یابدو به حالت طبیعی باز می‌گردد. گل و گیاه می‌تواند باعث ایجاد حس نگرش مثبت به زندگی و آرامش، احساس شادی و رضایت و صمیمیت در افراد شود.

از سویی، سرمایه گذاری به منظور تولید گل از نظر اقتصادی حایز اهمیت است و سرمایه گذاری در ایران در این زمینه از حدود ۵۰ سال پیش آغاز شده است. البته قبل از آن نیز در بسیاری از باغ‌ها گل و درختچه‌های زینتی پرورش داده می‌شد اما این کار از نظر اقتصادی به وسعت و اهمیت امروز نبود. بخش عمده سرمایه گذاری در زمینه گلکاری توسط بخش خصوصی انجام می‌گیرد و در سال‌های اخیر وزارت جهاد کشاورزی از نظر فنی و ارایه تسهیلا‌ت و اعتبارات در سطح گسترده‌ای به منظور ارتقای تولید گل و گیاهان زینتی و ساخت واحدها و مجتمع‌های گلخانه ای کمک کرده است.
سطح زیرکشت گلخانه‌ها در کشور، در مجموع ۶۷۰۰ هکتار بوده که ۲۶۷۰ هکتار آن به گل و گیاهان زینتی و ۳۷۹۴ هکتار آن به کشت سبزی و صیفی و ۲۳۶ هکتار آن نیز به سایر محصولا‌ت گلخانه ای نظیر (توت‌فرنگی، گیاهان دارویی و 😉 اختصاص یافته است.
به غیر از سطوح ذکر شده بالا، هم‌اکنون ۲۲۷۰ هکتار گل و گیاهان زینتی در فضای باز مورد کشت و کار قرار دارد و همچنین ۱۸۹ مجتمع گلخانه ای در کشور در حال مطالعه و اجراست که سطح کل این مجتمع‌ها حدود ۹۷۰۰ هکتار و سطح مفید گلخانه‌های احداثی در این مجتمع‌ها حدود ۵ هزار هکتار خواهد بود.
همچنین میزان تولید گل و گیاهان زینتی در کشور به شرح زیر است: گل‌های شاخه بریده ۳/۲ میلیارد شاخه، گل‌های گلدانی ۳۶ میلیون گلدان، درخت و درختچه‌های زینتی ۱۵۵ میلیون درخت و درختچه و گیاهان فصلی و نشایی ۸۶۷ میلیون بوته.
مزایای کشت گلخانه‌ای

افزایش تولید در واحد سطح (حداقل ۱۰ برابر فضای آزاد.
بیش از یک دوره تولید محصول در طول سال.
افزایش کیفیت محصول تولیدی در گلخانه‌ها (با کنترل بهتر آفات و بیماری‌ها با اعمال روش‌های کنترل بیولوژیکی و کاهش مصرف سموم که در نهایت باعث افزایش کیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می‌شود.
صرفه جویی در مصرف آب با اعمال مصرف بهینه و با استفاده از روش‌های نوین آبیاری.
استفاده از اراضی غیرقابل کشت با سیستم هیدروپونیک.
عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازاریابی مناسب و تنظیم برنامه کشت مطابق نیاز بازار.
تداوم کار و تولیدمحصول در تمام فصول سال با توجه به امکان کنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه (استفاده از اوقات فراغت زارعان در پاییز و زمستان.
آزادسازی اراضی برای تولید محصولا‌ت استراتژیک مانند گندم، ذرت، برنج و دانه‌های روغنی.
کاهش جذب عناصر سنگین توسط گیاهان و حفظ سلا‌مت جامعه با سیستم هیدروپونیک که امکان جذب و کنترل این عناصر را فراهم می‌سازد.
جلوگیری از تغییر کاربری اراضی برای ساختمان به دلیل سودمند بودن تولیدات گلخانه‌ای در اغلب مناطق.
جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر با احداث واحدهای گلخانه ای.
ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان، زنان روستایی و دانش آموختگان کشاورزی.
مهم‌ترین اقدام‌های انجام شده مجتمع‌های گلخانه ای در سال ۱۳۸۶
تعداد مجتمع‌های گلخانه ای در حال مطالعه توسط سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها ۱۸۹ مجتمع است که از این تعداد، مطالعات ۷۲ مجتمع گلخانه ای به اتمام رسیده و برای بررسی و اعلا‌م نظر نهایی به مدیریت طرح مطالعات باغبانی کشور ارسال شده و مطالعات فاز یک و ۲ تعداد ۸ مجتمع گلخانه ای نیز پایان یافته و در حال تنظیم اسناد مناقصه و انتخاب پیمانکار برای ساخت سازه توسط بانک زمین است. همچنین تعداد ۱۰۹ مجتمع توسط سازمان‌های جهاد ‌کشاورزی در دست مطالعه است که بعد از اتمام مطالعات، به مدیریت طرح برای ارزیابی و بانک زمین برای ساخت سازه ارسال می‌شود. شایان ذکر است که متوسط پیشرفت فیزیکی اجرای زیرساخت‌های مجتمع‌های گلخانه ای در کشور ۵۲ درصد و مطالعات ۷۷ درصد است.
تصویب آیین نامه تشخیص صلا‌حیت مشاوران برای احداث گلخانه و مجتمع‌های گلخانه ای به منظور مطالعات فازهای یک، ۲ و ۳ با هماهنگی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهوری.
پی‌گیری تصویب آیین نامه تشخیص صلا‌حیت پیمانکاران ساخت سازه‌های گلخانه ای با همکاری معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهوری.

تدوین شرح خدمات مطالعات فازهای یک، ۲ و ۳ گلخانه ای و ابلا‌غ به استان‌ها برای ایجاد وحدت رویه.
هماهنگی لا‌زم با بانک کشاورزی برای پذیرش گلخانه‌های پلا‌ستیکی مدرن و مکانیزه به عنوان وثیقه.
تهیه و تدوین نظام گلخانه‌های کشور.
تشکیل ستاد اجرایی مجتمع‌های گلخانه‌ای و برگزاری جلسه‌های مستمر.
انتخاب شرکت مهندسان مشاور یکم به عنوان مدیر طرح مطالعات باغبانی برای بررسی و ارزیابی گزارش‌های مطالعات مجتمع گلخانه ای.
همکاری با بانک زمین و سیستماتیک کردن روند کارها برای تسریع در امور اجرایی.
پی گیری از سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها برای تسریع در روند مطالعات ساخت زیرساخت‌ها و احداث سازه‌های گلخانه ها.
هماهنگی لا‌زم برای تهیه نرم‌افزار بانک اطلا‌عات گلخانه‌های کشور.
تشکیل کمیته فنی در استان‌ها برای بررسی طرح‌های مرتبط با احداث گلخانه‌ها در راستای تمرکز‌زدایی و جلوگیری از رفت و برگشت‌های غیرضروری سرمایه گذاران.
تدوین روند مستمر مطالعات مجتمع‌های گلخانه‌ای بین استان‌ها و مشاوران یکم در راستای تسریع بخشی امور.
پی‌گیری‌های لا‌زم برای تدوین استاندارد سازه‌های گلخانه ای در کشور.
همکاری برای تدوین طرح ملی آموزش گلخانه‌داران و متقاضیان احداث گلخانه‌ها با هماهنگی مدیریت آموزش و نیروی انسانی و معاونت ترویج و نظام بهره برداری.
پیگیری مطالعات طرح تدوین ضوابط و معیارهای فنی طراحی و بهرهبرداری از سیستم‌های متنوع گلخانه‌ای در کشور.
چالش‌های موجود تولید گل و گیاهان زینتی و سبزی و صیفی گلخانه ای
کمبود کارشناسان متخصص در زمینه تولید محصولا‌ت گلخانه ای.
نیاز به انجام مطالعات و تحقیقات در ارتباط با سازه‌های گلخانه ای مناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه.
عدم تولید محصولا‌ت ارگانیک سبزی و صیفی در گلخانه‌ها و به طبع عدم امکان صادرات این محصولا‌ت در اغلب موارد به خارج از کشور.

نوسان‌های بازار فروش محصولا‌ت گلخانه ای که در نهایت موجب بی برنامگی در تولید این محصولا‌ت خواهد بود.
عدم وجود مراکز آموزش علمی مستقل برای آموزش بهره برداران واحدهای گلخانه ای.
عدم تعمیم بیمه در ارتباط با بسیاری از گل‌ها و گیاهان زینتی و همچنین عدم تعمیم بیمه سازه‌های گلخانه ای.
وجود مشکلا‌ت بانکی برای متقاضیان احداث گلخانه در ارتباط با تأمین وثیقه.
نبود سردخانه و ماشین‌های مجهز به سردخانه برای نگهداری و حمل گل و گیاهان زینتی به مقدار مورد نیاز.
نیاز به گسترش دانش فنی کشت محصولا‌ت گلخانه‌ای.
نیاز به گسترش تحقیقات در زمینه‌های مختلف در‌خصوص تولید گل و گیاهان زینتی با توجه به نیاز بهره‌برداران و اولویت دادن به تحقیقات با عنایت به کوتاه بودن دوره تحقیق.
نبود انسجام لازم و تعامل مطلوب بین بخش‌های مختلف (دولتی و خصوصی) در ارتباط با تولیدات گلخانه‌ای و گل و گیاهان زیتنی.
استاندارد نبودن محصولا‌ت تولیدی و لزوم توجه به استانداردسازی محصولا‌ت گلخانه ای.
بالا‌بودن هزینه سوخت و برق در واحدهای گلخانه‌ای و متکی بودن گلخانه‌ها به سوخت یارانه ای.
روز گل و گیاه
امروزه گسترش زندگی شهرنشینی و به دنبال آن کاهش ارتباط انسان با طبیعت باعث افزایش بیماری‌های عصبی، قلبی، روانی و ; شده است، در روزگاری که در تمام امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی صحبت از بهره وری است، عدم توجه به عوامل زیست محیطی که اثرهای مستقیمی بر عملکرد نیروی کار دارند ما را بر آن می‌دارد که برای اصلا‌ح، بهبود و بازسازی محیط زندگی خود برنامه‌ریزی صحیح و دقیقی انجام دهیم. در این بین، همه اهرم‌هایی که به‌نحوی بتواند صوری از طبیعت را به زندگی مدار بسته شهری راه دهد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از این اهرم‌ها استفاده از گل و گیاهان زینتی با جنبه‌های کاربردی متفاوت است. توجه روزافزون کشورهای مختلف جهان به تولید و مصرف گیاهان زینتی با تفکر اثرهای روان درمانی ما را بر آن می‌دارد که با یک برنامه ریزی صحیح از امکانات خدادادی کشورمان برای بالا‌بردن فرهنگ مصرف گیاهان زینتی در کشور و همچنین تولید و صادرات آن استفاده لا‌زم را به عمل آوریم.
از همین رو، ۲۵ خردادماه هر سال( از سال ۱۳۸۴ تا کنون) بر اساس پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی روز گل و گیاه نامیده شده است.

از اهداف مهم این روز عبارت‌اند از:
ترویج فرهنگ تولید و پرورش گل و گیاه.
تأکید بر اهمیت اقتصادی، اشتغال‌زایی و صادرات گل.
زمینه سازی برای بحث و تبادل نظر در مورد مسایل پرورش گل وگیاه.
جذب گردشگران داخلی و خارجی به سبب تنوع و کیفیت گل ایران.
ضرورت تلا‌ش برای رواج استفاده از گل‌های طبیعی به جای گل‌های مصنوعی وارداتی.
لزوم فرهنگ سازی برای پرورش گل و گیاهان زینتی به ویژه در مناطق شهری با توجه به تأثیرهای روحی و روانی آن.
لزوم افزایش سرانه مصرف گل وگیاه در کشور با توجه به رشد روزافزون شهرنشینی و دوری از طبیعت.
ضرورت معرفی گل‌های ایرانی به بازارهای داخلی و خارجی.
اگر چه مصرف سرانه گل‌های شاخه ای کشور ما براساس هر نفر کمتر از ۲ دلار است اما سرانه مصرف کشورهای توسعه یافته نظیر اروپای غربی بین کشورهای مختلف از ۴۰ تا ۱۳۰ دلا‌ر متغیر است. (مصرف سرانه گل‌های شاخه‌ای ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته حدود ۳/۲ درصد است.) بدیهی است، با افزایش درآمد سرانه افراد در کشورهای مختلف مصرف این محصولا‌ت افزایش چشمگیری خواهد یافت. میزان رشد مصرف گل و گیاه در دنیا بین ۶ تا ۹ درصد در سال‌های مختلف پیش بینی می‌شود که این امر نوید بخش افزایش مصرف و همچنین بازارهای خوبی در آینده خواهد بود.
۱- تعریف گلخانه:
گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می¬شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل¬خانه¬ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه¬های ثابت، به گل-خانه¬هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد.
۲- انواع گلخانه ها :
گلخانه ها از نظر نوع تو لید و نوع تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند.
تقسیم بندی بر اساس نوع تولید:

۱-۲- گلخانه های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی(ریحان- شاهی و;;..) می باشد.
۲-۲- گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز- ژربرا – گلایول – داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.
۳-۲- سالنهای گلخانه ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی
از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شوند.
۴-۲- گلخانه های چوبی
اسکلت اصلی این گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی باشد. ارتفاع در ایـن سازه هـا ۲ تا ۳ متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد. مزیت این گلخانه ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه های مدرن بسیار کمتر است. بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه ها توسعه نیافته است و گلخانه های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه های مدرن تبدیل می شوند.
۵-۲- گلخانه های فلزی یا مدرن
اسکلت این گلخانه ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می باشد. ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از ۵/۴ متر است و بدلیل شرایط مناسب رشد گیاه در اینگونه سازه, عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه های چوبی افزایش دارد.
اتصال قطعات در گلخانه های فلزی بوسیله پیچ ومهره(پرتابل)و یا استفاده از جوش می باشد. هزینه واحد گلخانه های پرتابل نسبت به سیستم جوشی ۲۰-۱۵% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت تر است. تیپ های مختلف سازه های موجود, مزایا و معایب در جدول شماره(۱) نشان داده شده است.
عیوب مهم مزایای مهم نوع دریچه مصالح تیپ گلخانه
تولید کم- آفات وبیماریهای زیاد و عمرکم ارزان بدون دریچه چوب-پلاستیک چوبی
افزایش مصرف سوخت آلودگی کم و عمر زیاد جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک تونلی:تک واحدی
گران تهویه خوب, قابل اتوماتیک شدن جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک پیوسته:چند واحدی
بسیار گران ، هزینه سوخت بالا استحکام بالا، عمرطولانی تهویه خوب –قابل اتوماتیک شدن ج

انبی- سقفی اسکلت فلزی-شیشه شیشه ای
۶-۲- سالنهای گلخانه ای تولید قارچ های خوراکی:
کارگاههای تولید قارچ های خوراکی با بلوک, آجر, سیمان, بصورت یک ساختمان معمـولی ســاخته می شود و در آن امکانات گرمایشی, سرماساز و رطوبت ساز تعبیه می شود.
بعضی از کارگاههای تولید قارچ بصورت گلخانه ای احداث میگردد ولی با توجه به اینکه رشد قارچ به نور ناچیزی نیاز دارد. پوشش های گلخانه ها از نوع پلاستیک های رنگی که نور ناچیزی باید از آن عبور کند انتخاب می شود.
قارچ های خوراکی که در ایران پرورش داده می شوند عبارتند از قارچ دکمه ای و قارچ صدفی, تولید قارچ دکمه ای علاوه بر سالنهای پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارد که تولید کمپوست آلودگی محیط را به همراه دارد. لذا باید این کارگاهها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث شود.
بستر پرورش قارچ صدفی کاه وکلش غلات است و چون نیازی به کمپوست ندارد موجب آلودگی محیط نمی شود و در مناطق مسکونی هم می توان به پرورش آن اقدام نمود و نیازی به مجوز سازمان حفاظت محیط زیست ندارد.
۳- انواع بسترهای کاشت محصولات گلخانه ای
بستر کاشت در گلخانه ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)هستند که در کشت خاکی ریشه گیاه در خاک قرار میگیرد که در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی زیادی ندارد ولی مقداری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماریهای خاکزی همواره کشت را تهدید می کند.
در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در موادی نظیر پرلایت, پشم سنگ, لیکا, ماسه و;;. قرار داده می شود و مواد غذایی مستقیماً در دسترس گیاه قرار میگیرد که این روش مصرف آب را کاهش, بیماریهای خاکزی کم و عملکرد را در واحد سطح افزایش می دهد امّا نیاز به دانش فنی بالا و مدیر کارآزموده و متخصص دارد و هزینه ساخت هم ۲۰-۱۵ درصد افزایش می یابد.
۴- عملکرد تولیدات گلخانه ای
مهمترین مزیت تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا, مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.
جدول شماره(۲)عملکرد تعدادی از محصولات گلخانه ای
نوع محصول تعداد دوره کشت درسال عملکردسالانه در۱۰۰۰مترمربع(تن) اشتغال زایی در۱۰۰۰مترمربع- نفر ملاحظات

خیار ۲ ۲۵-۳۰ تن ۱/۵- ۱
گوجه فرنگی ۱ ۱۵-۲۰ تن ۱/۵- ۱
فلفل ۱ ۱۵-۲۰ تن ۱/۵- ۱
طالبی ۱ ۱۷-۲۲ تن ۱/۵- ۱
توت فرنگی گیاه دائمی۴ساله ۱۲-۸ تن ۱/۵- ۱

گل رز گیاه دائمی۶ساله ۱۵۰-۱۸۰هزارشاخه ۳-۲
ژربرا گیاه دائمی۳ساله ۱۸۰-۲۰۰ هزارشاخه ۳-۲
آلسترومریا گیاه دائمی۶ساله ۲۰۰-۲۲۰ هزارشاخه ۳-۲
لیسیانتوس یک ساله ۲۰۰-۲۵۰ هزارشاخه ۳-۲
قارچ صدفی ۱۰-۸ دوره ۶۰ تن ۸ سالنهای سه طبقه
قارچ دکمه ای ۶- ۴ دوره ۱۰۰ تن ۳۰ سالنهای پنج طبقه
حداقل سطح اقتصادی یک گلخانه ۲۵۰۰مترمربع می باشد که نیاز به ۳۰۰۰مترمربع زمین مناسب جهت احداث گلخانه دارد.
۵- شرایط لازم برای احداث گلخانه
برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد.
۱-۵- محل مناسب احداث گلخانه
خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک خط اصلی گاز و جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد. شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی

برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.
۲-۵- وجود آب کافی با کیفیت مناسب
حداقل آب مورد نیاز برای ۱۰۰۰مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پیک مصرف)۱۰-۸ مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد. علاوه بر مقدار آب, کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه ای است.
تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشت های گلخانه ای شوری یا EC آب است.
میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می یابد. علاوه بر EC, میزان سدیم قابل جذب(S.A.R),کلر, بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمایش کاملی بعمل آید.
تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و;;. اشاره نمود.
الف- انواع سیستم گرمایشی:
۱- سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای ۴/۰ هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.
۲- ۲- سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.
۳- ب- انواع سیستم سرمایشی:
۴- ۱- سیستم خنک کننده تابستانه:
۱-۱- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.
(Fan and pad evaporative cooling system)
۲-۱- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش)
(Fog evaporating cooling system)
۲- سیستم خنک کننده زمستانه

۲-۱- سیستم تیوپ– پنکه (fan tube ventilation)

۵- سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه
۱- ژنراتور (برق اِضطراری) ۲- ترموستات ۳- سیستم آبیاری تحت فشار
سیستم گرمایشی گلخانه:
مقدار حرارت لازم برای گرم کردن گلخانه معدل گرمای اتلاف شده است. گرما به سه طریق اتلاف می شود: هدایت یا رسانایی، نفوذ تدریجی و تابش یا تشعشع.
بخش بیشتر گرما از طریق رسانایی یا هدایت (Conduction) از پوشش گلخانه ها از دست می رود. خاصیت رسانایی مواد مختلف مانند قابهای آلومینیومی، شیشه ها، پای اتیلن و دیواره های حاجب از جنس پنبه نسوز است و اساس سنجش آن سرعتی است که این مواد، حرارت را از محیط داخلی به محیط سرد خارجی منتقل می کنند.
نفوذ تدریجی عبارت است از خروج هوای گرم از طریق شکافهای موجود در پوشش گلخانه. شکافهای موجود در بین شیشه ها و اطراف تهویه و دربها اجازه خروج هوای گرم و ورود هوای سرد را می دهند. تصور عموم بر این است که یک گلخانه پلی اتیلن دو لایه ای هر ۶۰ دقیقه یکبار یک گلخانه قدیمی خوب نگهداری شده هر ۳۰ دقیقه یکبار و یک گلخانه قدیمی که خوب نگهداری نشده است هر ۱۵ دقیقه یکبار از دست می رود.
سومین راه اتلاف گرما در گلخانه ها تشعشع یا تابش است. اجسام گرم انرژی تشعشعی از خود متصاعد می سازند. این تشعشعات بدون آنکه موجب گرم شدن قابل توجه هوا شوند از آن عبور کرده و به اجسام سرد می رسند و آنها را گرم می کنند. شیشه، پلاستیک وینیل،FRP و آب تقریباً مانع عبور انرژی تشعشعی می شوند (اجازه نمی دهند گرمای تابشی به سهولت از آن عبور کند) در حالیکه پلی اتیلن این خاصیت را ندارد. گلخانه های پلی اتیلنی مقدار قابل نوجهی گرما بصورت تابش از دست داده و این گرما به اجسان سردتر واقع در بیرون منتقل می

شود، اما تشکیل لایه ای رطوبت بر روی پلی اتیلن بصورت مانع عمل می کند.
یکی از مزیتهای گلخانه ها بالاخص گلخانه های تونلی وجود سیستمهای حرارتی و تهویه ای مجهز است که با استفاده از آنها می توان زمان کشت محصول را به دلخواه تغییر داد. در این خصوص قبل از ارائه انواع سطستمهای حرارتی رعایت موارد احتیاطی زیر لازم است:
در استفاده از هر گونه سیستم حرارتی گلخانه باید دقت لازم را نمود که از نفوذ دود و گاز منواکسید کربن به داخل گلخانه بطور جدی جلوگیری کرد در غیراینصورت کلیه بوته ها آسیب جدی خواهند دید.
سعی شود موقع نصب، واحد تولید حرارت نزدیک بوته های خیار قرار داده نشود زیرا ضمن ایجاد سوختگی هوای خشک ایجاد نموده و تعدادی از بوته ها از بین خواهند رفت.
سوخت مشعل با ترکیب مناسب تهیه و بطور کامل سوخته شود.
در صورت استفاده از گازوئیل، مخزن سوخت در فضای آزاد نگهداری نشود همچنین مسیر سوخت رسانی بداخل گلخانه به هیچ وجه نباید از روی سطح زمین و در هوای آزاد عبور نماید زیرا که احنمال یخزدگی سوخت وجود دارد و یک یا دو ساعت قطع کوره ممکن است تمام محصول گلخانه را دچار یخزدگی یا سرمازدگی نماید و مزید بر آن اینکه عصرها هوای مرطوب به داخل مخزن سوخت نفوذ کرده و منجر به وارد شدن قطرات آب به داخل سوخت می شود که بتدریج روزانه میزان آن افزایش یافته و احتمال خراب قطعات مشعل سوخت را نیز افزایش می دهد.
یکی از موارد دقیق کاربرد سیستمهای حرارتی و تهویه ای نصب ترمواستات در فضای گلخانه می باشد تا اینکه کنترل دما و تهویه را مطابق با آنچه تنظیم میگردد انجام دهد. لذا بایداز سالم بون و کیفیت کارکرد آن مطمئن بود.
هزینه های سیستمهای حرارتی متفاوت می باشد و در این رابطه سیستمهای قابل انتقال که به راحتی بتوان آنها را جابجا نمود ارزانتر میباشد ولی سیستمهایی که دارای حرارت مرکزی می باشند مثل سیستم آبگرم و یا بخار داغ هزینه سرمایه گذاری آن ۲-۳ برابر سیستمهای موضعی مثل دمنده ها می باشد که بنظر میرسد با شرایط اقتصادی تولید خیار داربستی در ایران فعلاً صرفه اقتصادی نداشته باشد مگر اینکه با استفاده از سیستم حرارت مرکزی در کار باشد.
دمنده های حرارتی:
این نوع سیستمهای گرمایی معمولاً تشکیل شده است از محفظه دوجداره ای که جداره وسط آنها بوسیله مشعل گازی و یا گازوئیل سوز به شدت گرم شده و دود از لوله خروجی آن به بیرون از گلخانه هدایت می شود. اینکار باعث گرم شدن موجود در جداره بیرونی و هوای اطراف جداره وسط می شود که بوسیله دمنده ای قوی (وینتیلاتور) هوای گرم شده در این جداره به شدت بوسیله لوله فلزی و یا تونل نایلونی به قطر۳۰-۴۰ cm از مسیر سوراخهایی که در قسمت طرفین آن قرار داردهوای گرم را بطور یکنوخت در گلخانه توزیع می نماید. همچنین به منظور حداکثر استفاده از حرارت ایجاد شده همراه دود توصیه میشود محفظه دوجداره ای مشابه محفظه قبلی نصب شود. آنگاه دود حاصل از جدار وسطی به بیرون از گلخانه هدایت شده و گرمای حاصل از گردش دود بوسیله دمنده مجددی از جدار بعدی به همان روش توزیع هوای گرم محفظه زیرین در داخل گلخانه توزیع گردد. خروجی هوای گرم دو محفظه را می توان مشترک نموده و هوای گرم را بوسیله یک تونل در سراسر گلخانه توزیع نمود.
در این روش ضروری است برای هر واحد حرارتی یک مشعل یدک در نظر گرفته شود تا درصورت خرابی مشعل اصلی در هر زمان بلافاصله جایگزین گردد و گلخانه از نظر هوای سرد در امان باشد.
اینگونه دمنده های حرارتی نسبتاً ارزان و دارای قدرت حرارتی خوبی میباشند، ضمناینکه راه اندازی و سرویس آنها به تکنیک بالایی نیاز ندارد و گلخانه داران به سهولت می توانند این سیستمها را بکار گیرند.

سیستم آب گرم:
این روش با استفاده از دیگ بخار آب که معمولاً چدنی و یا فولادی می باشد، مانند شوفاژ عل می کند. آب داخل آن بوسیله مشعل گرم شده و سپس بوسیله الکتروموتورهای مخصوص آب گرم به داخل گلخانه ها فرستاده می شود. آب گرم بوسیله چند رشته لوله های مارپیچ و یا ساده از جنس پلی اتیلن و یا لوله گالوانیزه که در سطخ بستر و بین ردیفها و یا در ارتفاع ۱۰-۲۰ cm آن نصب شده اند، در داخل و در طول گلخانه توزیع می شوند. آنگاه آب سرد شده مجدداً از طریق یک لوله اصلی به داخل دیگ حرارتی برکشت می کند. معمولاً برای تسهیل در گردش آب در داخل گلخانه و دیگ حرارتی، تجهیزات موتورخانه را در اتاقکی چائین تر از سطح گلخانه بنا می کنند.
در این روش به علت اینکه لوله های آب گرم را در سطح زمین زمین یا نزدیکی سطح زمین می توان نصب نمود معمولاً سطح خاک تا حدودی گرم شده و هوای گرم آن به ملایمت به طرف بالا صعود می نماید. در این شرایط فعالیت ریشه ها و رشد بوته ها افزایش یافته و از عملکرد بالاتری برخوردار می باشند همچنین به علت توزیع یکنواخت آبگرم در سطح گلخانه ها فضای آنها نیز بطور یکنواخت گرم می شود.
معمولاً برای چند واحد گلخانه (تونل پلاستیکی) سیستم مرکزی نصب می کنند و لذا کنترل شرایط دمایی برای همه گلخانه بطور هماهنگ انجام می گردد. لازم به ذکر است که نصب و احداث این سیستم دو تا سه براب رگرانتر از سیستم موضعی دمنده ها است. البته در نواحی بسیار سرد که ممکن است دما به -۱۰°c برسد این سیستم کارآیی لازم هخواهد داشت و تنها با دو جداره نمودن گلخانه یا تلفیقی از این روش با یک دمنده حرارتی دمای مورد نیاز گلخانه های این مناطق را تأمین نمود. از محاسن دیگر این روش این است که به محض خرابی دستگاه دمای گلخانه به سرعت نزول نمی کند و تا حدی فرصت لازم برای تعمیر مجدد آن وجود دارد. سوخت مورد استفاده در این سیستم معمولاً گازوئیل میباشد که باید توجه نمود محل نگهداری منبع سوخت و لوله های سوخت رسانی در فضایی به دور از امکان یخزدگی نگهداری شود.
استفاده از گرمای زیر بستر:
گرمای زیر بستر به دو روش تأمین می شود:
۱ استفاده از لوله های آبگرم مارپیچ یا صاف که از منبع موتورخانه شوفاژ تغذیه می گردد.
۲ ۲ استفاده از المنتهای حرارتی برقی که با بکارگیری از یک واحد ترمواستاتیک، درجه حرارت مورد نظر را تهیه و منترل می نماید.

این سیستم حرارتی بیشتر برای رشد سریع ریشه ای استفاده می گردد و درصورتیکه برای تولید خیار قرار است در گلخانه استفاده گردد بایستی مشترکاً همراه با استفاده از سیستم حرارتی مکندهها بکار گرفته شود زیرا این سیستم نمی تواند به تنهایی نیاز حرارتی فضای گلخانه را تامین کند. لذا توصیه می گردد بیشتر از این روش برای کشتهای گلدانی و تولید نشاء استفاده گردد. لازم به ذکر است که با بکارگیری این روش فعالیت ریشه ها و جذب مواد غذایی بنحو مؤثری افزایش می یابد.
۳ استفاده از بخاریهای معمولی:

۴ معمولاً در گلخانه های سنتی بسیاری از تولید کنندگان خیار داربستی از بخاریهای معمولی که با سوخت نفت یا مخلوط بات گازوئیل کار می کند استفاده می کنند. این روش کارآیی چندانی ندارد ضمن اینکه احتمال نفوذ دود حاصله به داخل گلخانه وجود دارد. دیده شده است که بعضی از گلخانه داران اقدام به نصب بخاریهای غیر استاندارد و خودساز می نمایند که با ناقص سوختن آنها دود و یا منوکسید کربن (Co) تولید شده منجر به از بین رفتن کل محصول گلخان هشده است. استفاده از گاز پیک نیک و یا نمونه های دیگر بخاری گازی که بدون دودکش هستند فقط برای مدت کوتاهی (چند ساعت) مناسب هستند و نمی توان در طولانی مدت از آنها استفاده کرد.
سوخت:
سوختهای جامد، مایع و گاز که چوب، ذغال، نفت و گاز نمونه های آن میباشند برای گرم کردن گلخانه ها استفاده می شوند که هر یک از آنها دارای معایب و مزایایی می باشند. انتخاب آنها تحت تاثیر قوانین پاکیزگی هوامطلوبترین آنها گاز طبیعی می باشد زیرا هزینه نصب یک سیستم گاز طبیعی ارزانتر است، نیازی به مخزن ذخیره نیست، گاز تمیز تر می سوزد و در نتیجه آن زحمت تمیز کردن و تنظیم دیگ بخار کاهش می یابد. گازهای پروپان و بوتان نیز بسیاری از مزایای گاز طبیعی را دارند اما گرانترند.
انتخاب دوم معمولاً نفت است. سیستمهای نفت سوز را به آسانی می توان خودکار کرد، اما به مخزن ذخیره نیاز دارند و خاکستر و دود قابل توجه بیشتری تولید می کنند. اغلب، لوله ها و مسیرهای دود باید تمیز شوند و جعبه احتراق حداقل سالی یکبار تنظیم شود.
تعمیرات سیستمهای حرارتی:
تعمیرات سیستمهای حرارتی بسیار اهمیت دارد زیرا اهمال در این مورد امکان دارد در طول دوره بعدی و بالاخص در مواقع سرد سیستم دچار نقص فنی اساسی شود که در آن موقع ممکن است مدت تعمیرات طولانی و باعث خسارت به گیاهان کشت شده داخل گلخانه شود.این تعمیرات می تواند شامل دمنده ها اعم از محفظه های دو جداره، مشعل، ترموستات و ونیلاتورها می باشد.
در سیستمهای حرارتی آب گرم، دیگ حرارتی بایستی حتماً یکبار تمیز گردیده و محلهای عبور آب گرم و دریچه های گل گیری آن بازرسی و با جرمگیری مسیر خروجی دود آن و همچنین هر قسمتی که احتمال زنگ زدگی و یا سوراخ شدگی دارد تعمیر و تعویض گردند. همچنین شیرهای اطمطنان و کلیه شیرآلات و متعلقات داخل موتور خانه نیز باطد بازرسی و تمیز گردند.
قسمتهای مختلف مشعلهای حرارتی مثل جرقه زنها، چشمهای الکتریکی، صافی ها و مسیر سوخت رسانی بازدید و تمیز گردند.

محلهای ورودی هوا و سوخت در سیستمها کاملاً بازدید و تمیز گردند.
لوله های آب گرم در مسیر رفت و برگشت داخل گلخانه چنانچه نشتی و خوردگی دارند بازدید و تعمیر شود.
برای انجام اقدامات فوق لازم است از افراد متخصص در زمینه های فوق بهره گیری شود و سعی نشود که همه امور را تولید کننده خود انجام دهد. زیرا ممکن است تعمیرات ناقص انجام گرفته و نهایتاً خساراتی در موقع سرما به گلخانه وارد شود.
حفظ گرما:
جهت حفظ گرما و کاهش گرمای لازم برای گلخانه ها می توان از روشهای زیر و یا تلفیقی از آنها بهره جست:
۱ پوشش دولایه برای پوشش گلخانه استفاده نمود.
۲ گلخانه را طوری طراحی کرد که سطح آن به حداقل برسد.
۳ از پرده های محافظ حرارت استفاده گردد.
۴ ۴ از درختان به عنوان بادشکن و برای کاهش سرعت باد استفاده نمود.
۵ از بخاریها و دیگهای بخار با کارآیی بالا استفاده نمود.
۶ بخاریها، دیگهای بخار و ترموستاتها را مرتباً تمیز و تنظیم نمود.
۷ از واریته های مقاوم به سرما استفاده شود
۵ منبع:پارس بیولوژی

برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد.
۱-۵- محل مناسب احداث گلخانه
خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد. شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.
۲-۵- وجود آب کافی با کیفیت مناسب
حداقل آب مورد نیاز برای ۱۰۰۰مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پیک مصرف)۱۰-۸ مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد. علاوه بر مقدار آب, کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه ای است.
تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشت های گلخانه ای شوری یا EC آب است.
EC قابل تحمّل برای گیاهان در جدول(شماره۳)بیان گردیده است.
میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می یابد. علاوه بر EC, میزان سدیم قابل جذب(S.A.R),کلر, بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمایش کاملی بعمل آید.
EC مناسب برای کشت محصولات گلخانه ای
جدول شماره (۳)
نوع محصول EC قابل قبول ds/m

خیار ۲
گوجه فرنگی ۲/۵
توت فرنگی ۱
فلفل ۲
خربزه ۲
گل رز ۱/۳
آلسترومریا ۱/۵
لیسیانوس ۲
گلایول ۲
۶- تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها
از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و;;. اشاره نمود.
الف- انواع سیستم گرمایشی:
۱- سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای ۴/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.
۲- سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.
ب- انواع سیستم سرمایشی:
– سیستم خنک کننده تابستانه:
۱-۱- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.
(Fan and pad evaporative coding system)
۲-۱- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش)
(Fog evaporating cooling system)
۲- سیستم خنک کننده زمستانه
۲-۱- سیستم تیوپ– پنکه (fan tube ventilation)
۷- سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه
۱- ژنراتور (برق اِضطراری) ۲- ترموستات ۳- سیستم آبیاری تحت فشار
محل احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید اخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود ۲۰۰ فوت مربع است (۱۸۴ متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .
مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:
دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .
نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .
دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .
اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناس

ب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .
نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به ز

مین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ;.
محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .
جهت گلخانه ها
اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .
درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.
جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .
کنترل شرایط محیطی گلخانه :
فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین ۵۰ تا ۸۵ درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.
درجه حرارت در گلخانه ها
تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه¬های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت¬های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت¬های کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می¬کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شد

ه‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ; می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛
محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)
گوجه فرنگی ۶۶-۶۰ ۸۰-۷۰
کاهو ۵۵ ۷۸-۷۰
خیار ۶۵ ۸۰
فلفل ۶۲ ۸۰-۷۰
گل داودی ۶۳-۶۲ ۸۰-۷۵
گل شمعدانی ۶۰-۵۵ ۷۵-۷۰
نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.
گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین ۱۰ تا ۱۴ ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.
گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از ۱۲ ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
نور : انرژی خورشیدی در همه ساختار هایی گیاهی نقش دارد و نتیجه نهایی این فرایند ها در رشد گیاه است که منجر به افزایش ماده خشک می شود . در شرایطی که همه عوامل از جمله میزان دی اکسید کربن , دما و رطوبت در حد مطلوب باشد . برای انجام فتوسنتز به شدت نور در حد مطلوب نیاز است . نور کم باعث کاهش فتوسنتز و رشد گیاه و نور یشتر باعث صدمه به کلروپلاست ها و کاهش فتوسنتز می شود .
فتو پریود عبارت است از مدت زمانی از روز که نور به گیاه می تابد . طول روز بسته به
فصل سال و عرض جغرافیایی تغییر می کند . در نیمکره شمالی طول روز در چه

ار روز از سال اهمیت ویژه دارد .
۱- اول فروردین (۲۱مارس) : که خورشید مستقیما بالایی خط استوا قرار میگیرد و در این روز طول روز و شب مساوی و برابر ۱۲ ساعت است . و به آن اعتدال بهاری می گویند .
۲- سی و یکم خرداد (۲۱ ژوئن) : که خورشید به شمالی ترین قسمت بالایی خط استوا می گیرد و طولانی ترین روز و کوتاه ترین شب سال است و به آن انقلاب تابستانی می گویند .
۳- سی ام شهریور (۲۱سپتامبر ) : که خورشید مستقیما بالایی خط استوا است و طول روز و شب مساوی است و اعتدال پاییزی نامیده می شود .
۴- سی ام آذر (۲۱ دسامبر ) : که خورشید در جنوبی ترین قسمت زیر خط استوا قرار می گیرد و کوتاه ترین روز و بلند ترین شب سال است و انقلاب زمستانی نامیده می شود (شب یلدا )
نقطه موازنه نوری (Light compensation point) : نقطه ای است که در آن شدت فتوسنتز برابر شدت تنفس است . در این نقطه تمامی مواد تولید شده در فتوسنتز در تنفس به مصرف می رسد . نقطه موازنه نوری در گیاهان آفتاب پسند بیشتر از گیاهان سایه پسند است .
نقطه اشباع نوری (Light saturation point) : نقطه ای که فتوسنتز در آن حداکثر است و با افزایش نور دیگر فتوسنتز افزایش نمی یابد , نقطه اشباع نوری گویند.
کیفیت نور : اشعه ماورای بنفش با طول موج ۴۰۰- ۳۰۰ نانومتر باعث صدمه به گیاه شده و غیر قابل رویت با چشم انسان است . اشعه مادون قرمز با طول موج ۷۵۰- ۷۰۰ نانومتر خارج از حس بینایی انسان است و ضروری برای رشد گیاه است اما در فتوسنتز گیاه بی تاثیر است . طیف نوری (۷۶۰- ۳۸۰ نانومتر) در فتوسنتز نقش دارد . میزان فتو سنتز در نور قرمز و آبی حداکثر است . اگر گیاه فقط در معرض نور آبی قرار گیرد رشد کاهش و اندام های گیاه سفت و تیره می شود و اگر گیاه در معرض نور قرمز قرار گیرد رشد گیاه افزایش و اندام های گیاه نرم و لصیف می شود . برای انجام فتو سنتز تمامی طول موج های نور لازم است .
افزایش شدت نور : به استثنای سایه پسند ها افزایش نور در اواسط پاییز تا اوایل بهار باعث افزایش محصول می گردد . ساده بودن قاب های شیشه ای روی گلخانه ظرفیت قاب ها و افزایش عرض قاب ها باعث افزایش شدت نور وارده به داخل گلخانه می شود . اسکلت چوبی به طور کاملا محسوس شدت نور را کاهش می دهد و بهتر است چهارچوب چوبی زا با رنگ سفید رنگ آمیزی کرد تا به به جای جذب نور آن را منعکس کنند . همچنین بهتر است که قاب های شیشه ای پوشش گلخانه را نیز با رنگ سفید رنگ کنند و پوشش بیرونی قاب ها را هر دو سال یک بار و از داخل هر ۵ سال یک بار رنگ آمیزی شود .
میزان کاهش نور تابیده شده به گلخانه عبارت است از : ۱۰ درصد توسط اسکلت و ۵ درصد توسط قاب شیشه ای و ۷ درصد شیشه ها و ۷۸ درصد نور وارد گلخانه می شود . شیشه ها را باید در پاییز و زمستان از موادی که برای کاهش شدت نور ورودی با رنگ پوشیده شده اند پاک کرد . این مواد حدود ۲۰ درصد میزان نور ورودی را کاهش می دهند .
تامین نور تکمیلی :

انواع لامپ ها
۱- نور سفید (حاوی رشته ملتهب تنگستن) : نور در این لامپ ها حرارت تولیدی زیاد و کیفیت نور پایین است و راندمان تبدیل انرژی الکتریکی به نورانی ۷ درصد است . بخش بیشتری به گرما تبدیل می شود .
۲- لامپ فلورسنت : این لامپ ها در رشد و نمو موثر هستند . عیب این لامپ ها قدرت ولتاژ پایین است و لازم است که تعداد زیادی لامپ مصرف شود که در این صورت هزینه سیم کشی و نصب زیاد آنها باعث ایجاد سایه روی گیاهان می شود. لامپ های سرد و مهتابی گرم بازده خوبی دارند(۲۰درصد ) و مخمترین و معمول ترین لامپ فلورسنت برای رشد گیاه هستند . نور در این لامپ ها نزدیک نور آبی است .
۳- لامپ های سدیمی فشار بالا : این لامپ ها ارزان و کاربرد آنها ساده است . راندومان تبدیل انرژی الکتریکی به نورانی آن حدود ۲۰ درصد می باشد .
مدت زمان تابش ۱۸ – ۱۶ ساعت (نور طبیعی و تکمیلی) است . مدت زمان خاموش کردن لامپ های مکمل وقتی است که نور خورشید طبیعی محیط را کاملا روشن کرده باشد . در این زمان نور باید دو برابر نور تمکیلی لامپ ها باشد . تابش ۲۴ ساعته در مورد اکثر گیاهان مضر و یا بی اثر است .
واکنش گیاهان در مرحله جوانی (مرحله نشا در خزانه یا جعبه نشا) زیاد و به مرور زمان از شدت آن کاسته می شود . برای یک بستر کاشت به عرض ۱۲ متر , یک رشته لامپ ۶۰ واتی به فاصله ۱۲ متر از هم و در ارتفاع ۱۵ متر بالاتر از سطح خاک بستر کشت و برای دو بستر یک رشته لامپ ۱۰۰واتی به فاصله ۱۸ متر از هم و در ارتفاع کمتر از ۱۸ متر نیاز است .
برای روشن کردن هر متر مربع مساحت گلخانه ۱۶ وات نور مورد نیاز است .
آبیاری گلخانه ها

تأ¬مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه¬های خاص خود جایگزین می¬کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز¬های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.
آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.
آبیاری تحت فشار

۱- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب ۷۵در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.
۲- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب ۹۰ در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.
گاز کربنیک در گلخانه¬ها
کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می¬شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می¬شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده

شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده

خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازه گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک ماده مغذی در نظر بگیرند.
زهکشی گلخانه
از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

بادکشن
در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود ۵/۲ برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

سکوها و بسترهای کشت
سکوها و بسترهای کشت

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:
الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .
ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .
ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .
کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است ۳۰-۱۵ سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد

بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .
نحوه قرار گرفتن سکوها
بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .
ارتفاع سکوهای کشت ۹۰-۸۰ سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود ۹۰سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست ۱۸۰ سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .
در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از ۹۰% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .
سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده
گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .