فایل ورد کامل مقاله طرح نهایی کانون پرورش فکری؛ تحلیل علمی اهداف آموزشی، فرهنگی و نقش آن در توسعه خلاقیت کودکان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله طرح نهایی کانون پرورش فکری؛ تحلیل علمی اهداف آموزشی، فرهنگی و نقش آن در توسعه خلاقیت کودکان دارای ۱۵۹ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله طرح نهایی کانون پرورش فکری؛ تحلیل علمی اهداف آموزشی، فرهنگی و نقش آن در توسعه خلاقیت کودکان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله طرح نهایی کانون پرورش فکری؛ تحلیل علمی اهداف آموزشی، فرهنگی و نقش آن در توسعه خلاقیت کودکان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله طرح نهایی کانون پرورش فکری؛ تحلیل علمی اهداف آموزشی، فرهنگی و نقش آن در توسعه خلاقیت کودکان :

طرح نهایی کانون پرورش فکری

چکیده :

ایده آل هر جامعه انسانی تربیت و شکوفا کردن نیروها و استعدادهای نسل جوان آن می باشد که در این راستا خانواده ها اولین نقش را دارند . زیرا کودک در خانواده چشم می گشاید و تا ۷ سالگی که آماده تحیل می گردد فقط در فضای تربیتی خانواده قرار دارد . ولی فضای خالی بین مدرسه و خانه را هیچ نهادی به طور مشخص به عهده نگرفته است . این فضای خالی شامل

اوقات فراغت بچه و به خصوص فصل تعطیلی مدارس که تقریباً طولانی است می شود . علاوه بر این بیشتر وقت کودکان در مدارس به تعلیم علوم مختلف می گذرد و پرورش و تربیت استعدادها و خلاقیت ها تقریباً در سیستم آموزشی ما وجود ندارد پس سازمان یا نهادی می باشد که سیستم برنامه ریزی آن بر اساس یا پایه پرورش افکار و خلاقیتهای کودکان باشد . زیرا در غیر این صورت سهل ترین نتیجه آن بیکار ماندن قوای فکری و روانی کودکان است . در واقع هدف های اصلی مراکز فرهنگی تربیتی کودکان پر کردن اوقات فراغت آنها به بهترین صورت و پرورش فعالیتها و

استعدادهای آنان است . اوقات فراغت پر ارزشترین موقعیت برای اندیشه و تفکر می باشد .
حمایت مستمر و موثر کودکان در اوقات فراغت و در تعطیلات تابستانی نه تنها آسیب پذیری اجتماعی و کج روی اخلاقی آنها را در هر شرایطی به حداقل می رساند بلکه آنان را در برابر همه آسیب ها و تهاجمات مصون می نماید .

در مقایسه با سایر کشورها دارای بیشترین اوقات فراغت و تعطیلات هستیم و اگر برای پر کردن مطلوب و بهینه اوقات فراغت کودکان برنامه نداشته باشیم بدیهی است که آنها خود به این کار اقدام خواهند کرد در آن صورت نیز بد آموزی ها و مشکلات رفتاری و اخلاقی در پیش خواهند داشت.

مقدمه :

فرق بین معماری کودکان و بزرگسالان چیست ؟ آیا این دو نوع معماری با هم فرق دارد ؟
آیا معماری یک بنا از سنی به سن دیگر تغییر پذیر است ؟
بی شک این تغییر اجباری به نظر می آید . بعدهای یعنی برای کودکان امری است که همگان بدان برخورد کرده ایم . اطاقی که در طفولیت بزرگ می شود بعد از گذشت سالها کوچک است . دیوار بلند اینک حصارک کوتاهی است ، این خود گویای مسئله سن و مقیاس کودک بوده و با در نظر گرفتن اینکه تلاش عملی کودک معیار می باشد جواب سئوال بالا مثبت است .
اطفال با حرکات سریع ، روح سرکش ، آزادی سرشت و بازیگوشی و خارج بودن از تیپهای بزرگسال ساختاری دیگر به طرح می دهند .

فضای ساخته شده چه مفهومی برای کودک دارد ؟ درک کودک از فضا با درک ما کاملاً متفاوت است . او تمام تصاویر معمارانه را بر حسب هوش لحظه ای و تخیلش بکار می برد . کودک دوست دارد فضایی قابل تغییر در اختیار داشته باشد تا بتواند ردپایی از خود در آن بجای بگذارد و بدین ترتیب نقاط مشابه ویژه خود را بوجود آورد . اینگونه احساس تعلق به محیط دست می یابد .

محیطهای مناسب برای کودکان :
منظور از طرح و اجرای محیط مناسب برای کودکان فراهم نمودن بستر و عاملی موثر جهت تحقق قابلیتهای بالقوه وجودی برای شناخت وجوه شناختی و جسمی و تضمین رشد کامل آنهاست .
نقش محیط فیزیکی با توجه به مطالعات گذشته از یک سو به عنوان بستری برای شکل گیری قالبهای فطری و طرح کلی ایجاد وجودی وی از سوی دیگر عاملی موثر برای پایه ریزی و گسترش داشته های ذهنی ، محتوای شناخت و مهارتهای بدنی وی در نظر می گیریم .

جابجایی ، خراب کردن ، ساختن و نظایر آنها ، فعالیتهایی هستند که به اولویت امکان بوجود آوردن دنیایی در مقیاس خودش را می دهد .
کودک در فضایی احساس تعلق می کند که در آن ردپایی از خود بر جای بگذارد و محیط باید قابلیت تجهیز و نشانه گذاری توسط کودک را داشته باشد .
محیط و بتسر مناسب رشد کودکان شامل آن اماکن و مسیرهای ارتباطی است که علاوه در برآورده ساختن مقاصد در نظر گرفته شده برای هر یک پاسخگوی نیازهای وجودی کودکان در مراحل رشد بوده و با تواناییهای آن نیز هماهنگ باشد .

کودک قبل از هر چیز به ارضاء عاطفی و احساس پیوند با محیط فیزیکی و اجتماعی خود نیازمند است بنابراین استفاده محیط مناسب ، وجود محرکها و انگیزه های لازم و منطبق با هر مرحله رشد کودک است .
یکی دیگر از ویژگیهای محیط مناسب ، انطباق داشتن با توانایی شناختی و ادراکی کودکان است .

هوا شناسی شهر بجنورد:
شهر بجنورد در طول جغرافیایی ۱۹ و ۵۷ و عرض جغرافیایی ۲۸ و ۳۷ و با ارتفاع ۱۰۹۱ متراژ سطح دریا در فاصله هوایی ۵۷۴ کیلومتری تهران و ۲۲۰ کیلومتری مشهد در دامنه رشته کوههای آلاداغ که ادامه رشتهبه موازات مرز ایران و شوروی قرار دارد – بجنورد اقلیم در داخل جلگه ای است که از چهار جهت محور کوههای بلند است به همین دلیل آب و هوای این شهرستان معتدل، نیمه معتدل مرطوب است. بجنورد در منطقه ای با زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل قرار گرفته است.

بنابراین تابش در این منطقه دارای اهمیت است. بالاترین درجه حرارت در تابستان حدود ۳۵ است و در زمستان ها کاهش دما تا ۲۸ نیز مشاهده شده است. میانگین دمای هوا ۱۴ می باشد. رطوبت رطوبت نسبی بجنورد ۷۵-۴۵ و میزان متوسط بارندگی این شهرستان ۲۸۰ میلی متر است که هر چه بسوی غرب می رویم بر میزان بارندگی افزوده می شود با توجه به آمار اداره هواشناسی بجنورد حداکثر و حداقل های مربوط به حرارت به رطوبت، یخبندان ذکر می شود.

حداکثر مطلق حرارت ۳/۴۲ درجه مربوط به ماه اوت ۱۳۶۱
حداقل مطلق حرارت ۵/۲۹ مربوط به ماه ژانویه ۱۳۴۳
بیشترین متوسط ۲۴۱۵ درجه مربوط به ماه جولای
کمترین متوسط ۴/۰ درجه مربوط به ماه ژانویه
متوسط رطوبت ۵۴/۰

بر اساس روش آبروژه جزء اقلیم سرد و خشک محسوب می شود. شروع و خاتمه فصل خشک از ۱۰ خرداد لغایت ۲۰ آبان و شدت فصل خشک ۱۹۰ روز
جهت بادها:
بادهایی که به سمت بجنورد می وزند از چهار جهت است که تقریباً جنوب غربی و جنوب شرقی را نیز تحت تأ ثیر قرار داده و کوتاه مدت و بسیار گرم و خشک بوده و در تابستان می وزد و تا حد امکان باید از ورود این باد به داخل ساختمان جلوگیری می کنیم (کاملاً ضلع غرب را تحت تأتثیر قرار می دهد که بایستی تا حد امکان از قرار دادن سطوح شیشه ای جلوگیری کنیم که البته با توجه به

نور آفتاب نیز می توان با کاشتن درختانی تا حدودی تأثیر قرار داده و در زمستانها به مدت کوتاهی حدود ۱ الی ۲ ماه بر روی شهر می وزد، بسیار سرد و خشک است و باید از ورود آن به ساختمان جلوگیری شود. بادهای شمال غربی که از اواخر تا اواسط بهار شهر را تحت تأثیر قرار می دهند و معتدل و مرطوب بوده و ضلع شرقی را تحت تأثیر قرار می دهند که برای ایجاد کوران و تهویه در

ساختما مناسب است و می توان با قرار دادن باز شوها در این ضلع از آن استفاده بهینه کرد با توج به اینکه بادغربی باران زا است باید تا حد امکان از قرار دادن سطوح شیشه ای در این بخش خودداری نمود با شرایط ذکر شده بایستی ساختمان ساخته شده مواردی را دارا باشد که دریافت انرژی را در تابستان خصوصاً بین ساعات ۹ صبح تا ۶ بعد از ظهر را داشته باشد.

آمار ماهانه متوسط ۱۳ ساله بارندگی: (۱۳۶۸- ۱۳۵۶)
فصل بهار فصل تابستان فصل پاییز فصل زمستان
فروردین ۵/۳۶ میلی متر تیر ۱۰ میلی متر مهر ۶/۱۰ میلی لیتر دی ۱/۲۰ میلی لیتر
اردیبهشت ۹/۳۷ میلی لیتر مرداد ۴/۱۰ میلی لیتر آبان ۳/۲۴ میلی لیتر بهمن ۱/۳۲ میلی لیتر
خرداد ۵/۱۵ میلی لیتر شهریور ۹/۶ میلی لیتر آذر ۷/۲۶ میلی لیتر اسفند ۲/۳۷ میلی لیتر
اعداد مربوط به بارندگی مقدار آب بدست آمده لز بارش برف به باران و تگرگ است.

حوزه پوشش گیاهی شهر بجنورد شامل چهار بخش است.
۱- حوزه استپی سرو ۲- حوزه نیمه استپی سرو ۳- جنگلهای خشک ۴- کوههای مرتفع
از نظر معماری جهت گیری ساختمان در بهترین حالت ۱۲ به سمت جنوب شرقی خواهد بود نسبت باد به خورشید ۱ به ۳ را می باشد و از نظر محیط آسایش در ماههای خرداد، تیر و مرداد در منطقه آسایش انسان می باشد. در ماههای فروردین، اردیبهشت، شهریور، مهر، آبان و اسفند نیاز به سیستمهای گرمایی استایستا داریم. در ماههای آذر، دی، بهمن نیاز به سیستمهتی پویا است در جنوب شرقی نیاز به درختکاری جهت جلوگیری از باد مزاحم و نور آفتاب
جمع بندی اقلیم در ساخت و ساز معماری:

کف ساختمان با مصالح سنگین
دیوارها با مصالح سنگین
ایجاد کوران از غرب
استفاده از اطاق آفتاب جهت زمستان
باز شوها بیشتر به سمت جنوب هستند.

کودکان و معماری :
یکی از اصلی ترین وظایف هر فضای معماری آن است که نیازها و علایق استفاده کنندگانش را به نحوی مطلوب و شایسته پاسخگو باشد . برای نیل به این مهم نیز باید این استفاده کنندگان شناخته شوند و خواست ها و مطلوبیت های آنان مشخص گردد .
پی بردن به این امر در مورد بزرگسالان و فضاهای مورد نیاز آنان به راحتی صورت می گیرد ، چرا که آنان جدا از اختلافات محیطی و فرهنگی و تربیتی در مورد درک فضاهای معماری تقریباً شبیه هم فکر می کنند در حالی که در مورد کودکان و نوجوانان این چنین نیست زیرا ساختار ذهنی آنها و

شیوه های تعقل و احساس کردن آنان با بزرگسالان ، تفاوت های اساسی دارد . لذا لازم است تا طراحی معمار هنگام کار برای این گروه سنی ، با این تفاوت ها آشنا باشد و به آنها توجه کند .
معماری برای کودکان :
– تاثیرات دو سویه محیط و فرد
– محیط یک مجموعه ی آموزشی کودکان
– خصوصیات کالبدی فضا

علل و اهداف طراحی برای کودک :
چون کودکان دورانی بحرانی و مهمی را پشت سر می گذارند ، بدون راهنمایی مدبرانه افرادی که مسئولیت تربیت آنها را به عهده دارند ممکن است به انحراف و نگرانی های فراوان دچار شوند . به همین علت کمک به آنها برای درک دگرگونی ها و چگونگی رویارویی با آن و نیز شناسایی خود و چیرگی بر نیروهای درونی همه از وظایفی است که مراکز آموزشی برای دستیابی به یکی از

اهداف خود یعنی یک شخص متعادل پرورش دادن ، انجام می دهند . این شناسایی مستلزم تقویت توان و تفکر ، توجه به تندرستی و بهداشت کالبدی ، ایجاد عادت به مطالعه و نوشتن ، پرورش چشم و گوش از لحاظ دقت در مشاهده و تشخیص و بهره گیری از هنرها ، سرگرمی ها و تفریحات و بهره برداری به جا از همه اوقات فراغت می باشد . نوجوان به زودی فردی بالغ می شود ، لذا باید با حقوق و وظایف و مسئولیت های اجتماعی خود آشنایی کامل پیدا کند و گرایش او در انجام این وظایف تقویت می شود . از طرفی نوجوان مایل است هر چه زودتر از نظر اقتصادی

مستقل شود . برای همین مرکز پرورش و آموزش باید فرصت هایی برای او فراهم آورد که در زمینه های کار و پیشه ، چیره دستی های حرفه ای و آگاهی های شغلی بدست آورد .
به هر حال چنین کانونی کم کم محیطی ویژه می شود که هر یک از اعضاء جامعه باید از آن بگذرد تا آماده خدمات شود و الا نه می تواند بیشترین خدمات را انجام دهد و نه از امتیازهای جامعه کاملاً بهره مند شود . فضای کانون اگر چنانچه محیطی گرم و دلچسب ، مطابق با درک و قدرت فهم کودکان و نوجوانان ایجاد نماید که بتواند جاذب برای حضور آنان بوده و همان احساس امنیتی را بوجود آورد که خانه به آنها می دهد و حتی در مواردی از آن هم فراتر رفته و مانوس ترین مکان انسانی – اجتماعی را پیرامون آنها ایجاد کند ، می تواند مناسب ترین بستر جهت شکوفایی استعدادهای درونی و پرورش فکر و ادراک آنها باشد .
نظر به پیشینه و سنتی که در کشور ما وجود دارد ، گمان می رود که وظیفه اکثر مدارس تنها آموختن سواد و پر کردن حافظه از دانستنیهاست .

کاستی های مدارس سنتی عبارتند از :
الف – مدارس با دنیای بیرون از خود پیوندی ندارد و دانش آموزان را بی نیاز نمی کند و ایشان را سازگار با آنچه در پیرامونشان است ، پرورش نمی دهد .
ب- مدارس در برابر دگرگونی های محیط ایستادگی می کند و مانع رشد می شود .
ج- فضای اغلب مدارس ، محیطهایی بی روح و بی ارتباط با خواستها و نیازهای ادراکی – بصری دانش آموزان می باشند و نه تنها در جذب آنان ناتوان هستند بلکه عامل پر قدرتی در ایجاد دلسردی و وازدگی و فرار دانش آموزان از مدارس می باشند . و در این شرایط است که مناسب ترین روش های تربیتی و فعالی هم ، در اجزاء و پیاده کردن اهداف و مقاصد آموزشی خود با اشکال مواجه خواهند شد .

د- اکثر مدارس حتی امکانات اولیه برای آموزش و تربیت در اختیار ندارند و فقط معدودی از آنها (مانند مدارس تیزهوشان ) از وسایل و امکانات بالا بهره مند هستند . فعالیتهای فوق برنامه ، روشی است مناسب برای هر چه اجتماعی کردن دانش آموزان مدارس و در ضمن می توان بدور از زور و اجبار مدارس سنتی ، روحیه کار گروهی را در آنها به خوبی پرورش داد . کافی است تیتر مسائل و تیتر مطالب به دانش آموزان داده شود و خود آنها در پی دریافت جواب برآیند . چرا که افراد بار آمده در این اجتماعات هم جستجو گرند و هم سریعتر عمل خواهند کرد .

پایه کارها و فعالیتهای فوق برنامه براساس آموزش های سمعی – بصری و کار ، و نیز همبستگی مناسب این عناصر با هم استوار است . آموزش سمعی – بصری پی گیری و کنجکاوری کودکان و نوجوانان را نیز بیدار می کند و آنان را به دقدت و یادگیری وا می دارد در ضمن درس برای کودک و نوجوان روشن و معنی دار می شود و وی را به کسب آگاهی بیشتر بر می انگیزاند . آموزش

سمعی – بصری (شنیدن + دیدن ) هنگامی کامل می شود که با کار همراه باشد . فراهم بودن امکان تجربه و آزمون شنیده ها بر دیده ها و خوانده ها می تواند ادراک در آن زمینه را به بالاترین حد ممکن برساند . برای همین ، کار عملی جزئی از اجزای لازم کارهای فوق برنامه مدرسه است و ثمرات این روش این است که دریافتی دقیقتر از صرف خواندن و نوشتن درباره موضوع بدست دانش آموزان می دهد و به این ترتیب دانش و آگاهی های او را در هر زمینه بیشتر می کند و در ضمن توانایی بی پایان و پر شر و شور نوجوانی را در راهی سودمند به مصرف می رساند و به این طریق از شکل گیری و یا گسترش ناهنجاری های رفتاری آنان جلوگیری به عمل می آید .

بطور کلی هدف آن است که کودکان و نوجوانان در جریان کارهایی تفریحی و کمک آموزش با گوشه هایی از علوم و هنرهای مختلف آشنا شوند . آنچه به نظر می رسد که می تواند دانش آموزان را جوابگویی کند این است که فرهنگسرای کودکان و نوجوانان ، در زمینه های گوناگون علمی ، هنری ، فرهنگی و تفریحی – ورزشی امکانات و فضاهای شایسته را داشته باشد .
علوم :
در طرح کلی برنامه بر این پایه است که هر یک از رشته های مختلف علمی ، به روش سمعی – بصری تجربه ای به دانش آموزان ارائه می شود به این ترتیب که آنان مطالب را در کلاس ها از مربی می شنوند ، درباره موضوع ، فیلم یا اسلایدهایی می بینند یا در نمایشگاهها ، آزمایشگاهها ، کارگاه ها و محیط طبیعی نکاتی را می بینند و سپس خود به تجزیه آن می پردازند .
فرهنگ :
منظور از فرهنگ مجموعه آداب و رسوم و علوم ، معارف و هنرهای یک قوم است مفهوم فرهنگ یادآور بنیاد کتابخانه نیز هست .

هنرها :
وجود امکانات لازم و کافی برای انجام فعالیتهای هنری را باید از جنبه های ضروری کارهای فوق برنامه به شمار آورد ، چرا که در دنیای امروز ثابت شده که بدون آشنایی با هنرها ، فراگیری دیگر رشته ها ناقص خواهد ماند .
ورزشی – تفریحی :
ورزش از سویی جزئی از بازی کودکان است و از سویی دیگر در پرورش روح و جسم او موثر می باشد . بازی تصور و اندیشه کلی از فعالیتی است اختیاری و ارادی و غیر انتفاعی که ویژگی آن ، آزادی فرد در تغییر دادن نوع آن و انجامش به دلخواه خود و از روی میل و طیب خاطر می باشد .
بازی های ورزشی بیشتر مقید به مقررات و قالب بندی می باشند که هر یک به صورت یک مجموعه کلی در آمده و براساس ترکیبی از عناصر است که عبارتند از : رقابت ، مهارت ، تقلید و شانس .
ورزش عبارتست از مجموعه فعالیتهایی که اکثراً با وسیله و ابزار می باشد و تا حدودی انتفاعی است . ورزش دارای مقررات و قواعد معین و مشخص و سازمان یافته ای است که در آن خصیصه قدرت بدنی و مهارت نمایان می گردد .

شکی نیست یکی از اهداف آموزش و پرورش ، شناخت اشیایی است که پیرامون ما را پر کرده اند . بازی و ورزش نخستین گام برای رسیدن به این هدف می باشند .

درک کودک از فضا ، فرم و محیط :
بررسی ادراک کودکان از محیط پیرامونشان نشان می دهد که اگر چه آنها نسبت به بزرگسالان دید سهل انگارانه و غیر فعالانه ای دارند ولی اساس دید آنها بر یک احساس کلی قرار دارد بدون آنکه توان تجزیه و تحلیل آن را داشته باشند . این احساس کلی به کمک تمام نگری خاص کودکانه و نیز قدرت تخیل بسیار قوی که خاصه این دوران زندگی است ، به ادراک بسیار جامع تری از مفاهیم اشیاء و پدیده ها دست می یابند .
در این زمان گرچه تجسم حرکت برای کودکان مشکل است و آنها از تجسم کارهایی که انجام می دهند ناتوانند . ولی از قدرت تجسم بسیار بالایی برخوردارند و تفاوت اساسی اختلافات دید در بزرگسالان و کودکان از همین جا ناشی می شود .

عدم پویایی و میزان نبودن دید در کودکان اگرچه در برداشت های آنها انحرافات بسیاری را ایجاد می کند ولی به کمک دیدگاه ویژه خود به دریافت های غریبی از اشیاء و پدیده های اطراف خود می رسند . در این زمینه خط ترک خوردگی یک دیوار و یا شکاف بین دو سنگ ، می تواند حاوی داستان های بسیار برای روح پر تخیل آنها باشد . به عبارت دیگر اگر چه دایره شناخت و ادراک کودک از محیط پیرامون او ، تنگ و محدود است و با رشد فکر و ادراک کودک ، وسعت می گیرد ولی کودکان با قدرت تخیل وسیع خود مفهوم کلی تری از اجزاء مورد بررسی خود استنباط می کنند .
– اگر کودکان را با بزرگسالان مقایسه کنیم ، متوجه می شویم که نقاط متمرکز چشم آنه

ا کاملاً میزان نیست این نقاط از خطوط تصویر ، چند سانتی متری تجاوز می کند .
– رفتار کودکان خردسال نیز چنان است که گویی انتظار دارند حتی به یاری تمرکزهای خطا آمیز چیزی ببینند در حالی که بزرگسالان با روش منظم تری وارسی می کنند .
– کودکان چون بطور فعال وارسی نمی کنند کمتر خسته می شوند . آنها در حدود سن ۹-۱۰ سالگی متوجه مرجع ها می شوند . از مرز تصویر پا را فراتر می نهند و به حاشیه ها نظر می کنند .
– کودکان کمتر از ۷-۸ سال اشیاء را یکی یکی توصیف می کنند بدون آنکه رابطه ای بین آنها برقرار کنند در حالی که کودکان سنین بالاتر رابطه بین اشیاء را نیز بیان می نمایند و دو شی را هم مقایسه می کنند .
ویژگی های ذهنی – روانی کودکان در معمار

ی :
امروزه روان شناسانی که بخصوص از طریق نقاشی کودکان ، به بررسی و شناخت لایه های

درونی ذهن آنها مشغولند ، بر این نکته اتفاق نظر دارند که کودکان فضا را نه براساس آنچه برایشان قابل رویت است بلکه بر پایه تصاویر خاصی که در ذهن آنان تشکیل می شود ، درک می کنند و این نکته از اساسی ترین تفاوت های درک فضایی کودکان و بزرگسالان می باشد . هر چه کودک به سنین نوجوانی نزدیکتر می شود . این تفاوت نیز کمرنگ تر می گردد بطوری که نوجوان از این لحاظ ویژگی های عقلانی تری بروز می دهد و دنیا را به گونه ای صحیح می بیند .
بنابراین در طراحی فضاهایی که استفاده کنندگان آنها را کودکان تشکیل می دهند ، طراح می

تواند با در نظر گرفتن ویژگی های ذهنی – روانی آنها ، به خلق فضاهای معماری بپردازد .
شاید یکی از مهمترین ویژگی های ذهنی کودکان که در درک ایشان از فضا موثر است قوه تخیل باشد . کودک با استفاده از خیال پردازی، شکل ها و حجم های فضایی و هر چیز دیگر را به گونه ای خاص تعبیر و تفسیر می کند و بدین وسیله به دنیای متفاوت وارد می شود و بر گوناگونی های درک خود از فضا و دنیا می افزاید .

وجود این مشخصه در کودکان ، لزوم استفاده از عناصر و شکل های متنوع و گوناگون در فضاهای داخلی و خارجی را باعث می گردد زیرا بدین گونه قدرت تخیل کودک بارور می شود و به او اجازه پرواز و رشد می دهد و فضا را برای او خوشایند و مطلوب می سازد .
این تنوع و گوناگون می تواند هم در شکل های معماری و عوامل موثر در آن مانند سلسله مراتب ، ریتم ، مقیاس و اندازه و هم در اجزاء معماری مانند درها و پنجره ها ، اختلاف سطح ها و حتی در

رنگ های بکار برده شده ، رعایت گردد و در واقع موجب تمایز معماری کودکان از معماری بزرگسالان شود .
عامل دیگری که درک فضایی کودکان را از بزرگسالان متفاوت می کند آن است که کودکان خود را همواره در متن چیزهایی که می بینند ، حس می کنند . مثلاً اغلب اتفاق می افتد که وقتی کودک شش یا هفت ساله ای می خواهد کوچه ای را با تمام خانه هایی که در آن واقع است نشان دهد

، بعد از ترسیم خانه هایی که در مقابل او هستند ، کاغذ را بر می گرداند و در طرف دیگر آن خانه هایی که در پشت سر او قرار دارند رسم می کند .
این گونه درک حجم و فضا به کودکان است ، آنها مانند بزرگسالان خود را در خارج از منظره و در یک نقطه دید مناسب قرار نمی دهند .
از دیگر نکاتی که در معماری کودکان می توان در نظر گرفت آن است که ذهن کودک کل نگر است و از چند چیز جداگانه یک برداشت کلی ارائه می دهد و به تفکیک و بررسی اجزا نمی پردازد . لذا شایسته است که در طراحی فضاهای مختص کودکان از مواجه شدن یک جا و ناگهانی کودکان با چند فضای مختلف که امکان درک همگی آنها برای وی مشکل است ، اجتناب گردد و فضاها به

نحوی شکل گیرند که کودک بتواند در مراحل مختلف و گام به گام بعد از تجربه کردن یک مرحله به مرحله دیگر برسد . توجه به این امر باعث می شود که در فضای مورد نظر مقیاس ذهنی – روانی کودک رعایت گردد و او درک مناسبی از فضاها پیدا کند . چرا که در غیر این صورت محیط در نظر او آنقدر بزرگ و گسترده می آید که وی نمی تواند ارتباط مناسبی با آن برقرار سازد و در نتیجه دچار دلسردی و بی میلی می گردد و از تجربه آن خودداری می ورزد .

بطور کلی در مورد تاثیر ویژگی های ذهنی – روانی کودکان در درک فضا می توان این طور گفت که در نظر کودک آنچه که می شناسد ، مهم است و نه آنچه که می بیند . این امر به خوبی در نقاشی های وی که در واقع بیان بی واسطه کودک از آنچه که درک می کند ، هستند قابل شناسایی است . کودک در نقاشی های خود فقط آن جنبه هایی از اشیاء را که شناخته است ، رسم می کند و نه آنچه را که ظاهراً می بیند و به همین علت نقاشی های او دارای دو خصیصه

متضاد هستند ، یکی آنکه نسبت به بیان بعضی از عناصر که قابل رویت هستند ولی از نظر او مهم جلوه نمی کنند کوتاهی می کند ، دیگر آنکه عناصری را به شکل در می آورد که برای او مهم هستند ولی قابل رویت نیستند .
بر این اساس بهترین راه برای فهم ادراک کودکان از فضاهای گوناگون آن است که طراح خود را جای آنان بگذارد و با چشم یک کودک دنیا را بنگرد و با ذهن یک کودک به دنیا فکر کند و در این باره مولوی راست گفته است که ک:
چون که با کودک سروکارت فتاد پس زبان کودکی باید گشاد

کاربرد رنگ در معماری کودکان :

از آنجایی که یکی از مهمترین و موثرترین و در عین حال ساده ترین وسایل متنوع بخشیدن که از نیازهای اصلی فضاهای مختص کودکان به شمار می رود استفاده از رنگ می باشد ، بی مناسبت نیست که در این قسمت ، درباره رنگ و تاثیر آن بر کودکان و برداشت آن از رنگ مطالبی آورده شود .
رنگ از عواملی است که بنا به قراین تاریخی همیشه توجه بشر را جلب کرده است . رنگ ها بوسیله امواجی ایجاد می شوند که اختلاف طول امواج و تعداد نوسانها باعث تعدد آنها می گردد . رنگ بر جسم و روح انسان تاثیری مسلم دارد . تاثیر جسمانی و روانی رنگها را از اکتشافات قرن اخیر می دانند ولی در قرون وسطی پزشکان از رنگ قرمز برای درمان بیماری های پوستی استفاده می کردند . در طب قدیم خود ما اتاق بیماران سرخکی را با پارچه ای قرمز رنگ ، رنگین می

ساختند . پزشکان زمان ما در درمان بیماری روانی از تاثیر رنگها غافل نیستند . درباره رنگ و ترکیب و هماهنگی آنها تحقیقات بسیاری انجام گرفته است . درمان کودکان بی حس و کم خون ، بوسیله رنگ قرمز نتیجه غیر قابل انکاری دارد زیرا با تاثیر رنگ قرمز تعداد گلبولهای قرمز فزونی می گیرد و رشد بدن به رشد بیشتری می رسد و در نتیجه وزن کودک بیشتر می گردد . میل به فعالیت ها و احساس شادی و نشاط بعد از احساس رنگ قرمز انکارناپذیر است .

معمار + مشاور :
نقل و انتقال از خانواده به گروه ناشناخته بزرگتر تجربه قشنگی است که در طرح اتاق جادار و عملکردی شکل می گیرد . بدین جهت فضائی ایجاد می شود که از طریق پدیده های پایین به زمین نزدیک است :
رنگهای شاد و شفاف و آزاد (سفید / زرد) ، شکل هایی که تصور کودکانه را بر می انگیزد ، مصالح ساختمانی که آفرینش و خلاقیت را تشویق می کند ، یک استخر ماسه ای با تاثیرات ارتباطی و آرامش بخش ، روشنی لطیف و شفافیت در دید و منظر داخلی و خارجی ، اشکال هندسی مختلف و کلاسیک ، عناصر گوناگونی که می گذارد کودکان خود آنها را آزادانه تنظیم نمایند . بدین معنی که طرح اتاق بایستی در جزئیات قادر باشد تا کودکان را در مسائل زیر کمک نماید :

برای بازی ها در گروههای کوچک و بزرگ و انجام بازیهای مختلف ، نقاشی کردن ، ماردستی ، ساختمان کردن ، رقص و موسیقی ، بازی نمایشی ، آشپزی ، نان پختن .
مخفیگاه در گوشه ها برای پنهان شدن و استراحت کردن .
اتاقی برای امتحان ، دویدن ، پریدن و بالا رفتن .

دیوارهای بزرگ برای نقاشی کردن ، تزئین و کف ، آویختن ، تصاویر را به نمایش گزاردن ، سقف هایی برای آویزان کردن چیزهای کودکانه ، سقف شیشه ای برای دیدن خورشید ، باران و اولین دانه های برف .
زندگی گیاهان را در اتاقها ، روی سقف ها و در باغ تجربه کردن .

وسرانجام طراحی کردن :

کودکان :
جاهای جالب :
فضای مرکزی چون بسیار دوستانه است و بویژه وقتی که به آخر هفته نزدیک باشد . جای دنج روی بالکن که می توان با آرامش در آنجا مطالعه کرد . بالکن که می توان خیلی آرام آنجا نشست و افراد را در فضای مرکزی تماشا کرد . زیر پلکان چون هیچکس کودکان را آنجا نمی بیند ، می توان آنجا فکر کرد و آخر هفته را تماشا و تصور کرد . نرده هایی که می توان روی آن سر خورد .

جاهای زشت :
توالت ها ، که گاهی اوقات بوی بد می دهند .
چیزهای زیبا :
شکل گرد مدرسه زیباست . کودکی که ۸ سال در این مدرسه بوده و هنوز نیز همه جای مدرسه را نمی شناسد .

چیزهای زشت :
رنگهای خیلی تیره و کنج خیلی کوچک بالکن .
چیزهای مطلوب :
رنگها به رنگ آبی و قرمز تغییر داده شود ، زیرا رنگهای مطلوب و علامت مدرسه هستند . سنگهایی که از روی دیوار پرت می شوند ، و ممکن است به سر بچه ها صدمه بزند

مبانی ادراک فضا :
بنابر نظریه ارتباطات ، بشر موجودی است که نمی تواند بدون ارتباطات زندگی کند . هر فرد زنده به وسیله حواس خود از محیط زندگی اش اطلاعاتی به دست می آورد و آنها را در مغز خود بررسی می کند . بدین ترتیب عناصر ارتباط به فرستنده پیام ، خود پیام و گیرنده پیام تقسیم می شود .

فضای کالبدی و محیط زندگی همچون فرستنده دارای پیامهایی است که به صورت سازمان یا بافتی خاص وجود دارد و انسان برای درک آنها سعی بر ایجاد و تصور انتظامی ، متناسب با قابلیتهای ادراکی خود می نماید . انسان برای درک محیط احتیاج به قواعد و قالبهایی دارد که به مدد آنها بتواند انتظام و یا بافت اطلاعاتی آن را بدست آورد . به کمک این قواعد است که فرد می تواند در ذهن خویش با به هم پیوستن و توالی بخشیدن علائم ، آن نظم و سازمانی خاص را تشکیل داده ، محیط را آسانتر درک کند .

در عناصر کالبدی و معماری در مقیاس واحدها یا مجموعه های شهری قواعد فوق الذکر صادق است . لذا فرم کالبدی ، انتظام فضایی و قانونمندی سازمان کالبدی در مقیاس خود و کلان و رابطه و نظم فی ما بین آنها ، نظم و کیفیت بیرونی و درونی ، و کیفیت توالی ، در ادراک انسان سهم قابل توجه خواهند داشت .
ظرفیت ادراک :
آنچه در این مبحث مطالعه می شود نحوه دریافت گیرنده پیام با همان نحوه ادارک او از پیامهایی است که ما به عنوان طراح توسط طرح خود ارسال می داریم .

ذهن آن تعداد از علائم رسیده را جذب می کند که با آنها بتواند محیط را درک و کنترل کند . این امر در صورتی امکان پذیر است که اطلاعات به اندازه لازم و کافی در محیط وجود داشته باشند . در غیر اینصورت ذهن دچار خطای ادراک صحیح از محیط می گردد . عامل موثر در خطای ادراک ، اطلاعات ریز یا کمبود اطلاعات و تحریکات احساسی در محیط است . تحمیل اطلاعات زیاد بیش از توان در

سیستم ادراک انسان ممکن است در پی عواملی چون بی نظمی و پیچیده بودن مجموعه فضا و عناصر آن ، وجود اطلاعات زائد مانند شلوغی بیش از حد ، تنوع و تضاد زیاد ، تضاد رفتارها ، سرو صدای زیاد و همهمه ، رفتارهای ناموزون و ; بوجود آید .
کمبود اطلاعات و تحریکات احساسی نیز باعث خطای ادراکی و خلل روانی مانند خستگی ، سردرگمی ، عدم احساس مکان و ; را به همراه دارد . کمبود اطلاعات در فضاهای شهری مانند خیابانهای مستقیم و یکنواخت فضاهای بدون تنوع و غیره در معماری عناصر ساختمانی مانند

مدرسه به مثابه فضاهای طراحی نشده مانند مدارسی که در آن یک ساختمان تیپ در فرم مکعب مستطیل ساده در وسط یک زمین بزرگ خالی و پوشیده از آسفالت و محاط شده با دیوار یکنواخت و کوتاه که فاقد کیفیت مطلوب و اطلاعات ناشی از وجود جزئیات و عناصر معماری در آن می باشد .
اصول طراحی :
به طور کلی فضاهای مختص کودکان به دلیل عملکرد خود دارای مشخصات خاصی است که برای طراحی فضای مطلوب و مناسب باید این مشخصات را به دقت بررسی کرد:

۱- ایجاد احساس گوناگونی و تنوع در فضای آموزشی که باعث ایجاد حس محبوبیت در کودکان می شود .
۲- تحریک تخیل کودکان و بالا بردن درک زیبایی شناسی آنها به وسیله ایجاد تنوع
۳- توجه به توسعه فضا در آینده .
۴- ایجاد هویت و معنی خاص برای هر فضا
۵- ایجاد امنیت روانی و ارضاء حس مالکیت کودکان نسبت به فضای خودشان
۶- کودک احتیاج به قلمرو و حریم خاص خود دارد تا با همسالان خود در آنجا احساس

امنیت کند .
۷- دسترسی های خوانا به فضاها
۸- تقسیم محوطه و فضای باز به قسمت ها متنوع بسیار مطلوب و مورد علاقه بچه ها
۹- کودکان عاشق طبیعت ، خورشید ، آب و آتش و حیوانات هستند و در نهایت هر چه بتوانیم ارتباط کودکان را بیشتر با فضای سبز و طبیعت برقرار کنیم محیط دلخواه و جذاب را برای آنها فراهم کرده ایم . و این همان محیطی است که خلاقیت و نوآوری کودک را تقویت می کند .
۱۰- ایجاد تنوع در وحدت به وسیله نشانه ها ، که باعث برانگیختن احساسات کودک می شود و همچنین غرور و اعتماد به نفس را در کودکان افزایش می دهند و باعث ایجاد حس افتخار و تعلق خاطر کودک به محیط می شوند .
۱۱- کودکان از امکان ایجاد ارتباط بین دو فضا لذت می برند و این موضوع سبب می شود که در آنها احساس آزادی و زندانی نبودن ایجاد شود .
۱۲- ایجاد پرسپکتیوهای متنوع
۱۳- ایجاد فضای نیمه باز در کنار فضاهای آموزشی بر کارایی و کیفیت فضایی می افزاید .
۱۴- کودکان احتیاج به فضای ثابت برای خودشان دارند . فضایی که متعلق به آنهاست و در کودک احساس امنیت روانی ایجاد می کند .
۱۵- اختصاص فضایی ثابت به کودکان باعث تقویت حس هویت مکانی درکودک می شود .
۱۶- ایجاد فضای باز با مقیاس انسانی
۱۷- ایجاد فضای داخلی چند عملکردی و انعطاف پذیر به گونه ای که هر سازماندهی می تواند تعریف جدیدی از فضا به دست دهد .
۱۸- عدم وجود تزئینات باعث ملال و خستگی شده و اثری فیزیکی بر روی سلامت می گذارد .
۱۹- فضاهایی که با نور طبیعی روشن می شوند از نظر کودکان دوستانه و با نشاط هستند و فضاهایی که نور طبیعی کم و یا نور مصنوعی دارند در نظر آنها خیلی گرفته و کهنه هستند .

۲۰- ایجاد حس آزادی و ارتباط نزدیک با فضای باز
۲۱- تهویه خوب در جهت کارکردن با حداقل خستگی و برای سلامت کودکان ضروری است
۲۲- جلوگیری از نور مستقیم که باعث گرمای زیاد و همچنین خیرگی چشمی است .
۲۳- با استفاده از رنگ می توان فضایی شاداب و سرزنده بوجود آورد .
۲۴- ایجاد احساس و آرامش به وسیله استفاده از فرم مناسب با کیفیت فضا
۲۵- ورودی باید دعوت کننده باشد تا کودکان را به داخل جذب کند .

۲۶- نمای خارجی ساختمان نیروی هدایت کننده مخصوصی برای کودک دارد و یک نمای جالب و زیبا ، تصورات کودک را تحریک می کند و در آنها احساس افتخار و تعلق به محیط را ایجاد می کند .
۲۷- فضاهای مرکزی مانند ورودیها و هال های عمومی عامل توسعه ارتباط جمعی کودکان بوده و اجازه زندگی اجتماعی را به کودک می دهد .
۲۸- رعای اصول ایمنی برای حفظ جان کودک .

ایده های کلی طراحی :
اولین و مهمترین ایده این طرح استفاده حداکثر و بهینه از شرایط موجود سایت می باشد . این ایده به صورت محوری تعریف می شود که در سایت حرکت کرده ، فضاهای جانبی مشتق شده از آن ، همان فضاهای تعریف شده بازی برای این گروه سنی خاص می باشد . با توجه به این گوناگونی فضاهای جانبی محور اتصال دهنده نمی تواند از ابتدا تا انتها به یک شکل به حرکت خود ادامه دهد .

ایده های کلی فضا :
شکل گیری ابزار و فضاها به گونه ای که کودکان بتوانند همه چیز را کنترل کنند ، اینجا چیزی وجود ندارد که نتوان به آن دست زد یا آن را تغییر داد .
طبیعت به عنوان عنصر بازی ، عناصر معماری همچون قطعه های اسباب بازی و تنظیم یافته برای کودک .

استفاده از اشکال و احجام خاص هندسی در فضاهای مورد نظر جهت تحریک رفتارهای ادراکی و حسی کودک .
بالا بردن تجربه فضایی کودک به کمک عناصر معماری پل ، سکو ، ویدو ;
ایجاد خاطره و احساس تعلق خاطر در فضا و بالا بردن دفعات مراجعه به پارک .
همچنین با ایجاد فضاهایی که کودک در آن خود دنیا خود را می سازد .
تجربه عملی کودکان و ایجاد فضایی سرگرم کننده و جذاب که مقل یک کتاب خوب کودکان و بزرگترها را به دنیایی از تجربه ها سوق دهد.
ایده های ساختاری :
تقسیم فعالیتها و فضاها در سه حوزه متفاوت که هر یک از این حوزه های سه گانه دارای ایده های طراحی و ویژگیهای خاص خود می باشد تحت عناوین حوزه تخیل ، ماجراجویی و فراگیری .
حوزه تخیل بازیهای تخیلی و نمادین ، خلق ، تصور و تفکر در قالب بازی :

کودک آنچه در تخیلش است ، به تصویر می کشد ، با الهام از نقاشی های کودکان در این حوزه سعی در ساختن آن چیزی است که در تصور و تخیل کودکان شکل می گیرد . این بخش با توجه به حضور کوه ، درخت ، رودخانه ، آب ، خانه و دامنه سبز در نقاشی کودک شکل گرفته .
در یان حوزه از عناصر معماری و طبیعی به عنوان بازی و تخیل استفاده شده است .
پلها :
تقویت دید پرسپکتیو ، دید به دور دست ، احساسا رها شدن ، احساس بزرگ تر بودن جذابیت و نازکی درک پرسپکتیو در کودکی
عناصر معماری و طبیعی : درختها ، مجسمه ها در مقیاسهای مختلف ، همه چیز در یک محوطه بازی نباید قابل استفاده باشد . چیزهایی که تنها جذابیت آن در بودنشان است مطلوب خواهد بود .
سقفهای شفاف و معلق ، تولید تصورات متفاوت تداعی ابر ، تداعی چمن ، سقف رنگی و ; دراای حالتی زنده و پویا .
حوزه فراگیری آشنایی با نشانه ها ، دنیای بزرگترها و آموزش :
حضور ساختمانهای جدی ،محل آموزش و فراگیری ضمن تفریح و سرگرمی و لذت ، به عنوان زمینه در لایه ای توپوگرافی پایین تر شکل گرفته است . استفاده از اشکال خالص جهت درک سریع کلیت فضا و تکرار عناصر مشابه جهت وحدت و خوانایی بیشتر در مجموعه

حوزه ماجراجویی بازی و سرگرمی صرف ، کاوش و جستجو :
هیچگاه در زندگی ، انسان به اندازه دوران کودکی به دنبال اسرار و رمز نمی رود ، اسرارآمیزی یک بخش مکمل زندگی است . فضاهای اسرارآمیز و مرموز در دنیای کودکان جذاب است . این حوزه دارای مفاهیمی چون در جریان بودن ، پویایی و تنوع است .
مسیر در مقطعی از زمان تبدیل به مکان می شود ، مسیرها حامل پیام ماجراجویی و آزمون و خطا هستند .
مکان دارای فعالیت و بازیهای متفاوت ، سطوح مدور .

فرهنگ و لزوم گسترش مراکز فرهنگی در جامعه :
فرهنگ :
آنچه را که انسان می تواند در هر لحظه از طول زندگی خود در زمینه خاصی از تجاربی که اندوخته و بر مبنای آنچه آموخته ابراز دارد .
اهمیت فرهنگ : بدون شک امروزه اهمیت کار فرهنگی و ضرورت آن در استحکام پیوندهای ملی و مذهبی جامعه بر هیچکس پوشیده نمی باشد . همواره گفته می شود که غفلت از تامین همه جانبه نیازهی فرهنگی بنیان جامعه را سست نموده و آینده آنرا بطور جدی تهدید می نماید . لیکن

به ندرت به این واقعیت اشاره می گردد که در دنیای امروز امور فرهنگی شکل توسعه یافته و متکاملی را پیدا نموده و طبیعتاً توجه به نیازهای وسیع و پیچیده ای را اقتضا می نماید .
اگر چه امروزه وسایل ارتباط جمعی امواج فرهنگی خود را همه روزه در داخل خانه ها انتشار می دهد ، لیکن بسیاری از امور فرهنگی تنها در مکان های مخصوص صورت می پذیرد ، مکان هایی

همچون : کتابخانه ، سینما ، تئاتر و ; امروزه جز فضاهای قطعی یک مجموعه شهری در آمده و بدون آن شهر از خلائ فرهنگی محسوسی رنج خواهد برد . اگر چه این قبیل فضاها به لحاظ کمی ، مخاطبان کمتری نسبت به وسایل ارتباط جمعی دارند ، اما نمی توان مدعی شد که از نظر کیفی از اهمیت کمتر برخوردارند .
مزیت عمده مراکز و مجموعه های فرهنگی از قبیل فرهنگ سرا نسبت به رسانه های گروهی در آن است که فرد با میل خود به سوی آنها رفته ، لذا به نحوه بهتری از آن بهره مند می گردد .
بنابراین می توان نتیجه گرفت که مراکز فرهنگی از قدرت تاثیرگذاری بیشتری روی فرد و جامعه برخوردارند و همچنین به علت قدرت انتخاب استفاده کننده از این مراکز ، باید واجد شرایط کیفی و جاذبه های خاص بوده تا بتواند استفاده کننده را به خود جذب کند .

امروزه این حقیقت بر همه اهل اندیشه و صاحبان نظر روشن است که امور هنری شاخص ترین ، موثرترین و پایدارترین شکل فعالیتهای فرهنگی است . بدون تردید نفوذ و تاثیر یک پیام اخلاقی انسانی که توسط یک قالب هنری فیلم یا صورت های دیگر هنری عرضه می شود ، به مراتب بیشتر از ارائه آن پیام درقالب دیگر می باشد . به همین دلیل امروزه مهمترین ارکان مراکز و مجتمع های فرهنگی را محل های اجرای نمایش ، فیلم و نمایشگاه های متنوع هنری شکل می دهند .

برای یک کودک ، خانه نخستین تصور از پناهگاه امن در تماس با آن است . در سالها دورتر خانه بستری اجتماعی و عاطفی برای رشد و تعالی کودک فراهم می ساخت و دوره بلندی از کودکی را در بر می گرفت ، اما امروزه خانه های ما نمی توانند آن مامن همیشگی کودکان باشند ، آنها قابلیت لازم برای برآوردن نیازهای کودکان ما ندارند ، نیاز به آب ، درختان و آسمان آبی ، نیاز به عبور و گذر و رمزگشایی از دنیای بیرون ، در اغلب برنامه ریزیها و الگوهای جدید مسکن ، کودکان عملاً به خارج از خانه ها تبعید می شوند . در این شرایط وجود فضاهای عمومی تر در صورت همخوانی با نیازهای کودک می تواند بستر مناسبی برای رشد او باشد .

بنابراین برای کودکانی که در آپارتمان های مسکونی کوچک امروزی که فاقد فضای کافی و امکانات مناسب برای فعالیت و بازی هستند و حتی برای آن دسته از کودکانی که در خانه هایی با امکانات کالبدی مناسب تر زندگی می کنند ولی به دلیل تغییر در روابط فرهنگی امروز فاقد امکان ایجاد روابط اجتماعی با همسالان خود هستند . در نظر گرفتن فضایی مناسب ، مطابق با استانداردها و امکانات و ایمنی کافی ضروری به نظر می رسد در طراحی این مجموعه سعی بر این شده که با در نظر گرفتن امکاناتی نظیر فضاهای باز طراحی شده ، سالن آموزش ، آمفی تئاتر ، کتابخانه ها ، اتاقهای بازی و ; به این کودکان این امکان داده شود که به تجربیات فضایی از طریق حرکت در فضا و قرار گرفتن در آن بپردازند . شرایطی که شاید دست یابی به آن امروزه به راحتی میسر نمی گردد . در این رساله ، در گام اول به بررسی خصوصیات روحی و روانی مصرف کنندگان یعنی کودکان می پردازیم .

روانشناسی کودک :
در این قرن انسان بیشتر به سرنوشت آینده کودک خود توجه می کند و به همین علت نیز در هیچ زمانی تا به این حد معلومات خود را ناقص نیافته است در حال حاضر دگرگون شدن پی در پی چهره جوامع از طرفی و هشدارهای علم روانشناسی از طرف دیگر ، والدین و مربیان را به شک وا داشته است . یافتن پاسخ هر سئوال در مورد رشد و پرورش کودک صدها سوال تازه را فراروی انسان قرار

می دهد .
روانشناسی کودک ترکیبی است از عوامل جسمانی و اجتماعی ، رفتار و تجربیات کودکان به میزان زیادی بستگی به عوامل زیستی – جنینی و جسمانی داشته و در ضمن عوامل محیطی و اجتماعی نیز در تغییر و تبدیل عوامل جسمانی موثرند و برای مطالعه در مورد کودکان توجه به کلیه این عوامل ضروری است .
در این فصل اصول روانشناسی کودک برای رسیدن به نیازهای وی بررسی گردیده است .

روانشناسی رشد :
همه موجودات زنده در طول زندگی خود دچار تغییر و تحولاتی می شوند ، معمولاً رشد بدنی تا زمان معینی پس از تولد ادامه می یابد ، ولی رشد جنبه های روانی به ویژه در انسان همواره و به صورتهای گوناگون ادامه دارد .
رشد انسان در دوره کودکی و در همه جنبه ها با سرعتی بیش از دوره بزرگسالی و به صورت پیوسته ادامه می یابد ، رشد انسان در دوره کودکی با گرایش فطری و غریزی به سوی کمال ،‌متاثر از عوامل درونی و شرایط زیست محیطی بوده و در شکل گیری خصوصیات انسان در دوره های بعدی بسیار موثر است .
مفاهیم بنیادی در روانشناسی رشد :
تعریف رشد :
رشد تعاریف گوناگونی دارد ، یکی از عام ترین تعاریف رشد بدین شرح است :
رشد عبارت است از همه تغییرات و تحولاتی که از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ در انسان رخ می دهد . رشد حرکتی مستمر ، دائمی و پیوسته بوده که گاهی آهسته و زمانی با آهنگی سریع صورت می پذیرد . زمانی کیفیت رشد ملموس است اما زمانی به صورت ناملموس رخ می دهد .

مفهوم پختگی (رسیدگی):
رسیدن به مرحله معینی از مهارت یا استعداد ، مستلزم تغییراتی در سیستم عصبی و عضلانی کودک است . و از آنجا که سیستم عصبی انسان در هنگام تولد تمام قابلیتهای خود را کسب نکرده است . این تغییرات در دوران کودکی ادامه می یابد . از این رو پختگی به تغییرات خاصی اطلاق می شود که عامل اساسی در آن کیفیت زمان همراه با تکامل و نظام یافتگی سیستمهای عصبی است . پختگی به تجربه کودک از محیط اطرافش بستگی چندانی ندارد . انسان قادر نیست رفتاری را فراگیرد مگر اینکه به مرحله ای از نمو رسیده باشد . به عبارت دیگر برای ظهور هر رفتاری دستیابی به حداقلی از رشد ، تکامل و آمادگی ضروری است .
مفهوم رشد و پرورش :
معنی و مفهوم دو کلمه رشد و پرورش معمولاً روشن نبوده و اغلب به یک معنی و گاهی به جای هم به کار برده می شود در واقع رشد بیشتر تغییرات کمی و کیفی تن و روان است . اما پرورش ، تغییر در جنبه های رفتاری و روانی انسان است که بر اثر آموزش و تاثیرات عوامل محیطی ایجاد می شود ، انسان رشد می کند ولی به همان اندازه پرورش نمی یابد ، اگر نوزاد انسان به تنهایی زندگی کند انسان بار نخواهد آمد بلکه بازتابهای ساده حیوانی و غریزی از او صادر خواهد شد

. چنانچه اگر کودکی با هوش متوسط متولد شود ولی محیط فرصت لازم را برای رشد و پرورش استعدادهای او در اختیارش نگذارد ممکن است از لحاظ روانی یا ذهنی نابهنجار یا عقب مانده بار آید . به عبارت دیگر رشد و پرورش با هم و به موازات هم صورت می گیرند .
گونه های تغییر در فرایند رشد :

این تغییرات در رشد بدنی دیده می شود هر سال که از عمر کودک می گذرد ، بر وزن و قد کودک افزوده می شود . مگر اینکه عوامل غیر منتظره ای مانع رشد طبیعی او شوند . همچنین اعضای داخلی بدن از جمله قلب ، کلیه ، ششها و معده سال به سال بزرگتر می شود تا بدین وسیله برآوردن احتیاجات و نیازمندیهای روز افزون کودک میسر شود . رشد عقلی هم همین تغییرات دیده می شود .
تغییر در نسبت :
کودک آنطور که در قدیم تصور می شد شخص بالغ در مقیاس کوچک نیست ، بلکه تمام ب

دن وی از نظر تناسب با بدن یک فرد بالغ متفاوت است . در رشد عقلانی نیز همین تغییر در نسبت دیده می شود .
در سالهای نخست کودکی بین تخیل و واقعیت رابطه نزدیکی وجود ندارد ولی با گذشت زمان عنصر خیالی جای خود را به واقعیت می دهد و فرد بر تخیل خود تسلط می یابد .

ناپدید شدن برخی از قمستهای بدن :
این یکی دیگر از تغییرات و تحولاتی است که در حین تکامل وقوع پیدا می کند . مهمترین قسمتی که در حین رشد کودک کم کم ناپدید می شود . عده تیموس یا عده طفولیت است که در سینه جای دارد . از بین رفتن عکس العمل بابینسکی و دندانهای طفولیت را نیز باید خاطر نشان کرد .
کسب مشخصات تازه :
در مقابل محو قسمتهایی از بدن که دیگر برای طفل منشاء اثر و فایده نیستند . وی مشخصات روانی و بدنی تازه ای کسب می کند دسته ای از این مشخصات از طریق یادگیری حاصل می شون ولی قسمت اعظم آن نتیجه تکامل قوایی است که در هنگام تولد هنوز کاملاً هویدا نشده بود . رویش دندانهای دائم و خصوصیات جنسی که در اولین ماه های نوجوانی ظاهر می شود از آن

جمله است .
ماهیت و ویژگیهای رشد در انسان :
ویژگیهای مهم مراحل رشد در انسان عبارتند از :
۱- داشتن الگوی معین در مراحل رشد :
در تحقیقات علمی مشخص شد است که تمامی کودکان مراحل خاصی را در رشد طی می کنند :
– از ۴ تا ۱۶ هفتگی نوزاد بر عضلات چشم خود مسلط می شود .
– از ۱۶ تا ۲۸ هفتگی بر عضلات سر و بازوان خود تسلط پیدا می کند .
– از ۲۸ تا ۴۰ هفتگی بر بدن و دستهای خود مسلط می شوند . در این هنگام کودک قادر است بنشیند .
– از ۴۰ تا ۵۲ هفتگی بر پاهای خود مسلط می شود و می تواند بایستد .
– کودک در سال دوم زندگی خود ، قادر است راه برود ، بدود و لغاتی را جدا جدا و شمرده تلفظ کند . در این زمان است که یک احساس ابتدایی از مالکیت در او پدیدار می شود .

– کودک در سال سوم شروع به جمله سازی کرده و لغات را برای فهماندن افکار خود در یک جمله به کار می برد و در درک و فهم محیط خود می کوشد .
– در سال چهارم ، کودک پی در پی سوال می کند و علاقه به تعمیم موضوعات گوناگون از خود نشان می دهد .
در قسمتهای بعدی به تفصیل در مورد ویژگیهای کودک در سنین مختلف بحث خواهیم کرد .
۲- عکس العملی که کودک در برابر تحریک از خود نشان می دهد .
۳- عکس العملهای کودک در مراحل رشد اعم از بدنی و عضلانی ، ابتدا جنبه عمومی داشته و سپس اختصاص می شود . مثلاً قبل از اینکه اشیاء کودک را ببیند اشیا بزرگ را می بیند و قبل از اینکه اعضای خود را حرکت دهد ، تمام بدنش را به حرکت در می آورد .
۴- رشد جریانی تدریجی است :
این به این معنی است که هیچ یک از خصوصیات عقلانی و جسمانی به طور اتفاقی و ناگهانی تکامل نمی یابند بلکه همگی محصول رشدی است که پیش از تولد آغاز شده و به صورت پیوسته تا پایان رشد ادامه می یابد . از سوی دیگر آنچه در یک مرحله از رشد اتفاق می افتد مراحل دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می دهد . مثلاً بی نظمی و عدم تکافوی مواد غذایی در دوران کودکی زیانهایی به بار می آورد که بعداً نمی توان آنها را کاملاً جبران کرد . اختلالات عاطفی که نتیجه وضع

نامناسب محیط است اثر نامطلوبی در شخصیت کودکان باقی می گذارد که بر جهان بینی فرد در دوران بلوغ تاثیر فراوان دارد .
۵- روند رشد ثابت است :
اختلالات فردی در مورد کودکان کما بیش ثابت است . معمولاً تصور می شود کودکی که رشدش به حد متوسط نرسیده است پس از چندی جبران نقصان رشد گذشته را خواهد کرد . این گمان از نظر علمی صحیح نیست بلکه بر عکس دلایل متعددی وجود دارد که میزان رشد ثابت می ماند .

نوزادانی که در ابتدا به سرعت رشد کرده اند در مراحل بعدی رشد نیز به همین ترتیب به رشد خود ادامه خواهند داد و بالعکس کودکانی که از لحاظ عقلی نواقصی دارند . به جز موارد استثنایی ، نمی توانند خود را به حد متوسط برسانند . آنچه که بیشتر ممکن به نظر می رسد این است که آنها رفته رفته ناقص تر شوند .

 کنند و در زمانهای متفاوت به مرحله کمال می رسند . به عنوان مثال مغز انسان از ۶ تا ۷ سالگی به منتهای بزرگی خود می رسد ولی بعد از آن از نظر نظم و فعالیت پیشرفت خواهد کرد یا تخیل خلاق در دوران کودکی به سرعت پرورش می یابد و در دوران نوجوانی به اوج خود می رسد ولی در مقابل نیروی استدلال کندتر تکامل می یابد و حافظه برای به خاطر سپردن عوامل خارجی و اشیاء به مراتب سریع تر از حافظه برای موضوعات نظری و مجرد بسط می یابد .