فایل ورد کامل مقاله تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس؛ بررسی تاریخی و مذهبی شکل‌گیری و تحولات این مکان مقدس

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس؛ بررسی تاریخی و مذهبی شکل‌گیری و تحولات این مکان مقدس دارای ۲۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس؛ بررسی تاریخی و مذهبی شکل‌گیری و تحولات این مکان مقدس  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس؛ بررسی تاریخی و مذهبی شکل‌گیری و تحولات این مکان مقدس،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله تاریخچه حرم حضرت ابوالفضل العباس؛ بررسی تاریخی و مذهبی شکل‌گیری و تحولات این مکان مقدس :

حرم ابوالفضل(علیه السلام) در فاصله تقریبىسیصدمترى و در شمال حرم امام حسین(علیه السلام)قرار دارد; یعنى در همان جایى که آن حضرت به شهادت رسید و در آن به خاک سپرده شد و بر مرقد او بنایى ساختند. این بنا شامل یک صحن، بارگاه و گنبدى پوشیده از کاشى و دو گلدسته با سرگلدسته هاى طلاکارى شده است.
از دیرباز همه تغییرها و توسعه هایى که در حرم امام حسین(علیه السلام) پدید آمده، کمابیش حرم حضرت عباس(علیه السلام) را نیز در برگرفته و همه کسانى که به بنا و نوسازى حرم امام(علیه السلام)پرداخته، به بنا و نوسازى حرم آن حضر ت نیز توجه کرده اند، خواه در بناى صحن، خواه گنبد و بارگاه و خواه گلدسته ها. البته از جزئیات نخستین بنایى که بر مرقد آن حضرت ساخته شد، اطلاعات روشنى در دست نیست و آنچه در دست داریم اطلاعاتى مربوط به طرح و نقشه حرم‌، عناصر بنا، چگونگى معمارى و تزیین ها در دوره قبل از قرن هفدهم میلادى است.

به هر روى، حرم حضرت عباس(علیه السلام) قطعهاى از سرزمین مبارکى ا ست که خداوند به دیده عنایت در آن نگریسته و آن را کعبه دلها کرده است. حرم آن بزرگ، مجموعه اى است داراى۴۳۷۰ متر مربع مساحت که مرقد عباس(علیه السلام) را در میان دارد. گنبد خانه اى مستطیل شکل با ابعاد ۱۱۰ در ۱۲۰ متر و با چهار رواق در چهار طرف. محوطه اى روباز این گنبد خانه و رواق ها را در میان گرفته که آن را صحن گویند.

حرم حضرت عباس(علیه السلام) در کلیات نقشه و طرح بنا با حرم امام حسین(علیه السلام) تفاوتى چندان ندارد و تنها تفاوت در تعداد رواق هاى پیرامون گنبد خانه و همچنین غرفه هاى پیرامون صحن است. قبر درست در میان گنبد خانه است و بر روى آن صندوق گرانبها از جنس شیشه است و روى آن نیز صندوق مشبک نقره اى یا ضریحى که آن را «صندوق خاتمى » گویند.

تاریخ روایت مى کند که آل بویه (دیالمه) علا قه مندترین خاندان به اهل بیت بودند. همین حکمرانان بودند که یاد و نام حسین(علیه السلام) و برادرش عباس را زنده و جاودانه ساختند; بویژه در روزگار حکمرانى عضدالدوله دیلمى که اعلام تشیع کرد و حرم حضرت ابوالفضل و گنبد و بارگاه آن مرقد را ساخت. در دوران صفویه تحول چشمگیرى در بنا و نوسازى حرم روى دادو در همین دوران بود که شاه طهماسب صفوى به سال ۱۰۳۲ ه .ق. (=۱۶۲۲ م.) به تزیین گنبد با کاشى همت گماشت. ضریحى بر روى «صندوق خاتمى » نصب کرد. رواق و صحن را نظم و سامان داد. ایوان نخستین درِ حرم را ساخت و فرشهاى گرانبهایى از ایران براى مفروش کردن حرم فرستاد. درسال۱۱۵۳ ه .ق. نادرشاه افشار هدیه هاى فراوانى به حرم هدیه کرد و برخى از بناهاىحرم را نیز آینه کارى کرد.

در سال ۱۱۷۲ ه .ق. وزیر اندیشمند او به زیارت کربلا رفت. صندوقى را که بر روى قبر بود نوسازى کرد و در رواق هم نوسازیهایى به عمل آورد و چلچراغى براى نهادن شمع در آن به منظور روشن کردن حرم هدیه داد.در سال ۱۲۳۶ ه .ق. محمدشاه قاجار فرمان داد ضریحى نقرهاى بر مرقد آن حضرت بسازند.در سال ۱۲۵۹ ه .ق. محمدعلى شاه پسر سلطان ماجد شاه از شاهان هند، گنبد خانه حرم حضرت عباس(علیه السلام) را نوسازى کرد.

پس از هجوم وهّابیان به سال ۱۲۱۶ ه .ق. که به غارت و تخریب حرم امام حسین و حضرت عباس(علیهما السلام) انجامید‌‌، فتحعلىشاه قاجار به نوسازى حرم پرداخت و از جمله، گنبد حرم حضرت عباس را کاشىکارى کرد. در سال ۱۲۶۳ ه .ق. سلطان عبدالمجید محمود عثمانىدو شمعدان تزیین یافته به گلبرگهایى طلایى به حرم حضرت عباس هدیه کرد که همچنان در حرم وجود دارد.در سال ۱۲۶۶ ه .ق. سلطان عبدالمجید خان عثمانى، همچنین بناى حرم حضرت عباس(علیه السلام) را نوسازى کرد.
مادر سلطان عبدالمجید نیز در سال ۱۲۶۶ ه .ق. پردههاى حریرى به حرم حضرت ابوالفضل هدیه کرد. در جریان نوسازیهاى اخیر صندوق داخلى ضریح «صندوق خاتمى »، عبارت «یا اباالفضل العباس(علیه السلام) أدرکنى ۱۲۶۴ ه .ق.» را بر آن یافتند.

بعدها حکمرانان بهره هند سقف ضریح را با سقفى دیگر از چوب جاوه جایگزین کردند.بر تبدیل این سقف به سقف جدید، میرزا محمدباقر راجه حائرى نظارت داشت و استاد اسماعیل نجار کار تزیین آن را انجام داد.

بر ضریح فولادى که روى صندوق خاتمى قرار داشته، این عبارت نقش بسته است: «ضریح العباس سنه ۱۱۸۲ ه .ق. عمل احمد اکبر» آن سان که از تاریخ مکتوب بر این ضریح پیداست کار آن به سال ۱۱۸۲ انجام یافته است. عبارتى دیگر هم بر این ضریح نقش بسته که ظاهراً همین ماده تاریخ را نشان مى دهد. آن عبارت چنین است: «لازال مطافاً لخیار الناس، عمل مهدى القلقاوى».

این کتابت ها به خطى زیبا و به صورتى هنرى انجام گرفته است.در سال ۱۳۵۸ ه .ق. این ضریح فولادى برداشته و صندوق خاتمکارى دیگرى که فردى به نام فولاد زرى آن را ساخته بود، جایگزینش شد.ضریح نقره اى حرم حضرت عباس، اهدایى محمدشاه قاجار است و نظارت بر ساخت آن را نیز، چونان که بر سر در ضریح نوشته است، حاج عبدالهادى استرآبادى، نیاى بزرگ خاندان استرآبادى ساکن در کاظمین، برعهده داشته است.در قرن سیزدهم هجرى بانو تاج محل هندى به روکش کردن صندوق خاتمى با روکشى از نقره اقدام کرد و این کار ضررهایى بر صندوق در پى داشت و این عملیات تزیین، به کوچکترشدن صندوق انجامید و صندوق را به شکلى درآورد که اکنون نیز مشاهده مى شود.
ضریح جدید

در سال ۱۳۸۵ ه . ق. ضریح مرقد حضرت عباس با ضریحى نو جایگزین شد. این کار با جشنى بزرگ در کربلا همراه بود. ضریح را که روانه کربلا ساخته بودند، در بغداد مردم از آنان استقبال گرمى کردند و پس از آن که ضریح از مسیّب به کربلا برده شد، مردم کربلا نیز با شور و هیجان، زن و مرد به خیابان ریختند و از آن استقبال کردند. در پیشاپیش استقبال کنندگان، عالمان دینى و سادات و بزرگان و تاجران و مدیران حضور داشتند. پس از مراسم استقبال، ضیافت نهارى به افتخار این مراسم در حسینیه حیدرى از سوى تولیت حرم سید

بدرالدین آل ضیاء ترتیب یافت. دو روز پس از آن، کار نصب آغاز شد. در روز سه شنبه دوازدهم ماه مبارک رمضان برابر با دوم ژانویه ۱۹۶۶ م. کار نصب به پایان رسید و در شب پانزدهم ماه مبارک، برابر با شب ششم ماه ژانویه، حضرت آیهالله العظمى سیدمحسن حکیم از آن پرده بردارى کرد و به درگاه خداوند تعالى دعا کرد. این ضریح، که ساخته ایرانیان و هدیه آنان بود، از طلاى ناب و نقره ساخته شده و در ساخت آن نگین هایى از مینا سنگهاى قیمتى نیز به کار رفته و در نوع خود از زیباترین و بدیعترین ضریح هاست.

بنا به گفته سید بدرالدین آل ضیاء، تولیت حرم حضرت عباس(علیه السلام) هزینه ساخت این ضریح به ۲۵۰ هزار دینار رسیده و در ساخت آن از ۴۰۰ هزار مثقال نقره و ۸۰۰ مثقال طلااستفاده شده و عملیات ساخت آن سه سال به درازا کشیده است.این ضریح به دستور و با پشتیبانى حضرت آیت الله حکیم ساخته شده و هزینه آن را برخى از نیکوکاران ایرانى تأمین کرده اند.

گفتنى است پیش از آن بهره هند، شباکى براى ضریح ساخته بودند که چون آن را به کربلا آوردند و قصد نصبش داشتند، پاره اى خرابى برداشت و از همین روى آیت الله حکیم آن را نپذیرفت و از ایرانیها خواست ضریحى جدید بسازند. این ضریح جدید که به درخواست ایشان ساخته شد، همان است که اکنون از آن سخن مى گوییم. شهرت این ضریح بیش از هرچیز به چهار انارک طلایى است که بر فراز در چهارگوشه آن نصب شده و قطر هر کدام ۵۰ سانتیمتر است.گفتنى است حرم ابوالفضل(علیه السلام) با کتیبههایى از آیات قرآن تزیین شده و گنبد آن بنا هم از داخل زینت یافته و هم در نماى بیرونى بر ساقه آن سوره منافقون و بر نوک آن سوره جمعه با خط ثلث روشنى و به خط جواد خطاط نقش بسته است.

حرم عباس بن على(علیه السلام) جلوه گاه دیگرى از هنر اسلامى است و در جاى جاى آن، شکوه، عظمت، اصالت و چشمنوازى معمارى و هنر اسلامى رخ مى نماید و هیچ گوشه اى نیست که از نقش و نگارها و تزیینهاى گویاى این شکوه و عظمت تهى باشد.
رواقهاو درها

گنبد خانه حرم حضرت عباس را چهار رواق در برگرفته که سقف و دیوارهاى هریک از داخل با کاشى و آینه کارى تزیین شده است. این رواقها عبارتند از:
رواق شمالى: این رواق از رواق شرقى و غربى جدا شده و قبلا میان دو قسمت آن دیوارى وجود داشته که بعدها برداشته شده است.

در ضلع شمالى این رواق، حجره اى است که درى نقره اى دارد و به راهرویى زیرزمینى گشوده مى شود که به قبر حضرت ابوالفضل(علیه السلام) مى رسد. گفته اند: این جا بر نهر علقمى مشرف بوده است. در جوار این حجره حجره دیگرى است که مقبره آل نواب را تشکیل مى دهد. پس از آن، به ترتیب کتابخانه حرم حضرت ابوالفضل، مقبره مرحوم سیدمیرزا وکیل و مقبره مرحوم حاج محمد رشید جلبى صافى، شهردار سابق، واقع است. دو مقبره دیگر هم وجود دارد که درهاى آنها از صحن گشوده مى شود. این دو مقبره عبارتند از مقبره علامه سیدکاظم بهبهانى که در گوشه شمال شرق حرم واقع شده و مقبره مرحوم حاج حسین حلاوى که در گوشه شمال غرب واقع است. در ضلع غربى حرم در یکى از غرفه ها، قبلا چاه آبى وجود داشته که مخازن حرم را از آن پر مى کرده اند. این غرفه همان است که بعدها مقبره سید میرزا وکیل شده است.

واقع است پیشتر در ضلع غربى حرم چاه آبى وجود داشته و مخزنى که در یکى از غرفه ها بوده و در جریان شست و شوى حرم از آن استفاده مى شده، با آب این چاه پر مى شده است. این غرفه همان است که بعدها به مقبره سیدمیرزا وکیل تبدیل شد. با توجه به این که پیشتر میان رواق شمالى و حرم دیوارى وجود داشته و این دیوار را برداشته اند، درهایى که آنجا بوده یکى به مقبره سیدعباس سیدحسین ضیاءالدین عموى تولیت حرم حضرت ابوالفضل(علیه السلام) که در قسمت بالا سر واقع است و دیگرى به مقبره هنود برده شده است.

هنگامى که حاج رئیس، وزیر شیخ خزعل خوزستانى فرمانرواى خرمشهر پمپ آبى بر روى نهر حسینیه نصب کرد، از آنجا به صحن حرم امام(علیه السلام) و حرم حضرت عباس(علیه السلام) لوله کشى کرد و پس از آن چاه واقع در حرم را پر کرد و حوض را نیز از میان برد.

رواق غربى: در دو سوى این رواق دو در قرار دارد؛ درى که در سمت جلو است و به صحن گشوده مى شود «باب الرواق» نام دارد و کفشدارى واقع بر کنار این در از آن ورثه شیخ محمود کشوان است. درِ دوم، در ۲۶ فوریه ۱۹۴۲ به سمت ضلع شمال غرب گشوده شده، نام آن «باب المراد» است و به تولیت حرم تعلق دارد. مقبره هنود و مقبره عموى تولیت در فاصله میان همین دو در قرار دارد.

رواق شرقى: این رواق پنج مقبره را در برگرفته است: نخست مقبره حریرى، که مرحوم سیدمحسن سید محمد على آل طعمه در آن به خاک سپرده شده است. دوم مقبره مرحوم سید حسّون النائب از آل ضیاء الدین که فرزند او سید علوان النائب نیز در آن مدفون است. سوم مقبره متولیان حرم ابوالفضل(علیه السلام) که سید مرتضى و فرزندش سید محمدحسن آل ضیاءالدین در آن به خاک سپرده شده اند. چهارم مقبرهاى که سید على سید جواد آل طعمه تولیت حرم و نیز فرزندش دکتر عبدالجواد کلیدار در آن دفن شده اند، و پنجم مقبرهاى که مدفن سید نورى سیدمهدى سیدصالح آل طعمه و برخى از عموزادگان اوست.

رواق جنوبى: این رواق همان است که با سه دهنه در، به ایوان طلا متصل مى شود. درِ اول همان است که در سمت شرق ایوان قرار دارد و به کشیکخانه باز مى شود. درِ دوم درِ ایوان طلاست که سیدعباس خطیب فرزند سیدمحمّدمهدى آل طعمه تولیت پیشین حرم حضرت ابوالفضل در آستانه آن به خاک سپرده شده است. سومین در نیز در سمت چپ ایوان واقع است و به کشیکخانه گشوده مى شود. در سال ۱۳۶۷ ه.ق. حاج حسین حجار باشى به سنگفرش کردن کف حرم با باقیمانده سنگهاى تراشیده شده براى قصر گلستان در تهران اقدام کرد. هزینه این کار در آن زمان بیش از ۱۵ هزار تومان برابر با۱۱۰۰ دینار عراقى برآورده شده است.

درهاى حرم
حرم حضرت عباس(علیه السلام) رواقها و گنبد خانه داراى شش باب در است که پنج تاى آنها به رواقها گشوده مى شود و یکى در قسمت بالاسر قرار دارد.دو باب از این درها در غرب قرار دارند.یکى از این دو در در جوار کفشدارى متعلق به تولیت حرم واقع شده، جنس آن از نقره وداراى دولنگه است. بربالاى آن کتیبه اى است ودرآن کتیبه نوشته است:کتبه محمدعلى القزوینى الحائرى سنه ۱۲۸۸ ه.ق. بر لنگه هاى در نیز این نوشته ها به چشم مى خورد. این در، ساخت محمد حسن نقاش فرزند مرحوم شیخ موسى است .
اما درِ دوم، آن نیز از نقره و داراى دولنگه میباشد گفتنى است این در مشرف بر کفشداریى است که به

واژه شیخ محمد کشوان تعلق دارد.
سومین در همان است که در قسمت بالاسر قرار دارد و به جایى گشوده نمى شود.
چهارمین در سمت پایین پا، یعنى در مشرق واقع است و به رواق گشوده مى شود.
پنجمین در که آن نیز به رواق گشوده مى شود، داراى دو لنگه است ; بر یک لنگه، این ابیات نقش بسته
است:

مررت بقبر للشهید بکربلا ففار علیه من دموعى غزیرها
فما زلت أرثیه و أبکى لرزئه و یسعد عینى دمعها و زفیرها
و لا برح الوفاد زوار قبره یفوح علیه مسکها و عبیرها
سلام علیک یا أباالفضل کلما تمر شمالات النسیم و مورها
بر لگنه دیگر نیز این ابیات به چشم مى خورد:

عباس یا باب الحوائج للورى الفضل جارى منک للأطیاب
تهدیک أفئده الکرام بشوقهم بمقامک العالى لکسب ثواب
یقضى حوائج من یلوذ ببابه رب العلى و مسبب الأسباب
و یفوز زائره بنیل مرامه وله النعیم غداً یغیر حساب
قصر البیان عن المدیح لبابه طوبى لحجاب و حسن مآب

اما ششمین در نیز در ناحیه شمال حرم واقع است و همان اشعارى بر آن نقش بسته که بر پنجمین در هست، با این تفاوت که در میانه لنگه دوم این کتیبه نیز دیده مى شود: «البانى محمد جعفر خلف المرحوم الحاج عبدالحمید التاجر الاصفهانی ۱۳۴۱ ه.ق کتبه على بن الحسین الموسوى البهبهانى.»
ایوان طلا

ایوان طلا ایوانى است وسیع که در جلوى گنبد خانه حرم و مشرف بر صحن شریف است و ۳۲۰ متر
مربع مساحت دارد. از آجرهاى مسى رنگ و طلاکارى شده در نماى آن استفاده شده است. بر پیشانى
ایوان قطعه اى مستطیل شکل دیده مى شود که چند بیت به زبان ترکى و با خطى زیبا بر آن نوشته است.
یکى از بیتها این است:

یازدى خلوصى برله تاریخ کلک فیض ایتدى بوبارگاهى سلطان حمید تجدید
این بیت گویاى آن است که ایوان در دوره حکومت سلطان عبدالحمید عثمانى تجدید بنا شده است.

بر ایوان طلا و درهایى که از آن یا از مجاورت آن گشوده مى شود، شش کفشدارى وجود دارد که سه تاى آنها در چپ ایوان قرار گرفته است: اوّلین کفشدارى از آن ورثه سیدسلیمان سیدجعفر سید مصطفى آل طعمه و در اجاره شیخ حسین معله نجفى است. دومین کفشدارى از آن ورثه برخى از افراد آل لطیف آل قندیل و آل صخنى و فعلا در دست عبدالحسین، جعفر و حاج صادق فرزندان محمد على بن مرزه بن محمد کشوان است و سومین کفشدارى نیز از آن شیخ عبود کاظم کشوان و شیخ على کشوان است. سه کفشدارى دیگر هم که

در سمت شرق ایوان قرار گرفته، همه از آن ورثه سید امین سید مصطفى آل طعمه است. سید محمد حسن آل ضیاءالدین تولیت حرم نیز دو کفشدارى براى خود ایجاد کرده است؛ یکى در شرق، دیگرى در غرب ایوان.از این ایوان دو در گشوده مى شود که یکى در وسط آن قرار گرفته است و به رواق راه دارد. در اول؛ این در از جنس نقره است و در وسط این در کتیبه اى با عبارت قال النبى:‌ «انا مدینه العلم و علىّ بابها» نوشته شده است.

در دوم; این در نیز از نقره است که به حرم گشوده مى شود و دو لنگه دارد. در میان لنگه دوم دایره اى است و در آن چنین نوشته است: انا مدینه العلم و علىّ بابها العبد الجانى ابن شمس الدین محمد الاصفهانى محمد على الحسینى الطباطبایى غفرذنوبه ۱۲۵۹ ه.ق.
در سمت غرب این ایوان، درى کوچک مشرف به کشیکخانه وجود دارد و بر لوحه هایى مسین که بر این در نصب شده، بیت زیر نوشته است:
بذلت یا عباس نفساً نفیسه لنصر حسین عز بالجد من مثل
به سال ۱۳۵۵ ه.ق. (۱۹۳۶ م.) سید محمد حسن آل ضیاء الدین تولیت حرم عباس(علیه السلام) درى دیگر از جنس نقره براى حرم حضرت ساخت.
صحن و درهاى آن

درگذشته، هنگا مى که از باب قبله مى گذشتید، به صحنى کوچک و مربع شکل وارد مى شدید که در شرق آن یک حجره و یک سقاخانه قرار داشت و بر دیوارهاى آن اشعارى به زبان فارسى و حدیثى نبوى و در پایان این نوشته، تاریخ ۱۳۰۴ ه.ق. به چشم مى خورد. سپس هنگا مى که مى خواستید به صحن بزرگ بروید، از سالنى مربع شکل مى گذشتید که در غرب آن مقبره مرحوم حاج محمدصادق یکى از متولّیان نوسازى حرم و در شرق آن نیز مقبره راجه محمد جعفر هندى قرار مى گرفت. هنگام احداث خیابانى که صحن شریف را در بر مى گیرد، نصف صحن قبله از قسمت غیر مسقف تا اوّل سالن پیشگفته از میان رفت و باقىمانده این صحن نیز بعدها در گنجینه حرم ادغام شد. این محل زمانى مسجد و رواق بود و بعدها در سال ۱۳۸۳ ه.ق. (۱۹۶۳ م.) کتابخانه ابوالفضل العباس نام گرفت.

به هر روى، مساحت صحن جامع حرم حضرت ابوالفضل(علیه السلام) ۹۳۰۰ متر مربع و مساحت بناى حرم; اعم از رواقها و گنبد خانه و ایوان ۴۳۷۰ متر مربع است.
ایوانهاى صحن بزرگ: صحن بزرگ داراى چهار ایوان وسیع است. سقف ایوانها داراى مقرنس کارى و طاق و قوسهاى هندسى زیباست و در هر کدام نیز حجره اى وجود دارد که براى مباحثه یا تدریس علوم دینى از آن استفاده مى شده است.
این ایوانها عبارتند از:

۱ ـ ایوان بالاسر; این ایوان در غرب صحن قرار دارد و بر بالاى آن این کتیبه به چشم مى خورد: قال الله تعالى: « بسم الله الرحمن الرحیم، اذا جاء نصرالله والفتح و رأیت النّاس یدخلون فى دین الله افواجاً فسبّح بحمد ربّک واستغفره انّه کان توّابا» سنه ۱۳۰۴ ه.ق. در وسط این ایوان هم کتیبه اى است که اشعارى به زبان فارسى بر آن نوشته است.
گفتنى است در این ایوان درویشها در دهه محرم مجلس عزادارى برپا مى داشتند و ایوان را سیاهپوش مى کردند و از دیوارهاى آن شمشیرها و کشکولهاى گوناگونى مى آویختند. این گروه را درویشهاى حرم حضرت عباس(علیه السلام) مى نامیدند، در برابر درویشهاى دیگرى که در حرم امام حسین(علیه السلام) بودند.

۲ ـ ایوان شرقى; این ایوان در ضلع شرقى صحن قرار دارد و باب الرضا (باب العلقمى ) در زیر همین ایوان است. در بالاى ایوان کتیبه اى است که سوره حمد و تاریخ ۱۳۰۴ ه.ق. در آن به چشم مى خورد و پایینتر از آن هم کتیبه اى دیگر است که سوره قدر و تاریخ سال ۱۳۰۴ ه.ق. بر آن نوشته است. این کتیبه در ماه رمضان ۱۳۰۴ ه.ق. نوشته شده و یکى از کاشیکاران به نام حاج محمد نادر توکلى در همان سال این ایوان را تجدید بنا کرده است.
۳ ـ ایوان شمالى; در قسمت بالاى این ایوان کتیبه اى است که تاریخ ۱۳۰۴ ه.ق بر آن نقش بسته است.

۴ ـ ایوان قبله; این ایوان در مدخل باب القبله است و بر آن کتیبه اى به تاریخ ۱۳۰۴ه.ق. و اثر محمد حسین یزدى به چشم مى خورد بر بالاى این ایوان نیز ساعت زنگدار بزرگى نصب شده است.
درهاى قدیمى صحن
در قدیم، صحن حرم حضرت عباس(علیه السلام) داراى شش در بوده و هر یکى از این درها بر حسب جایى که در آن قرار گرفته، نام مشخصى داشته و هرکدام به یکى از محله هاىقدیمى شهر باز مى شده است. جنس این درها از چوب مرغوب بوده است.
به هر روى، این درها عبارتند از:

۱ ـ باب القبله; از آن روى که در سمت قبله است بدین نام خوانده اند. در قسمت جلوى آن فراخنایى به وسعت ۱۶ متر وجود دارد که آن را صحن صغیر (صحن کوچک) نامیده اند. بر فراز ایوان این در دو گلدسته کوچک است. طول این در به ۵/۴ متر و عرض آن به ۳ متر مى رسد. این در به روزگار اشغال عراق از سوى انگلستان درسال ۱۳۳۷ه.ق. و به دست محمدخان بهادر، معاون حکمران انگلیسى عراق، کاپیتان برى، گشوده شده است.بر این در دو کتیبه است که على بن حسین موسوى بهبهانى آنها را به سال۱۳۴۰ه.ق. نوشته است. در پیشانى درگاه نیز صفحه اى مسین، لوزى شکل و تذهیب شده وجود دارد که بر آن نوشته است: {سَلامٌ عَلَیکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ}