فایل ورد کامل مقاله اوقات فراغت و تربیت؛ تحلیل علمی نقش فعالیت‌های آزاد در رشد شخصیتی و آموزشی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله اوقات فراغت و تربیت؛ تحلیل علمی نقش فعالیت‌های آزاد در رشد شخصیتی و آموزشی دارای ۹۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله اوقات فراغت و تربیت؛ تحلیل علمی نقش فعالیت‌های آزاد در رشد شخصیتی و آموزشی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله اوقات فراغت و تربیت؛ تحلیل علمی نقش فعالیت‌های آزاد در رشد شخصیتی و آموزشی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله اوقات فراغت و تربیت؛ تحلیل علمی نقش فعالیت‌های آزاد در رشد شخصیتی و آموزشی :

    ۱-۱-مقدمه
    تحقیق و پژوهش و اثرات مثبت و اثر گذار آن در حل مسایل اجتماعی, فرهنگی, سیاسی, اقتصادی و صنعتی و لزوم بهده وری از این فرآیند فرهنگی اجتماعی, بحثی جدی و بسیار مهمی است که تمام کشور ها سر لوحه و تیتراژ برنامه های  خود را به آن اختصاص داده اند.و دلای پیشرفت این قبیل کشور ها, بلا شک بر می گردد به نگرشی که به این موضوع مهم وحیاتی دارند. قبل از هر گونه عمل برای پیشرفت ابتدا باید عقب ماندگی ها و راه های پیشرفت را به دست آورد. بهترین راه برای جمع آوری چنین اطلاعاتی تحقیق و پژوهش است.

     پر واضح است که کشور ما نیز از این قاعده و فرمول بین المللی مستثنی نیست و لازم است که مدیران فرهنگی, اساتید و فرهیختگان جامعه تحقیق و پژوهش, در راه پبشبرد اهداف وتحقق هر چه سریع تر برنامه ها, این تاثیر تحقیق و پژوهش را به دانش آموزان ودانشجویان گوشزد کند ودر برنامه هایی منظم ومدون لزوم بهره برداری از این فرآیند فرهنگی را به رشته ی تحریر و تدوین درآورند چرا که به نظر این بنده ی حقیر ابتدای هر کاری اگر با مطالعه و تحقیق و پژوهش حول هدف مورد نظر شروع شود,بلا شک بهترین نتایج و بهره  برداری ها را می توان از آن برد

    بحث مدیریت, نظام آموزشی, نحوه آموزش و زمان هایی که باید مورد توجه جدی قرار گیرد  می تواند ماخذی باشد برای پیشگیری رفتار های منفی اجتماعی از قبیل : انحرافات اخلاقی- اجتماعی و غیره .
    اصولا اجتماعی که ما انسان ها در آن زندگی می کنیم, علاوه بر دارا بودن طبقات اجتماعی بسیار غنی و بسیار فقیر, متاسفانه, دارای نا هماهنگی در نگرش و سطح سواد و بینش افراد نیز می باشد, که بحث مورد نظر ما را نمی تواند پوشش منطقی بدهد.
    قشر تحصیل کرده در رده های بالای علمی پی برده اند که ابتدای هر دانش و فرآیند تولید علم با تحقیق و تفحص آغاز می شود. همچنین دریافته اند که در این تحقیقات است که حول یک محور منظم, پایه و بنیان یک پدیده ی حال یا غیر علمی را محکم می کنند

.
   بنا بر این با این نگرش و واقعیت های موجود, تنها قشری که می تواند در این میدان پا بگذارد و علمدار معرکه شوند, همین قشر فرهنگی و فرهیخته ی کشورمان است. معلمان به عنوان جمعی از این گروه که رهبری فرهنگی چند میلیون دانش آموز را بر عهده دارند, می توانند نقش موثری در ترویج فرهنگ تحقیق و پژوهش داشته باشند.
   بنا بر این باید از جامعه ی فرهنگی و نظام آموزش و پرورش این انتظار داشت که این عزیزان را در این راه یاری نمایند و فرمولدرست یاد گرفتن و اندیشیدن و تحقیق کردن را به دانش آموزان از همان سطوح پایین بیاموزند تا در مدارج بالای علمی اثر گذار باشد و دانش آموزان امروز مجری طرح تحقیقی و تفحصی در زمینه های مورد علاقه ی خود شوند.
 
   پیدایش اوقات فراغت          
    انسان از همان دوران اولیه حضورش در کره زمین برای تأمین معاش خود به ستیز با طبیعت برخاست ونوعی «اشتغال» در زندگی روزمره‌اش ظاهر شد، اما طبیعت این اشتغال و میزان پرداختن به آن به گونه‌ای بوده است که می‌توان گفت نه تنها موجب خستگی نمی‌شده که بعضاً خود نوعی تفریح بوده است.
    کار و اشتغال در زندگی انسان اجتماعی حتی در عصر کشاورزی هم از نوع آنچه در عصر صنعت ظاهر شد نبوده است. در این دوران نیز به لحاظ ویژگیهای کار و اشتغال هنوز نمی‌توان از فراغت به مفهومی که امروزه از آن مقصود است، سخن گفت؛ زیرا:

 ـ کشاورز خود کارفرما و صاحب کار بود و لذا با میل و رغبت به کار می‌پرداخت.
 ـ با اختیار خود، کار را شروع می‌کرد و با اختیار خود از آن دست می‌کشید.
 ـ کار به فصول معینی از سال محدود بود و کشاورز به استقبال فصل کار می‌رفت.
 ـ کار روزانه به ساعاتی معین از روز محدود نبود و معمولاً از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب ادامه داشت.
 با ورود به دوران صنعت و دگردیسی نظام اجتماعی انسان، کار و اشتغالات روزمره صورت سازمان یافته‌ای به خود گرفت و هویتی تازه یافت؛ چنان که :
 ـ کار به ساعاتی معین از شبانه روز محدود شد.
 ـ در تمام طول سال جریان یافت

.
 ـ در ازای انجام کار «دستمزد» پرداخت شد و کارکن از «محصول کار» جدا افتاد.
    حاکمیت این نظام کار بر زندگی انسان جامعه صنعتی، برای صاحبان اندیشه این نگرانی را ایجاد کرد که همزیستی انسان و ماشین در نهایت به «بی‌روح شدن» و «ابزاری شدن» وی بینجامد. پس برای رهایی انسان جامعه صنعتی از وام «از خودبیگانگی» به طرح موضوع «فراغت» در مقابل «کار» پرداختند؛ بدین معنی که افراد از ساعات غیرکاری افراد به عنوان فرصتی برای بازیافتن شخصیت خود و تجلی یافتن هویت معنوی خویش استفاده کنند.

    جامعه شناسی فراغت، با چنین زمینه‌ای پا به عرصه ظهور گذاشت و «چگونگی گذران اوقات فراغت» موضوعی با اهمیت در حوزه علوم اجتماعی شناخته شد. با این که مناسبات و شرایط کاری نظام صنعتی به دلایل و انگیزه‌های مختلف تعدیل شد و از نگرانیهای اولیه نسبت به آینده انسان عصر صنعت تا حدودی کاسته گردید، موضوع اوقات فراغت و کیفیت گذران آن همچنان اهمیت خود را حفظ کرد و در مطالعات جامعه شناسی مورد توجه واقع شد- ضمن این که گستره آن از محدوده کارکنان کارخانه‌های صنعتی تجاوز کرد و دیگر اقشار جامعه را در بر گرفت.

   پس اصولا انسان ها از زمانی که پا به عرصه کار و تلاش و تحصیل می گذارند در کنار فعالیت های روزانه خویش اوقاتی را که اوقات فراغت نامیده می شوند, دارا می شوند. چنانچه در بارور نمودن این اوقات برنامه هایی مناسب معرفی گردد, بسیاری از نا هنجاری های اجتماعی از بین می رود. زیرا تجربه نشان داده است , زمان هایی که بلا تکلیفی بر افراد تحمیل می شود, مقدمه ی بسیاری از بزهکاری ها و کار های نا شایست اخلاقی و اجتماعی فراهم می آید.چنانچه که آمار ها نشان می دهند میزان بزهکاری در تابستان که اکثریت جامعه ی دانش آموز در فراغت سه ماهه از مدرسه به سر می برند, افزایش میابد.
   در طول تاریخ، موفقیت اکثر  افرادی که کشف و اختراع کرده‌اند، در اوقات فراغت حاصل شده است و در مقابل بسیاری از مفاسد و آسیب‌های اجتماعی از قبیل اعتیاد، منکرات اخلاقی و; نیز در همین ایام شکل می‌گیرد .   
    پس پر بار بودن اوقات فراغت تاثیر مستقیمی در وضعیت و پیشرفت جامعه دارد. واین میسر نمی گردد مگراین که,  از همان دوران کودکی و نوجوانی در برنامه ای منظم به دانش پژوهان و حتی کل جامعه, توسط رسانه های گروهی مانند رادیو و تلویزیون, چگونگی استفاده ی بهینه از اوقات فراغت آموخته و ترویج  گردد .

   ۲-۱-بیان مسئله
   اوقات فراغت به عنوان یک پدیده ی فرهنگی, اجتماعی در ابعاد اقتصادی, سیاسی و ; نیز موثر است. بهنحوی که در تبصره ی ۶۰ برنامه ی دوم توسعه آمده است :   
   تبصره ۶۰ – به منظور پربار ;ردن اوقات فراغت دانش آموزان و بالندگی نسل جوان کشور، دولت موظف است امکانات ذیل را فراهم نماید:

   الف – ایجاد تسهیلات لازم از قبیل بخشودگی مالیاتی به مدت ۵ سال ( برای نقاط محروم ۸ سال)، پرداخت بخشی از سود تسهیلات بانکی و نظایر آن برای بخشهای خصوصی و تعاونی در زمینه تامین و توسعه انجمنها، کانونها و مراکز علمی، آموزشی، دینی، فرهنگی، هنری، تلویزیونی، سینمائی و تجربی (کارگاهی) و ورزشی برای جوانان و دانش آموزان.

   ب – گسترش و بهبود پوشش شبکه های صدا و سیما، توسعه وسایل ارتباط جمعی اعم از مکتوب و سمعی و بصری، خرید حق امتیاز پخش برنامه های مناسب خارجی و افزایش کمی و بهبود کیفی برنامه های رادیو تلویزیونی به گونه ای که جذب جوانان به فرهنگ  بیگانه را به حداقل برساند.

   ج – ایجاد تسهیلات لازم برای گشتهای علمی، دینی، فرهنگی، ورزشی و تفریحی برای جوانان و دانش آموزان و توسعه فضاهای اردوئی مناسب و کانونهای فرهنگی و تربیتی
   د – ارائه الگوهای مناسب و الگوسازی در زمینه های مختلف علمی، دینی، فرهنگی و ورزشی برای نوجوانان و جوانان در جهت جذب آنان به فرهنگ خودی.
   ه – ایجاد تسهیلات لازم برای اشتغال جوانان.
   و – ارائه تسهیلات بانکی و وام مناسب و قرض الحسنه جهت فراهم نمودن زمینه ازدواج جوانان.
   ز – ارائه تسهیلات لازم برای دوره سربازی جوانان متاهل و پربارکردن دوره سربازی.
   ح – اولویت دادن به جوانان متاهل در امر استخدام و کاریابی.
   ط – ارائه خدمات مشاوره در زمینه های گونانون فردی و اجتماعی جوانان و دانش آموزان.
  ک – تمرکز و سازماندهی به نظام اطلاعات و آمار و تحقیقات مربوط به جوانان.
  ل – توسعه و تجهیز کانونهای فرهنگی، هنری مساجد

.
    اوقات فراغت به جهت داشتن ویژگی های خاص, از یک سو مورد توجه و عنایت دست اندر کاران تعلیم و تربیت و مسئولان امور فرهنگی و ; و از طرف دیگر روانشناسان و جامعه شناسان قرار گرفته است, که بیشتر از سایر اقشار جامعه جوانان و نو جوانان مورد توجه خاص قرار گرفته اند
       بابد به این نکته توجه داشت که دانش آموزان سه ماهه ی تابستان به دلیل تعطیلی مدارس از اوقات فراغت بیشتری برخوردار هستند

آمار وارقام حکایت از این موضوع دارد که همزمان با آغاز فصل تابستان تعداد نهادها و سازمانهایی که خود را متولی گذران اوقات فراغت بچه ها می دانند ، بسیار زیاد است . سازمان ملی جوانان ، سازمان دانش آموزی ، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری ، کمیته امداد، نیروی مقاومت بسیج، جمعیت هلال احمر، اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان  و ;. از جمله سازمانها و نهادهایی به شمار می روند که در این امر پیشقدم شده  و بخشی از جمعیت چند میلیونی دانش آموزان را جذب برنامه ها و فعالیتهای تابستانی خود می کنند.
     اما سازمانهایی که در آغاز فصل تابستان به ارایه آمار و ارقام می پرداختند می روی ، هیچ یک حاضر نمی شود خود را پاسخگوی ارایه عملکرد شان بدانند و همواره سعی دارند به نوعی شانه از زیر بار مسوولیت خالی کنند. برای همین منظور به ضعف های سایر دستگاهها می پردازد تا بتواند خود را توجیه کنند. به قول معروف برای کار خود از دیگران مایه می گذارند !
     حتی با وجود این طبق آمار سازمان ملی جوانان:
     -علی‌رغم گستردگی جمعیت جوان کشور و تنوع تقاضاها، امکانات اوقات فراغت، تنها پاسخگوی ۲۰ درصد تقاضای جوانان است.       
     –     ۶۳ درصد جوانان از برنامه هاى اوقات فراغت دستگاهها هیچ اطلاعى ندارند      
      –       ۷۱ درصد جوانان معتقدند که اوقات فراغت آنها به بطالت می‌گذرد،
–    ۸۰ درصد برنامه‌های دولت در امر اوقات فراغت جوانان را مطلوب نمی‌دانند
–    ۸۹ درصد از بی‌عدالتی در توزیع عادلانه امکانات عمومی برای گذران اوقات فراغت شکوه می‌کنند.

–    ۲۰ درصد جوانان اوقات فراغت خود را به تنهایی ، ۳۰ درصد با دوستان و ۵۰ درصد با خانواده سپری می‌کنند
     –    بیش از ۷۵% جوانان فیلم سینمایی و موسیقی پاپ را به سایر برنامه های اوقات فراغت ترجیح می دهند.
    و در نهایت, یکی از نیازهای نوجوانان استفاده کردن صحیح از اوقات فراغت است بنابر این باید اوقات فراغت نوجوانان را مد نظر قرار داده و به گونه ای که جوابگوی نیازهای آنان باشد با توجه به موضوع تحقیق در مورد گذراندن اوقات فراغت توسط دانش آموزان مسئله مورد تحقیق را می توان اینچنین بیان کرد آیا گذراندن اوقات فراغت توسط دختران و پسران  نوجوان که محصل نیز می باشد با نیازها و خواسته های آنان مطابقت دارد و این دانش آموزان اوقات فراغت خود را چگونه سپری میکنند.
 

۳-۱-اهمیت و ضرورت تحقیق:

    روانشناسان ، اوقات فراغت را به عنوان یک تربیت غیر رسمی می دانند . بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده گاهی تربیت غیر رسمی تأثیر بیشتری از آموزش و تربیت رسمی به جای می گذارد . زیرا در مواقعی که افراد وقت آزاد دارند ، می توانند با تفریح مطالبی را یاد بگیرند و در نتیجه از نظر آموزشی و تربیتی اثرات بیشتری دارد .  
   از طرف دیگر تحقیقات نشان داده اند که افراد اوقات فراغت به زمینه های آموزشی برنامه های اوقات فراغت توجه بیشتری دارند و این امر موجب افزایش خود شکوفایی در آنها می شود .

    بنابراین در چارچوب تربیت غیر رسمی ، می توان مسائل عدیده آموزشی و تربیتی را به طور غیر مستقیم آموزش داد و موارد بسیاری را به نوجوانان و جوانان یاد داد .
    در اوقات فراغت می توان با کشف استعدادهای افراد ، آموزشهای لازم را به افراد ارائه داد و به طور غیر مستقیم در آنها ، مهارتهای زندگی را ایجاد نمود.
    بنابراین برنامه ریزی برای اوقات فراغت و استفاده صحیح از آن در افراد اهمیت بسزایی دارد. شرط صحیح استفاده از اوقات فراغت ، آموزش می باشد . با برنامه ریزی صحصح و مناسب می توان نوجوانان را از بسیاری از انحرافات بر حذر داشت

.
    به طور مثال یکی از عوامل اساسی اعتیاد نوجوانان ، عدم برنام ریزی صحیح برای اوقات فراغت آنان می باشد .
     برنامه ریزی برای اوقات فراغت نشانه توجه جامعه به نوجوانان می باشد .
    جامعه باید با برقراری تعامل با نوجوانان و ایجاد انگیزه در آنها بتواند نوجوانان را به طور سالم تربیت کند .
     برنامه ریزی در زمینه های فرهنگی ، اجتماعی ، اخلاقی و دینی در اوقات فراغت جوانان نقش مهمی در تربیت سالم افراد ایفا می کند .
 
   آثار بی‌توجهی‌ به‌ فرصتهای فراغتی  
 
بی‌توجهی‌ به‌ نیازهای‌ اوقات‌ فراغت‌ جوانان‌ آثار سوء و زیانباری‌بر پیکره‌ جامعه‌ بر جای‌ می‌گذارد که‌ مهمترین‌ آنها عبارت‌اند از:
     + رشد انحرافات‌ و بزهکاری‌ در بین‌ جوانان‌
   پژوهشهای‌ انجام‌ شده‌ در ایران‌ حاکی‌ از آن‌ است‌ که‌ بیشترانحرافات‌ و بزهکاری‌های‌ جوانان‌، نتیجه‌ فقدان‌

 
برنامه‌ریزی‌ صحیح‌در گذران‌ اوقات‌ فراغت‌ آنان‌ می‌باشد; چنان‌ که‌ در تابستان‌ به‌ دلیل‌افزایش‌ وقت‌ آزاد و فرصتهای‌ فراغتی‌ جوانان‌، بیشترین‌ بزهکاری‌ها واختلالات‌ رفتاری‌ به‌ وقوع‌ می‌پیوندد. در حقیقت‌، فقدان‌ آگاهی‌ والدین‌، و نبود امکانات‌ تفریحی‌ وفراغتی‌ مناسب‌ باعث‌ می‌شود که‌ بسیاری‌ از جوانان‌ نیازهای‌ خود را ازطریق‌ مجاری‌ خلاف‌ و غیر مجاز تأمین‌ و برآورده‌ نمایند که‌ رواج‌تفریحات‌ ناسالم‌ و انحرافی‌، خود مدخل‌ جوانان‌ برای‌ ورود به‌ عرصه‌بزهکاری‌ها و انحرافات‌ اجتماعی‌ است‌.
 
    + توقف‌ رشد و بالندگی‌ در جوانان‌
    حرکت‌، جنبش‌، تفریح‌ و در یک‌ جمله‌ گذران‌ صحیح‌ اوقات‌فراغت‌ از ویژگیهای‌ حیات‌ سالم‌ یک‌ جوان‌ است‌ که‌ به‌ صورت‌ غریزی‌در سرشت‌ او نهاده‌ شده‌ است‌ و خود عامل‌ و انگیزه‌ای‌ برای‌ رشد وتعالی‌ و سلامت‌ و نشاط در وی‌ می‌باشد. از این‌ رو، منع‌ جوانان‌ ازفعالیتهای‌ با نشاط، تحرک‌ و تفریح‌، نه‌ تنها موجب‌ توقف‌ رشد بلکه‌سبب‌ افسردگی‌ و بروز رفتارهای‌ ناهنجار و نیز از دست‌ رفتن‌ شور ونشاط و بالندگی‌ در زندگی‌ آنان‌ می‌گردد

.
 در قرن‌ حاضر، جوانان‌ بیش‌ از همیشه‌ به‌ خوب‌ زیستن‌ و داشتن‌سلامت‌ جسمی‌ و روحی‌ نیازمندند. بدیهی‌ است‌ که‌ بی‌توجهی‌ به‌دلپذیرترین‌ فرصتهای‌ زندگی‌ جوانان‌، دور کردن‌ آنان‌ از دوره‌ جوانی‌خود و محروم‌ ساختن‌شان‌ از بدیهی‌ترین‌ حقوق‌ اولیه‌شان‌ جزسرخوردگی‌ و ناامیدی‌ برای‌ آنان‌ در پی‌ نخواهد داشت‌.

    + عدم‌ احساس‌ تعلق‌ به‌ نظام‌ و از دست‌ دادن‌ هویت‌ اجتماعی‌
    بدیهی‌ است‌ که‌ تقویت‌ هویت‌ اجتماعی‌ جوانان‌ موجب‌ تضعیف‌رفتارهای‌ ضد اجتماعی‌ می‌شود ـ زیرا جوانان‌ برخوردار از هویت‌اجتماعی‌، بیشتر خود را ملزم‌ به‌ رعایت‌ مقررات‌ اجتماعی‌ می‌دانند ـ ومهمترین‌ عامل‌ جهت‌ تقویت‌ هویت‌ اجتماعی‌ ایجاد رابطه‌ معقول‌، پیداکردن‌ ارزشهای‌ ملی‌ و اجتماعی‌ مشترک‌ و در نهایت‌ ایجاد احساس‌تعلق‌ خاطر به‌ جامعه‌ و خانواده‌ می‌باشد که‌ البته‌ این‌ احساس‌ جز باوجود خانواده‌ سالم‌، مذهب‌ جامع‌نگر و نظام‌ دلسوز برای‌ جوانان‌فراهم‌ نخواهد شد. در واقع‌، جوانان‌ در پرتو توجه‌ به‌ نیازهای‌اجتماعی‌شان‌ و برقراری‌ ارتباط تنگاتنگ‌ با حاکمیت‌ جامعه‌ و حضورفعال‌ در عرصه‌ها و صحنه‌های‌ سازنده‌ اجتماع‌ و در یک‌ جمله‌ درک‌متقابل‌، رضایت‌ و تعلق‌ خاطر به‌ جامعه‌ پیدا می‌کنند، واجد هویت‌ اجتماعی‌ و شخصیت‌ حقوقی‌ می‌شوند و خود را در خدمت‌ نظام‌ ومتعلق به‌ آن‌ می‌دانند. اما بی‌توجهی‌ و نادیده‌ انگاشتن‌ حقوق‌ جوانان‌ سبب‌ می‌شود که‌ آنان‌ حق‌ و حقوق‌ خود را از راههای‌ غیرمجاز وغیرقانونی‌ به‌ دست‌ آورند; به‌ گونه‌ای‌ که‌ گرایش‌ به‌ رفتارهای‌ ضداجتماعی‌، عدم‌ جامعه‌پذیری‌ و بروز رفتارهای‌ خلاف‌ اخلاق‌ و شؤون‌اجتماعی‌ و در یک‌ جمله‌ تهی‌ شدن‌ از هویت‌ اجتماعی‌ از مصادیق‌ بارزآن‌ به‌ شمار می‌آید

    همچنین‌ نباید از نظر دورداشت‌ که‌ تمایل‌ به‌ رفتارهای‌ضداجتماعی‌ به‌ نوبه‌ خود، نوعی‌ آمادگی‌ ذهنی‌ و روانی‌ در عدم‌ پیروی‌از قواعد و مقررات‌ اجتماعی‌ و ابراز احساس‌ دشمنی‌ نسبت‌ به‌ محیط پیرامون‌ ایجاد خواهد کرد که‌ تا حد زیادی‌ به‌ وضعیت‌ فرهنگی‌، بافت‌خانواده‌ جوانان‌، القائات‌ گروه‌ دوستان‌ و عملکرد مسؤولین‌ نظام‌وابسته‌ است‌; چنان‌ که‌ چنین‌ وضعیتی‌ در سطح‌ جامعه‌ شیوع‌ پیدا کند، چه‌ بساجوانان‌ زیادی‌ که‌ با وجود عدم‌ شناخت‌ یکدیگر، متفقاً اهرمهای‌قدرت‌ اجتماعی‌ را مقصر می‌دانند و در صدد درگیری‌ با آنان‌ هستند، به‌محض‌ بروز تغییراتی‌ در شرایط جامعه‌ و ایجاد زمینه‌ برهم‌ زدن‌ نظم‌اجتماعی‌، در پی‌ سوءاستفاده‌ از اوضاع‌ موجود برآیند.

    اوقات فراغت، مکمل نظام تعلیم و تربیت  

   گذری اجمالی به کارکردها و ویژگیهای اوقات فراغت به وضوح نشان می‌دهد که موضوع یاد شده، مناسب‌ترین مکمل برای نظام تعلیم و تربیت است؛ زیرا غیرموظف و آزاد بودن انتخاب در زمان پرداختن به فعالیتها موجب ایجاد شوق و رغبت می‌شود، تنوع برنامه‌ها سبب سهولت انتخاب متناسب باعلایق و استعدادهای شخص می‌گردد وعلاقمندی جوانان به این عرصه، پویایی آنها را بدنبال دارد – چنانچه براساس نتایج تحقیقات انجام شده از سوی سازمان ملی جوانان، اغلب الگوهای رفتاری جوانان را  چهره‌های مورد علاقه آنان  در میان موضوعات فراغتی تشکیل می‌دهند. از اینرو، می‌توان گفت که اوقات فراغت، زمینه‌ساز رشد شخصیت و شکل‌گیری هویت جوان است و او را قادر خواهد ساخت که به عنوان عنصری فعال، خلاق و پویا در جریان هویت‌یابی خویش به ایفای نقش بپردازد. پس، بهره‌برداری صحیح و سازماندهی شده از این زمان می‌تواند در نقش عنصری مکمل، خلأ نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور در شکل‌دهی به هویت جوانان را برطرف نماید.

   کارکرد مثبت اوقات فراغت در یک فرض کلی، آماده‌سازی نیروی افراد برای باز‌آفرینی و فعالیت بهتر است. محققان در زمینه چگونگی گذراندن اوقات فراغت گفته‌اند تماشای تلویزیون برای کشتن ثانیه‌ها و یا مشغول شدن با اتومبیل شخصی چاره‌کار نیست. واقعیت این است که انسان موجودی نیست که بتواند در هر ساعت از شبانه‌روز و در هر موقعیت مکانی و زمانی به فعالیت بپردازد. با توجه به مراتب فوق  جامعه شناسان، روانشناسان و اندیشمندان تعلیم و تربیت توجه خاصی به کیفیت گذراندن فراغت داشته و برنامه‌ریزی فراغتی ایده‌آل را مانعی در برابر انحرافات و آسیب‌های اجتماعی جوانان و نوجوانان می‌دانند و معتقدند که افزایش سرمایه‌گذاری برای گذراندن صحیح اوقات فراغت، سبب می‌شود تا هزینه‌های مادی و معنوی مقابله با آسیب‌ها و مفاسد اجتماعی، به شدت کاهش یابد و در رفع نگرانی خانواده‌ها و آرامش خانواده‌ وجامعه، تاثیر بسزایی خواهد گذاشت. لذا مشخص نبودن نیازمندی‌های جوانان و عدم شناخت علائق و تمایلات آنان، برنامه‌ریزی صحیح را دشوار می‌نماید.

پس با توجه به تاثیر اوقات فراغت در رشد شخصیت و شکل‌گیری هویت جوان باید در تحقیق هایی چون این اطلاعات لازم برای بهره وری هر چه بیشتر از اوقات فراغت و پیشگیری از بروز  آسیب های حاصل از بی توجهی به فرصت های فراغتی به دست آید.
    

۴-۱-اهداف تحقیق
بارز ترین ویژگی اوقات فراغت وجود نیروی انگیزه و داشتن حق انتخاب آزاد است, به لحاظ وجود همین میل و انگیزه شخصی و انتخاب آزادانه, بهره وری از اوقات فراغت, هر هدفی را که در بر داشته باشد, قطعا خوشاین و مطلوب است, اعم از اینکه گذرهن اوقات فراغت برای استراحت رفع خستگی, تفریح و سرگرمی بوده یا به منظور توسعه رشد . تحول فرآیندهای روانی و شکوفایی خلاقیت های ذهنی باشد.
–    از آنجا که در فرآیند بر نامه ریزی برای هر فعالیت, داشتن آگاهی لازم و کافی( کمی و کیفی) از عناصر تشکیل دهنده ی آن, در راه حل ها و پیشنهادات و میزان موفقیت برنامه های تنظیم شده ی نقش مهم و موثری را ایفا می نماید, و با توجه به نکات مهمی که در اهمیت و ضرورت تحقیق بیان شده محقق در این پژوهش اهداف زیر را دنبال می نماید:

۱-    تعیین میزان اوقات فراغت دانش آموزان
     ۲-تعیین میزان استفاده دانش آموزان از اوقا فراغت برای افزایش دانش و مهارت تحصیلی خود
    ۳-تعیین میزان استفاده ی دانش آموزان از اوقات فراغت برای انجام فعالیت های تفریح و تامین سلامت جسمی_روانی خود
    ۴-تعیین میزان استفاده ی دانش آموزان از اوقات فراغت برای انجام   فعالیت های اقتصادی
    ۵-تعیین میزان ونحوه ی گذران اوقات فراغت دانش آموزان به تفکیک جنسیت
    ۶-تعیین میزان و نحوه ی گذران اوقات فراغت دانش آموزان به تفکیک مقطع تحصیلی
    ۷-تعیین عوامل موثر در میزان و نحوه گذران اوقات فراغت دانش آموزان

     ۵-۱-سوالات تحقیق
–    اکنون با توجه به مشکلات بیان شده و نتایج حاصل از تحیقات پیشین و با عنایت به نقش مهم و اساسی جوانان به ویژه دانش آموزان در توسعه و استقلال اقتصادی, سیاسی, فرهنگی و اجتماعی و ; جامعه و به منظور آگاهی از میزان و چگونگی گذران اوقات فراغت دانش آموزان می خواهیم بدانیم :

۱-    میزان اوقات فراغت دانش آموزان چقدر است؟
    ۲-چه مقدار از اوقات فراغت معلمین صرف افزایش مهارت های تحصیلی می شود؟
    ۳-چه مقدار از اوقات فراغت دانش آموزان صرف فعالیت های تفریحی و سلامت جسمانی می شود؟
    ۴- چه مقدار از اوقات فراغت دانش آموزان صرف فعالیت اقتصادی می شود؟
    ۵-آیامیزان و نحوه ی استفاده ی دانش آموزان مرد وزن یکسان است؟
   ۶-آیا میزان و نحوه ی گذران اوقات فراغت در مقاطع تحصیلی متفاوت یکسان است؟
  ۷-عوامل موثر در میزان و چگونگی گذران اوقات فراغت دانش آموزان چیست؟( از دیدگاه آزمودنی ها(

۶-۱-تعاریف عملیاتی

     الف) اوقات فراغت
    کلمه‌ «فراغ» یا فراغت» در زبان‌ محاوره‌ و ادبیات‌ عامه‌، دارای‌ چندمعنی‌ متفاوت‌ است‌; یک‌ معنی‌ آن‌، فارغ‌ بودن‌، فراغت‌ داشتن‌ و بیکاری‌است‌. معنی‌ دیگر آن‌ خلاف‌ شغل» است‌; یعنی‌ دست‌ کشیدن‌ از کار، به‌پایان‌ رساندن‌ امری‌، رها شدن‌ و رهیدن‌ از کاری‌ و خالی‌ شدن‌ ازکوششی‌ و معنی‌ آخر آن‌ در ترکیب‌ «فراغ‌ بال‌»، آسودگی‌ خاطر و آسایش‌است‌ که‌ در برابر رنج‌ و سختی‌ به‌ کار برده‌ می‌شود.

     از لحاظ لغوی‌، فراغت‌ و فراغ‌ (هر دو به‌ فتح‌ اول‌) دو مصدر عربی‌هستند که‌ در معنی‌ آسایش‌، آسودگی‌، آرامش‌، ضد گرفتاری‌، خالی‌شدن‌، تهی‌ شدن‌، فارغ‌ شدن‌ و راحت‌ شدن‌ بکار می‌روند. اما در فرهنگ‌عربی‌ از آنها علاوه‌ بر معانی‌ فوق‌، مفهوم‌ اضطراب‌ و خلأ و جای‌ خالی‌نیز برداشت‌ می‌گردد.
     در لغت‌نامه‌ «عمید»، فراغت‌ به‌ آسودگی‌، آسایش‌ و آسودگی‌ از کار وشغل‌ معنی‌ شده‌ است‌. در فرهنگ‌ فارسی‌ معین نیز در تعریف‌ لغوی‌اوقات‌ فراغت‌ آمده‌ است‌: «اگر چه‌ در لغت‌ عربی‌ فراغت‌ به‌ معنی‌اضطراب‌ است‌ و فراغ‌ به‌ معنای‌ آسایش‌، اما فصحای‌ فارسی‌ زبان‌فراغت‌ را به‌ معنی‌ آسودگی‌، استراحت‌، آرامش‌ و نیز مجال‌ و فرصت‌بکار می‌برند.»
     معادل‌ لاتین‌ اوقات‌ فراغت‌ هم‌ “Leisure” به‌ معنای‌رخصت‌آمده‌ودر سایر لغت‌ نامه‌ها نیز از مفهوم‌ آزادی‌ و رهایی‌ از اشتغالات‌ روزانه‌یادشده‌ است‌ ـ در لغت‌ نامه ‌ isttre  اوقات‌ فراغت‌ چنین‌معنی‌شده‌است‌:  فرصت‌و زمانی‌ که‌ پس‌ از انجام‌ رساندن‌ کاروشغل‌ روزانه‌باقی‌می‌ماند.

 مفهوم‌ اوقات‌ فراغت‌ در فرهنگ‌ ” لاروس“ نیز چنین‌ آمده‌ است‌: ” سرگرمیها، تفریحات‌ و فعالیتهایی‌ که‌ به‌ هنگام‌ آسودگی‌ از کار عادی‌ باشوق‌ و رغبت‌ به‌ آن‌ می‌پردازند.“  
اگر لغت اوقات فراغت را ریشه شناسی کنیم از ریشه لاتین licere به معنی “اجازه دادن” می آید لذا فراغت به معنی رخصت دادن معنی می دهد.  حتی در اندیشه یونانی نیز لغت leisure هم ذوج کار و یا نیروی کارگر  بوده است. ارسطو فراغت را پیشه ای جدی می دانسته است:  ” ما حرفه و کار و شغلی را در پیش می گیریم تا فراغتی داشته باشیم”. پس به نظر ارسطو فراغت وضع ایده الی است که هر شهروند به دنبال و در آرزویش است. لذا زندگی فراغتی لازمه زندگی است .
از زمان شروع زندگی انگلستان مدرن یعنی قرن ۱۴ قراغت به معنی ” فرصتی برای وقت آزاد  محسوب می شده است (Williams, 1976) .
    به واقع می توان گفت که فراغت واقعی یعنی زمانی که شما در آن زمان کار ( که در قبالش پول دریافت می کنید ) انجام نمی دهید. اما صرف اوقات فراغتـات فراغت از آن جهت مهم است که بر اساس آن می توان
موقعیت status اجتماعی هر کس را مشخص کرد به این ترتیب که توانایی درگیر شدن در فعالیتی که وقت آزاد شما
بحساب می آید موقعیت شما را در اجتماع نشان می دهد : برای افراد طبقه متوسط بالا اوقات فراغت زمان جدی
است.  این معنی  و مفهوم فراغت است که وبلن در کتاب  the theory of leisure class    در سال ۱۸۹۹ در پی تحلیل آن بود.  .
    ب) بهره وری
    استفاده ی صحیح از عمر, از طریق بهره برداری از  ( منابع انسانی, مادی, مالی ) و بکارگیری توانایی ها و استعداد ها, خلاقیت ها و رغبت های فرد, برای رسیدن به کمیت و کیفیت مطلوب ( مناسب ) در فعالیت ها و دست یابی به زندگی بهتر و متعالی تر است .
 

پیشینه نظری و تجربی

عقاید و نظرات مربوط به موضوع تحقیق
مروری بر تحقیقات مشابه
 

عقاید و نظرات مربوط به موضوع تحقیق (پیشینه نظری)
۱-    تعاریف ارائه شده از (اوقات فراغت)

در تعریف اوقات فراغت صاحبنظران علوم مختلف، نظرات مختلفی ارائه نموده اند و هر کدام از آنها بر اساس عواملی مانند :
•نوع فرهنگ و مبانی ارزشی ،اعتقادی
•مبانی و دیدگاههای خاص علوم مورد نظر
•گروه و جامعه یا قشر مورد توجه
به ارائه تعریف (اوقات فراغت) پرداخته و موارد خاصی را مورد توجه و تأکید قرار داده اند که پاره ای از آنها عبارتند از :
•ضرورت و اهمیت اوقات فراغت
•اهداف اوقات فراغت
•مقدار اوقات فراغت (کمیت)
•چگونگی گذران اوقات فراغت (کیفیت)
•آثار و نتایج (ویژگی های) اوقات فراغت
•مشکلات اوقات فراغت
 نمونه ای از تعاریف ارائه شده:
•واژه: منظور از فراغت، سرگرمی ها، تفریحات و فعالیت هایی است که به هنگام آسودگی از کار عادی با شوغ و رغبت، افراد به سوی آن رو می آورند

۲- مقایسه مفهوم اوقات فراغت با چند واژه دیگر
برداشتی که افراد جامعه از مفهوم یک واژه دارند نقش مهمی در چگونگی کاربرد و استفاده از آن در زندگی روزمره آنها خواهد داشت.از این رو ضروریست که مقایسه ای بین اوقات فراغت وچند واژه دیگر انجام دهیم.
فراغت و بی کاری:
•بیکاری: ایامی است که فرد شغل خود را به طور موقت یا دائم از دست می دهد.
•فراغت: هنگامی است که فرد شاغل زمانی از وقت خود را فارغ از کار بطور دلخواه می گذراند
فراغت و کار:
•کار: گذران وقت برای فعالیت خاص و با هدف خاص است.
•فراغت: وقت آزادی است که فرد (مجبور به انجام) فعالیت خاصی نیست.
فراغت و تفریح سالم:
•فراغت: مربوط به اوقاتی از زندگی انسان است که از کار کردن آزاد است یا در خواب نیست.
تفریحات سالم: مربوط به نحوه استفاده و برداشت از این فراغت است.
۳- نگاهی کوتاه به سیر تحول چگونگی گذران اوقات فراغت

درباره اینکه اصولا زمان فرات پدیده خاص جامعه صنعتی است یا آغاز آن را می توان با خلقت بشر وشروع زندگی اولیه انسان دانست همه صاحبنظران هم عقیده نیستند اما آنچه مسلم است مفهوم اوقات فراغت و چگونگی گذران آن در دوره های مختلف زندگی بشر متفاوت بوده و با تحولات اجتماعی ، بر کمیت وکیفیت واهمیت آن افزوده شده است. اکنون بصورت کوتاه به بررسی سیر تحول چگونگی گذران اوقات فراغت می پردازیم.
الف: انسانهای اولیه و زندگی قبیله ای:انساناز همان دوران اولیه حضورش در کره زمین،برای تأمین حیات خود به ستیز با طبیعت برخاست و نوعی اشتغال در زندگی روزمره اش ظاهر شد.
اما طبیعت این اشتغال و میزان پرداختن به آن به گونه ای بوده است که می توان گفت نه تنها موجب خستگی نمیشده که بعضاً خود نوعی تفریح نیز بوده است، به عبارت دیگر عملا مفهوم کار و اشتغال وبازی و تفریح برای او یکی بوده است.
ب: عصر کشاورزی:
کار و اشتغال در زندگی اجتماعی ،حتی در اصل کشاورزی هم از نوع آنچه در عصر صنعت ظاهر شد ، نبوده است.
در این دوران نیز به لحاظ ویژگی های کار و اشتغال هنوز نمی تان از فراغت به مفهومی که امروزه از آن مقصود است سخن گفت در واقع در عصر کشاورزی فراغت معنا ومفهوم تازه ای یافت به اینگونه ای که نه مانند زندگی قبیله ای محدود به ستیز با طبیعت بود و نه مانند جامعه صنعتی در اسارت ماشین ، بلکه میل و رغبت و اختیار و همراهی با طبیعت را می توان از شاخصه های آن به شمار آورد.
ج: دوره قبل از انقلاب صنعتی (نیمه اول قرن ۱۹):
بررسی چگونگی زندگی،کار وفراغت در قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم نشانگر آن است که:
•طبقات ممتاز جامعه بیشتر از مزایای فراغت بهره مند بوده اند.
•مردم عادی جامعه به علت انجام کارهای سنگین و ممتد عملاً فرصت کوتاهی برای استراحت و بازدید از یکدیگر و شرکت در مراسم ملّی ومذهبی داشته اند.
د: دوران صنعتی:
با ورود به دوران صنعت و دگرگونی نظام اجتماعی ، کار و اشتغالات روزمره انسان صورت سازمان یافته ای به خود گرفت و هویتی تازه یافت که مهم ترین آنها عبارتند از :
•کارگر خود کارفرما و صاحب کار نبود
•در ازای انجام کار دستمزد پرداخت شده و کارکن از محصول کار جدا افتاد
•در تمام طول سال کار ادامه و جریان داشت
•کار روزانه به ساعات معیّنی از شبانه روز محدود شد(در شروع و ختم کار اختیاری نداشت )
 

۴-    بررسی آراء و اندیشه های صاحبنظران:

در عصر ما اندیشه درباره  فراغت کم و بیش با پیدایش جامعه شناسی فراغت ، یعنی دانشی که در نظر دارد این مسائل را به وسیله روش های علمی مورد بررسی قرار دهد و تفکّری سازمان یافته ایجاد کند مرتبط است.
به طور کلی در باره پیدایش فراغت و همچنین گرایش انسان به آن سه نظریه عنوان شده است  :
•اولین نظریه حاکی از این است که مبنای تفریح (مذهب) است. چنانچه در جامعه اولیه عملاً رسوم مذهبی از بازی و تفریح جدا نبوده است و رقص وآواز و نمایش رابطه تنگاتنگ با سنن مذهبی داشته است .
(فلوئید هاوس) در کتاب (سلسله نظریه های اجتماعی) ریشه تفریح در زمان قدیم را مذهب بیان می کند و اضافه می کند که با استیلای مسیحیت بر جهان ، پرداختن به تفریح نوعی
معصیت تلقی می شده است .
•دومین نظریه راخع به فراغت ، فرضیه غریزی (بازی و تفریح) است.از طرفداران این نظریه می توان (جیمز بالدوین)(ویلیام مک دوگال) و(کارل گروس)را نام برد.کارل گروس در کتاب (بازی و مرد)معتقد است که بازی انسان مانند بازی حیوانات از یک نیاز فطری سرچشمه می گیرد و وظیفه اصلی بازی در سنین کودکی آماده سازی طفل برای بزرگ سالی است  .
•سومین نظریه ،فرضیه مبنی بر (استراحت کسب لذت) است. (اسپنسر) در این خصوص علت گرایش انسان به تفریح را رها شدن وی از نیرو های اضافی می داند و (مورتین لاراوس) روانشناس آلمانی ،عامل تفریح را نیاز بشر به استراحت و جبران خستگی بیان می کند .

۵-    مشخصات فراغت در دوران جدید

مشخصات اصلی فراغت در جهان کنونی :
شاخص اول:
در جوامع رشد یافته دیگر فراغت به طبقات ممتاز و متنعم اختصاص ندارد بلکه به طبقات دیگر تعمیم یافته است و با توصعه صنعت و تکامل فنّی نه فقط گسترش می یابد بلکه افزایش پیدا می کند .
شاخص دوم :
این است که در سابق طبقات کوچکتر جامعه ای از لحاظ محدود آزادی و آسودگی برخوردار بودند.این اوقات درون خانه و خانواده صرف می شد و صورت غیر رسمی و خودمانی داشت وبه همنشینی و محاوره با خویش و پیوند دوست و همسایه می گذشت .با پیشرفت جوامع و پراکندگی وظایف خانواده ممتدرّجاً جنبه رسمی و در مواردی تجارتی پیدا کرد و جزو وظایف موسسات خاصی درآمد.
شاخص سوم:
عبارت است از به کار بردن روز افزون وسایل و اسباب ماشینی چون اتومبیل ،رادیو وتلویزیون و مانند آنکه هریک در گذران اوقات فراغت آسایش سهمی بزرگ و نقشی نمایان دارد

شاخص چهارم:
اهمیت خاصی است که در حیاتفردی و اجتماعی احراز کرده است،چنانکه زمان کار از زمان فراغت به کلی جدا شده اوقات فراغت ارزشی بذاته پیدا کرده است.

۶-    ارزش و اهمیت (اوقات فراغت)از دیدگاه اسلام و مکاتب دیگر :

قبل از طرح دیدگاههای برخی از مکاتب در مورد اوقات فراغت لازم است به دو نکته اساسی اشاره نمائیم.
الف-  اوقات فراغت بخشی از عمر و فرصت حیات بشری است که ارزش و اهمیت آن متأثر از ارزش و اهمیتی است که هر فرد برای (عمر و حیات) خود قائل است.
ب-  اهمیت و ارزشی که هر فرد برای زندگی و حیات خویش قائل است ،خود متأثر از مجموعه شناختهای کلی و اساسی است .
مکاتب مادی:
در مکاتب مادی که افق دید آنها از زندگی بشر و حیات او تا لحظه مرگ است و همه ی مراحل تکامل و پیشرفت بشر را در محدوده ای در جهان مادی و گذران زندگی این جهان می بیند.اهمیت عمر و زمان بسیار کمتر و محدود تر از دیدگاهی که یک انسان الهی  نسبت به حیات و زندگی دارد .
مکاتب الهی:
از دیدگاه مکاتب الهی این دنیا مقدمه ی حیات ابدی است.و زندگی این جهانی زمینه ی سازندگی سراسر سعادت و یا شقاوت جهان آخرت است.
لذا انسان موحد نه تنها اوقات زندگی خود را تنها برای کسب لذائذ وخواسته های نفسانی و مادی صرف نمی کند و بلکه چون این جهان را گذرگاه رسیدن به سعادت ابدی می داندو در واقع به حیات دنیا به عنوان مقدمه حیاط آخرت و زندگی جاودانه می نگرد لذا از لحظه لحظه عمرش بیشترین استفاده و بهره وری را در جهت رشد و کمال همه جانبه خود می نماید .