فایل ورد کامل مقاله دانشمندان برجسته ریاضی اسلام؛ بررسی تاریخی و علمی نقش آنان در پیشرفت علوم ریاضی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله دانشمندان برجسته ریاضی اسلام؛ بررسی تاریخی و علمی نقش آنان در پیشرفت علوم ریاضی دارای ۱۷ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله دانشمندان برجسته ریاضی اسلام؛ بررسی تاریخی و علمی نقش آنان در پیشرفت علوم ریاضی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله دانشمندان برجسته ریاضی اسلام؛ بررسی تاریخی و علمی نقش آنان در پیشرفت علوم ریاضی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله دانشمندان برجسته ریاضی اسلام؛ بررسی تاریخی و علمی نقش آنان در پیشرفت علوم ریاضی :

مقدمه :
دانی ریاضی در میان مسلمین از دیرباز دارای جایگاه ژرف و منزلت والایی بوده است .
در زمانی که اروپا در قرون وسطی خرافات ، جهل ، ظلم و تعدی بود و کشیشان متععصب انسانها را از روی توردن به پژوهشی و تحقیق باز می دانستند . علوم متعدد در سرزمین های اسلامی به خصوص ریاضی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار بود .
کثرت دانشمندان علوم ریاضی در جهان اسلام چندان است که به راستی نمی توان در این فرصت اندک حتی به اجمال اسامی آنان را برشمرد ، اما من کوشیده ام تا :
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید

کوشیده ام تا اندکی از آن همه بسیار را در این تحقیق مختصر گرد آورم .

پسران موسی بن شاکر خراسانی یعنی محمد و احمد و حسن که در سطور قبل و در بخش مترجمان اسلامی از آنها نام برده شد در عصر خویش در ریاضیات و نجوم شهرت بسزائی داشتند و تالیف و آثار نفیسی از خود بیادگار گذارند .

تاریخ فوت ابوجعفر محمد که بزرگترین برادران بود بسال ۸۷۳ میلادی ۲۶۰ هجری میباشد .معروفترین اثر برادران موسی بن شاکر در هندسه و بنام ‹‹ کتاب قسمه الزاویه الی ثلاثه اقسام متساویه ›› بود که در قرن ۱۲ میلادی به وسیله ژرارددوکرمونا به زبان لاتین ترجمه۲ و چنین نام داشت .
Liber trium fratrum de Geometria

کتاب تثلیث الزاویه La Triction de I, Angle و ساختمان مکانیکی خسوف :
Des Constructions Mecaniques de Peclipse دیگر از آثار پسران شاکر خراسانی است که مورد استفاده مغرب زمین بوده ا ست .
در بین برادران ، ابوجعفر محمد در هندسه و نجوم و المجسطی ، احمد در مکانیک ( علم الحلیل ) و حسن در هندسه تبحر داشته اند .۳

از آثار دیگر آنهاست :
کتاب فی الالات الحربیه
کتاب الشکل المدور و المستطیل ( از حسن )
کتاب حرکه الفلک الاولی ( از محمد )
کتاب الشکل الهندسی ( از محمد )
کتاب الجزء ( از محمد )

کتاب فی اولیه العالم ( از محمد )
کتاب علی مائیه الکلام ( از محمد )
کتاب المخروطات ( از محمد )
محمد بن موسی خوارزمی

محمدبن موسی خوارزمی المجوسی ( ۷۸۰ ـ ۸۵۰ میلادی ۲۳۶ ـ ۱۶۴ هجری ) از مردم خوارزم ( خیوه امروز ) در مشرق بحر خزر و از علمای بزرگ قرون وسطی است که از ایران بدر بار مامون خلیفه عباسی رفت و در خزانه الحکمه به تحقیقات و تتبعات گوناگون خود پرداخت .
در قرن نهم میلادی طبق دستور خلیفه ، کتابی بی نظیر در جبر و مقابله بنام :

المختصر فی حساب الجبر و المقابله نوشت و ریاضی دان شهیر مسائلی در ریاضیات و هندسه داخل کرد که حاصل تحقیقات او تا کنون متداول و برخی از این مسایل و ابداعات عبارتند از :
استعمال جیب بجای وتر و زیاد کردن ظل بر خطوط مثلثاتی .

بکار بردن جبر و مقابله در هندسه ـ حل معادلات درجه سوم ـ تحقیقات درعلم مخروطات
تحقیقات درعلم مثلث کروی برای حل مثلثات کروی که تا بحال هم معمول است .
خوارزمی بسال ۸۱۳ میلادی ( ۱۹۸ هجری ) ارقام هندی را در جداول خود بکاربرد .
اروپائیان و مترجمان لاتین خوارزمی را Algolismo یا Algoritmus نامند .

ترجمه مشهور کتاب جبر خوارزمی به لاتین به نام :de Numero Indorum Algoritmi یعنی ‹‹ الخوارزمی در ارقام هندی ›› می باشد و کلمه آلگوریتم که در دائره المعارف ها خوارزمی را بدان نامند اصلاحی شد بمعنی محاسبه با پایه ده و آن را خورسم یا جورسم ۱ به معنی عملیات حسابی به طریق اعشار نیز گویند .

کتاب الجبر و مقاله خوارزمی را اغلب مترجمان مشهور قرون وسطی به لاتین ترجمه کردند .
ژرارددوکرمونای سابق الذکر متوفی به سال ۵۸۳ هجری آن را به لاتین ترجمه کرد که تا قرن ۱۶ میلادی دراروپا تدریس می شد .
جلد نجومی خوارزمی به وسیله موسی سفاردی ( پیرآلفوس ) به سال ۱۱۱۵ میلادی به لاتین ترجمه شد .
کتاب جبر خوارزمی به وسیله ژان لونا De Luni به سال ۱۱۳۰ به لاتین ترجمه گردید.

ربرت چستر R . Chester به سال ۱۱۴۵ میلادی آن را نیز به لاتین برگردانید .
یوحناالاسبانی ( اشبیلی ) جبر خوارزمی را ترجمه کرد و نام آن به لاتین چنین بود .
‹‹ کتاب خوارزمی در حساب عملی ››

Liber Algorismi di Practica aritmetice
رودلف دوبرجس Rodolphe de Bruges در آغاز قرن ۱۲ میلادی کتاب جبر خوارزمی را به لاتین ترجمه کرد .
مسلم بن احمد المجریطی به سال ۱۱۲۰ میلادی ـ جبر خوارزمی را ترجمه کرد .
لئونارد دوپیزا نیز کتاب جبر و مقابله خوارزمی را به لاتین ترجمه نمود .

ادلهارددوباث در همین قرن ۱۲ میلادی مثلثات موسی خوارزمی را به لاتین ترجمه کرد و به مدرسه طلیطله داد .
کلمه جبر را اروپائیان از خوارزمی و از این کتاب گرفته اند . خوارزمی در کتاب خود واژه جبر را به معنی : ‹‹ نقل جملات از یک طرف به طرف دیگر ›› و مقابله را ‹‹ جمع جملات متشابه ›› توجیه و تفسیر کرده است یا به بیان دیگر آن را ‹‹ علم حذف و تحویل ›› نام نهاده است .
خوارزمی معادلات درجه سوم را حل کرد و امتحان ضرب با عدد ۹ را که اینک همه جا معمول می باشد در حدود ۱۱۵۰ سال قبل ضمن سایر مسایل ریاضی در کتاب خود نوشت .

خوارزمی به کمک ۳۷ تن از علماء یک فرهنگ جغرافیائی برای مامون تهیه کرد و در ۵ رشته از علوم رسالاتی گرانبها دارد .
نص و ترجمه انگلیسی جبر خوارزمی به سال ۱۸۳۱ میلادی در لندن و رم به وسیله فردر یک روزن به نام زیر منتشر شد .
Frederic Rosen , The Algebra of Mohammad _ ben _ Musa , London 1831
جبر خوارزمی در قرن بیستم در نیویورک عینا چاپ و منتشر شد ـ اصل عربی این کتاب دردست نمی باشد و همان ترجمه های لاتین به منزله اصل تلقی می شود .
از تالیفات دیگر خوارزمی است : کتاب الزیح الخوارزمی ـ کتاب تقویم البلدان ( در شرح عقاید بطلمیوس ) کتاب التاریخ ـ جمع بین الحساب و الهندسه و الموسیقی و الفلک که از بهترین ابتکارات ۱ اوست . کتاب عمل بالا سطرلاب .۲

آلدومیلی Aldo – Mieli در صفحه ۱۵۴ علم عرب خود در مورد خوارزمی می گوید :
‹‹ خوارزمی از بزرگترین ریاضی دانان اسلام بوده است که نه تنها در اسلام و شرق بلکه در مغرب زمین نیز از مشهورترین می باشد . خوارزمی در ریاضیات عصر جدیدی به وجود آورد وکتب او در حساب و هندسه و جداول مثلثاتی و سطوح الفلکیه مشهور است و بی نظیر . ››
آخرین ترجمه جبر خوارزمی به وسیله مار Marre به سال ۱۸۶۶ در رم منتشر شد که از انواع دیگر جدیدتر است .

به سال ۱۹۱۵ کارپیوسکی Karpiuski کتاب جبر خوارزمی را از روی ترجمه لاتین روبرت چستر طبع و منتشر کرد .

فرغانی
ابوالعباس احمد بن محمد بن کثیر فرغانی معاصر خوارزمی و از مردم ماوراء النهر ایران بود و به سال ۲۴۶ هجری ( ۸۶۰ میلادی ) کتابی نوشت که مدت ۷۰۰ سال در اروپا مرجع محققان بود . فرغانی قطر زمین و قطر سیارات و فواصل آنها را از یکدیگر حساب کرد که با علم امروز و فواصل تعیین شده چندان فرقی ندارد و رساله ای درباره ساعت آفتابی نوشت . ازکتابهای اوست :
کتاب الفصول اختیار المجسطی ـ اصول الفلک ـ کتاب عمل الرخامات و از همه معروفتر الکامل فی الاسطرلاب .

فرغانی را در مغرب زمین به نام Alfraganus می شناسند و کتاب اختر شناسی او به وسیله ژرارددوکرمونا و یوحنای اشبیلی و یعقوب آناطولی به لاتین ترجمه شد ـ و به سال ۱۵۳۷ میلادی این کتاب طبع و منتشر گردید .۱
اصول نجوم فرغانی سه بار به لاتین ترجمه شد . اولی به وسیله ژان دوسویل Seville در قرن ۱۲ سپس چاپ فرار Ferrare به سال ۱۴۹۳ و آخرین چاپ آن به سال ۱۶۶۹ بود .۲

نهاوندی
احمد بن محمد نهاوندی ـ از منجمان مشهور جندیشاپور بود و در حدود سال ۸۳۸ میلادی ( ۲۲۴ هجری ) می زیست .

شاپور بن سهل
شاپور بن سهل گندیشاپوری طبیب ، متوفی در ۲۵۴ هجری ( ۸۶۸ میلادی ) رئیس بیمارستان گندیشاپور و از مسیحیان ایرانی بود ـ شاپور بن سهل بزرگترین دارونامه را به نام کتاب الاقرباذین در ۲۲ باب تالیف کرد ـ

علاوه کتابی در مضار و منافع اطعمه نوشت و در داروهای ضد مسمومیت تحقیقاتی فراوان و رسالاتی در انواع ( پادزهر ) دراد ـ کتاب القرباذین او از قرن سوم الی قرن ششم در تمام دکانهای داروفروشان و بیمارستانهای بغداد مورد استفاده بوده است . ۱
بروکلمان در کتاب خود به نام تاریخ ادبی عرب ۱۹۰۲ ـ ۱۸۹۸ این کتاب را تشریح کرده است .

دینوری
ابوحنیفه احمد بن داود دینوری ۲۰۰ ـ ۲۸۲ هجری قمری ( ۸۹۵ ـ ۸۱۵ میلادی ) صاحب کتاب النبات در زیست شناسی و دارو . دینوری درنجوم و ریاضیات آثاری دارد . از کتب اوست : الجبروالمقابله ـ کتاب البحث فی حساب الهند ـ کتاب الجمع و التفریق ـ زیج ابی حنیفه ۲ ـ کتاب علی رضدالاصفهانی ـ کتاب ۳الانواء ( درنجوم ) کتاب قبله وازوال .

برونوزیلبربرگ به سال ۱۹۱۰ و ۱۱ Bruno Silberberg از کتاب النبات دینوری مجموعه ای گرد آوری کرد به نام :
Das Pflanzenbutch des Abu Honifa , Eia Beitrrag ;
درقاهره به سال ۱۹۳۰ و ۱۹۳۴ نشریه ای از کتاب النبات به طبع رسید به نام زیر که در آن نام ۵۷۰ نبات مندرج در کتاب دینوری ذکر شده است .
About Hanifa el Dinawari et son ›› Liver des Plants ‹‹ Bull de I Institur d Egypt XVI – ۱۹۳۴

کتاب تاریخ دینوری به نام ‹‹ الاخبار الطوال ›› که درمقدمه نیز به آن اشاره شد . و به سال ۱۸۸۸ ـ ۱۹۱۲ در لیدن منتشر گردید از تالیفات معروف و اصلی ابوحنیفه دینوری می باشد . بدیهی است طبق معمول از ذکر آثار دینوری که خارج از علوم مورد نظر این فهرست است صرف نظر می شود .

ابومعشر بلخی
ابومعشر جعفر بن محمدبن عمر بلخی متوفی به سال ۲۷۹ هجری ( ۸۹۲ میلادی ) در بلخ متولد شد و در بغداد در خدمت مامون خلیفه عباسی میزیست و گویند به دین مسیح درآمد .

ابومعشر در مغرب زمین به نام Albumasar مشهور می باشد . کتاب اوبویژه در فرضیات نجومی و جزر و مد از کتب معروف است و آثار و رسالات او را ادلهارددوباث انگلیسی سابق الذکر در نیمه اول قرن ۱۲ میلادی به لاتین ترجمه کرد که Apotelesmata نام دارد و به سال ۱۵۷۷ میلادی در فرانکفورت به چاپ رسید به نام :
Abomasaris Apotelesmata , Sive de significatis Frankfurt 1577.

القفطی ۴۰ کتاب به او نسبت می دهد و در حال حاضر در حدود ۱۲ کتاب از آثار ابومعشر در کتابخانه های اروپا موجود است ـ از کتب موجود او یکی ترجمه فارسی کتابی است به نام ـ ‹‹ رساله در اتصال کواکب و قرانات و دیگر از کتب معروف او الموالید و کتاب الاصل ـ سرائر الاسرار و المدخل فی علم النجوم میباشد .
ابومعشر در بغداد از نظر نجوم حکمی کرد که درست در آمده لکن بامر خلیفه او او را چوب زدند و معروف است همواره می گفت : ‹‹ اصبت فعقوبت ›› یعنی بکیفر پیشگوئی درستی که کرده بودم رسیدم .
کتاب زیج هزارات ۱ ابومعشر در ۷۲ باب بسیار معروف است .
کتب او در علوم مختلفه به ویژه نجوم بسیار زیاد و در الفهرست از آنها نام برده شده است ـ گویند ابومعشر در ۴۷ سالگی علم آموخت و یک صد سال عمر کرد .

کتابی از ابومعشر به نام بینونت سیارات ( فاصله زاویه دوستاره ) ـ Liver de
P elongation به لاتین ترجمه و به سال ۱۴۸۹ و ۱۵۱۵ چاپ و منتشر شده است . ۲
آلدومیلی تاریخ فوت اورا ۸۸۶ میلادی و مشهور ترین کتاب اورا همان المدخل الی علم احکام النجوم گوید که در فرضیات نجومی و جزر و مد می باشد .
اکثر آثار ابومعشر توسط یوحنا اشبیلی به لاتین ترجمه شد و پس اختراع چاپ به طبع رسید از جمله :

۱ – Introduction in Astronomiam- Albumasaris Abalachii …
Augsburg , 1489 et Venezia 1495 et 1506
۲ _ Albumasar de Magnis Conjunctionibus et annorum 1489 – ۱۵۱۵ …

که کتب نامبرده در قرن ۱۵ پنج بار تجدید چاپ شد .۳

ماهانی
ابوعبدالله محمدبن عیسی ماهانی متوفی به سال ( ۲۴۶ هجری ۸۶۰ میلادی ) از اهالی ماهان کرمان بود و در ریاضیات و نجوم از جمله علماء به شمار می رفت و در ردیف اولین ریاضی دانهای ایران محسوب است .
ماهانی کتابی به نام رساله فی عروش الکواکب در عرض کواکب و سیارات و کتابی در هیئت و رساله ای در اشکال کتاب اول اقلیدس نوشته است که از تالیفات دیگر او مشهور تر است .
ماهانی کره زمین را به دو قسمت به نسبت معین تقسیم کرد و معادله ماهانی از قرن ۹ میلادی معروف می باشد این منظور با عبارت :
X3 + a2b = cx2