فایل ورد کامل مقاله روشهای عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی؛ بررسی علمی ابزارها و کاربردها
توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد
فایل ورد کامل مقاله روشهای عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی؛ بررسی علمی ابزارها و کاربردها دارای ۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد فایل ورد کامل مقاله روشهای عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی؛ بررسی علمی ابزارها و کاربردها کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله روشهای عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی؛ بررسی علمی ابزارها و کاربردها،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله روشهای عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی؛ بررسی علمی ابزارها و کاربردها :
روشهای انجام عملیات صحرایی و آزمایشگاهی در حشرهشناسی پزشکی
کلیاتی در مورد روشهای مطالعه بندپایان مهم پزشکی در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی
۱ جمعآوری، نگهداری و کار با نمونه
هر متخصص حشرهشناسی پزشکی، در حین انجام تحقیقات صحرایی مجبور به صید کردن نمونهها و کار با آنهاست. این کار معمولاً شامل جمعآوری و نگهداری نمونهها با روشهای خاصی است که عمدتاً، و گاهی اوقات تنها روشهایی هستند که برای مطالعه گروه خاصی از بندپایان به کار میروند. این روشها برای گروههای مختلف حشرات مهم پزشکی و همچنین در نقاط مختلف، متفاوت هستند. بنابراین، در ذیل به شرح برخی از نکات اساسی در این مورد میپردازیم و روشهای تخصصی در فصل مربوط به هر گروه ارائه گردیده است.
اصول جمعآوری نمونه و کار با آن
لوازم جمعآوری
این وسایل از سادهترین ابزار، از قبیل توریهای حشرهشناسی و لولههای صید، تا تله های بسیار تخصصی که برای اهداف خاصی به کار میرود، متفاوتند. نمونهگیری عبارتست از جمعآوری نمونهها با یک روش استاندارد به منظور انجام مطالعه کمّی، که در آن میتوان از ابزار بسیار متفاوتی استفاده نمود. در این قسمت فقط برخی از نکات ساده و اساسی که به صورت روتین مورد استفاده بوده و برای صید لازم هستند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. انواع مختلف تلهها برای صید حشرات به منظور انجام تحقیقات خاص به کار رفتهاند. برخی از آنها حشرات را به صورت انفرادی و از طریق مکانیکی به دام میاندازند مثل تلههای مکنده)، در حالیکه سایرین با استفاده از مواد جلب کننده از قبیل نور، دیاکسیدکربن و یا بوی بدن میزبان آنها را صید میکنند.
توریهای حشرهشناسی دستی (شکل ۱) معمولاً شامل یک کیسه ساخته شده از توریهای دارای سوراخهای ریز هستند که به دور یک قاب دایرهای متصل گردیده است. این قاب از جنس آلومینیوم بوده و طوری طراحی شده که میتوان در موقع عدم استفاده، آن را از هم جدا نمود. به دلیل ریز بودن جثه اکثر حشرات و بندپایان مهم پزشکی، توریها معمولاً در حشرهشناسی پزشکی ارزش محدودی دارند. با وجود این، در مورد جمعآوری پشهها از طریق حرکت جارویی بر روی رویش گیاهی و صید مگسهای تسهتسه از روی میزبانهایشان، از آنها استفاده میشود. هدف صید، مشخص کننده نوع مناسب توری است. در مورد حشرات مهم پزشکی، کار با کیسههای توری سفید راحت تر است، در حالی که برای جمعآوری پروانهها توری سیاه طرفدار بیشتری دارد.
وسیله جمعآوری مهم دیگر در حشرهشناسی پزشکی، آسپیراتور است (شکل ۲). این وسیله که انواع مختلفی هم دارد، برای جمعآوری پشهها و پشهخاکیها از اماکن استراحتشان و حتی برای جمعآوری اکتوپارازیتهایی که وادار به ترک میزبانهایشان میشوند، مورد استفاده قرار میگیرد.
آسپیراتورها وسایل ساده، ولی مؤثری هستند که حشرات کوچک را از طریق مکیدن به داخل، صید میکنند. عمل مکش هوا هم توسط دهان فرد جمعآوری کننده و هم با وسایل حبابی شکل پلاستیکی صورت میگیرد. در برخی موارد هم فَنهای کوچکی که با نیروی باتری کار میکنند، این عمل را به عهده دارند. سادهترین نوع آسپیراتور، یک لوله شیشهای یا پلاستیکی شفاف به طول حدود ۲۵ سانتیمتر است که یک توری بر روی یک انتهای آن قرار گرفته و بر روی توری یک لوله بلند قابل انعطاف متصل شده است. انتهای دیگر لوله پلاستیکی قابل انعطاف در دهان فرد جمعآوری کننده قرار میگیرد و با عمل مکش هوا، حشرات را میتوان به سادگی درون لوله شیشهای کشید.
نوع دیگر آسپیراتور دارای یک قسمت شیشهای یا لوله پلاستیکی به طول حدود ۱۵-۱۰ سانتیمتر است که دو انتهای آن توسط یک درپوش مسدود شدهاند. یک لوله شیشهای باریک که در هر دو انتها باز است از این درپوش عبور داده میشود. در کنار این لوله یک لوله پلاستیکی وجود دارد و حشرات از طریق انتهای لوله باریک دیگری وارد محفظه میشوند. یک تکه توری که روی انتهای داخلی لوله مکش قرار دارد، جلوی ورود نمونهها را از محفظه به داخل حلق فرد جمعآوری کننده میگیرد.
بسیاری از حشرات مهم پزشکی را میتوان حتی بدون استفاده از توری یا آسپیراتور و از طریق قرار دادن یک لوله آزمایش بدون لبه بر روی آنها که در حال استراحت یا خونخواری هستند، صید نمود. لولهها یا ویالهای دارای اندازه و شکل مختلف برای این کار مناسب هستند.
حشرات کوچک مثل پشهخاکیها و میدجهای Culocoides را میتوان از طریق الکتریسیته ساکن که در لولههای پلاستیکی ایجاد میشود، به آنها چسباند و جمعآوری نمود؛ به ویژه این کار را میتوان با لولههای ساخته شده از جنس پلی استیرن شفاف به خوبی انجام داد.
کشتن و نگهداری نمونهها
مهمترین نکتهای که باید در حین کشتن و نگهداری نمونه مد نظر داشت، ویژگیهایی است که برای تشخیص آن به کار میروند. عدم توجه به این نکته در هر یک از مراحل اولیه میتواند تعداد زیادی از نمونههایی را که به دقت جمعآوری شدهاند، غیر قابل استفاده سازد. به عنوان مثال، پشهها نباید در مایعات نگهداری شوند و یا توسط آنها جمعآوری گردند؛ زیرا فلسهایی را که بدن و بالهایشان را پوشانده از دست خواهند داد و این کار، تشخیص آنها را تقریباً غیر ممکن میسازد. همچنین کیفیت نمونه در بسیاری از حشرات و سایر بندپایان در صورتی که گذاشته شوند تا بمیرند، پایین خواهد آمد. برای شناسایی یا ذخیره طولانی مدت به صورت نمونههای مورد استفاده در شناسایی سایر نمونهها (نمونههای مرجع)، باید آنها را از طریق تماس دادن با یکی از ترکیبات کشنده استاندارد، کشت.
این مواد شامل استات اتیل، اتر، تتراکلرواتان و کلروفرم هستند که میتوان آنها را روی یک تکه پنبه ریخت و پنبه آغشته را به همراه نمونه در یک بطری یا لوله شیشهای گذاشت. حشرات را میتوان از طریق سرما دادن (فریز کردن) نیز کشت (اگر چنین امکاناتی در شرایط صحرایی وجود داشته باشد). همچنین به عنوان آخرین راهکار میتوان نمونهها را از طریق تماس با دود سیگار کشت، اما توجه داشته باشید در این روش، لوازم به دود سیگار آلوده میشوندو برای جمعآوریهای بعدی حشرات به صورت زنده، باید این نکته را مد نظر داشت. راه دیگر برای کشتن نمونهها، استفاده از گرمای شدید نور آفتاب است.
لاروها را میتوان با انداختن در الکل کشت. افراد بالغ بندپایان کوچک را نیز میتوان در الکل یا به صورت مونته در لام نگهداری نمود. لاروهای بزرگ دوبالان (مثل لارو مگسهای موسیده یا کالیفوریده) را به به خوبی در آب جوش میتوان کشت. نمونهها در آب جوش شکل خود را حفظ میکنند و چروکیده نمیشوند. بخار حاصل از مایعات کشنده بر روی دیوارههای بطریها و لولههای مرگ، به ویژه در شرایط گرم نواحی گرمسیری، باقی میماند و رعایت این نکته مهم است که نمونهها به محض مردن باید برای سوزن زدن از شیشه مرگ خارج شوند. نمونهها باید بلافاصله پس از مرگ، اندازهگیری و سوزن زده شوند و یا به روش دیگری ذخیره گردند تا از چروکیده و یا شکننده شدن زیاد آنها جلوگیری به عمل آید. این عمل به ویژه در مورد هر نمونهای که در معرض کلروفرم قرار گرفته، باید انجام شود؛ چون این ماده کشنده به سرعت بدن حشرات را سفت و شکننده میسازد.
سه روش اساسی نگهداری که به صورت عمومی مورد استفادهاند، عبارتند از: خشک، غوطهور در مایع و مونته در لام.
نگهداری به صورت خشک، برای چندین گروه از بندپایان ناقل (پشهها، مگسهای سیاه، مگسهای اسب و مگسهای وزوزو -blowfly-) مطلوب و در برخی موارد ضروری است. اسکلت خارجی سخت بدن آنها اغلب ویژگیهای مرفولوژیکی خارجی خود را حفظ میکند و این حشرات معمولاً به صورت سوزن زده شده نگهداری میشوند. نمونههای بزرگ (مثل مگس اسب جنس Tabanus) را میتوان مستقیماً با روشهای بالا مونته کرد، اما در مورد نمونههای کوچک لازم است که اول روی یک سوزن بسیار ریز سوزن زده شوند و سپس بر روی پایه قرار گیرند.
یعنی نمونههایی که با سوزنهای بسیار ریز سوزن زده شده اند؛ روی قطعات کوچکی از موادی از قبیل پلیاورتان مونته میشوند و سپس این قطعات روی یک سوزن حمل کننده بلند فیکس میشوند (شکل ۳). برای جلوگیری از خطر آسیب دیدن و شکستن، نمونه باید در نزدیکی وسط سوزن بسیار ریز فیکس شود. گاهی اوقات دیده میشود که برای مونته نمونه ابتدا سوزن بسیار ریز از پایه بلند عبور داده میشود و سپس نمونه به صورت اریب روی گوشه سوزن بسیار ریز قرار میگیرد. از این روش هرگز نباید استفاده شود. میکروسوزنهای استیل ضد زنگ در چندین اندازه و قطر مختلف، برای نمونههای با اندازههای مختلف ساخته شدهاند. کار با چنین سوزنهایی توسط پنس انجام میشود. روش مورد استفاده برای نمونههای کوچک، چسباندن آنها به قطعات کارت است. از به کار بردن سلولوئید و یا سایر مواد باید خودداری شود، چرا که نمونهها اغلب پس از خشک شدن ماده چسبدار از بین میروند.
نگهداری به صورت مرطوب، برای بسیاری از بندپایان مهم پزشکی لازم است و برای حشرات در مرحله لاروی متداول میباشد. بعضی از حشرات بالغ (مثل اکتوپارازیت هایی از قبیل ککها و شپشها) و کنهها به این روش نگهداری میشوند. در این روش، نمونهها باید در یک مایع که از متلاشی شدن آنها جلوگیری میکند (اتیل الکل یا اتانول) قرار داده میشوند. از سایر مایعات نگهدارنده میتوان به فرمالین و متیل الکل (متانول) اشاره کرد. با وجود این، اولی رنگ نمونهها را تغییر میدهد و دومی آنها را ترد و شکننده میسازد. با گذشت زمان، همه مایعات نگهدارنده باعث سفید و بیرنگ شدن نمونهها میشوند؛ اما نگهداری آنها در تاریکی، روند این کار را کند میسازد. بسیاری از انواع لولهها یا ویالها، برای نگهداری نمونهها در اتانول مناسب هستند، اما این ماده از همه ظروف تبخیر میشود؛ حتی اگر درب آن بسته شده و یا یک چوب پنبه در درب آن قرار گرفته باشد. بنابراین، باید ویالها و لولهها برای امنیت در داخل یکسری جارهای بزرگتر که با الکل پر شده و درب آنها کاملاً بسته و درزگیری شده، قرار داده شوند (شکل ۴).
تعدادی از بندپایان مهم پزشکی از قبیل: میدجها، پشهخاکیها، ککها و مایتها باید برای شناسایی و نگهداری طولانی مدت پس از شناسایی، به صورت لامهای میکروسکوپی مونته شوند. با وجود این، میتوان آنها را به صورت موقتی در الکل هم نگهداری کرد. دو نوع اصلی از مواد مونته کننده وجود دارند:
۱ موادی که محیط سازنده آنها آب است؛ مثل محیطهای برلز و پوری.
۲ موادی که محیط سازنده آنها حلال آلی است؛ مانند کانادا بالزام و اوپارال.
مواد مونته کننده، از نظر شاخصهای انکسار نور تفاوت دارند. بدین معنی که برخی از آنها برای یک گروه از بندپایان، مناسبتر از گروه دیگر هستند. روشهای مونته و تکنیکهای مناسب برای هر گروه در بخش مربوط به هر یک توضیح داده شدهاند. در صورت مونته نمونه در وضعیت و حالت صحیح، میتوان آن را در راحتترین حالت ممکن و با حداقل اتلاف وقت مطالعه کرد و تشخیص داد.
مراقبت از کلکسیونهای حاوی حشرات سوزن زده شده در برابر آفات و قارچها، به ویژه در نواحی گرمسیری ممکن است کار مشکلی باشد. برای این کار باید مراحلی طی شود که اولین آنها مطمئن شدن از نگهداری نمونهها در جعبههایی است که تا حد امکان در برابر نفوذ هوا عایق باشند. بدین منظور جعبههای مخصوصی ساخته شدهاند که توصیه میکنیم از آنها استفاده گردد. کیپ بودن درب این جعبهها، مانع از ورود آفات به داخل جعبه و از بین رفتن نمونهها میشود. آغشتن جعبه با قارچکش (مثل مرتیولات) معمولاً برای جلوگیری از کپک زدن نمونه کافی است، اما برای حفاظت بیشتر در مکانهای به شدت نمور و مرطوب، هر جعبه نگهداری را میتوان به صورت محکم و کاملاً عایق، در یک جعبه پلاستیکی حاوی مقداری سیلیکاژل پیچید. یک حشرهکش (از قبیل دیکلرووس) که در جعبهای در داخل یک بلوک پلاستیکی که در قسمتی از جعبه ثابت شده، پاشیده میشود؛ میتواند بسیار مؤثر باشد. اما این کار باید به صورت مرتب تکرار گردد.
اطلاعات مربوط به نمونه
نمونههای فاقد برچسب ارزشی ندارند. بنابراین هر نمونه باید دارای برچسبهایی که اطلاعات مربوط به محل و زمان صید نمونه، و میزبان (در مورد اکتوپارازیتها) در آن درج شده، باشد.
اطلاعات جغرافیایی، باید شامل کشور، بخش کشور (استان، ناحیه یا شهرستان)، جهتیابی با ذکر خصوصیاتی از قبیل نام روستا، رودخانه، ارتفاع محل و … باشد.
اطلاعات برچسب باید ارائه کننده تاریخ صید بر حسب روز، و همراه نمونه باشند. یعنی به سوزنی که نمونه خشک مونته شده به آن متصل است، الصاق گردند؛ یا در زیر ویالها (در مورد نمونههایی که به صورت مایع نگهداری میشوند) قرار گیرند و اگر نمونهها به صورت لام میکروسکوپی مونته شده باشند، به لامها چسبانده میشوند.
ارسال نمونهها از طریق پست
در صورتی که برای تشخیص نمونه نیاز به یک متخصص باشد، و یا برای سایر مقاصد، از قبیل ارسال نمونه برای قرار گرفتن در یک کلکسیون مرجع، میخواهید آن را از طریق پست ارسال نمایید؛ نیاز به بستهبندی خاصی میباشد. متأسفانه بسیاری از نمونهها به صورت شکسته شده یا با خسارتهای غیر قابل جبران به مقصد میرسند. این امر تقریباً بیشتر به خاطر بستهبندی نادرست و ضعیف آنها میباشد، تا به خاطر اهمال و بیدقتی در سرویسهای پستی. از خسارت دیدن نمونه میتوان با رعایت احتیاطات سادهای جلوگیری به عمل آورد.
نمونههای موجود در مایعات باید در داخل ویالهای پلاستیکی یا شیشهای که دارای یک درب پیچدار هستند، ارسال شوند (مثلاً لولههایی که در کشت انگل و میکروبیولوژی کاربرد دارند)، و نباید در لولههایی که با چوب پنبه یا قطعات پلاستیکی مسدود شدهاند، قرار گیرند. در صورتی که ویالهای شیشهای به دقت بستهبندی شوند، امنیت آنها به اندازه انواع پلاستیکی است، اما از هر نوعی که استفاده میشود، درپوشهایشان باید با چسب بسته شوند، تا خطر تراوش مایع و خشک شدن محتویات لوله کاهش یابد. از ظروف چوبی توخالی موجود در بازار میتوان برای پست کردن ویالهای با اندازههای مختلف، استفاده نمود. هر ویال باید در داخل این لولهها با نوارهای دستمال کاغذی که در اطراف آن چپانده میشود، در جای خودش فیکس شود تا نمونهها در حین انتقال تکان نخورند و بدن آنها متلاشی نشود.
برای ارسال پستی حشراتی که به صورت خشک سوزن زده شدهاند، باید آنها را در یک جعبه محکم و تانشو، لاستیکی یا چوبی که آن هم به نوبه خود در یک کارتن بزرگتر قرار میگیرد، بستهبندی کرد. تقریباً همه خسارتی که به نمونههای سوزن زده شده در پست وارد میشود، در اثر فقدان یا ضخامت کم و ناکافی بستهبندی اطراف آنها و جعبه محتوی نمونه میباشد. حداقل ضخامت ۸ سانتیمتر از ماده بستهبندی نرم (مثل پلاستیک حبابدار)، یا پشم چوب باید در اطراف هر سطحی حتی یک جعبه نمونه کوچک، و بیشتر برای جعبههای ذخیره بزرگ مورد استفاده قرار گیرد. فضای بین نمونههایی که به صورت سوزن زده شده ارسال میشوند، باید طوری تنظیم شود که اگر نمونهها به صورت تصادفی در حین حمل و نقل بچرخند، با یکدیگر برخورد نکنند. یک قطعه پنبه باید در گوشه جعبه قرار داده شود تا قطعات شکسته شده بدن نمونهها در آن گیر کنند و به بقیه صدمه نزنند.
محتویات بسته ارسال شده، به صورت متداول روی سطح خارجی آن یا روی هر فرم لازم به صورت “ نمونه برای مطالعه علمی؛ فاقد ارزش تجاری” باید نوشته شود. این کار باعث میشود که در موقع بازرسی گمرک، جعبه را باز نکنند و محتویات آن آسیب نبیند.
روشهای مطالعه آزمایشگاهی و صحرایی گروههای مختلف بندپایان مهم پزشکی
فصل اول
پشهها (Culicidae)
الف) روشهای انجام مطالعات صحرایی
با توجه به اهمیتی که پشههای زیر خانواده آنوفلینه در انتقال مالاریا دارند، در این بخش بیشتر روش مطالعه این گروه از پشهها را توضیح میدهیم. با وجود این، اکثر روشهای مطالعه را در مورد کولیسینهها هم میتوان به کار برد. در موارد خاص هم روشهای مطالعه این زیر خانواده ذکر شده است.
۱ – جمعآوری تخم پشهها
تخمهای پشهها را میتوان به صورت شناور در سطح آب اماکن تخمریزی مشاهده کرد و آنها را به کمک یک کفگیر یا یک تشتک لعابی کوچک یا عمیقتر جمعآوری نمود. یک روش ساده برای جمعآوری تخمها استفاده از دستکشهای Barbe است (دستکشی که انگشت شست آن جدا و سایر انگشتان آن با هم یکی است). این دستکش که از ململ سفید یا سایر پارچههای متخلخل که دارای بافت محکمی است ساخته شده، به دست چپ پوشیده میشود (شکل۱). آب جمعآوری شده در ظرف یا ملاقه، کمکم از قسمت کف دست دستکش عبور داده میشود. هر لکه سیاه مشکوک که بر روی سطح سفید باقیمانده، مورد بررسی قرار میگیرد. پس از کسب مقداری تجربه در این روش، تشخیص تخمها از مواد دیگر کار آسانی خواهد بود. به منظور انجام مطالعات بیشتر باید تخمها را جدا کرد و روی کاغذ صافی مرطوب گذاشت و آنها را درون لولههای شیشهای کوچک درپوشدار به آزمایشگاه منتقل نمود. پارچه سفید را میتوان درون قابهای مخصوص گلدوزی و یا سایر وسایل مشابه، به صورت محکم ثابت کرد. همچنین میتوان از آن به جای دستکش برای تصفیه آب استفاده نمود.
۲ – جمعآوری لاروها و شفیرهها
۲ – ۱ – لوازم مورد استفاده
از وسایل مختلفی برای جمعآوری لاروها یا شفیرهها از اماکن لاروی استفاده میشود. نوع این ابزار بسته به شرایط و ترجیح افراد مختلف از یک ملاقه حشرهشناسی تا یک ظرف لعابی یا قاشق چینی متفاوت است، اما برای مطالعات مقایسهای بهترین کار استفاده از یک ملاقه استاندارد به ظرفیت حدود ۴۰۰ میلیلیتر است. باید قسمت داخلی ملاقه سفید باشد و یک دریچه توریدار که با یک صفحه از قسمت بیرون محافظت میشود، در یک طرف آن وجود داشته باشد، به طوری که آب را بتوان بدون از دست دادن لاروها خارج نمود (شکل۲). در برخی موارد متصل کردن یک دسته چوبی محکم نشکن به ملاقه مفید است. این کار نه تنها دامنه عمل ملاقه را افزایش میدهد، بلکه برای مقابله با حملات موجوداتی از قبیل مارها که گاه در لابلای گیاهان موجود در اماکن لاروی استراحت میکنند هم میتوان از آن استفاده نمود. برای جمعآوری نمونه از چاههای آب میتوان از یک توری سنگین مخروطی شکل استفاده نمود (شکل۳). در این روش باید این توری را کاملاً در داخل قسمت وسط سطح آب فرو برد و سپس از قسمت کناری دیوار چاه بالا کشید (شکل۴). یک وسیله مناسب دیگر برای استفاده در چاهها یک ملاقه متصل به یک دسته بلند است. زاویه اتصال این دسته با ملاقه کم است و یک پیچ شستی شکل دارد که به کمک آن میتوان ملاقه را در یک زاویه مناسب جهت استفاده تنظیم کرد.
برای خارج کردن لاروها و شفیرهها از ملاقه، میتوان از یک پیپت دهان گشاد مانند یک قطره چکان معمولی پزشکی که انتهای باریک آن بریده شده، استفاده کرد. تعدادی بطری برای حمل شفیرههای صید شده به آزمایشگاه لازم است. بدین منظور جارهای ۲۵۰ سیسی Mason که سیمهای فنری برای قرار دادن یک پوشش روی آن دارد، مفید است؛ زیرا آنها را میتوان به سهولت روی کمربند بست. بر روی هر جار باید یک برچسب کوچک که روی آن تعداد صید نوشته میشود، چسباند. همچنین برای هر مکان لاروی که از آن نمونهگیری به عمل میآید، باید یک بطری جداگانه تهیه گردد. بطریها باید تا حدود ظرفیتشان از آب همان زیستگاه لاروی که نمونه از آن جمعآوری شده، پر شوند.
برخی از محققین ترجیح میدهند که نمونههای جمعآوری شده خود را در ظروف شیشهای درپیچدار کوچک قرار دهند و آنها را درون یک کمربند حجرهدار حمل کنند. در غیر این صورت باید از یک جعبه استفاده کرد و بهترین وسیله برای این کار جعبههای چوبی یا پلاستیکی است که یک صفحه سوراخدار در کف آن قرار دارد و بطریها را میتوان در داخل آنها قرار داد. در صورتی که وسیله حمل و نقل و جابجایی وجود نداشت، میتوان از یک کیف مخصوص وسایل نقاشی استفاده نمود (شکل۵). پوتینها یا چکمههای پلاستیکی، یک قطب نما، یک چاقوی بلند و یک دفترچه یادداشت مناسب نیز از دیگر وسایل لازم به شمار میروند.
۲-۲- روش ملاقهزنی
باید در نظر داشت که لاروها و شفیرههای آنوفلینه معمولاً در سطح اماکن لاروی یافت میشوند، مگر این که در اثر تلاطم آب، سایه و یا تکان خوردن رویش گیاهی یا وسیلهای که به آن چسبیدهاند، برآشفته شوند. آنها در موقع احساس خطر به سمت پایین حرکت میکنند و ممکن است به مدت چندین دقیقه مخفی باقی بمانند. بنابراین اغلب باید تلاش کرد تا بتوان آنها را قبل از این که برآشفته شوند، در سطح آب به کمک ملاقه صید نمود (شکلهای۶و۷).
موقعی که منطقه تخمریزی روباز است، ملاقه باید در سطح آن (مثل کفگیر) حرکت داده شود، به طوری که لبه آن دقیقاً در زیر سطح آب قرار گیرد. اما موقعی که لاروها در لابلای ساقههای گیاهان وجود دارند، یا به برخی از وسایل شناور چسبیدهاند، یا در کناره مخزن قرار دارند، از روش مکیدن استفاده میشود. در این مورد آب سطحی با کج کردن لبه ملاقه در زیر سطح آب با فشار وارد آن شده و لاروها به کمک آن بیرون کشیده میشوند. نباید ملاقه را بیهدف در اماکن تخمریزی چرخاند، بلکه باید حرکات قطعی و واضحی انجام داد. اگر ملاقه بیش از حد پر شود، بسیاری از لاروها ممکن است از آن خارج شوند. اگر آب گل آلوده (تیره) و یا مملو از گیاهان کوچک یا آشغال باشد، میتوان از پیپت برای خارج کردن لاروها از آب درون ملاقه استفاده نمود.
قبل از ملاقهزنی میتوان از پاروهای کوچک برای به هم زدن سطح آب استفاده کرد. آب گل آلوده زمینهای را فراهم میکند که لاروها را پس از چند لحظه میتوان به سهولت در آن مشاهده نمود و تکتک آنها را به کمک پیپت یا قاشق مخصوص صید کرد. برای جمعآوری لاروها از سوراخهای تنه درختان میتوان از یک پیپت بلند که به یک حباب مکنده متصل است، استفاده نمود. اگر سوراخ تنه درخت خشک باشد، میتوان مقداری از مواد باقیمانده در آن را جمعآوری کرد. سپس در صورتی که مواد مذکور در آزمایشگاه قرار داده شوند، ممکن است لارو از آنها بیرون بیاید؛ چرا که گاهی اوقات مرحله تخم در گونههایی که درون سوراخ درختان تخمریزی میکنند، به خشکی مقاوم است و پس از یک دوره خشکی با فراهم شدن آب به لارو تبدیل میشود.
در جمعآوری لاروهای مانسونیا لازم است که گیاه Pistia یا سایر گیاهانی که این لاروها به آن میچسبند، بیرون کشیده شوند و از نظر وجود لارو بر روی ساقه یا ریشه مورد بررسی قرار گیرند. لاروهای موجود بر روی آنها باید به کمک آب به داخل یک ظرف لعابی شسته و منتقل شوند. با یافتن تعداد کمی از لاروهای سنین اول نمیتوان یک محل را به عنوان یک مکان تخمریزی معرفی کرد، چرا که معلوم نیست این لاروها بتوانند دوره زندگی خود را تحت این شرایط به پایان برسانند و به فرد بالغ تبدیل شوند. باید شک کرد که این مکان ممکن است برای گونه موجود در آن یک زیستگاه لاروی تا حدی حائز اهمیت باشد.
اگر ۱۰ ملاقه زده شده در یک متری لبه زیستگاه لاروی عاری از لارو باشد، میتوان آن محل را تحت عنوان منفی در زمان بررسی قلمداد کرد. باید توجه داشت که نتایج منفی گاهی اوقات ممکن است مربوط به بیتجربگی فرد جمعآوری کننده، استفاده از سموم لاروکش در محل، تغییراتی که اخیراً در میزان آب محل صورت گرفته، یا علل دیگری باشد. بنابراین، محلی که منفی بود، الزاماً نباید از بازدیدهای بعدی حذف شود.
جمعآوری لاروها و شفیرهها مستلزم تمرین و تجربه بوده و جمعآوری از آب گاهی بدون ورود به آن غیر ممکن است. سرانجام، شخص نباید همیشه به ظاهر کلی یک مکان اعتماد کند و ملاقهزنی را فقط در زمانی که این محل را مناسب تشخیص داد انجام دهد. گاهی اوقات، به ویژه در فصول خشک، لاروها در مکانهای غیر طبیعی یافت میشوند.
۲-۳- نمونهگیری اختصاصی
در صورت انجام مطالعات کمّی، باید لاروهای سنین مختلف به صورت جداگانه شمرده شوند. تعداد ملاقهها هم باید ثبت گردد. همچنین ثبت زمانی که صرف ملاقهزنی شده نیز مفید است. بر اساس مطالعات انجام شده، مشخص گردیده که همبستگی خوبی بین لگاریتمهای میزان صیدهای لاروی ماهیانه و همچنین عامل جمعآوری منطقهای که در آن ملاقهزنی انجام شده، با زمانی که صرف ملاقهزنی شده وجود دارد. نتایج این مطالعات نشان داده که محاسبه یک نسبت ساده، یعنی لاروهای صید شده تقسیم بر دقایقی که صرف ملاقهزنی شده، بهترین معیار برای محاسبه تراکم لاروها در یک مکان لاروی است.
یک روش دیگر برای انجام مطالعات کمی به شرح زیر است:
واحدهای ۱-۵/۰ متر مربعی سطح آب را در قابهای تختهای به عمق ۱۵ سانتیمتر محصور میکنند. تمام لاروهای موجود در این قسمت جمعآوری و به دقت تفکیک میشوند. نتایج بدست آمده را میتوان به عنوان تراکم در واحد سطح بیان کرد و وفور نسبی لاروهای مختلف را به صورت جدول ارائه داد. این روش به ویژه در جایی که مواد شناور در سطح آب زیاد هستند و یا جایی که رویش گیاهی بسیار متراکمی دارد، توصیه میشود.
از قوطیهای حلبی با مساحت قاعده ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر مربع هم میتوان استفاده کرد. این ظروف باید در هر دو انتها باز باشند و طول کافی برای این که آنها را بتوان در حین مطالعه در کف زیستگاه لاروی قرار داد، داشته باشند؛ ضمن این که سطح رویی آن بالاتر از سطح آب قرار گیرد. طول این وسایل از ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر برای استفاده در آبهای دارای عمق مختلف فرق میکند. این قوطیهای حلبی با کمترین ایجاد آشفتگی در زیستگاه لاروی در کف آن گذاشته شده، تعداد لاروها و شفیرههای موجود در آنها شمرده میشوند و متوسط آنها در واحد سطح برآورد میگردد (شکل ۸). گاهی اوقات در موقعی که از چنین قوطیهای حلبی برای تخمین تعداد لاروها استفاده میشود، میتوان توریهایی را در بالای این ظروف نصب نمود تا افراد بالغی را که از آن زیستگاه لاروی خارج میشوند، شناسایی کرد. بدین منظور، یک توری که منطقهای به وسعت ۱۸۰ سانتیمتر مربع و ارتفاع حدود ۱۵۰ سانتیمتر را میپوشاند، مناسب به نظر میرسد.
لبههای زیری توری باید از مواد سنگین ساخته شده، با یک قاب چوبی به سمت پایین کشیده شده، و محکم در گل کف محل فرو برده شود. یک ورودی مناسب برای هر یک از این محفظههای توری تعبیه شده و به دقت پس از هر بازدید مسدود میگردد. دربهای زیپدار برای این کار مناسب هستند. باید مطمئن شد که هیچ عنکبوت یا سنجاقکی درون توری وجود نداشته باشد تا به شکار پشهها بپردازد. این توریهای را باید هر روز بلافاصله پس از طلوع آفتاب به مدت ۲ هفته یا بیشتر بازدید کرد و بالغین متولد شده را جمعآوری و شمارش نمود (شکل۹).
استفاده از قوطیهای حلبی شمارش و توریهای خروجی بالغین، گاهی اوقات حقیقت مهمی را نشان میدهد. بدین ترتیب که هیچ تضمینی وجود ندارد تا یک جمعیت زیاد از لاروها، یک جمعیت زیاد افراد بالغ را تولید نماید. بنا به دلایل متعدد درصد بالایی از لاروها ممکن است نتوانند به شفیره تبدیل شوند.
از سایر وسایل میتوان به تلههای اتوماتیک اشاره کرد. این وسیله شامل یک لوله، قیف مخروطی، تغلیظ کننده (کنسانتره کننده) و سطل است. موقعی که لوله در موقعیت خاص خود قرار داده میشود، لاروها به کف آن میروند. سپس قیف در داخل لوله در نزدیکی برجستگی کف آن قرار داده میشود. در مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه لاروهای محصور در قسمت زیری قیف داخل شده و از طریق مجرای انتهایی آن به لوله وارد میشوند. تغلیظ کننده یک لوله مخروطی نوک تیز است که قسمتی از آن از طرف بالا در لوله اولی فرو میرود. دیوارههای آن چهار مجرای پوشیده با توری به اندازه ۸ مش در هر سانتیمتر دارند که به لاروها اجازه عبور میدهد. همچنین سطل دارای ۴ سوراخ جانبی است که با توری ۶۰ مش پوشیده شده است. یک آستین توری هم در بالای تغلیظ کننده نصب میشود.
یک چوب پنبه در سوراخ قیف قرار داده میشود، سطل به تغلیظ کننده چسبیده و تغلیظ کننده به لوله متصل شده است. تله توسط دستگیرهها آویزان شده، بالا برده و سپس وارونه میشود تا خشک گردد. سپس سطل را خارج کرده پیچهایش را باز میکنند و محتویات آن را در یک جار ۲ اونسی میریزند. لاروهای بدست آمده از این روش را میتوان در شرایط صحرایی یا آزمایشگاه شمارش نمود.
۳ – انتقال لاروها
لاروهای زنده آنوفلینه را میتوان با رعایت دقت کافی تا فواصل قابل ملاحظهای انتقال داد. جارهای ۲۵۰ سیسی که در بالا ذکر شدند و تا آنها پر از آب میشود و مقداری جلبک به آن افزوده میگردد، بدین منظور بسیار مناسب هستند. در صورتی که ظرف بهتری در دسترس نبود، میتوان نیهای موجود در مکان لاروی را به صورت ظروف مناسب برید و مورد استفاده قرار داد.
اگر وسیله نقلیه برای این کار دارای تکان زیادی باشد، باید آب را روی یک توری یا پارچه پاشید تا لاروهایی را که به قسمت لبههای ظرف رفتهاند، مرطوب نگه دارد. آنها در این صورت چندین ساعت زنده میمانند و شرایط بهتری را نسبت به موقعی که در آب متلاطم فرو میروند، خواهند داشت.
برای انتقال در فواصل دورتر، یا برای انتقال لاروها از طریق پست، استفاده از یک چوب پنبه منفذدار، همانند آنچه که در شکل ۱۰ نشان داده شده، الزامی است. با پر کردن بطری تا یک ارتفاع معین، اکسیژن لازم برای لاروها فراهم میگردد و همزمان از هر گونه نشط احتمالی آب، صرفنظر از وضعیتی که بطری ممکن است در آن قرار داده شود، جلوگیری به عمل میآید.
استفاده از جعبههای فلزی را که هر کدام با یک پارچه مرطوب (برای انتقال بدون آب لاروهای زنده) پوشانده شده، توصیه میگردد. توریهای فلزی برای جدا کردن جعبههایی که در داخل آنها یک ظرف فلزی سبک قرار دارد، استفاده میشوند. این ظرف را میتوان به نوبه خود در یک پارچه مرطوب قرار داد. بخار حاصله از این پارچه مرطوب، از افزایش بسیار بالای دما که در موقع انتقال ممکن است در اثر تابش مستقیم نور آفتاب به جعبه ایجاد شود، جلوگیری میکند. لاروها به صورت رضایتبخشی برای چندین روز زنده میمانند و در این مدت ممکن است تعدادی از آنها به شفیره و سپس به پشه بالغ تبدیل شوند.
۴ – ایستگاههای جمعآوری
یک بررسی اولیه به منظور صید و مطالعه لاروهای آنوفلها در یک منطقه ممکن است لازم باشد. این کار را میتوان از طریق نمونهگیری از همه انواع اماکن لاروی آن منطقه و یا در نقاطی از یک منطقه محدود که در آن لاروها میتوانند زنده بمانند، انجام داد. متعاقب این بررسی میتوان منطقه مناسب برای مطالعه در طول فصل فعالیت پشهها، اجرای برنامه کنترل و یا مطالعات مداوم چندین ساله را پیدا کرد. وقتی مشاهدات مستمر چند ساله طراحی میشوند، انتخاب ایستگاههای جمعآوری برای بازدیدهای منظم و ملاقهزنی به روش استاندارد در فواصل مناسب ضروری به نظر میرسد.
در بعضی از پروژهها یک نوبت بازدید در هفته ممکن است لازم باشد، در حالی که در بقیه آنها ممکن است یک نوبت بازدید در هر دو هفته یا حتی هر ماه کافی باشد. به هر حال، در هر مورد داشتن نمونههای آن محل که به یک روش صید شدهاند، برای مقایسه مفید است. فرد محقق باید تلاش کند ایستگاههایی را انتخاب نماید که نماینده منطقه مورد مطالعه یا مشکل موجود باشد. برخی از آبگیرها ممکن است اماکن تخمریزی موقتی باشند، لذا باید محلهایی انتخاب شوند که در تمام دوره مطالعه آب داشته باشند. در همه اماکن انتخاب شده باید لارو وجود داشته باشد، مگر این که در زمان انجام مطالعه مقدماتی در آنها اقدامات کنترلی صورت گرفته باشد. همه ایستگاهها باید به خوبی در روی یک نقشه مناسب علامتگذاری شوند و به هر یک باید یک نام یا شماره داده شود. در موقع انتخاب ایستگاه، فیلد مربوطه نیز باید به دقت توصیف شود و هر گونه تغییرات معنیدار با پیشرفت فصل باید یادداشت گردد. صرف زمان کافی در انتخاب ایستگاههای جمعآوری برای اطمینان از این که آیا آنها نماینده منطقه هستند و آیا نیازهای یک پروژه خاص را که برای آن انتخاب شدهاند تأمین میکنند، به زحمتش میارزد.
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
یزد دانلود |
دانلود فایل علمی 