فایل ورد کامل مقاله قبر و عالم برزخ؛ تحلیل علمی دیدگاه‌های دینی و فلسفی درباره حیات پس از مرگ

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله قبر و عالم برزخ؛ تحلیل علمی دیدگاه‌های دینی و فلسفی درباره حیات پس از مرگ دارای ۲۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله قبر و عالم برزخ؛ تحلیل علمی دیدگاه‌های دینی و فلسفی درباره حیات پس از مرگ  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله قبر و عالم برزخ؛ تحلیل علمی دیدگاه‌های دینی و فلسفی درباره حیات پس از مرگ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله قبر و عالم برزخ؛ تحلیل علمی دیدگاه‌های دینی و فلسفی درباره حیات پس از مرگ :

قبر و عالم برزخ

چکیده
الَ النَّبِیُّ ص النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا: مردم در خوابند هنگامی که مردند بیدار می شوند (بحار الأنوار ،ج‏۵۰ ،۱۳۴ مجموعه ورام ،ج ۱ ،ص ۱۴۵
عالم قبر آخرین منزل دنیا و اولین منزل آخرت است که هرگز از آن به سمت دنیا بازگشتی نیست. با آغاز مرگ و ورود به قبر ،کار دینداری و تکالیف الهی به پایان می رسد، شک و تردید برطرف می شود و ایمان به حقایق آخرت کامل می شود اما این ایمان دیگر هیچ سودی نخواهد داشت. ایمان

زمانی ارزشمند است که ایمان به غیب باشد وقتی همه چیز آشکار شد و انسان بدون اختیار، تسلیم قدرت الهی شد، ایمان دیگر ارزشی ندارد. دیگر چیزی به اعمال صالح اضافه نمی شود؛ مگر آنکه خود، باقیات صالحات بجا گذاشته باشد یا اینکه بازماندگان چیزی برایش بفرستند. گناهی نیز از گناهانش کم نمی شود؛ مگر آنکه اثر اعمال صالح خودش در دنیا هنوز باقی باشد و بتواند کف

اره گناهی را تحمل کند یا آنکه کسی برایش استغفار و طلب بخشش نماید. بنابراین عالم قبر همواره با عذاب حسرت عجین است. حسرت باور نکردن و ایمان نیاوردن. حسرت فرصت های از دست رفته . حسرت اعمال به ریا آلوده شده و ; .

عالم برزخ

شب اول قبر
هر مسلمان معتقدی می داند که در آینده ی دور یا نزدیک با چنین شبی روبرو خواهد بود . ما در روایات داریم که کلمه ی قبر همان عالم برزخ است . این قبری که حفره ای است در قبرستان و بدن مادی را در داخل آن قرار می دهند . دیگر با این بدن دنیایی کاری ندارند و نظام دنیا برچیده می شود . یک نظام کامل تری بعنوان عالم برزخ افتتاح می شود . و با این بدن تا قیامت کاری نیست

. بنابراین اگر گفته می شود فشار قبر ، سوال اول قبر، وحشت قبر و تعبیراتی از این قبیل ، مراد برزخ است . از همان زمان مرگ که فرد از عالم دنیا مفارقت می کند و روح از بدن جدا می شود شخص وارد برزخ می شود . از امام صادق (ع) سوال کردند که برزخ چیست فرمود: برزخ همان

قبر است ، از هنگام مرگ تا قیامت . این فاصله ی زمانی از زمان مرگ تا قیامت ، زندگی برزخی است . آن ساعات اولیه ای که روح از بدن مفارقت کرده و جدا می شود ، ساعات عجیبی است . و حتی روزهای اولیه که روح انسان از بدن جدا شده و فرد می میرد روزهای عجیبی است . از این جهت که در عین حالی که شخص از دنیا رفته هنوز به این خاطر که انس با آن عالم و موجودا

ت برزخی نگرفته و سالها با این بدن و نظام دنیوی انس گرفته ، آنچنان تحیر و سردرگمی و ابهامی دارد که درست نمی تواند دریابد که کیست . یعنی هنوز فکر می کند همان بدن خاکی است که در داخل حفره می گذارند . با اینکه از آن بدن جدا شده اما به این خاطر که درست خود را نیافته گمان می کند که همان بدن است . باید زمان بگذرد تا کم کم با عالم برزخ انس پیدا کرده و از این عالم دنیا دور شده و بداند که دیگر جدا شده است . در دین و توصیه های دینی ما اکیداً گفته شده که مراعات حالات اولیه ی میت را بکنید . که او خود را بیابد و در درک آن حالات و رفع سردرگمی و

گیجی او را کمک بدهید . توصیه های دینی چقدر زیبا شما را پیش برده تا آن میت بتواند خود را بیابد و درک کند که کجا است . در قدم اول گفته شده که هنگام غسل آب داغ بر روی فرد نریخته و ادب بدن را حفظ کنید. در روایت داریم که با او مدارا کرده و مهربان باشید. چون شخص میت در آن جا حضور داشته و گمان می کند که همان بدن است . چه بسا زمانی که می خواهند او را چپ و راست کنند اذیت می شود . او مانند تنه ی درخت نیست که هرکاری خواستند بکنند و آب داغ

بر روی او بریزند . در روایتی از پیامبر اکرم (ص) است که خدا غضب می کند بر کسی که با مومن ضعیفی مدارا نمی کند . این میت الان مومن ضعیف است و دست او از همه جا کوتاه بوده و

کاری از او بر نمی آید بنابراین باید مراعات او را کرد . درقدم بعدی گفته شده وقتی او را تشییع می کنید و به سمت قبر می برید، آهسته آهسته ببرید . با شتاب نبرده و ناگهان او را وارد قب

ر نکنید . چون او هنوز خود را نیافته و خیلی سخت است که بدن او وارد حفره شود . امام

صادق(ع) در روایتی فرمود که میت را در چند قدمی قبر بر روی زمین بگذارید ، چند لحظه صبر کنید . بعد بلند کنید و یک مقدار جلوتر ببرید ، برای بار دوم بر روی زمین بگذارید . باز یک مقدار جلوتر ببرید و برای بار سوم همین کاررا تکرار کنید . در آخر در کنار قبر بر روی زمین بگذارید ، چون قبر وحشت های زیادی دارد . بگذارید آمادگی پیدا کند . برای بار چهارم او را بلند کنید و بدن را وارد قبر کنید . چقدر خوب است افرادی که این آداب را می دانند و می خواهند این کارها را بکنند در موقع دفن زیارت عاشورا بخوانند . یا صدای قرآن و ذکر و صلوات بلند شود . ما نمی دانیم ارتباط آن چیست ولی فقط می دانیم که ذکر به میت کمک می کند که زودتر خود را بیابد. در قدم سوم گفته شده که وقتی او را داخل قبر می گذارید تلقین همراه با تکان دادن بکنید . یعنی شخصی که وارد قبر

می شود میت را تکان داده و به او تفهیم کند که کجا است . به او بگوید توجه داشته باش ، حواس خود را جمع کن و نترس . وقتی که دو ملک می آیند و از تو سوال می کنند به آنها این جواب ها را بده . چون میت گیج است فوق العاده این مسائل به درد او می خورد . در قدم چهارم گفته شده که وقتی روی قبر را پوشاندند ، نزدیکان میت که او در زمان حیات با آنها انس داشته و صدای آنها برای او آشنا است در کنار او بمانند . یک بار دیگر از روی قبر و در قسمت بالای سر او را تلقین ک

نند . حضرت زهرا(س) در وصیت خود به امیرالمومنین (ع) فرمودند که بعد از مرگ من بالای سر من بنشین . بدرستی که این ساعتی است که میت نیاز دارد که افراد زنده یک انسی با او داشته باشند . یک دفعه نرفته و او را تنها نگذارند . متأسفانه گاهی اوقات در این زمان برخی از افراد به زور بستگان میت را از سر قبر دور می کنند . درست است که امکان دارد برخی از بستگان خیل

ی بی تابی کنند ولی این بی تابی کردن ها در آن زمان باید به گونه ای باشد که بیشتر به درد فرد متوفی بخورد . یعنی انسان فقط نخواهد که غم خود را تخلیه کند . چند نفر از آشنایان او بمانند و این تلقینات را انجام دهند . این کارها قدم به قدم باعث می شود که فرد متوفی انس بگیرد . او فریادهایی دارد که ما نمی شنویم . مرحوم آیت الله انصاری همدانی رضوان اله که استاد شهی

د دستغیب بودند می گفتند یک بار در همدان در حال تشییع شخصی بودند که من او را با بدن برزخی بالای جنازه دیدم . البته کسی او را نمی دید . می دیدم که او را به سمت تاریکی عمیق و مبهمی می برند . می خواست فریاد بزند که خدایا من را نجات بده اما زبان او به سمت کلمه ی خدا نمی چرخید . من او را می شناختم که فرد بسیار ستمگر و از حکام آن زمان بود . زبان

او به خدا و کمک از خدا خواستن نمی چرخید . او به مردم التماس می کرد که من را نبرید . واقعاً یک حالاتی است که ما نمی شنویم . بنابراین حالات اولیه ، حالات تحیر و ترس است . شب اول قبر همان شبی است که فرد را دفن کرده اند . عالم برزخ بر خلاف قیامت شب و روز دارد . در قیامت خورشید و ماه و شب و روز برچیده می شود . اما در برزخ هنوز شب و روز وجود دارد . در قرآن در رابطه با فرعونیان داریم که آنها صبح و شام بر آتش عرضه می شوند . امام صادق (ع

) فرمود: این آیه مربوط به برزخ است که صبح و شام گفته است ، چون قیامت روز و شب ندارد . در برزخ چون اولین شبی است که فرد با یک عالم ناشناخته و موجودات ناشناخته برخورد می کند و شب بودن نیز مزید بر علت است . آیا کسی می تواند به سادگی یک شب را در قبرستان بخوابد ؟ معمولاً افراد از این کار وحشت دارند . حالا این فرد از یک طرف در عالم نامأنوس و ناشناخ

ته و با دیدن چهره های عجیب و غریب از طرف دیگر که برخی از چهره های برزخی بسیار وحشتناک هستند وتنهایی و دلتنگی از کسانی که با آنها مأنوس بوده از طرف سوم، در یک تحیر و ترس و اضطراب شدیدی فرو می رود. لذا پیامبراکرم(ص) فرمود: شدیدترین ساعات بر میت شب اول قبر است . این همان شب اولی است که او را دفن می کنند. اما چون تحیری دارد که هنوز خود را نیافته و نمی خواهد در آن قبر زندگی کند ترس دارد . البته تعلق روح به بدن تعلق تدبیری نیست به آن معنا که بدن را مدیریت کرده و بتواند حرکت کند . اما انسی که از قبل بو

ده برقرار است . لذا کسانی که به زیارت قبر متوفی می آیند، میت متوجه می شود و با آنها انس دارد .
سوال – چکار می توان کرد که از این ترس و وحشت کاسته شود ؟
پاسخ – در همین روایتی که پیامبر(ص) فرمود: سخت ترین ساعات شب اول قبر است . فرمود بر اموات خود رحم کنید اولاً با صدقه دادن در آن هنگام و بعد اگر نتوانستید دو رکعت نماز هدیه کنید . این دورکعت نماز به غیر از آن دو رکعت نماز لیله الدفن است . دو رکعت نماز به کیفیت نماز صبح است که آن را هدیه می کنیم . پیامبر(ص) در روایتی فرمود: این دو رکعت نماز که شما کو

چک می شمارید، نمی دانید برای او چکار می کند . و البته نماز لیله الدفن که باید خوانده شود . و از همه مهمتر در این دنیا انس با خداوند داشته باشید . یا انیس من لا انیس له که در تنهایی های ما در همیشه ی زندگی و پس از مرگ ، خدا است .

ارتباط عالم برزخ با عالم قبر (محل دفن میت) چگونه است ؟
واژه قبر در بسیاری از روایات به معنای برزخ است و منظور از فشار قبر یا سؤال و جواب نکیر و منکر در شب اول قبر شب اول انتقال انسان از این دنیا به عالم برزخ می باشد. در نتیجه اول شبی که انسان از دنیا رفته شب اول برزخ (قبر) او حساب می شود و آنچه که مربوط به فش

ار قبر می باشد عذابی برزخی است مربوط به شب اول مرگ آدمی در نتیجه اگر کسی را حیوانات درنده بخورند یا در دریا غرق شود از شب اول قبر معاف نمی باشد. مسأله عالم

برزخ و چگونگی آن از مباحث دقیق در فرجام‏شناسی می‏باشد و آیات و روایات متعددی به این بحث پرداخته است. انس با محسوسات و امور مادی، تصوری غلط از مسائلی مثل عالم برزخ ایجاد کرده، لذا نیازمند طرح مقدمات مختلفی برای توضیح مسأله می‏باشیم. برای پاسخ به

سؤال شما طی چند بند مطالبی عرضه می‏شود. امید آن که مفید واقع شود: ۱ بسیاری از حقایق هستی و خصوصا حقایقی که در ماوراء جهان طبیعت وجود دارد، برای ما مجهول است. البته این ندانستن، بیشتر در کم و کیف و چگونگی آن حقایق است؛ ولی اصل آن حقایق را عقل و وحی در جای خود اثبات کرده‏اند و ما نسبت به آن آگاهی داریم. البته علم ما به کنه و ماهیت آن حقایق بسیار محدود است؛ مگر برای عده کمی که با سلوک عملی در همین دنیا به آن عوالم راه یافته باشند و علم اجمالی آنها به علم تفصیلی تبدیل شده باشد. از این رو، سنخیت و چگونگی بد

ن‏های برزخی برای ما به صورت کامل و دقیق روشن نیست؛ ولی در عین حال از مجموعه آیات و روایات و تحلیل‏های عقلی می‏توان دورنمایی از کم و کیف بدن برزخی را تصویر کرد. قبل از تفسیر اجمالی مطلب، توجه به چند مطلب ضروری است: الف) در تمام عوالم هستی (عالم ماد

ی، برزخ و قیامت) انسان دارای بدن است و در هیچ عالمی بی‏بدن نیست؛ به دلیل این که روح حقیقتی است عین تعلق به بدن و در متن و ذات روح، تعلق به بدن خوابیده است. از این رو، ممکن نیست که روح باشد و بدنی در کار نباشد. پس اگر انسان در عالم طبیعت، برزخ و قیام

ت، دارای روح است ـ که هست ـ واجد بدن نیز خواهد بود. ب ) هر یک از عوالم هستی دارای نظام، احکام، آثار و قوانین مخصوص به خود است؛ یعنی، در عالم طبیعت قوانینی حاکم است غیر از سننی که بر عالم برزخ حکم‏فرماست؛ و در عالم برزخ نظامی وجود دارد که در عالم قیا

مت وجود ندارد و در عالم قیامت، آثاری است که در دو عالم برزخ و طبیعت نیست. از این رو، بدنی که در عالم طبیعت است هم سنخ با قوانین حاکم بر این دنیا است؛ و این بدن غیر از بد

ن برزخی است. بدن برزخی، هم سنخ با احکام و آثار عالم برزخ است. هم‏چنین بدن در قیامت غیر از بدن برزخی و بدن مادی است و بدنی است که هم سنخ با سنن ویژه عالم قیامت و آماده پذیرش آن قوانین مخصوص است. مثلاً بدن قیامتی، بدنی است که در عین سوختن مدام، از بین نمی‏رود؛ یا مثلاً بدن قیامتی یک فرد بهشتی، به صورتی است که در عین خوردن و آشامیدن، نیازی به تخلیه مواد تغذیه شده از بدن ندارد؛ و بدن طوری ساخته شده است که نیازمند چنین امری نیست. بنابراین نباید تصور کرد که بدن مادی، برزخی و قیامتی یکسان هستند. در جای خود

مستدل شده است که عالم تجرد و قیامت، عالم بالاتر و نزدیک‏تر به مبدأ متعال است و از این رو موجودات آن از مراتب وجودی بالاتر و کامل‏تری برخوردارند. قبل از آن (یعنی در مرتبه فروتر) عالم مثال و برزخ است که مترتب بر عالم تجرد و متأخر از آن است. عالم آخر، عالم جسم و جسما

نیات و یا نظام مادی است که دورترین عالم از مبدأ متعال است. از این رو، موجودات آن ن

یز از مراتب ضعیف‏تر و ناقص‏تری برخوردارند. بنابراین، موجودات عالم برزخ از موجودات عالم مادی، کامل‏تر؛ ولی نسبت به موجودات عالم قیامت و تجرّد ناقص‏ترند. برای اطلاع تفصیلی از سه نکته فوق نگا: استاد محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، ج اول، صص ۱۴۱ ـ ۱۲۸ و ۲۲۶ ـ ۲۱۲ با دقت در مطالب پیشین، مشخص می‏شود که: اولاً، بدن برزخی غیر از بدن مادی و غیر

از بدن قیامتی است. ثانیا، بدن برزخی متناسب با احکام و آثار و قوانین عالم برزخ است

. ثالثا، بدن برزخی از بدن مادی کامل‏تر و بالاتر و از بدن قیامتی ناقص‏تر و پایین‏تر می‏باشد. بنابراین، بدن برزخی از آن جا که از بدن مادی بالاتر است، از سنخ ماده و جسم طبیعی نیست که

احکام ماده بر آن غالب باشد. ولی از آن جا که از بدن قیامتی پایین‏تر است، واجد برخی لوازم ماده چون، شکل، اندازه و مقدار می‏باشد. روایات نیز به صراحت بیانگر این حقیقتند که بدن برزخی شبیه بدن دنیوی است. امام صادق(ع) می‏فرماید: «ارواح مؤمنان (در برزخ) در بدن‏هایی ش

بیه بدن‏های دنیوی آنان است» (بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۶۸، روایت ۱۱۹). و در جمله‏ای دیگر می‏فرماید: «ارواح انسان‏ها (در برزخ) به صورت جسدهای دنیوی‏اند» (همان، ص ۲۶۹، روایت ۱۲۱). امّا هر چند بدن برزخی بالاتر و کامل‏تر از بدن مادی است، در عین حال، از بدن قیامتی ناقص‏ت

ر است. امام صادق(ع) فرمودند: «بدن‏هایی شبیه بدن‏های دنیوی» یا «در صورت

جسدهای دنیوی» که بیانگر شباهت، است نه یکسان بودن. شبیه آن است چون شکل، مقدار و اندازه دارد، و هر فرد مرده‏ای، مرده دیگر را در این قالب مشاهده کرده، او را می‏شناسد؛ چنان که در خواب، آدمی صورت خود را به شکل دنیوی با دیگران در سرور یا رنج می‏بیند. اما عین شکل دنیوی خود نیست؛ چون می‏تواند بدون وسایل و ابزار مادی مثلاً مسافت طولانی را سیر

کند و با اراده‏ای خود را در جای دیگر قرار دهد چنان که در خواب، آدمی بدون اس

تفاده از ابزار مادی سیر و سفرها می‏کند. به همین جهت، در بسیاری از روایات خ

واب را نشان خوبی برای عالم برزخ و بدن برزخی دانسته‏اند. در این باب نگا: استاد محمد شجاعی، خواب و نشان‏های آن، صص ۶۲ ـ ۵۸ پس بدن برزخی، نه مادی محض است مانن

د بدن دنیوی؛ نه غیر مادی محض است مانند بدن قیامتی؛ بلکه بدنی است که در قالب جسم طبیعی دنیوی نمی‏باشد؛ و در عین حال، برخی از آثار جسم طبیعی چون شکل و اندازه و مقدار را دارد. ۲ روح انسان پس از مرگ و انقطاع از بدن مادی، خود را با بدن برزخی و قالب مثالی می‏یابد و می‏بیند. در واقع، روح آدمی با رفتن از حیات دنیوی به حیات برزخی، بدن مادی خود را رها کرده و با بدن مثالی خود متحد می‏گردد؛ بدنی که متناسب با نظام برزخی بوده، اتحادش با روح، قوی‏تر از اتحاد آن با بدن مادی در زندگی دنیوی است. قالب مثالی موجود در خواب، می‏تواند ما را به بدن برزخی تا حدودی هدایت کند چرا که هنگام خواب که تعلق روح به بدن مادی تا اندازه‏ا

ی کم می‏شود و از حدود مادی تا اندازه‏ای آزاد می‏گردد، روح خود را با یک نو تن مثالی ـ با بدنی شبیه بدن مادی و دنیوی ـ می‏بیند و این، دلیل روشنی است که روح انسان در صورت عدم تعلق به بدن مادی یا تعلق کمتر، قدرت تمثّل به بدن مثالی را دارد. انسان در هنگام خواب دیدن، خودش را با همان بدن می‏بیند با همان شکل و تصویر؛ و این حکایتگر وجود بدن مثال

ی و قالب برزخی است که با انتقال روح از این عالم مادی به نظام برزخی به وجود نیامده، بلکه قبلاً هم در آن نظام وجود داشته، ولی ما از آن محجوب بوده‏ایم و اگر این حجاب را ـ که تعلق و توجه به نظام مادی و مادیات است ـ کنار زنیم هم اکنون نیز خود را در آن قالب م

ثالی متمثّل می‏بینیم؛ چنانکه درخواب تا حدودی که تعلق روح به بدن ما

دی کم می‏شود، در حالی که بدن مادی ما در رختخواب افتاده و در حا

ل آرامش است، خود را با بدنی مشابه با این بدن یافته و سیرها و ح

رکت‏ها و فهم‏ها و دیدنی‏ها و شنیدنی‏ها و خوردنی‏ها و خواستن‏ها با آن دار

یم. (نگا: استاد محمد شجاعی، خواب و نشان‏های آن، صص ۵۸ـ۶۲)

. ناگفته نماند که از نظر روایات، وجود بدن برزخی امری مسلم و قطعی است چنان که امام صادق(ع) فرمودند: «اما [ارواح مؤمنان [در بدنهایی شبیه بدنهای دنیوی آنان است» (بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۶۸، روایت ۱۱۹). یا در جای دیگری فرموده‏اند: «ارواح انسان‏ها به صورت جسدهای دنیوی در درختی در بهشت‏اند»( که هر دو حکایتگر وجود بدن برزخی و همان، ص ۲۶۹، روایت ۱۲۱ مثالی در عالم برزخ است. ۳ میان قبر برزخی و قبر خاکی ارتباط خاصی حاکم است؛ یعنی

میان روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی ارتباط وجود دارد و این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادی که در طول زندگی دنیوی با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته‏اند، سرچشمه می‏گیرد که با قطع تعلق روح از بدن، پس از مرگ به کلی از میان نمی‏رود؛ بلکه یک نوع ارتباط در حد پایین‏تری میان روح برزخی و بدن خاکی و مادی وجود دارد؛ البته نه در حد و اندازه‏ای که در زندگی دنیوی و در دوران تعلق روح به بدن بود و نه با آن کیفیت و کمیت؛ بلکه در میزانی ضعیف‏تر و با کم

و کیفی دیگر. از همین رو قبر خاکی با قبر و عالم برزخی روح، ارتباطی دارد که در نقاط دیگر این ارتباط را ندارد؛ و به همین جهت است که علی‏رغم حضور روح در عالمی فوق ماده، زمان و مکان (برزخ) توجه خاصی به بدن مادی و به نقطه‏ای که بدن خاکی او در آن است، دارد؛ و بر اساس همین ارتباط میان قبر برزخی و قبر خاکی است که دستورها و احکام خاصی در باب قبر

خاکی، تشییع جنازه، کفن، دفن، حرمت قبور، استحباب زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آنها در شریعت اسلامی وجود دارد. ناگفته نماند که این ارتباط میان روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی در ساعت و روزهای اول مرگ، بیش از روزها و اوقات بعد

ی است و این به دلیل الفت شدیدی است که روح با بدن مادی در این دنیا داشته که البته به تدریج با انس گرفتن روح با بدن برزخی و قالب مثالی، از این توجه و ارتباط کاسته می‏شود و ارتباط ضعیفی میان روح و بدن خاکی باقی می‏ماند. با توجه به این دو نکته، روشن می‏شود که روح ما بعد از انتقال به عالم برزخ با بدن برزخی، یا در عذاب است اگر اهل عذاب باشد؛ یا در نعمت و بهجت است، اگر اهل نعمت باشد. عذاب و نعمت، متوجه به روح ما در قالب بدن برزخی است، نه به بدن مادی و خاکی ما که در این عالم مادی در زیر خاک مدفون می‏باشد. این بدن مادی، پس از مرگ نه حرکتی دارد و نه احوالی؛ اما روح با قالب مثالی در همان حال، در عالم برزخ یا در عذاب وحشتناکی به سر می‏برد و فریادش بلند است که تصورش بسیار مشکل است؛ یا در نعمت و ابتهاج بسر می‏برد که تصویر آن هم بسی مشکل است. اما از آن جا که گفتیم میان بدن مادی در زیر خاک با روح در قالب مثالی در عالم برزخ، ارتباط ضعیفی وجود دارد، آن عذاب‏ها یا نعمت‏ها تأثیر ضعیف و ناچیزی بر بدن مادی می‏گذرد؛ ولی آنچه در اصل در عذاب یا در نعمت است روح با قالب مثالی در عالم برزخ است. برخی می‏گویند: این که گفته می‏شود انسان پس از مرگ، یا معذب است یا متنعم؛ چرا هنگامی ک

ه بدن مادی را در قبر می‏گذاریم و روی آن را می‏پوشانیم، پس از مدتی قبر را می‏شکافیم، هیچ خبری نمی‏یابیم، نه از سوختن بدن و سوزش قبر خبری است و نه از مصفّا گشتن آن. آنچه می‏بینیم، تنها همان بدن خاکی است که در قبر با سکون کامل افتاده، هیچ اثری از آثار وحشت یا نعمت در آن

نیست. برخی نیز دوربین در درون قبر کار می‏گذارند و مسائل آن را از هنگام دفن تا مدتی بعد دنبال می‏کنند؛ ولی هیچ اثر و تغییر و تحولی که دلالت بر رنج یا شادی داشته باشد، نمی‏یابند. تنها آنچه آنها از طریق دوربین فیلم‏برداری مشاهده می‏کنند، همان بدن خاکی است که در کمال سکوت و سکون آرمیده است. آیا این امور دلالت می‏کند بر اینکه هیچ عِقابی (چه خوب و چه بد) در کار نیست؛ و فشار قبر، سؤال منکر و نکیر، عذاب‏ها و نعمت‏ها، پوچ است و غیرواقعی؟ با توجه به

توضیحات گذشته، پاسخ این پرسش روشن است؛ ولی در عین حال برای بهتر روشن شد

ن اصل پرسش شما و نیز پاسخ به این پرسش، توجه به خواب دیدن بسیار راهگشاست. اگر در خواب دیدن تأمل کنیم، در خواهیم یافت که خواب دیدن چه حکایتگر عجیبی است از نسب

ت میان قبر خاکی و قبر برزخی؛ بدن شخصی که می‏خوابد و خواب وحشتناکی می‏بیند، به صورتی که اگر از خواب برخیزد، خدا را شکر می‏کند که خواب بوده است، آیا بدن مادّی در این حالت که خواب می‏بیند در سکون و آرامش نیست؟ البته چنین است. کسانی که کنار بدن این خواب بیننده ح

ضور داشته باشند، بدن او را در هنگام خواب، در کمال سکون و سکوت می‏یابند، به صورتی که اگر خواب بیننده، از خواب وحشتناک خود آنها را مطلع نکند، اینان آگاه نخواهند شد که در آن زمانی که آنها نظاره‏گر بدن ساکن و آرام این شخص بوده‏اند، او در چه عذاب و دهشتی بوده است. بر عکسش را هم حساب کنید؛ بدن کسی که خواب فرحناک و دلپذیر می‏بیند نیز در کمال آرامش و سکون است و افرادی که در کنار او حضور دارند این امر را تصدیق خواهند کرد. این بهترین نشان است میان نسبت قبر خاکی و قبر برزخی که به ما می‏فهماند، انسان می‏تواند در برزخ در حال نعمت یا وحشت باشد و در عین حال، اثری در بدن خاکی او در قبر از عذاب یا ابتهاج نباشد. البته گاهی که انسان خواب ترسناک و ناراحت کننده‏ای می‏بیند، بدن او عرق می‏کند که اثری از خواب او بوده است؛ ولی اولاً این امر همیشگی نیست. ثانیا میان عالم خواب و برزخ تفاوت است. د

ر عالم خواب، ارتباط روح با بدن مادی کاملاً قطع نشده است؛ ولی در عالم برزخ، ارتباط روح با بدن مادی به کلی منقطع است؛ مگر ارتباط بسیار محدود و ناچیزی که حتی در صورت معذّب بودن روح در عالم برزخ نیز، تأثیر چندان قابل مشاهده بر بدن مادی در زیر خاک نخواهد گذاشت. (نگا: استاد محمد شجاعی، خواب و نشان‏های آن، صص ۷۱ـ۷۵). ۴ براساس روایات و همچنین با توجه به ارتباط نسبی که بدن برزخی با بدن مادی پنهان در زیر خاک دارد؛ ارواح انسانی در برزخ،

براساس منزلت و فضایلی که در دنیا داشته‏اند، امور دنیوی را درک کرده، حتی به خانواده خود سر می‏زنند و آنها را زیارت می‏کنند. این امر می‏تواند در هر زمانی و برای هر فردی باشد؛ ولی روز جمعه کمترین و مشخص‏ترین زمانی است که در روایات وجود دارد. در این باب، تنها به ذکر دو روایت بسنده می‏کنیم: ۱ . اسحق‏بن عمار از امام کاظم(ع) پرسید: آیا مؤمن خانواده خویش را زیارت می‏ک

ند؟ فرمود: آری. گفتم: چقدر؟ فرمود: بر حسب فضایلشان. پاره‏ای از آنان هر روز و پاره‏ای هر سه روز، خانواده خود را زیارت می‏کنند. اسحق بن عمار می‏گوید: در اثنای کلام حضرت، دریافتم که می‏فرمود: کم‏ترین آنان هر جمعه (خانواده خود را زیارت می‏کنند) پس گفتم: در چه ساعتی

؟ فرمود: هنگام زوال خورشید، یا مثل آن؛ پس خداوند فرشته‏ای را با او روانه می‏کند تا چیزهایی را به او نشان دهد که شاد شود و از وی چیزهایی را بپوشاند که او را غمگین سازد. (محمد بن ابراهیم کلینی، کافی، به تصحیح علی‏اکبر غفاری، ج ۳، کتاب الجنائز، ص ۲۳۱، روایت پنجم). ۲ . امام صادق(ع) فرمود: «به درستی که مؤمن خانواده خویش را زیارت می‏کند. پس آنچه را دوست دارد، می‏بیند و آنچه را ناخوشایند دارد از او پوشیده می‏شود؛ و به درستی که کافر خانواده خویش را زیارت می‏کند. پس می‏بیند آنچه ناخوشایند اوست و از او پوشیده می‏شود آنچه را دوست دارد. امام(ع) فرمود: پاره‏ای از ایشان هر جمعه زیارت می‏کنند و پاره‏ای بر حسب عمل خود زیارت می‏کنند

پی نوشتها و منابع :

۱ – آیه اللّه عبداللّه جوادی آملی، تفسیر موضوعی، ج۲، تهران: نشر رجاء، چ ۱۳۶۶ ۲
۲ – علی محمد اسدی، حیات پس از مرگ، قم: دفتر تبلیغات اسلامی؛ ۱۳۶۲
۳ – سید عبدالحسین دستغیب، برزخ، شیراز: کانون تربیت، ۱۳۶۵
۴ – احمد زمردیان، حقیقت روح، تهران: دفتر نشر فرهنگ الامی، چ ۱۳۶۸ ۱
۵ – محمد حسین حسینی تهرانی، معادشناسی، ج ۱ – ۲، تهران: حکمت، ۱۳۶۰
۶ – آیه اللّه جعفر سبحانی، خداوند و معاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۲

۷ – آیه اللّه ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج ۵، قم: مدرسه امیرالمؤمنین
۸ – علامه محمد حسین طباطبائی، معاد در المیزان، مترجم، محمد تقی مصباح یزدی، قم: نور فاطمه، ۱۳۶۰

۱) راغب اصفهانی، المفردات: ص ۴۳، (دفتر نشر الکتاب).
۲) مرتضی مطهری، مقدمه‏ای بر جهان بینی اسلامی‏زندگی جاوید یا حیات اخروی ص ۴۹۶، قم: انتشارات صدرا.
۳) مؤمنون/ ۹۹ – ۱۰۰
۴) علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۱۸، باب احاول البرزخ، ج ۱۲، ح ۳، (لبنان بیروت: دار احیاء التراث العربی).
۵) نهج البلاغه، کلمات قصار،کلمه ۱۳۰
۶) حضرت رو به یاران کرد: ثم التفت الی اصحابه فقال: اما لواذن لهم فی الکلام لاخبرو کم ان خیر الزاد التقوی. همان مدرک.
۷) آیه اللّه مکارم شیرازی، پیام قرآن:۴۶۳ ۵، ج ۴، انتشارات مدرسه امیرالمؤمنین‏علیه السلام.
۸) علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار،۲۶۸ ۶، باب احوال البرزخ، ح ۱۱۹ و ۱۲۴، ص ۲۶۹؛ ایضاً محمد بن یعقوب کلینی، فروع کافی، ج ۳، ص ۲۴۴ باب آخر فی ارواح المومنین( ج ۱، )بیروت: دارالاضواء،۱۴۰۵ هق.
۹) آیه اللّه جوادی آملی می‏فرماید: خدای متعال در برزخ بدن که مناسب با روح باشد به او مرحمت می‏کند که همین شخص دوباره در قیامت کبری به همین بدن اولیش به اذن خداوند تعلق بگیرد و ارتباطی برقرار کند. تفسیر موضوعی، ج ۲،ص ۵۰۷، درس پانزدهم، انتشارات مرکز فرهنگی رجاء.
۱۰) مومنون/ ۹۹ – ۱۰۰

۱۱) نحل/ ۳۲
۱۲) علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، باب احوال البرزخ و;، ص ۲۰۵، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
۱۳) بحارالانوار، ج ۶، احوال البرزخ و;، حدیث ۱۱۶، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
۱۴) همان مدرک، علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، باب احوال البرزخ و;، ص ۲۷۲، “الحکام فی عذاب القبر السمع دون العقل”.
۱۵) منشور جاوید، ج ۹، ص ۲۳۹
۱۶) همان، ص ۲۰۵ و ۲۷۲
۱۷) الاعتقادات: باب ۱۷، ص ۳۷
۱۸) علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، باب احوال البرزخ و;، ص ۲۰۵، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
۱۹) حضرت فرمود: القبر روضه من ریاض الجنه اؤ حفره من حفر النّیران. همان مدرک، ص ۲۱۸
۲۰) همان، ص ۲۲۱، ح ۱۶ – ۱۹
۲۱) همان، ۲۶۱
۲۲) علامه محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶،باب احوال البرزخ و;، ص ۲۳۴، حدیث ۴۹، ۰(لبنان بیروت: دارالاحیاء التراث العربی).
۲۳) محسن قرائتی، اصول عقائد، (مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی)، ص ۴۶۹
۲۴) نوح/ ۲۵
۲۵) آیه اللّه جوادی آملی، عبداللّه ج ۲، ص ۵۰۴ – ۵۰۵، چ۱، تهران: مرکز نشر فرهنگ

ی رجاء ۱۳۶۴
۲۶) ر،ک: کلینی، فروع کافی، ج ۳، ص ۲۴۱، (تهران: دارالکتب الاسلامیه – بحارالانوار، ح ۶، باب احوال البرزخ،;)، ص ۲۶۶ و ۱۱۲؛ بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
۲۸) آل عمران/ ۱۶۹
۲۹) محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، حمید رضا مشایخی، ج ۶، باب شهادت و عذاب قبر قم: دارالحدیث، چ۱
۳۰) همان مدرک، “لماسئل عن عدم افتتان الشهید فی القبر؟ قال: کفی ببارقه السیوف علی راسه فتنه”.
۳۱) عبداللّه جوادی آملی، تفسیر موضوعی، ح ۲، ص ۵۰۳ – ۵۰۶، مرکز نشر فرهنگی رجاء، چ ۱۳۶۴ ۲، درس ۳۳