فایل ورد کامل معانی ثانویه جملات در غزلیات حافظ

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه۲۱-۱
فصل اول :جملات خبری
شرح جملات خبری۲۳
(۱-۱)-آگاه کردن مخاطب از حقیقت امری۲۴
(۱-۲)-امیدوار کردن به لطف ازلی۲۷
(۱-۳)-اغراق۲۹
(۱-۴)-اظهار اطاعت و دوست داشتن۳۰
(۱-۵)-بشارت دادن از وقوع امری۳۳
(۱-۶)-پند و اندرز دادن۳۵
(۱-۷)-تعظیم و تکریم۳۸
(۱-۸)-تشویق۵۱.
(۱-۹)-تأثر و اندوه۵۴
(۱-۱۰)-تمنا و تقاضا۵۹                              
(۱-۱۱)-حیرت و تحسین و تعجب۶۱
(۱-۱۲)-تعریف و تمجید۶۳
(۱-۱۳)-ناراحتی و نارضایتی۶۵
(۱-۱۴)-خطاب به خود برای تعریض به دیگران۶۷
(۱-۱۵)-خوش بودن با غم عشق۶۸.
(۱-۱۶)-طنز و تعریض۷۰
(۱-۱۷)-فخر و مباهات۷۳
(۱-۱۸)-قدرت و برتری عشق۷۶
(۱-۱۹)-مشکلات و گرفتا یهای عشق۷۹
(۱-۲۰)-مدح۸۱
(۱-۲۱)-مناعت طبع و عزت نفس۸۳
(۱-۲۲)-نهی و برحذر داشتن۸۵
(۱-۲۳)-هشدار و تحذیر۸۷

فصل دوم جملات انشائی
شرح جملات انشائی۹۱
(۲-۱)-جملات استفهامی
(۲-۱-۱)-استفهام تقریری۹۲
(۲-۱-۲)-استفهام انکاری۹۳
(۲-۱-۳)-آگاه کردن مخاطب از حقیقت امری۹۵
 (2-1-4)-اظهار اطاعت و دوست داشتن۹۷.
(۲-۱-۵)-بیان منافات و استبعاد۹۸.
(۲-۱-۶)-اظهار عجز و ناتوانی۹۹.
 (2-1-7)-پند و اندرز دادن۱۰۰.
(۲-۱-۸)-تأثر و اندوه۱۰۱
(۲-۱-۹)-تعظیم و تکریم۱۰۳.
(۲-۱-۱۰)-تشویق۱۰۵
(۲-۱-۱۱)-تجاهل العارف۱۰۶
 (2-1-12)-تمنا و تقاضا۱۰۷
(۲-۱-۱۳)-حیرت و تحسین و تعجب۱۰۸
(۲-۱-۱۴)-فخر و مباهات۱۰۹
 (2-1-15)-خطاب به خود برای تعریض به دیگران۱۱۰
 (2-1-16)-طنز و تعریض۱۱۱
 (2-1-17)-هشدار و تحذیر۱۱۳

(۲-۲)-جملات امری
(۲-۲-۱)-آگاه کردن مخاطب از حقیقت امری۱۱۶
(۲-۲-۲)-اظهار اطاعت و فرمانبرداری۱۱۶
(۲-۲-۳)-اظهار عجز و ناتوانی۱۱۷.
(۲-۲-۴)-امیدوار کردن به لطف ازلی۱۱۸…
 (2-2-5)-بشارت دادن از وقوع امری۱۱۸
(۲-۲-۶)-پند و اندرز دادن۱۲۰.
(۲-۲-۷)-تحقیر۱۲۲
(۲-۲-۸)-تعظیم و تکریم۱۲۴.
(۲-۲-۹)-تشویق۱۲۶.
(۲-۲-۱۰)-تأثر و اندوه۱۲۸
(۲-۲-۱۱)-تمنا و تقاضا۱۲۹..
(۲-۲-۱۲)-خطاب به خود برای تعریض به دیگران۱۳۰.
 (2-2-13)-طنز و تعریض۱۳۱..
(۲-۲-۱۴)-فخر و مباهات۱۳۳
(۲-۲-۱۵)-قدرت و برتری عشق۱۳۳
(۲-۲-۱۶)-نهی و برحذر داشتن۱۳۴.
(۲-۲-۱۷)-ناراحتی و نارضایتی از جور یار۱۳۵
 (2-2-18)-هشدار و تحذیر۱۳۵
(۲-۳)-جملات ندایی
(۲-۳-۱)-آگاه کردن مخاطب از حقیقت امری۱۳۷
 (2-3-2)-اظهار عجز و ناتوانی۱۳۸.
(۲-۳-۳)-امیدوار کردن به لطف ازلی۱۳۹..
 (2-3-4)-بشارت دادن از وقوع امری ۱۳۹
(۲-۳-۵)-پند و اندرز دادن۱۴۱
(۲-۳-۶)-تأثر و اندوه۱۴۲
 (2-3-7)-تعظیم و تکریم۱۴۴
(۲-۳-۸)-تشویق۱۴۵
 (2-3-9)-تمنا و تقاضا۱۳۸
(۲-۳-۱۰)-خطاب به خود برای تعریض به دیگران۱۴۸
(۲-۳-۱۱)-قدرت و برتری عشق۱۴۹
(۲-۳-۱۲)-تحقیر و تعجیز۱۵۰.
 (2-3-13)-فخر و مبا هات۱۵۰
(۲-۳-۱۴)-دعا۱۵۱
(۲-۳-۱۵)-خوش بودن با غم عشق۱۵۲
(۲-۳-۱۶)-طنز و تعریض۱۵۳
(۲-۳-۱۷)-مشکلات و گرفتاریهای راه عشق۱۵۳
(۲-۳-۱۸)-مدح۱۵۴
(۲-۳-۱۹)-هشدار و تحذیر۱۵۴

(۲-۴)-جملات نهی
(۲-۴-۱)-امر۱۵۵
(۲-۴-۲)-امیدوارکردن۱۵۵.
(۲-۴-۳)-آگاهی دادن به مخاطب۱۵۶
(۲-۴-۴)-ارشاد و هدایت۱۵۷
(۲-۴-۵)-اظهار اطاعت و دوست داشتن۱۵۸.
(۲-۴-۶)-تعظیم و تکریم۱۵۹.
(۲-۴-۷)-تشویق۱۶۰
(۲-۴-۸)-تأثر و اندوه۱۶۱
(۲-۴-۹)-تحقیر ۱۶۲
(۲-۴-۱۰)-تمنا و تقاضا۱۶۳..
(۲-۴-۱۱)-حیرت و تحسین و تعجب۱۶۴
(۲-۴-۱۲)-خطاب به خود برای تعریض به دیگران۱۶۴
 (2-4-13)-نهی و برحذر داشتن۱۶۴
 (2-4-14)-فخر و مباهات۱۶۶.
(۲-۴-۱۵)-طنز و تعریض۱۶۷
 (2-4-16)-مشکلات و گرفتا یهای عشق۱۶۷
 (2-4-17)-مناعت طبع و عزت نفس۱۶۷..
 (2-4-18)-هشدار و تحذیر۱۶۸
نمودارها۱۶۹
نتیجه گیری۱۷۲
فهرست منابع۱۷۴

چکیده
در این پایان نامه دویست غزل از غزلهای دیوان حافظ از لحاظ اغراض و اهداف ثانویه جملات مورد بررسی قرار گرفته است. در علم معانی جملات به دو بخش خبری و انشائی تقیسم می گردد ، جملات انشائی نیز بر دو بخش: طلبی وغیر طلبی(امری ،استفهامی ،ندائی ونهی)دارد. عمده مباحث علم معانی موارد کار برد معانی ثانویه این نوع جملات است ؛ در علم معانی کلمه مهم نیست بلکه جمله اساس است.هر نوع جمله ای یک مفهوم ظاهری داردکه در دستور زبان از آن صحبت می کنند ،مثلاٌ جمله خبری ،خبر می دهد و با جمله پرسشی ،پرسش می کنند.اما در عرف و سنت های ادبی از این گونه جملات به مقتضای حالات مختلف برای مقاصد دیگری هم استفاده می شود ،که اطلاع از این کار بردها برای کسی که می خواهد مؤثر سخن بگویدضروری است.
شعر حافظ در مقایسه با حجم عظیم شعر فارسی در انتقال اهداف و اغراض متعدد در ظرف تنگ کلمات  مقامی خاص و بی نظیر دارد.در این مقاله سعی شده است از لحاظ علم معانی این ویژگی شعر حافظ نمایانده شود،و اهداف و اغراض شاعر که به طور غیر مستقیم به مخاطب منتقل می شود،مورد بررسی قرار گیرد.
واژگان کلیدی:حافظ،علم معانی،معانی ثانویه جملات.

مقدمه
«در علم معانی از جملاتی که بدون قرینه لفظی در معانی خود به کار نمی روند بحث می شود و به این لحاظ به این علم ،علم معانی می گویند،زیرا از معانی ثانوی جملات بحث می کند.مثلاًبه جای اینکه بگوییم:(ای وای چقدر برف باریده است )می گوییم (برف را نگاه کنید)یا (برف را ببین)،یعنی جمله امری را از معانی اولیه آن خارج کرده و در معانی ثانویه آن که اخبارهمراه با شگفتی باشدبه کار برده ایم .خود به خود این سئوال پیش می آید که چرا جملات را در معانی ثانویه به کار می بریم؟یک پاسخ این است که در سبک ادبی معمولاً واژگان و جملات را در معانی اولیه به کار نمی برند.باز می پرسیم چرا؟ زیرا سخن ادبی سخن مؤثر است و برای اینکه سخن مؤثر باشد باید مطابق مقتضای حال مخاطب و موضوع و مقام باشد.لذا شاعران و نویسندگان باید به امکانات وسیع زبان تسلط داشته باشند و مثلاًتوجه داشته باشند که گاهی اخبار از امر مؤثر تر است.»
‌‌«موضوع علم معانی عمدهً بررسی جملات از حیث معانی و کاربردهای ثانوی است که متکلم به مقتضای حال مخاطب ایراد کرده است .در این علم به طور کلی از موارد استعمال مختلف انواع جملات و به عبارت دیگر از امکانات بالفعل زبان در زمینه جمله بحث می کند .هر نوع جمله یک مورد استفاده اصلی و رایج دارد که در دستور زبان ذکر شده است مثلاًجمله خبری، خبر می دهد.جمله پرسشی پرسش می کند.اما در عرف از این گونه جملات به مقتضای حالات مختلف برای مقاصد دیگری هم استفاده می شود که اطلاع از این کاربردها برای کسی که می خواهد مؤثر سخن بگوید ضروری است .مثلاً می توان با جمله خبری اعجاب را بیان کرد ،یعنی جمله خبری را در مقام عاطفی به کار برد .یا می توان با جمله پرسشی پرسش نکرد بلکه تأکید را رساند .علم معانی ایم موراد استعمال ثانوی وفرعی و مجازی و به اصطلاح این ظرایف و دقایق و شگردها را مورد بحث قرار می دهد.
«نکته ای که در اینجا باید بدان توجه کرد این است که در کتب سنتی معانی،گاهی بحث ها به نحوی است که به نظر می رسد صرف کلمات مجرد به نظر می رسد ،مثلاً بحث از ضمایر و ادات تمنی و ندا است ،اما باید توجه داشت که همه این بحث ها در جهت توجه به معانی و ساختار جمله است و به طور کلی در علم معانی ،کلمه مهم نیست بلکه جمله اساس است و این واضح است زیرا بحث از نوشتار و گفتار است و واحد کلام ،جمله است نه کلمه.
«فایده علم معانی متعدد است .فایده اصلی آن ،این است که ما را با امکانات فراوان زبان آشنا می سازد تا بتوانیم به مقتضای حالات مختلف از آن امکانات استفاده کنیم و سخن مؤثر بگوییم .در مطالعه آثار هنری
متوجه لطایف و مقصود هنرمند شویم و در یابیم (که در آمد و بیرون شد ایشان از مضایق و دقایق سخن چه بوده است ).پس فایده اصلی علم معانی آشنائی با روح زبان و ظرایف آن است.» .»
حافظ نمونه بارزیک ایرانی مسلمان هوشمندهنرمند است و این نمونگی خود را به بهترین وجه در هنر خویش بیان کرده است .هنر بزرگ حافظ این است که توانسته با کلماتی محدود و در قید و بند انواع هنرهای صوری ،عرصه نامحدود و چشم انداز ناپیداکرانی در برابر انسان بگشاید.
«شعر حافظ را نباید از طریق باورداشت  های  خویش تأویل کرد.چنین تأویلی تحمیل ذهنیت و باورداشت های خویش بر کلامی است که خود بر اساس باورداشتی معین شکل نگرفته است.عیب چنین تحمیلی که خصیصه اغلب شرحهای تأویلی بر حافظ است آن است که وقتی بعضی از غزلها یا پاره ای از ابیات یک غزل با آن باورداشت و اعتقاد از پیش پذیرفته شده هماهنگ و همساز نمی گرددحبس جبری شعر در چار چوب آن اعتقاد ،یا شعر را کج و کوج می کند و از شکل و شمایل می اندازدو یا چارچوب اعتقادی از پیش پذیرفته را.با شعر حافظ باید آزاد و رها طرف شد و خود را به آن سپردتا هر جا که می خواهد ببرد.آنچه ارزش شعر حافظ را می نمایددر قدرت تأویل آن از ذهن ما نهفته است نه در تأویل ذهن آگاه ما از شعر حافظ.درک عمیق این حقیقت ،که ما از طریق شعر حافظ شکفته می شویم تا شعر حافظ هم از شکفتگی ما شکفته شود،راز عظمت و ارزش ارجمند شعر حافظ است.اگر از حافظ قرآن بودن وتوغل در کلام الهی نسیمی در ذهن و زبان حافظ دمیده شده باشد،نسیم همین راز شگفت انگیز است.شرح مفردات وترکیبات و صنایع شعر حافظ که تجربه شعر اوست،اگر مقدمه و زمینه ای برای تأویل ذهن از طریق شعر او در ذهن ما می گذرد نشود،کاری اگر نه عبث بس کم حاصل است.چنین شرحی را می توان چنانکه برای حافظ، برای اغلب شاعران فارسی زبان دیگر هم نوشت .می توان در توضیح لغات و اصطلاحات و نکته های عرفانی و ادبی در شعر هر شاعری عیناًهمان مطالب نوشته شده درباره شعر حافظ را تکرار کرد و شرح را چندان که ممکن است بسط و تفصیل داد. این مهم نیست که آیا آنچه را خواننده در می یابد منظور نظر شاعریا هنر مند بوده است یا نه.آنچه مهم است این است که یک اثر هنری این استعداد و ظرفیت را داشته باشد که خواننده را در خلاقیت اثر شرکت دهد .یعنی اثر همان قدر خواننده را بخواند که خواننده اثر را می خواند.اگر از این چشم انداز به شعر فارسی بنگریم شعر حافظ در مقایسه با حجم عظیم شعر فارسی مقامی خاص و بی نظیر دارد.در این پایان نامه سعی شده است از لحاظ علم معانی این ویژگی شعر حافظ نمایانده شود.و اهداف و اغراض شاعر که به طور غیر مستقیم به مخاطب منتقل می شود مورد بررسی قرار گیرد.۲
در این پایان نامه دویست غزل ازغزلهای دیوان حافظ بر اساس معیارهای علم معانی ،اغراض و اهداف ثانویه و معانی ضمنی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.بر طبق طبقه بندی جملات در علم معانی، جملات به دو قسم :خبری و انشائی(طلبی وغیر طلبی) تقسیم می گردند.در انشاء طلبی جملات (استفهامی،امری،نهی،ندائی)مورد بررسی قرار می گیرند. در این پایان نامه جملات بر اساس این طبقه بندی تنظیم شده اند،و اهداف و اغراض ثانویه آنها مورد برررسی قرار گرفته است،برای نمونه چند مثال در عبارات ذیل مورد بررسی قرار گرفته اند:

زاهد ار رندی حافظ نکند فهم چه شد             دیو بگریزد از آن قوم که قرآن خوانند۸۴/۱۰
مصراع اول این بیت در قالب جمله استفهامی از انواع انشا ءطلبی بیان شده است،که هدف شاعر از آن صرفاًپرسش و استفهام از مخاطب و دریافت پاسخ نیست بلکه این جمله در معانی ثانویه و ضمنی دارای اهداف و اغراض متعددی است که شاعر برای بیان این اغراض و اهداف و تأثیر گذاری بیشتر کلام خود در این بیت از این قالب بیانی استفاده کرده است.مصراع دوم این بیت جمله خبری است که هدف حافظ از آن صرفاًابلاغ خبر به مخاطب نیست بلکه دارای اهداف و اغراض خاص خود است که در اینجا ترجیح داده برای بیان بهتر و تأثیر گذاری بیشتر کلام خود در مصراع دوم از این قالب جمله خبری استفاده کند.
شرح اهداف حافظ از بیان این قوالب در این بیت:حافظ در این بیت با مهارت و ذکاوت خاصی مصراع اول را در قالب جمله استفهامی بیان کرده است یعنی:زاهد اگر رندی حافظ را فهم نکند چه می شود؟که این بیان به صورت استفهام انکاری بیان شده است یعنی:زاهدا اگر رندی حافظ را فهم نکند هیچ اتفاقی نمی افتد ،و بعد با زیرکی و ذکاوت منحصر به فرد خود درمصراع دوم در قالب جمله خبری این گونه به مخاطب جمله را بیان می کند:همچنانکه دیو از آن قوم که قرآن می خوانند می گریزد ،یعنی حافظ در مصراع دوم با یک جمله خبری ،جواب جمله استفهامی خود را با ابلاغ اهداف و اغراض خود به مخاطب می دهد.یعنی :همچنانکه دیو از قومی که قرآن می خوانند می گریزد،زاهد نیز از رندی مثل حافظ که قرآن خوان است می گریزدو اگر این دیو رندی حافظ قرآن خوان را درک نکندهیچ اتفاقی نمی افتدو اصلاًمهم نیست.
حافظ در این  بیت با زیرکی و ذکاوت بی نظیر ومثال زدنی خود از دو قالب جمله،جمله استفهامی و خبری استفاده کرده است ،تا به راحتی با طنز و تعریض و استهزاو تحقیر زاهد ریایی وتعظیم و تکریم مقام و جایگاه حافظ رند،این اهداف و اغراض خود را به گونه ای به مخاطب منتقل کندکه تا قرنها این ابیات و سخنان تأثیر گذار و نافذ باشد.
ترا ز کنگره عرش می زنند صفیر ندانمت که درین دامگه چه افتادست۱۵/۵
مصراع اول این بیت جمله خبری است و مصراع دوم جمله استفهامی از انواع انشاء طلبی است،که شاعر در این بیت از این جملات خبری و استفهامی اهداف و اغراض خاصی را دنبال می کندو برای اینکه این اهداف و اغراض او به نحو مؤثر تر و نافذی به مخاطب منتقل شوداین اهداف را در قالب این جملات گنجانده است.الف)-تعظیم و تکریم مقام و جایگاه انسان که او را از کنگره عرش صفیر می زنند .ب)-تشویق و برانگیختن مخاطب به اینکه دارای چه جایگاه رفیعی است و با برانگیختن او به اینکه باید با تلاش به این جایگاه رفیع برسد.ج)-آگاهی دادن به مخاطب در مورد حقیقت جایگاه انسان و ماهیت انسان که متعلق به چه جایگاه رفیع و والایی است.د)-تحقیر و تقبیح دنیا که در این شعر حافظ به عنوان دامگه از آن نام می برد.ه)-در مصراع دوم حافظ با تجاهل العارف رندانه مخاطب را به درنگ و تأمل و اندیشیدن در مورد این موضوع فرا می خواند.
حافظ برای انتقال تمام این اهداف و اغراض در این بیت از دو قالب جمله خبری و استفهامی استفاده کرده است ،تا به طور غیر مستقیم و ادبی تر و مؤثرانه اغراض و اهداف خود را به مخاطب منتقل کند،که به نحو خیلی بارز و مشخصی در این امر موفق بوده است.

 شکفته شد گل حمرا و گشت بلبل مست        صلای سر خوشی ای صوفیــان باده پرست۲۱/۱
اساس توبه که در محکمی چو سنگ نـمود        ببین که جام زجاجی چه طرفه اش بشکست۲۱/۲
در بیت اول شاعر از دو جمله خبری و ندائی ودر بیت دوم از جمله خبری و یک جمله امری استفاده کرده است؛ شاعر برای انتقال اهداف و اغراض خوداز این قوالب استفاده کرده است تا به طور غیر مستقیم این اهداف خودرا به نحو تأثیر گذارتر و مؤثر تری به مخاطب منتقل کند،به نحوی که مخاطبان را در هر دوره ای به خود جذب کند.در ظاهر ابیات شاعر آمدن بهار و شکفته شدن گلها را خبر می دهدو باده پرستان را دعو ت به باده می کندو در بیت دوم از شکسته شدن توبه به دست جام شیشه ای باده تعجب می کند ،اما اهداف و اغراض اصلی حافظ که در ضمن معنی ظاهری به مخاطب منتقل می شود:طنز ،افشاگری،انتقاد ،تحقیر و استهزاءست.شاعر در این بیت صوفیان ریاکار پر تزویر را مور خطاب قرار می دهدو توبه ریایی و پر تزویر شان را مورد تمسخر قرار می دهد که جام شیشه ای باده توبه ریایی آنان را که در ظاهر چو سنگ محکم می نمود شکست.حافظ در انتقال این اهداف به خوبی از کار برد نوع جملات در این بیت استفاده کرده است ،ابتداآمدن بهار را در قالب جمله خبری مژده می دهدو بعد در مصراع دوم در قالب جمله ندایی صوفیان باده پرست را صلا می دهد و در مصراع سوم در قالب جمله جمله خبری پرده از توبه ریایی آنان بر می داردو در مصراع چهارم با فعل امر( ببین )مخاطب را به تعجب و حیرت وا می داردو با این حیرت و شگفتی خبر از شکسته شدن توبه ریایی به دست جام شیشه ای می دهد .
نحوه کار برد قوالب جملات (خبری،امری،…)و چگونگی استفاده ازآنها در بیت و اهداف و اغراض اصلی حافظ که در ضمن بیت و به طور غیر مستقیم به مخاطب منتقل می شود ،یکی از ویژگیهای سبکی شعر حافظ است.

شکرانه را که چشم تو روی بتان ندید            ما را به عفو و لطف خداوندگار بخش۱۱۶/۷
مصراع اول این بیت جمله خبری و مصراع دوم جمله امری است که حافظ از کار برد این قوالب دراین جملات اهداف خاصی را دنبال می کند ،مخاطب حافظ در این بیت صوفیان تزویر کار است که در  ابیات قبلی این غزل به آنها اشاره شده است؛به طور مسلم و حتماًچشم پاک و مطهر این تزویر کاران پر مدعا از روی بتان زیبارو مستفیض شده است و حافظ در اینجا با بیانی طنزآمیز به این چشم پاکان پرمدعا گوشه کنایه می زند که به شکر این نعمت که چشم شما روی بتان را ندید و شما پاک و مطهر هستید ما گناهکاران را به لطف و عفو خداوندگار ببخشید که لطفش بی کران است وشما پاکان مطهر به دنبال کار خودتان بروید .حافظ در ضمن این ابیات این صوفیان را نهی می کند و بر حذر می دارد از عیب جویی و سرزنش و ملامت دیگران و به آنان گوش زد می کند که لطف و رحمت خدا بی نهایت است و شامل تمامی بندگانش می شود هیچ کس حق عیب جویی از دیگری را ندارد .هدف دیگر حافظ در این بیت این است که حافظ در مصراع دوم با اشاره به لطف و عفو خداوندگار و این که لطفش بی کران و شامل تمامی بندگانش است افراد را به لطف و محبت بی کران او امید وار می کند.

چه گویمت که به میخانه دوش مست و خراب       سروش عالم غیبم چه مژده ها دادست۱۵/۳
حافظ در این بیت از یک جمله استفهامی و یک جمله خبری استفاده کرده است تا بتوانداغراض و اهداف خاص خود را به مخاطب منتقل کندبه نحوی که تا قرنها این سخن ادبی تأثیرگذار باشد.یکی از اهداف حافظ از این جمله استفهامی و بعد خبری اظهار عجز و ناتوانی در ارائه اتفاقی با شکوه و عظیم است به خاطر عدم درک مخاطبین به دلیل عدم اطلاع و آگاهی آنان از خقیقت امر است.حافظ با این اظهار عجز و ناتوانی شکوه و بزرگی این رویداد را می خواهد به مخاطبان بیان کند .هدف دیگر حافظ تعظیم و بزرگداشت جایگاه میخانه و دعوت به تأمل در مورد این میخانه ای است که سروش عالم غیب با آن عظمت در آنجا به حافظ مست و خراب باده عشق مژده هایی داده است که حافظ از بیان این مژده ها عاجز و ناتوان است.یکی دیگر از اهداف حافظ آگاهی دادن به مخاطبان و آگاه کردن آنان از حقیقت میکده عشق و باده عشق است،که حافظ مست وخراب در این میکده مژده های سروش عالم غیب را می شنود.نوع انتخاب جملات استفهامی و خبری در این بیت و نحوه ادای کلمات به گونه ای است که تمام این اهداف و اغراض در ظاهر بیت گنجانده شده و به مخاطب منتقل می شود و این یکی از عوامل ماندگاری و جاودانگی شعر حافظ است.
در این پایان نامه براساس نوع جملات(خبری،انشایی)پایان نامه فصل بندی شده است ،و ابیات براساس اغراض و اهدافشان در این فصول مرتب شده اند،تا به راحتی مورد استفاده علاقمندان و دانشجویان قرار بگیرد.

فهرست منابع:
آهنی،غلامحسین،۱۳۵۷،معانی و بیان،بنیاد قرآن
امینی،محمد،۱۳۵۴،حافظ را چگونه باید شناخت،مؤسسه مطبوعاتی عطائی
استعلامی،محمد،۱۳۸۲،درس حافظ:نقد و شرح غزلهای حافظ جلد ۱و۲،تهران:سخن
اسلامی نژاد آرانی،عباس،۱۳۷۹،اثر پذیری حافظ از قرآن و احادیث،کاشان:مرسل
براهنی،رضا،۱۳۸۰،بحران رهبری نقد ادبی،تهران،دریچه
پور نامداریان ،تقی،۱۳۸۲،گمشده لب دریا:تأملی در صورت و معنی شعر حافظ،تهران:سخن
تقوی،نصرالله،۱۳۶۳،هنجار گفتار:در فن بیان و بدیع فارسی،فرهنگسرای اصفهان
خرمشاهی، بهاءالدین،۱۳۶۸،چارده روایت:مجموعه مقاله در باره شعر و شخصیت حافظ،تهران :پرواز
۱۳۶۲،ذهن و زبان حافظ،تهران: نشر نو
۱۳۸۲،حافظ حافظه ماست،تهران:نشر قطره
۱۳۸۰،حافظ نامه جلد ۱و۲،تهران:شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
ذوالنور،رحیم،۱۳۶۲،در جستجوی حافظ:توضیح و تفسیر در تأویل غزلیات و قصاید و رباعیات و قطعات خواجه حافظ شیرازی،تهران:زوار
رضانژادنوشین،غلامحسین،۱۳۶۷،اصول علم بلاغت در زبان فارسی،الزهراء
زرین کوب،عبدالحسین،۱۳۶۹،از کوچه رندان:درباره زندگی و اندیشه حافظ،تهران:امیر کبیر-شمیسا،سیروس،۱۳۷۹،معانی،تهران:میترا
فرزاد،مسعود،۱۳۵۰،قصاید،قطعات،رباعیات و مثنویات حافظ،حجت کلمات و اصالت اشعار،شیراز:کانون جهانی حافظ شناسی
فیروزی،عبدالوهاب،۱۳۸۱،رند عالم سوز،تهران:قصیده سرا
قزوینی و غنی و مقابله با نسخه های استادان خانلری،نایینی،۱۳۷۸،دیوان حافظ،تهران:نشر و پژوهش فرزان روز
قیصری، ابراهیم،۱۳۸۰،ابیات بحث بر انگیز دیوان حافظ،تهران:توس
کزازی،میر جلال الدین،۱۳۶۸،معانی۲:زیبا شناسی سخن پارسی،تهران:نشر مرکز
کی منش،عباس،۱۳۸۲،مثلث عشق:در احوال و افکار و آثار مولوی،سعدی وحافظ،تهران:شبلی
گلی،احمد،۱۳۸۷،بلاغت فارسی:معانی و بیان،تبریز:آیدین
مرتضوی منوچهر،۱۳۸۳،مکتب حافظ،تبریز،ستوده
موسوی،میرنعمت اله،فرهنگ بدیعی،تبریز،۱۳۸۲
محمدی،علی،وذوالفقاری،ابوالفضل،۱۳۸۱،حافظ به روایت شهریار:شرح یک صد غزل حافظ،تهران:چشمه
مطهری، مرتضی،۱۳۵۹،تماشاگه راز،تهران:صدرا

Abstract:                                                                                                              

In this thesis 200sonnets of hafez bureaus are studied from the view of secondary
 objectives The sentences in signification science are divided in to predicative and compositional.
Compositional sentences also have two parts: demeaning and understanding (imperative interrogative adhesive preventive)The most important discussions of sentences science are application of Secondary meaning of this sentences.
In signification science word is not important but sentences is essential .Every sentences has a superficial concept which is spoiled about that in grammar for example predicative sentences predicts and interrogative sentences interrogates
           
Dictions these sentences are used for other purposes according to different conditions    
Which has knowledge towards that for who wants to sepal effectively is necessary.
Hafezs poem is unique in translating different purposes and intentions in comparison with great volume of prison poem .In this paper we have tried to show this trait of hafezs poem according to signification science and to examine poets purposes and intention which are translated to addressee in dire.
                                                            
Key words: Hafezs signification science Secondary meaning of sentence