فایل ورد کامل مقاله تحلیل نقش عوامل کالبدی در ارتقای امنیت محیطی محلات سنتی؛ مطالعه موردی محله فیض‌آباد کرمانشاه

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله تحلیل نقش عوامل کالبدی در ارتقای امنیت محیطی محلات سنتی؛ مطالعه موردی محله فیض‌آباد کرمانشاه دارای ۲۰ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله تحلیل نقش عوامل کالبدی در ارتقای امنیت محیطی محلات سنتی؛ مطالعه موردی محله فیض‌آباد کرمانشاه  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله تحلیل نقش عوامل کالبدی در ارتقای امنیت محیطی محلات سنتی؛ مطالعه موردی محله فیض‌آباد کرمانشاه،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله تحلیل نقش عوامل کالبدی در ارتقای امنیت محیطی محلات سنتی؛ مطالعه موردی محله فیض‌آباد کرمانشاه :

کولاژ شهر، ژانری فضایی منتسب به شهرسازی پست مدرن محسوب می شود که راهبردی برای انتفاع متناسب و عملکردی دو الگوی سنتی و مدرن توسعه کالبدی از فضا است که به دنبال تعقیب راهبردهای تکثر گرایانه و ارگانیک در پیگیری توسعه شهری همچون کلاژی از آمیزه ها و فضاهای متمایز در عوض تعقیب برنامه های عظیم مبتنی بر منطقه بندی کارکردی فعالیت ها به قاعده تبدیل شده است. امروزه کولاژ شهر موضوع اصلی است و تجدید حیات شهری با جایگزینی نوسازی شهری به تکیه کلام قاموس برنامه ریزی مبدل شده است. ایده کولاژ شهر معطوف به فرهنگ و اجتماعات محلی است و در عین حال روایتی نوستالژیک برای بازگشت به الگوهای شهرسازی ایرانی – اسلامی قبل از فرایند مدرنیزاسیون نیست بلکه با نشانه شناسی و زیبایی شناسی شهری به دنبال برقراری رابطه تعاملی دوسویه و تعدیل فرهنگی الگوهای شهرسازی مدرن است. در عین حال کولاژ شهر راهبردی مطلوب شهرسازی اسلامی – ایرانی نیز هست.

واژگان کلیدی: ژانر کولاژ شهر، شهرسازی پست مدرن، شهرگرایی جدید، زیبایی شناسی، نشانه شناسی.

-۲ مقدمه

از منظر شهرسازی پست مدرن، کولاژ شهر راهبردی برای انتفاع متناسب و عملکردی دو الگـوی سـنتی و مـدرن توسـعه کالبدی از فضا است. در عین حال کولاژ شهر ژانری منتسب به شهرسازی پست مدرن محسوب مـی شـود کـه از منظـر چارلز جنکس به دنبال انفجار شهرک مسکونی پورت ایگو در سن لوئیس۲ در ساعت ۳ : ۳۲ بعد از ظهر ۱۵ جولای ۱۹۷۲ و بالطبع مرگ معماری و شهرسازی مدرن((jenks,1984 آغاز شده است. شهرسازی پست مدرن متـاثر از بـازی هـای زبانیِ۳ متنوع، متکثر، التقاطی و ترکیبی است و منـتج از فلسـفه بنیـادین پسـت مدرنیسـم نـوعی نابـاوری بـه فراروایـت های(کککذ,۲طهصپyئ) شهرسازی مدرن محسوب می شود. فراروایتهای شهرسازی مدرنرهیافتهایی منحصـراً اقتصـادی،

-۱ دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز Email: isapiry@yahoo.com
– ۲ نسخه برنده جایزه لخانه؛ ماشینی برای زندگی مدرنل لوکوربوزیه

زنکذ,غطکصکغک؟صصطح س ص

۳۲۰۰

سود مدار و مبتنی بر لیبرالیسم مدرن بازار و موجد ظهور بیگانگی۱ عمیق اجتماعی در شهرها و منطقـه بنـدی کـارکردی بودند که ائتلاف بر سر شکست این رهیافتها زمینه را برای مرکززدایی و خـوانش هـای هنجـاری متعـدد از برنامـه ریـزی توسعه شهری فراهم آورد که اکثر آنها بر احیای اجتماعـات محلـی و پایـداری توسـعه تاکیـد دارنـد. شـوماخر در کتـاب کوچک زیباست بر اهمیت توسعه های محلی و مبتنی بر اجتماعات اشاره کرده و معتقد است هر برنامه ریـزی و طراحـی کوچک و در مقیاس انسانی از نظر ماهیت زیباست(بحرینی ، .(۱۵۶ : ۱۳۷۸ اما در دهه های اخیر رشد بی رویه جمعیت و افزایش مهاجرت به شهرها، منجر به توسعه غیر قابل کنترل نواحی، خلـق سـکونتگاههای جدیـد، ، کـاهش سـطح رفـاه انسانی((Ortega et al ,2011: 2، ساخت و سازهای بدون برنامه، گرایش به سمت حومه نشینی و بروز تغییرات فراوان در ساختار فضایی شهرها((Garcia- Palomares,2010:197 شده است که تنها ۲درصد از سطح کـره زمـین( Jim (and Chen, 2010:177، و ۶۵ درصد از جمعیت شهری (Zhou and Wang, 2011:268) دنیا را در خود جـای داده است که چنین وضعیتی، لتقاضای عظیمیل جهـت توسـعه بوجـود آورده اسـت. ( ,ک؟غکلاصهع ۲غه غکصأپلاطح زذن گتذتل). شهرسازی مدرن مطلوب توسعه های گسترده، پراکنده، عظیم و کلانشهری اسـت کـه توجـه بـه اجتمـاع محلی و معماری مطلوب آنرا به بعد از برقراری توده عظیم فضایی همانند متروپلیتن موکـول مـی کنـد . معمـاری آسـمان خراشهای شیشه ای بلند مرتبه و شهرسازی مبتنی بر فولاد و آهن انگاره مطلوب اجتماعات محلی مکان – مبنـا نیسـت. این نوع معماری و شهرسازی، فضاهای لامکانی و گروههای انسانی بدون حـس مکـان پدیـد مـی آورد کـه زمینـه کـنش جمعی و فرهنگی در عرصه عمومی را محدود می کند و تنها مبنای فرهنگی کنش و روابط اجتمـاعی، عقلانیـت ابـزاری و سود مداری اقتصادی است. معماری و شهرسازی مدرن واکنش فضایی بـه لآرمـان حاکمیـت خـرد بـر زنـدگی انسـان و خردباوریل ( حقیقی، (۲۰ :۱۳۸۷ و لتخصص گرایـی فزاینـده مدرنیسـمل (ک،کذ ,کهعطکتهد) اسـت کـه از رهگـذر تقسیم فضایی کار و تولید، به مثابه واکنشی به تقسیم کار اجتماعی در بازار بازنمایی می شود. اما ژانر فضایی کـولاژ شـهر در داخل سنت شهرسازی پست مدرنیسم به دنبال تعقیب راهبردهای تکثر گرایانه و ارگانیک در پیگیری توسـعه شـهری همچون کلاژی از آمیزه ها و فضاهای متمایز در عوض تعقیب برنامه های عظیم مبتنی بر منطقه بندی کارکردی فعالیـت ها به قاعده تبدیل شده است. امروزه کولاژ شهر موضوع اصلی است و تجدید حیات شهری با جایگزینی نوسازی شهری به تکیه کلام قاموس برنامه ریزی مبدل شده است( هاروی، .(۶۷ :۱۳۹۰ در اوج فرایند شهرسازی مدرن دانیل برنهام، معمـار شیکاگویی، اظهار داشت »طرحهای کوچک طراحی نکنید( بحرینـی، ( ۱۵۶ : ۱۳۷۸ و آلـدو روسـی پاسـخ مـی دهـد کـه لاحتمال تحقق امور بزرگ با امتناع روبروستل( هاروی، (۶۷ :۱۳۹۰ و مارشال برمـان انتقـاد مـی کنـد کـه امـروز دیگـر ساختن هیچگونه احساس و رضایتی بدست نمیدهد و طرحهای بزرگ جان و روح انسان را تباه مـیکنـد خطـایی اسـت حساب شده و با برنامه و بدون توجه به ارزشهای اجتماعی( پیری، .(۱۲ :۱۳۸۴ اما کولاژ شهر ژانری برای گـذار از افسـانه حسرت باری (Jacobs, 1961)، چونان درک مقولات و تجارب حال به مانند کلاژ قطعه قطعه، نمادین و همبسته همـراه شهر بزرگ در تدارک استعاره نهایی توصیف می شود( هاروی، .(۱۱۹ : ۱۳۹۰ اما کاربرد این راهبـرد در پیونـد شهرسـازی سنتی – اسلامی به شهرسازی مدرن به معنای التقاط گرایی محض به مثابـه نقطـه صـفر فرهنـگ پسـت مـدرن معاصـر

غپطصهغکطئه سل

۳۲۰۱

نیست. بلکه تجدید حیات آرمانهایتاریخیِ حیات دینی و اسلامی در قالب تداوم فضـایی آن نـوع معمـاری و شهرسـازی است که در واقع نشان آشکار خود را در طاقها و ستونهای منازل و نیز انتظام فضایی مطلوب خود عرضه می کند.

-۳ ژانر کولاژ شهر

ایده و ژانر کولاژ شهر که کالین رو۱ و فرد کوتر۲ از پیشروان زمینه گرایی۳ در آمریکا آن را بنا نهادند، پاسخی به طرز تفکر نوگرایی۴ بود که در آن، بناهای شهر را به مشابه اشیای معماری۵ می پنداشتند و آنها را به تنهایی و با نماهای مجزا از زمینه طراحی می کردند. به نظر آنها، طراحی شهری به کولاژ یعنی اتصال قطعات گوناگون و تصویر تکه کاری می ماند تا ترسیم. لذا شهرسازان را تشویق می کنند که از همه عناصر در دسترس، از جمله بافت شهری موجود بهره گیرند و در پی درهم بافتن عناصر شهر در یک کل منسجم باشند یعنی یک کولاژ شهر که قطب های مخالفی چون روابط فضایی گذشته و آینده را در بر گیرد (تولایی، .(۳۵-۳۶ :۱۳۸۰ کولاژ، ترکیب تصویر نامشابه یا کشف تشابهات نهفته در اشیایی است که شبیه به هم نیستند. کولاژ انتقال مصالح از یک زمینه به زمینه دیگر و مونتاژ، پراکندن این وام گیری ها در سراسر مجموعه جدید است. بنابراین هر نشانه بصری می تواند از زمینه یا متنی معین جدا شود و زمینه ها و متون جدید ایجاد کند. آنان برای درک کولاژ به آثار پیکاسو استناد می کنند که با زین و دسته دوچرخه سرگاوی را می سازد که عناصر سازنده آن با داشتن تشابه شکلی اما با تغییر زمینه خود شی معنی داری ساخته اند. (همان منبع). بنابراین زمانیکه ساختمان به سبک معماری مدرن در درون یک بافت فرهنگی – تاریخی میراث گذشتگان و با الگوی معماری متفاوت قرار گیرد، باید بسیار حساس و ظریف نمای ساختمان در ارتباط با پیرامون و محیط انسان ساخت آن و هماهنگ با یک هارمونی فضایی زمینه قرار گیرد و تشابه صوری و شکلی آن به صورتی استادانه با زمینه منطبق شود. به اعتقاد صاحبنظران کولاژ شهر، در شهر سنتی، بناها زمینه هستند و فضاها اشکال متصل به هم و الگوی در هم بافته ای از تناوب فضایی را نمایان می سازند. در شهر مدرن عکس این حالت صادق است. آنها با علم به اینکه میان ویژگی های شکل – زمینه شهرسنتی و مدرن تضاد وجود دارد، سعی در انجام بخش های گوناگون شهر از طریق راهبرد کولاژ دارند. به نظر آنها شهرهای معاصر پیوندی از الگوهای مدرن و سنتی هستند و مجاورت و ترکیب این دو الگو مفهوم اصلی در ایده کولاژ شهر است (همان منبع). ژانر فضایی کولاژ شهر همانند پست مدرنیسم ناهمگنی و تفاوت را به سان نیروهای رهایی بخش در باز تعریف دیسکورس فرهنگی ممتاز می شمارد(Precise 6,1987: 24 نقل شده در هاروی، (۱۳۹۰ و

wپل غطئپه س ذ طکصصکپل ۲کطً س ل عکطئهأصxکصغپه س ص عکطغطک۲پق س خ کصطکjتق ئهطأصطکصطلاططA س ز

۳۲۰۲

همراه با تاکید فوکو بر گسستگی و اولویت پیوندهای چند شکلی به جای علیت ساده یا پیچیده، پیشرفت های جدید در ریاضیات با تاکید بر عدم قطعیت( نظریه آشوب و فاجعه، هندسه فرکتال) بر دگرگونی در ساختار حسی تاکید دارد. کولاژ شهر از نظر مفهومی بر کوبیسم و از نظر ادراکی و روش شناسی بر اصل شکل – زمینه گشتالت استوار است که مراد از آن رابطه جزء با کل و تفسیر آن بر بستر روابط با عناصر دیگر است.

-۴ ژانر کولاژ در شهرگرایی جدید۱ و محلات تاریخی – فرهنگی

شهرگرایی جدید بیشتر به عنوان جنبش تاثیر گذاری تعریف شده است که منتج از مدرنیسم در معماری و برنامه ریزی تاثیر داشته است. فرم و الگوی مدرنیسم عمدتا با توسعه ارتفاعی و توسعه متراکم و ساختمانهای بلند مرتبه، شاهراههای درون شهری، تولید انبوه و مصرف انبوه مسکن، فضاها و میدانهای باز گسترده و غیره مشخص می شود که وقتی این عناصر در جهت الزام زندگی امروزی، قصد ورود به محله های تاریخی – فرهنگی دارد با آسیب شناسی گسترده ای روبرو می شود و کوچه های تنگ، ساختمانها و بناهای با ارزش فرهنگی و گویای تمدن گذشته، مانع از طراحی و برنامه ریزی مورد نظر مدرنیسم می شود. شهرگرایی جدید جنبشی در معماری و برنامه ریزی است که از استراتژی های طراحی بر اساس حفظ الگوهای سنتی شهری، به منظور تنظیم توسعه پراکنده حومه ای و کاهش زوال مرکز شهر و ساخت و باز ساخت واحدهای همسایگی، شهرک ها و شهرها حمایت می کند. شهرسازی جدید یک اصطلاح شبیه چتر۲ است که توسعه واحد همسایگی سنتی یا برنامه ریزی شهری نو- سنتی۳ آندرس دوانی۴ و الیزابت پلاتر زیبرک۵ ، مجموعه های با دسترسی پیاده و طراحی محلات گذرگاهی۶ پتر کالثروپ۷ ، داگلاس کلباق۸ و بیل لایبرمن۹ و رهیافت محلاتی لئون لئون کریر را شامل می شود. .(charles c.Bahl, 2000, 761-762) توسعه گذرگاهی (TOD) و توسعه واحد همسایگی نو – سنتی (TND) دو الگوی در حال گسترش شهرسازی جدید است. الگوی فشرده مدلهای توسعه اجتماع محلی شهرسازان جدید با کاربریهای ترکیبی و ادغامی و دسترسی دوچرخه و پیاده به تسهیلات عمومی و ویژگیهای

عکطغهتطس wکش س ذ عطکص هئئکطتعأ حل

ئهغپطصط۲هطص سپکغ حص yغهأخ ککط۲غA حخ فطکتyظ طکصهئژ لاصکتهzطئغ حز ۲کصغکططپ سصطکغهطص حخ کژپطلاصئهط طکصکژ ح، لا؟أهتئکل کهئ؟أپخ حن غغهعطکتطکع ئئطB حک

۳۲۰۳

محلی خرده فروشی، بر خلاف توسعه پراکنده ، جدا شده و الگوی کاربری اراضی توسعه شهر – حومه عمل می کند .(Banai, 1998, 169) شهرگرایی جدید بر پایه نوستالژی به رویای آمریکایی است و بدین ترتیب نشان دهنده کشف دوباره سنت های برنامه ریزی و معماری است که به مساعد ترین جا و به یادماندنی ترین اجتماع ها و محله ها در آمریکا شکل داده اند( مدنی پور، .(۳۱۰ : ۱۳۷۹ دانشمندان علوم اجتماعی و تئوری پردازان توسعه شهری معتقدند که دست پنهان بازار و تعادل نهایی در نتیجهازنتو بین عرضه و تقاضا، مخصوصاً در بازار مسکن و زمین شهری ، در برخورد با عناصر معماری و شهرسازی تاریخی و میراث فرهنگی باید با دخالت دولت تعدیل شود و از تبدیل کاربری های تاریخی به الزامات نیازمند عقلانیت اقتصادی و سود بنگاه جلوگیری شود. آنچه که در جنبش شهرگرایی جدید به صورت نکته ای اساسی در طراحی شهری و برنامه ریزی دیده می شود تئوری حفاظت شهری۱ و زمینه گرایی۲ در شهرسازی است. در شهرسازی مدرنیسم، منطقه بندی کاربری های شهری و جداسازی نواحی اشتغال و مسکن و شکل گیری حومه های پراکنده و حمل و نقل ارتباطی ماشین – مبنا، جای خود را به کاربرهای ترکیبی ، ادغام نواحی اشتغال و مسکن و متراکم سازی مطلوب فضای شهری به منظور جلوگیری از عواقب زیست – محیطی شهر پراکنده، در شهرگرایی جدید می دهد (جدول (۱

-۱ مکان گزینی ساختمانهای تجاری و تسهیلات عمومی در مرکز کالبدی شهر که به وسیله کمربند کاربری
اراضی مسکونی در خق۱ و خش۱ احاطه شده باشد (در مقایسه با تئوری مناطق متحد المرکز ]ارنست برگس([ -۲ مکان گزینی توسعه در اطراف محور حمل و نقل همانند حمل و نقل ریلی یا خطوط اتوبوسرانی در خق۱

(در مقایسه با تئوری هومرهویت) -۳ توسعه گذرگاهی (خق(۱ شهر و واحدهای همسایگی توسط یک تراکم متغیر و سلسله مراتب مراکز

مشخص می شود (در مقایسه با شیب تراکم در مدلهای مکان – دسترسی و تئوری چند هسته ای)

جدول – ۱ عناصر قابل مقایسه تئوریهای کاربری اراضی و شهرسازی جدید

Source: R. Banai 0, 1998: 170

ایده کولاژ همرا با جنبشهای شهرگرایی جدید به زمینه گرایی پیوند می خورد. زمینه گرایی – یکی از دیدگاههای رایج در شهرسازی – زمینه را به مثابه رویدادی تاریخی می پندارد که عناصر شهر در درون آن شناخته، پرداخته و ساخته می شوند. در این دیدگاه عناصر و ایده های شهرهای گذشته در شکل دادن به کالبد شهرهای معاصر حضور دارند. بنابراین شهرساز زمینه گرا باید قادر باشد ویژگی های یک مکان را در یابد و آن را بخشی از فرایند طراحی خود قرار دهد.وی در هنگام ایجاد اجزای جدید شکل شهر به موارد زیر متعهد می ماند:

غپطصههطککغپه غهتطس حتذ عکطئهأصxکصغپه حذذ

۳۲۰۴

(۱ زمینه گرایی کالبدی، به شکل کل از قبل موجود

(۲ زمینه گرایی تاریخی، به میزان و نظم رابطه اجزای شهر در طول زمان

(۳ زمینه گرای اجتماعی – فرهنگی به معانی، ارزش ها و اهداف مشترک (تولایی، (۳۴ : ۱۳۸۰

زمینه گرایان توجه اساسی به الزام محیطی و مجموعه پیرامون بناها دارند و تنها به جوهر پدیده ها و بناها توجه نمی کنند. واحد تحلیل در این رویکرد، مطالعه بناها یا فضاها درارتباط با عوامل محیطی آن است و هرگونه تغییر و دخالت در آنها نیز به این عوامل وابسته می باشد .(stokols, 1987: 15-18) در این تئوری برنامه ریزی و شهرسازی، زمینه از قبل موجود با تمام عناصر انسانی – محیطی، بستری برای توسعه بعدی و الگویی برای شهرسازی جدید است و از گسست اجتماعی – کالبدی و بصری جلوگیری می کند.

-۶ ایده کولاژ شهر به مثابه زیبایی شناسی شهری

الکساندر گوتلیب بومگارتن، فیلسوف آلمانی، برای اولین بار در قرن هیجدهم میلادی، واژه زیبایی شناسـی۱ را بـه شـکل جدید بکار برد. او این اصطلاح را به منزله نوعی شناخت حسی به دست آمده از درک هنر و اشیاء زیبا به کار برد ( شـعر در کانون تحلیل او قرار داشت). معنای اخیر به سرعت جای خود را پیدا کرد و زیبایی شناسی در معنایی به کار رفت کـه به تجربه مستقیم ( بی واسطه) یک نوع خاص اشاره داشت: درک زیبایی( احمدی، . (۲۵ :۱۳۸۵ لایب نیتس معتقد است که همه دریافت های آدمی که به آستانه آگاهی نمی رسند در اعماق تاریکی باقی می مانند اما آدمـی قـادر اسـت گوشـه های تاریک درون روح خود را بشناسد( لیدمن، .(۲۴۰ : ۱۳۸۹ از منظر لایب نیتس، لموسیقی ما را شیفته می کنـدل. گـر چه زیبایی آن چیزی بیش از این نیست که ما ناآگاهانه گام ها و نوسان ها را می شماریم به همـین نحـو چشـم از دیـدن تناسب های مناسب احساس خوشایندی می کند( همان منبع). ایده کولاژ شهر و موضوع زیبایی شناسی شهری از منظـر چالش ناشی از لتناسب محیط مصنوعل به هم می پیوندد. زیبایی شناسی شـهرهای مـدرن بـر بنیـاد فکـری و فرهنگـی مدرنیسم یعنی اسطوره زدایی و عقلانیت ابزاری تکیه می کند بنابراین حامل هویت بازار و سرمایه داری است . از اینـرو از رهگذر تحولات بازار و بحرانهای ادواری اقتصاد سیاسی سرمایه داری ، شهرها به مثابه مکانها و دیگ های ذوب خلاقیت و تخریب هستند. اینکه ما چگونه خودمان را به تصور درمی آوریم از رهگذر اشکال و فرمهـای محـیط مصـنوع آشـکار مـی

ططصکلاصککA س ذ

۳۲۰۵

شود(.(Hogan,2012: 3 در واقـع شـهرها نهـایی تـرین شـکل بیـان و آشکارشـدگی مـادی از آرمـان و طـرح انسـانی است(.(Ibid بیشترین تلاش برای کنترل زیبایی شناختی در ساخت و ساز شهرهای مدرن محمل دو موضوع است:

-۱ تجلی هنر و اشکال هنری در شهر و بناهای شهری: استفاده از نقاشی های دیوار، منبت کاری و کاشی کاری هـای بـر روی بدنه پل ها، زیرگذرها و ساختارهای معماری، استفاده از تناسب رنگ و عملکرد در مبلمان شهری و ; که همه اینهـا تامین کننده حس لذت از حضور در فضای شهری است.

-۲ زیبایی شناسی مفهومی و شناختی از رهگذر کولاژ شهر: این بحث به آن جنبه از ضابطه منـد کـردن سـاخت و سـاز اشاره می کند که می کوشد ویژگی های فیزیکی و کاربردی ساختمانهای جدید و فضاهای میـان آنهـا را کنتـرل کنـد تـا تضمین کننده تجربه ای پر ثمر و لذت بخش برای عامه مردم باشد کـه از فضـایی کـه بـدین ترتیـب خلـق شـده اسـت استفاده کنند(Ponter,1990 نقل شده در مدنی پور، .(۲۳۷ : ۱۳۷۹

زیبایی شناسی شهری از رهگذر کولاژ شهر به تفکر مانوئل کانت درباره زیبایی شناسی معطوف است. کانت معتقـد اسـت که حس زیبایی، کنشی مجزا و خودمختار از مغز انسان است که قابل مقایسه با ادراک عقلی و عملی است. بنـابراین ایـده کولاژ در شهرسازی، عینیت۱ و بین الاذهانی بودن۲ تجربه زیبایی شناسی را در مقابل زیبایی شناسی ذهنی۳ آشـکار مـی کند. همچنین این ایده از نخبه گرایی ناشی از مدرنیسم سبک بین الملل که بعد از کنگره سـیام و مخصوصـا جنـگ دوم جهانی بر تمام عرصه های اجتماعی – اقتصادی و از جمله شهرسازی سیطره یافتـه بـود، گـذار مـی کنـد و شـکاف بـین معماری ]و شهرسازی[ و فرهنگ عامه را پر می کند( مدنی پور، .(۲۴۵ :۱۳۷۹ چنانچه جنـبش شـهر زیبـا کـه بـا طـرح شیکاگو (۱۹۰۹) اثر عالی برنهام و بنت مطرح شد بیان می دارد که وظیفه نخست برنامه ریزی زیباسازی است( ویلسـون، (۱۲۷ : ۱۳۸۸ از اینرو با طراحی کولاژ ملغمه امر زیبا در بنیان شهرسازی قرارداده می شـود کـه نهایتـا بـه خوشـایندی و مطلوبیت تجربه فضا منجر می شود.

-۷ کولاژ شهر و تداوم نشانه شناسی شهری

بودریار با توجه به گسترش ارتباطات الکترونیک و رسانه های گروهی استدلال می کرد که این قضیه مارکسیستی معکوس شده است که نیروهای اقتصادی به جامعه شکل می دهند. در عوض زندگی اجتماعی بیش از هر چیز تحت تاثیر

yصطهطصطکjتق س ذ yصطهطصطکjتأک طکصغع س ل ططصکلاصککه کهطصطکjتأح س ص

۳۲۰۶

تصاویر و نشانه هاست(گیدنز، .(۹۷۴ :۱۳۸۷ به نظر بودریار ما در وجد و خلسه ناشی از ارتباط زندگی می کنیم(ساراپ، .(۲۲۲ : ۱۳۸۲ کوین لینچ اندیشمند بزرگ مسائل شهری عقیده دارد که فضاهای شهری از طریق نمادها و نشانه های گوناگون برای شهروندان خوانایی دارند. به عبارت دیگر اگر فضاهای شهری فاقد نشانه باشد ایجاد سردرگمی و رعب و وحشت می کند( پیری، .(۳۳ :۱۳۹۱ سی. اس. پیرس سه نوع نشانه را از یکدیگر متمایز می کند: نشانه شمایلی۱ که در آن رابطه بر اساس شباهت است- صلیب دور گردن من شبیه صلیبی است که عیسی بر آن مصلوب شد، نشانه شاخصی۲ که در آنطهراب علّی است،مانند رابطه ابر و باران، و دست آخر نشانه نمادین ۳ که در آن رابطه از مقوله قرار داد یا توافق اجتماعی است. نوع اخیر غالباً رابطه دلبخواهینامیده۴ می شود به این معنا که مثلاً میان رنگ قرمز و

دستور توقف ترافیک پیوند ضروری وجود ندارد. این رنگ می تواند آبی، نارنجی یا ارغوانی باشد. در واقع توقف پشت چراغ قرمز واقعیتی خارجی است که بر اعضای جامعه تحمیل شده است(کرایب،.(۱۷۳ -۱۷۲ :۱۳۸۶ نشانه دارای دو وجه دال و مدلول است. این دو وجه متقابلاً نظام بخش یکدیگر هستند و یک ساخت واحد و تجزیه نشدنی را بوجود می آورند( مانند دو روی صفحه کاغذ)(توسلی، .(۱۵۳ :۱۳۷۹ ژانر فضایی کولاژ شهر به تداوم نشانه های فضایی الگوی خاصی از روابط اجتماعی – اقتصادی در کنار الگوی غالب می انجامد بنابراین متضمن هر سه نوع نشانه بازشناخته پیرس می باشد. با ترکیب و التقاط معماری نو – سنتی به همراه طراحی کوچک – مقیاس محلات شهری مخصوصا در بافت های

تاریخی و مرکزی شهر، نشانه شمایلی، شاخصی و نمادین همزمان حضور دارند. استفاده از بلوکهای ردیفی در کنار طاقها و گچ بریهای متوازن و متقارن اسلامی هم نوعی نشانه شمایلی است که درک بیننده و ناظر انسانی را بر اساس شباهت به الگوی معماری – شهرسازی نو سنتی و اسلامی جذب می کند همچنین نوعی رابطه علی نیز برقرار است به این صورت که علت این نوع معماری و شهرسازی التقاطی مسبوق به روابط التقاطی مدرن و سنتی است و در عین حال کولاژ شهر نوعی نشانه نمادین است به اینصورت که این التقاط و کولاژ از قراردادی بیرونی و اجتماعی حکایت دارد( شکل(۱ به عبارت دیگر کولاژ به سلیقه و قراردادهای حاضر در جامعه وابسته است( تولایی، .(۳۶ :۱۳۸۰ نشانه شناسی به معناشناسی پیوند می خورد که در واقع معنای شهر اسلامی مسبوق به حضور نشانه های فضایی شهر اسلامی همانند مسجد یا بناهای مقدس دیگری است. همچنین حفظ حجاب و پوشش در شهرسازی اسلامی به مثابه عدم اشراف واحدهای همسایگی به یکدیگر است.

غ؟طح ططغپطع س ذ غ؟طح ئهططxک۲غع س ل غ؟طح ططئپتعyح س ص yطهطصطتطA س خ

۳۲۰۷

کولاژ

شهر

نشانه شمایلی نشانه نشانه نمادین
شناسی

نشانه علّی

شکل -۱ کولاژ شهر محمل هر سه نوع نشانه

-۸ کولاژ شهر؛ مطلوب شهرسازی اسلامی در گذار به مدرنیزاسیون

شهرسازی اسلامی همانند عرصه های دیگر فعالیت جمعی و کنش اجتماعی – اقتصادی، مسبوق به آیینها و احکام بنیادین اسلام است. لوئیز ممفورد به عنوان یکی از نظریه پردازان حوزه شهری در کتاب ارزشمند خود با عنوان ل مدنیت و جامعهی مدنی در بستر تاریخل که در آن سعی می کند راه درست تاریخ مدنیت را از بیرا هه های آن مشخص کند و به خواننده بنمایاند، در آخرین صفحه از آن می نویسد: شهر در آغاز به صورت خانهی خدا شکل گرفت: جایی که مظهر ارزش های جاودانی و آشکار کننده امکانات الهی بود(ممفورد،.(۷۶۰ : ۱۳۸۰ از دید وی مقصود و منظور انسان باید متوجه بازگشت به خدا و به دامان طبیعت و خودشناسی و درون کاوی باشد.(همان منبع (۲۳: و شاید این گفته او را محملی بر به صدا در آوردن ناقوس مرگ فضا های قالبی، کلیشه ای و شبه انسان پرورده آنها به حساب آورد که با مامفوردیسم نواخته شد و حتی می توان مامفورد را لولای اندیشه نیهیلیستی نیچه ای ( در هجمه به تعمیم و استاندارد سازی سرمایه داری) و فلسفه فضامندی فوکویی دانست( پیری و شریف نژاد، .(۱۳۹۰ دانش شهرسازی هم هنر خلق فضاهایی است که کلام خدا در آنها منعکس می شود. اشتغال خاطر این نوع شهرسازی جای دادن انسان در حضور خدا از طریق قدسی کردن فضاست (بمانیان، .(۲۳ :۱۳۸۶ دیوید هاروی مدرنیسم را واکنش زیبایی شناختی آشفته و متلون به شرایط مدرنیته می داند که از فرایند خاص مدرنیزاسیون نشات گرفت(هاروی، .(۱۳۹ : ۱۳۹۰ این فرایند در شهرسازی به عملکردگرایی۱ و منطقه بندی کارکردی۲، خطوط مستقیم، پیشرفت خطی و پیش بینی گرایی از تمام مولفه های

عکطئهغپطصطغأً س ذ ؟غطغپظ س ل

۳۲۰۸

شهری، نادیده انگاری هویت اجتماعات محلی۱، طرح های یکسان برای انواع بافت های شهری ارزشمند و بناهای تاریخی، اقتصادی شدن فضا و ; منجر شد. با توجه به پویایی و تحولات فکری و فرهنگی مدرنیسم و نیز سازو کارهای متنوع اقتصادی – اجتماعی مدرنیزاسیون، نوستالژی برای الگوهای شهری اسلامی – ایرانی و نادیده انگاری ملزومات شهری شدن مدرن به بازتولید آنها منجر نخواهد شد. آنچه از رهگذر ساخت و ساز مبتنی بر کولاژ اتفاق می افتد تبدیل شدن آیینها و ارزشهای اسلامی به جزئی از بنیان اندیشه شهرسازی و بازنمایی این آیینها از رهگذر شهر است. ایده کولاژ می تواند جریان یکسویه تعمیم و تسلط الگوهای مدرن بر شهرهای اسلامی را به جریانی تعاملی و دو سویه تبدیل کند و اصول اساسی آیینهای اسلامی از جمله، توحید، وحدت، تناسب، زیبایی، پوشش و ;. در شهرسازی و معماری بازنمایی کند.

-۹ نتیجه گیری

ژانر فضایی کولاژ شهر راهبردی در جهت حفظ و حمایت از اجتماعات محلی و هویتهای تاریخی و مکان مبنا در سیلان مدرنیزاسیون اقتصادی – اجتماعی و مدرنیسم فرهنگی است. شهرسازی مدرن به مثابه یکی از بنیادهای اصلی اسطوره زدایی و سکولاریسم، با تقلیل گرایی معرفت شناختی و هستی شناختی در توسعه شهری آنرا به مثابه متغیرهای کالبدی
تنظیم کاربری ها و ; می انگارد و این امر نگاه فرهنگی و تاریخی به شهر و طراحی کالبدی را به حاشیه می برد. اما در طراحی کالبدی مسبوق به ایده کولاژ زمینه های تاریخی، اجتماعی و کالبدی از قبل موجود به مثابه مبنای طراحی کالبدی مد نظر قرار می گیرد و چنانچه زمینه از قبل موجود در موضع طراحی وجود نداشته باشد( همانند طرحهای شهری آوانگارد و شهرهای نو بنیاد)، آنچه مد نظر قرار می گیرد ایجاد زمینه کالبدی هماهنگ با فرهنگ و زیست – جهان۲ شهروندان خواهد بود. با توجه به تاثیر پذیری فعالیت های حوزه عمومی از نوع طراحی و برنامه ریزی کالبدی و ارتباط متقابل مولفه های اقتصادی – اجتماعی با طراحی فیزیکی شهر بنابراین گنجاندن ارزشها و آیینهای فرهنگی و اسلامی در طرحها و مبانی آموزش شهرسازی باعث تقویت و بازتولید آنها می شود. این امر به مثابه روایتی نوستالژیک به شهرسازی اسلامی – ایرانی پیش از مدرنیسم نیست بلکه منظور از آن استفاده از طرح کولاژ برای برقراری رابطه متعادل

متناسب با فرایندهای یکسان ساز شهرسازی مدرن محسوب می شود. کولاژ شهر برای نوسازی کالبدی محلات تاریخی

ککطصطغأععپه س ذ

– ۲ اصطلاحی که هابرماس در کتاب لدگرگونی ساختاری حوزه عمومیل (کنکذ,کهعطکتهد) برای نقد عقلانیت ابزاری مسستر در روابط اجتماعی – اقتصادی بعد از دوران روشنگری بکار می برد. از نظر هابرماس انگاره رهایی که در فلسفه روشنگری با اسطوره زدایی از بسیاری از روایت های خرافی تعقیب می شد، به صورت دیالکتیکی، خود با اسطوره خرد ابزاری این رهایی را از بین برد. زیست جهان ( ۲ئطپ– w کسطع) یکی از عناصر برساخته هابرماس در این کتاب و نیز در نظریه کنش ارتباطی(غپطصطA غهططهصطغأععپه) می باشد.

۳۲۰۹

ابزار مناسبی در اختیار شهرگرایی جدید قرار داده و رابطه متقابلی با زمینه گرایی در شهرسازی برقرار می کند. با توجه به اهمیت و نقش توسعه کالبدی فرهنگ محور و مبتنی بر اجتماعات محلی طراحی کالبدی مبتنی بر کولاژ محمل نشانه شناسی و زیبایی شناسی شهری است. این ژانر فضایی همزمان سه نوع نشانه شناخته شده توسط پیرس یعنی نشانه علی، نشانه نمادین یا قراردادی و نشانه شمایلی را دارد و در عین حال رابطه متقابلی با هنر و زیبایی شناسی برقرار می کند که مطلوب شهرسازی اسلامی در تعامل با مدرنیزاسیون است.