فایل ورد کامل مقاله آنِ پنهان مقرنس در معماری ایرانی؛ تحلیل زیبایی‌شناسی و کارکردی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله آنِ پنهان مقرنس در معماری ایرانی؛ تحلیل زیبایی‌شناسی و کارکردی دارای ۱۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله آنِ پنهان مقرنس در معماری ایرانی؛ تحلیل زیبایی‌شناسی و کارکردی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله آنِ پنهان مقرنس در معماری ایرانی؛ تحلیل زیبایی‌شناسی و کارکردی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله آنِ پنهان مقرنس در معماری ایرانی؛ تحلیل زیبایی‌شناسی و کارکردی :

مقرنس یکی از زیباترین تزئینات معماری اسلامی ایران است . این آرایه پیش از اسلام نیز در معماری ایران وجود داشته که بعد از اسلام رنگ و بوی تازه ای به خود گرفته وبا پیشرفت چشمگیری روبه رو می شود. مقرنس در ابتدا یک عنصر کاربردی بوده که برای تبدیل مستطیل به دایره (ایجاد گنبد) استفاده می شد و سپس به یک عنصر سه بعدی تزئیناتی مبدل شد که از تعداد کم و بیش سطوح برآمده و فرورفته تشکیل می شود. عده ای مقرنسصرفاًرا تزئیناتی فریبنده می خوانند. در حالیکه مقرنس همزمان مفاهیم متعددی را نمایش می دهد که در این مقاله به این مفاهیم پرداخته شده است. این عنصر تزئینی زیبا با ساختار سه بعدی اش در آن واحد مفاهیمی همچون نظم، وحدت در کثرت، عروج از زمین به آسمان را به نمایش می گذارد. همچنین مقرنس زینت را که به عنوان یکی از پایه های تصویری هنر اسلامی ارزیابی شده است و توجه به مرکز و نوری که به بلور مبدل شده است که همان نور الهی است، را نشان می دهد. جمع آوری اطلاعات مقاله بر اساس روش کتابخانه ای می باشد. تمامی این عوامل حاکی از آن است که مقرنس یک عنصرصرفاً تزئینی نیست ومعانی والایی را به همراه دارد، که آن را با ظرافت خاصی به ناظر خود انتقال می دهد.

واژگان کلیدی: مقرنس ، معماری اسلامی ، هنر مقدس، تزئینات اسلامی

۱ دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه علوم تحقیقات فارس Email: sadaf.safiniya@yahoo.com

۱۵۲۴

.۱ مقدمه

مقرنس به شکلی که امروزه میبینیم از ابداعات جهان اسلام است. اما نباید فراموش شود که انواع مقرنس قبل از اسلام نیز در ایران استفاده میشده که اولین نمونههای آن مربوط به دوران ماد است(۷۰۸ -۵۵۰ ق.م)که در نمای مقبره صخرهای دکان داود واقع در سر پل ذهاب است.۱ مقرنس مورد بحث در اینجا مقرنس در بناهای اسلامی است. این عنصر تزئینی که البته در ابتدا جنبه عملکردی داشته است، ازلحاظ کثرت استفاده درجهان اسلام واجد اهمیت است وشاید به همین دلیل است که آن را اغلب یک هنر اسلامی می دانند.
در این تحقیق ابتدا معنی لغوی مقرنس مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تعریف و شناخت آن پرداخته شده است. در نهایت ویژگیهای شاخص مقرنس تعریف شدهو هرکدام از این ویژگیها با دید هنر مقدس درمعماری اسلامی مورد تحلیل قرار گرفته است تا از جنبههای متفاوت فلسفه پنهان آن آشکار شود.

.۲روش تحقیق

جمعآوری اطلاعات بر اساس مطالعه کتابخانهای صورت گرفتهاست. سپس به تحلیل داده پرداخته شدهاست.

.۳ وجه تسمیه و معنی لغوی مقرنس

کلمه مقرنس با قُر و قُرناس و قَرنس(قرنیس)و فرنیز خویشاوند است. میتوانیم بگوییم چیزی قرنیسدار شده است واین باشکل عنصرتزئینی مورد نظر ما که از تعداد کم و بیش سطوح برآمده و فرورفته صورت میگیرد موافق استقُر.۲-چیز فرو رفته

;هرگاه ظرف فلزی و مانند آن براثر برخورد به جایی فرورفتگی پیدا کند گویند»قر« شده است.۳ یکی ازمعانی معادل مقرنس به این ترتیب مرقوم گردیده است: استالاکتیت;۴معماری- موتیف تزئینی که فرم آن استالاکتیتها را به یاد میآورد (v

protencyd)..نام فرانسه استلاکتیت که آن را در شرق مقرنس مینامند و در غرب مکربس( درمEspکربس) مینامند.۵

.۱-۳ مقرنس چیست؟

مقرنس مبتنی است بر تکرار پی در پی واحدها که به ردیف روی هم کار گذاسته میشود.این واحدها که میتواند از چوب،گچ،سرامیک یا سنگ ساخته شود، سیستم انعطافپذیری را برای زیباسازی سطوح فراهم میآورد، که میتواند در هرگونه ترکیب شکلها گنجانده شود و سطوح را از نظر دیداری معنویت بخشد و تقسیمبندی کند.۶دونالد ن. ویلبر میگوید: »مقرنس کاری را به طریق زیر میتوان شرح داد: پر کردن یک ناحیه یا سطح مقعر با دو یا چند طبقه ربع گنبدی کوچک که در آن رأس ربع گنبدها در هرطبقه از طبقه زیر پیش آمدهتر است. بین هر ربع گنبد مقعر یک سگدست یا هلال محدب وجود دارد۷«مقرنس را به عنوان یک پدیده حجمپیما میتوان به عنوان نتیجه فرایند فرافکنی عناصر، یک نقشه و کندن واحدهای

۱.زمانی, ع. .(۱۳۵۰) مقرنس تزئینی در آثار تاریخی اسلامی ایران.
۲.ھمان منبع
.۳ جمال زاده, س. م. .(۱۳۴۱) فرهنگ لغت عامیانه.
۴stalactite

۵.زمانی, ع. .(۱۳۵۰) مقرنس تزئینی در آثار تاریخی اسلامی ایران.

۶. الاسد, م. .(۱۳۷۶) کاربردهای هندسه در معماری مساجد. ۷..زمانی, ع. .(۱۳۵۰) مقرنس تزئینی در آثار تاریخی اسلامی ایران.

۱۵۲۵

مقرنس منحنی یا زاویه دار از درون بلوکهای برآمده در نظر گرفت.ترکیبات مقرنس را میتوان در بخشهای مختلف یک ساختار دید از جمله ستونهای اصلی، بالکن منارهها، کتیبهها و سردرها. گرچه این شیوه میتواند ارزش ساختاری داشته باشد، مثلاً در رابطه با حیطه انتقالی یک گنبد، اما بیشتر اوقات یک ریخت زینتی است که به اجزای ساختار متصل یا از آن آویران است.۱

تصویر شماره:۱ قطعات مقرنس

مأخذ:(الاسد, (۱۳۷۶

.۴ مقرنس در ایران

برای تولید و زایش این هنر تزئینی تاکنون زمانی تعیین نشده است ولی زادگاه آن را صاحبان و آشنایان طریق، ایران می دانند و آنچه در سایر بلاد اسلامی دیده میشود خود مخلوطی است از فرهنگ و معماری آن دیار با ریشههای مقرنس ایرانی. با بررسی آثار اولیهی به جامانده، میشود دریافت که مقرنسازآغاز برای تبدیل پلان مربع به دایره استفاده میشده است. پس مقرنس از ابتدا نقش کاربردی داشته است نه تزئینی، البته با رگههایی از گرایش به زیباسازی بنا . در بسیاری از ساختمانهای به یادگار مانده، مقرنس در خدمت تبدیل یک پلان مربع به یک گنبد به کار گرفته میشد.پس از ورود اسلام به ایران، هنرهای

۱.الاسد, م. .(۱۳۷۶) کاربردهای هندسه در معماری مساجد.

۱۵۲۶

ایرانی با حفظ پیشینه تاریخی خود؛ جنبهای الهی نیز یافتند. در این میان مقرنس همچون سایر آثار هنری شکل اصلی و آشنای خود را در دوران اسلامی یافت.۱

تصویر شماره:۲ منار مسجد امام اصفهان

مأخذ: استیرلن، ۱۳۵۵

.۵ ویژگیهای مقرنس و فلسفه پنهان آن

.۱-۵ نظم

مقرنس یک فرم منظم است تمامی اجزای آن با نظم خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند. همین ادراک نظم است که برای ادراک هنر، چه هنر انتزاعی چه هنر بازنمودی، از مسائل بنیادی است. هنگامیکه کلایوبل ۲نوشت که هنر»فرم معنیدار« است، هدف اصلی او در واقع عبارت بود از: (۱)فرم ذات هنر است؛ (۲) فرم، باید ادراک شود از اینرو ادراک کردنی است (دارای مفهوم است). بخشی جوابگوی بخشی دیگر است و هدف هر ویژگی داشتن رابطه و پیوند مستدل با کل اثر هنری است. همین واقعیتهاست که توجه زیبایی شناختی مارا برمیانگیزد.۳

.۲-۵وحدت

اثر هنری باید دارای وحدت و به گونه یک واحد کل در هم تنیده باشد.یک اثر هنری باید نمایشی از چندگونگی عظیم عناصر و وحدت آنها باشد، هرمایه در هم تافتگی آن در وحدتی خلاصه شده باشد، به همان میزان هم دستاورد آن عظیم خواهد بود.۴

۱. موسوی, ز. .(۱۳۸۱) مقرنس در معماری.
۲Clive Bell

۳. هاسپرز, ج. .(۱۳۸۹) فلسفه هنرو زیبایی شناسی. ۴.همان منبع

۱۵۲۷

چیزی که به وضوح در مقرنس دیده میشود. معماری باید اعتدال متوازن را نشان دهدو باید مانند یک بلور که به صورت صحیح تشکیل یافته است یک نمونه کامل از ماده بیجان و حیات باشد.۱ معماری ما شباهت جز به کل است طاسچه کوچک درون مقرنس یک ایوان یا سردر عیناً شکل کلی همان ایوان یا سردر را دارد.گویی همه چیز چه بزرگ چه کوچک، چه کل چه

جزء یک حرف دارند و تنها یک صورت برای همه پسندیده است که به هر چه مینگری یکی میبینی.۲

تصویر شماره:۳ ایوان مسجد امام اصفهان

مأخذ: استیرلن، ۱۳۵۵

.۳-۵کثرت

تکرار نقشمایههای هندسی که هریک خالی مضامیناز دنیوی است، مبین ریتمی هماهنگ است که آهنگ وحدت را از تکثّرات سر داده و همچون »ذکر« وجو انسان را از افکار غیر تهی میسازد.۳درمقرنس هریک از این فرورفتگیها نشان دهنده یک محراب کوچک است. این محرابها به تعداد زیاد تکرار شدهاند. این تکرار نشان از بیپایانی، جاودانگی و نه آغاز و نه انتها دارد.۴ جلوگیری از کسالت تکرار در این بناها با بر هم زدن وحدت حادث نمیشود بلکه تناوب و تباین اجزاء متشکله، این امر را

را ممکن میسازد.۵

.۱ بورکهارت, ت. .(۱۳۷۲) روح هنر اسلامی. ع. تاجدینی در, مبانی هنر معنوی.
.۲ حاجی قاسمی, ک. ( .(۱۳۹۰ مروری بر تاریخ معماری ایرانی- اسلامی . ه. ربیعی در, جستارهایی در چیستی هنر اسلامی(مجموعه مقالات) .۳ خاکپور, م. .(۱۳۸۹) وحدت و کثرت در هنر اسلامی با نگاهی به آثار بورکهارت.
.۴ عباسی, ع. .(۱۳۹۰) رویکرد نشانه شناسی به هنر اسلامی. ه. ربیعی در, جستارهایی در چیستی هنر اسلامی(مجموعه مقالات) ۵.خاکپور, م. .(۱۳۸۹) وحدت و کثرت در هنر اسلامی با نگاهی به آثار بورکهارت.

۱۵۲۸

تصویر شماره :۴ سردر مسجد سپه سالار تهران

مأخذ: مهنازرئیسزاده، ۱۳۷۴

.۴-۵زینت

ممکن است عدهای معتقد باشند که مقرنسها هیچ نقشی در ساختمان بناهایی که با آن تعلق دارند ایفا نمیکنند و جز زینتی بیش نیستند.۱ زینت در هنر اسلامی، بر خلاف نظر مستشرقین که فقط آن را وسیله زیباتر شدن دانستهاند، دارای هویت رمزی و نمادی است که حقیقت را بر ملا میکند و چون این حقیقت در اوج و آرامانگرایانه است واجد عنصر زیباشناختی نیز هست. زینت که به عنوان یکی از پایههای تصویری هنر اسلامی ارزیابی شده است، وسیله یا بیانی تصویری است برای شرافت بخشیدن به ماده. هنر اسلامی به پیروی از قرآن، با دیدی الهی، همه چیز رازینت میداند تا این شرافت بخشی به ماده را تکمیل

اناجکند:علنا» ماعلی الارض زینتاً لَها۲«در حقیقت، ما آنچه را در زمین است، زیوری برای آن قرار دادیم.۳

.۵-۵پیوند آسمان و زمین

انسان با ودیعه روحانی و معنوی که همان تمایل به تعالیها و اوجها (آسمانها) است به صورت بالقوه، و با تمایلات زیستی و معیشتی به صورت بالفعل به خلق آثار هنری پرداخت و تمایلات عالی او اشارتی به منشأ خداییاش دارد.خاستگاه رفتار زیباشناسانه و محصولات هنری انسانهمین انگیزه تعالیجویی، ماوراءطلبی و میل اتصالبه آسمان است.۴ ساختارهای مقرنس در اینجا بازتابی از نمونههای مثالی آسمانی، نزول مأوای آسمانی به سوی زمین و تبلور جوهرآسمانی هستند.۵معماری مقدس از

.۱عقابی, م. .(۱۳۷۸) دایرهالمعارفبناهایتاریخیدردورهاسلامی (آرامگاهی). ۲.کهف، .۷

.۳ رهنورد, ز. .(۱۳۸۸) حکمت هنر اسلامی. ۴.همان منبع .۵ نصر, ط. .(۱۳۸۶) از هنر و هنر اسلامی.

۱۵۲۹

آن رو دقیقاً زیباست که وابسته است به مرکزیترین کانون وظایف بشری، که همان پیوند دادن و نزدیک ساختن آسمان و زمین است.۱این جنبه از مقرنس با ایجاد حس زیباشناسی میل عروج را به انسان اهداء میکند.

تصویر شماره :۵ مسجد گوهرشاد

مأخذ: www.hamshahrionline.ir

.۶-۵ توجه به مرکز(توحید)

یک نوع طرح هندسی اسلیمی متداول وجود دارد که طرح هندسی در هم پیچیدهای است که از مقادیر کثیری ستارههای هندسی که شعاعهای آنها در طرحهای لطیف و بیپایان به هم پیوسته است ترکیب یافته است. این نوع طرح اسلیمی یک رمز گیرا از مقام شهودی انسان در مرتبهای است که وحدت را در کثرت و کثرت را در وحدت مشاهده میکند ۲از منظر زمین که دیدگاه طبیعی نوع بشر است و رمزگری آن بیواسطهتر، کواکب در افلاک متحدالمرکزی میچرخند که فاصلهشان تا زمین متفاوت است، یعنی بعضی نزدیکترند و بعضی دورتر،و آن افلاک هم مرکز، در فضایی نامحدود و بیکران محاطاند که به نوبه خود، در روح کلی که »مکان « مابعدالطبیعی هرگونه ادراک یا شناخت محسوب است، میگنجد.۳این همان تصویری است که در مقرنس میبینیم. تمامی اجزاء از یک مرکز مشترک نشأت گرفته است با اینکه هرکدام مرکز منحصر به فرد خود را نیز داراست.

.۱ بورکهارت, ت. .(۱۳۶۵) هنر اسلامی زبان و بیان.
.۲ بورکهارت, ت. .(۱۳۷۲) ارزشهای جاویدان هنر اسلامی. ع. تاجدینی در, مبانی هنر معنوی .۳ بورکهارت, ت. .(۱۳۹۰) هنر مقدس(اصول و روشها).

۱۵۳۰

تصویر شماره:۶ مقرنس ۶ قطاره برای نیمکار مربع

مأخذ:مهنازرئیسزاده، ۱۳۷۴

.۷-۵ بلورهای آویزان

در معماری اسلامی ماده سنگین و بیشکل با حکاکی طرحهای تزئینی زخرفی و اسلیمی وحجاری به اشکال مقرنس و مشبک سبکی شبیه به اشیاء حاکی ماوراء یافته است و بدین وسیله نور بر هزار جهت تابیدهو سنگ و گچ را مبدل به یک جوهر قیمتی میسازد. طاقهای حیاط الحمراء و برخی مساجد مغرب یک احساس آرامش و صفای کامل میبخشد و به نظر می-رسدکه آنها از اشعههای درخشان نور بافته شده است ودر واقع نور است که به بلور مبدل شده است. انسان فکر میکند که ماده درونی اتاقهای پیوسته اصلاً سنگ نیست بلکه نور الهی است و آن عقل خلاق است که به صورت اسرارآمیزی در همه چیز
وزینّاالسماءمنزلدارد».۱ الدنیا بِمصابیح« وآسمان (این) دنیا را به چراغها آذین کردیم و(آن را نیک) نگاه داشتیم.۲

تصویر شماره :۷ بازسازی قطعات یافت شده در الجزایر

مأخذ:(الاسد, (۱۳۷۶

.۱ بورکهارت, ت. .(۱۳۷۲) روح هنر اسلامی. ع. تاجدینی در, مبانی هنر معنوی. ۲.. فصلت، ۱۲