فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و نقش آن در تعالی انسان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و نقش آن در تعالی انسان دارای ۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و نقش آن در تعالی انسان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و نقش آن در تعالی انسان

چکیده  
مقدمه  
سعادت؛ هدف نهایی  
خاستگاه سعادت  
قرب الهی؛ مصداق سعادت  
قرب الهی و امکان دستیابی به آن  
قرب تکوینی  
قرب اختیاری  
امکان رسیدن انسان به مقام ولایت  
تفسیرهای سه گانه از قرب الهی  
تفسیر نخست  
تفسیر دوم  
تفسیر سوم  
نیاز به اهلبیت برای رسیدن به قرب الهی  
نتیجه گیری  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و نقش آن در تعالی انسان

ابن بابویه، محمد بن علی(۱۳۶۲)، الخصال، قم، جامعه مدرسین

ابن بابویه، محمدبن علی(۱۴۱۵ق)، شرح توحید صدوق، شرح: قاضی سعید قمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

ابن­عربی، محمد بن علی(۱۳۸۱)، فتوحات مکیه، ترجمه: خواجوی، محمد، تهران، نشر مولی

ابن­منظور(۱۳۰۰ق)، لسان العرب، بیروت، دارالفکر

احمدبن فارس(۱۴۰۴ق)، معجم مقاییس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی

احمد­بن­محمد(۱۳۴۷ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیرللرافعی، بیروت، دارالفکر

آذزنوش، آذرتاش(۱۳۷۹)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران، نشر نی

آشتیانی، سیدجلال الدین(۱۳۷۹ق)، هستی از نظر فلسفه و عرفان، تهران، نهضت زنان مسلمان

باقری، خسرو(۱۳۸۳)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مدرسه

جمعی از نویسندگان(۱۳۹۱)، مبانی فلسفی علوم انسانی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

جوادی آملی، عبدالله(۱۳۸۱)، ادب فنای مقربان، قم، اسراء

خلیل بن احمد(۱۳۷۲)، ترتیب کتاب العین، نشر اسوه

خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد(۱۳۶۴)، اخلاق ناصری، تهران، خوارزمی

داوود بن محمود، قیصری(۱۳۷۵)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، تهران، علمی و فرهنگی

داوودی، محمد(۱۳۸۹)، سیر تربیتی پیامبر: و اهل بیت، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

دیلمی، حسن بن محمد(۱۳۷۲)، ارشادالقلوب دیلمی، ترجمه عباس طباطبایی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

راغب اصفهانی(۱۴۰۴ق)، المفردات فی غریب القرآن، نشر الکتاب

رهنمایی، سیداحمد(۱۳۸۷)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

طباطبایی، محمدحسین(۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، اعلمی

کلینی، محمد بن یعقوب(۱۳۸۸ق)، الاصول من الکافی، تهران، مکتبه الاسلامیه

گروهی از نویسندگان؛ زیر نظر آیت­الله مصباح یزدی(۱۳۹۰)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، مدرسه

لویس معلوف(۱۳۶۲)، المنجد فی اللغه، تهران، اسماعیلیان

محدث قمی، شیخ عباس(۱۳۶۸)، مفاتیح الجنان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

مصباح یزدی، محمدتقی(۱۳۸۰)، به سوی خودسازی، قم، مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی

ـــــ (۱۳۹۰)، سجاده­های سلوک، قم، مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی

نراقی، ملامهدی(۱۳۸۳ق)، جامع السعادات، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور بررسی جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی و با تأکید بر آموزه‌های دینی انجام پذیرفته است. مکاتب مختلف برای تربیت اخلاقی اهداف متفاوتی بیان کرده‌اند؛ اما نظام معرفتی اسلام «قرب الهی» را هدف نهایی تربیت اخلاقی معرفی می‌کند. در این نوشتار، برای تبیین مفهوم قرب الهی و رابطه آن با تربیت اخلاقی، مفهوم و مصداق سعادت، و نیز نقش ولایت در کمال نهایی و سعادت انسان بررسی می‌شود؛‌ سپس با تبیین قرب الهی که مصداق حقیقی سعادت شمرده می‌شود، ملاک نیاز به وجود اهل‌بیت(ع) به عنوان ابزار رسیدن به تربیت اخلاقی مطرح می‌گردد. در این پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی برای تبیین گزاره‌ها و رابطه میان قرب الهی و تربیت اخلاقی استفاده کرده، منابع کتابخانه‌ای ابزار پژوهش قرار گرفت

کلیدواژه‌ها: قرب الهی، کمال نهایی، سعادت، تربیت اخلاقی.

 

مقدمه

هدف، مشخصکننده جهت و مقصد هر نوع حرکتی است و لازمه مصون ماندن از انحراف در مسیر حرکت، معلوم و مشخص بودن هدف است (گروهی از نویسندگان، ۱۳۹۰، ص ۲۱۲). تربیت اخلاقی نیز که فرایندی هدفمند است، عامل حرکت انسان از قوّه به فعل و از نیستی به هستی و از خود به خدا شمرده میشود و هدفی نهایی دارد که همه فعالیتهای تربیتی براساس رسیدن به آن هدف برنامهریزی میشوند؛ اهداف میانی و جزییتر با جهتگیری به سمت آن هدف، تعریف میشود و برنامهریزی مجموعه فعالیتهای تربیتی با نگاه به آن انجام میپذیرد

هدف نهایی تربیت اخلاقی در اسلام، با هدف نهایی تربیت اخلاقی در دیگر مکاتب تربیتی تفاوت دارد و دلیل آن تکیه اهداف و اصول و روشهای تربیت اخلاقی اسلامی بر مبانی مبتنی بر واقعیت و حقیقتی است که از وحی سرچشمه میگیرد

نظام تربیتی اسلام مجموعهای از معارف و گزارههاست که به همه ابعاد و ساحتهای وجودی انسان توجه دارد و هیچیک از آنها را بیاهمیت نمیداند. درعینحال، این نظام معرفتی ازیکسو، ساختاری منسجم و بسیط دارد و خردهنظامهای آن از یکدیگر انفکاکپذیر نیست؛ ازسویدیگر، دغدغه اصلی این علوم و معارف، سعادت حقیقی انسان و رساندن او به کمال نهایی خویش است؛ ولی هدف مباشر آنها به تناسب موضوع و مسائل و عوامل شکلدهنده آموزههای آن علم تفاوت دارد؛ بنابراین، اسلام، هدف نهایی همه علوم را قرب به خداوند معرفی میکند، چه آنها که به موضوعات مادی و جنبه دنیوی انسان میپردازند و چه آنها که به موضوعات فرامادی و جنبه اخروی انسان. سرانجام همه یک هدف نهایی مشترک دارند و آن رساندن انسان به سعادت حقیقی است. هرچند هدف عام هر علمی با دیگری متفاوت است

همه انسانها با هر گرایش فکری و سلیقه شخصی و گروهی، در طالب سعادت بودن، اشتراک نظر دارند؛ هرچند که در شناخت سعادت حقیقی و مسیر رسیدن به آن، اختلافات فراوانی به چشم میخورد. انسان همیشه به دنبال سعادت بوده است و دلیل اصلی وجود مکاتب فکری مختلف و رشد روزافزون آنها نیز دیدگاههای متفاوت آنها درباره مقوله سعادت انسان است؛ این درحالی است که بیشتر مکاتب، پس از مدت کوتاهی با اشکالات و تناقضهای گوناگونی مواجه شده و مخاطبان و پیروان خود را گرفتار شک و تردید کردهاند. از همین روست که بسیاری از افراد و صاحبنظران برای رهایی از این مشکل، قایل به نسبیگرایی شدهاند

ازآنجاکه آموزههای معرفتی اسلام براساس وحی شکل گرفته و مبانی آن مبتنی بر یقینیات وحیانی و عقلانی است، از آسیبها و اشکالهای منطقی و گرفتار شدن به موارد متناقض و امثال آن محفوظ مانده است و در هماهنگی بین آموزههای خود و بیان رابطه آنها و نیز توضیح و تبیین مسائل، از انسجام درونی برخوردار است. این بهمعنای مشخص بودن همه جزئیات، جوانب و مسائل علوم و معارف نیست؛ بلکه اولاً، بهمعنای وجود پایههای شناختی و معرفتی متقن در حوزه الهیات، انسانشناختی و جهانشناختی است (ر.ک: رهنمایی، ۱۳۸۷، ص ۲۱۷-۲۵۷) و ثانیاً، نشاندهنده قابلیت، پویایی و انعطاف علمی در روششناسی علوم انسانی است (جمعی از نویسندگان، ۱۳۹۱، ج ۳، ص ۳۹۸)

به نظر میرسد هدف تربیت اخلاقی اسلامی، با توجه به سیره معصومان نه امری بسیط، بلکه امری مرکب و تشکیلشده از اجزاء و عناصر خاص خود است (داوودی، ۱۳۸۹، ص ۶۶). هدف تربیت اخلاقی، ضمن تشکیکی بودن، دو عنصر اصلی دارد: نخست، پرورش فضایل و از میانبردن رذایل، دیگری پرورش فهم و تعقل اخلاقی است

تشکیکی و دارای مراحل بودن تربیت اخلاقی بدین معناست که از آغاز نخستین مرحله تربیت اخلاقی، فرد متربی در مسیر قرب الهی قرار میگیرد و هرچه بیشتر در مسیر تربیت خویش گام مینهد و در پرورش فضایل وجود خویش و نیز دفع رذایل از نفس خود گام برمیدارد، قرب او به خداوند بیشتر میشود و درک عمیقتری از رابطه وجودی خود با خالق هستی پیدا میکند و بهتدریج معرفت او به خداوند کاملتر میشود

 

سعادت؛ هدف نهایی

همانگونه که پیشتر اشاره شد، انسانها با هر تفاوت در بینش و با هر اختلاف در گرایش، همه عمر در طلب سعادت و در تکاپو و جنبوجوشاند. بنابر فطرت مشترک انسانی، نمیتوان فردی را یافت که خواستار سعادت در زندگی خویش نباشد و آگاهانه و بهعمد در پی شقاوت و هلاکت خود گام بردارد

خاستگاه سعادت

معانی مختلفی برای واژه سعادت بیان شده است. به باور ابنفارس، واژه سعد، ضد نحس، معنای فرخندگی و خجستگی را میرساند (ابنفارس، ۱۴۰۴ق، ج ۳، ص ۷۵). راغب اصفهانی نیز سعادت را در برابر شقاوت و بهمعنای یاری رساندن الهی بهمنظور رسیدن انسان به نیکی معرفی میکند (راغب اصفهانی، ۱۴۰۴ق، ص ۴۱۰). در توضیح این واژه به حالت برتری و شایستگی و درستی نیز اشاره شده است (مصطفوی، ۱۳۶۰، ج ۵، ص ۱۲۷). واژهشناسان معتقدند استعمال این واژه درباره اشیاء، بهمعنای خجستگی است؛ مانند یوم سعد؛ اما کاربرد آن برای انسان، دربردارنده مفهوم ضد شقاوت است؛ مانند سعد فلان (خلیلبن احمد، ۱۳۷۲، ج ۱، ص ۳۲۱-۳۲۲)

با بررسی معانی مطرحشده میتوان نتیجه گرفت که واژه سعادت بهمعنای مطلق نیکی و نیکویی است؛ یعنی در زندگی اینجهانی، مفهوم نیکسرشتی تحصیلشده از صفات و رفتارهای خوب و شایسته، و در حیات اخروی، بهمعنای نیکوفرجامی در سایه ولایت الهی است. با دقت در مطالب بالا میتوان دریافت، ترجمه واژه سعادت به خوشبختی (بهمعنای خوششانسی) و نیز ترجمه واژه شقاوت به بدبختی (بهمعنای بدشانسی) در زبان فارسی، ترجمانی نادرست و نارساست. بخت و اقبال بهمعنای امر تصادفی و اتفاقی، با آموزههای جهانبینی الهی ناسازگار بوده، حتی کاملاً با آن مخالف است (جوادی آملی، ۱۳۸۱، ج ۸، ص ۱۸۸)

بر مبنای تعالیم وحیانی اسلام، همه موجودات عالم وجود و نیز تمام حوادث و رخدادهای جهان هستی، در قالب نظام احسن الهی و بر پایه برنامهای دقیق و استوار سامان داده شدهاند و هیچ اتفاق و حادثه ازپیش تعیینشدهای به چشم نمیخورد. خداوند در قرآن کریم میفرماید: وَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ (رعد: ۸)؛ و هراندازه و مقدار هرچیزی نزد او مشخص است. قرآن کریم خاستگاه هر نیکی را خدای رحمان و ریشه همه بدیها و نقایص را خود انسان و کارهای ناپسند او معرفی میکند و میفرماید: ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَهٍ فَمِنْ نَفْسِکَ (نساء: ۷۹)؛ آنچه خوبی و نیکی به تو میرسد از خداست و آنچه از نقص و بدی به تو میرسد از خود توست. در این باره امام علی فرمود: توقّوا الذنوب فما من بلی و لانقص رزق إلا بذنب، حتی الخدش والکبو والمصیب؛ از گناهان دوری کنید؛ زیرا همه آسیبها و کمبود روزی، حتی خراشیده شدن جایی از بدن یا زمینخوردن، بر اثر ارتکاب گناه است (ابنبابویه، ۱۳۶۲، ج ۲، ص ۶۱۶). علامه طباطبایی نیز با اشاره به ویژگی ملکه و عدم ملکه سعادت و شقاوت، و نیز حقیقت ترکیبی انسان از روح و بدن، مینویسد: سعادت انسان در گرو رسیدن به خیرات جسمانی و روحانی، ویژه خود و بهرهمندی از آنهاست، چنانکه فقدان آنها شقاوت انسان را در پی دارد (طباطبایی، ۱۴۱۷ق، ج ۱۱، ص ۱۸)

قرب الهی؛ مصداق سعادت

در نگاه اسلامی، قرب الهی و رسیدن به آن، نشانه دستیابی به سعادت معرفی شده است. قرب الهی بیانگر رابطهای از جنس عالم تجرد است و براساس روابط مادی در عالم محسوسات، قابل تعریف و تبیین نیست؛ به همین سبب، تعابیر متفاوتی از مفهوم قرب الهی در بیانات و اظهارات دانشمندان اسلامی با گرایشی فکری متفاوت، به چشم میخورد. در تبیین این واژه سه گرایش اصلی وجود دارد: دیدگاه عرفانی، دیدگاه فلسفی و دیدگاه اخلاقی

در این پژوهش، ضمن اشاره به قرب الهی از دیدگاه عرفانی و فلسفی و اخلاقی، قرب الهی را بهمثابه هدف تربیت اخلاقی که مجموعهای تشکیکی و نسبی و دارای مراتب و مراحل مختلف ـ براساس مراتب فلسفی، اخلاقی و عرفانی ـ است؛ مد نظر قرار داده، به چگونگی تشکیکی بودن آن پرداخته خواهد شد

از نگاه عرفا، درک و شهود وحدت وجود و نایل شدن به مقام فنا، کمال نهایی انسان است و فردی که مقام فنا برایش حاصل شود، به مقام قرب الهی باریافته است. انسان سالک از زمانی که قدم در راه تربیت خویش میگذارد با نگاه به هدف نهایی و با طی مراحل و منازل سلوک، همه تلاش خود را بهکار میگیرد تا به قرب الهی که همان شهود فنای فیالله است برسد (ابنعربی، ۱۳۸۱، ج ۲، ص ۲۹۹)

به نظر میرسد، این تعبیر از قرب الهی، اگرچه مطابق با دستهای از منابع اسلامی است؛ به مراتبی بلندپایه از رابطه بین خدا و انسان اشاره میکند. مقامی که عده کمی از انسانهای یک دوره، به سمت آن هدف حرکت کرده و تعداد کمتری از آنها به کسب آن هدف والا نایل میگردند. این هدف، مقبول و بسیار شریف است؛ اما درخور هدفی عام نیست که برای هر انسان هدایتطلب و جویای حق، قابل دسترس باشد

در فلسفه اسلامی، منظور از قرب الهی به دست آوردن حکمت و معرفت است. همانطور که قرآن کریم میفرماید: من یؤت الحکمه فقد أوتی خیرا کثیرا (بقره: ۲۶۹)؛ به کسی که حکمت داده شود، بهتحقیق خیر کثیر به او داده شده است. از منظر فیلسوف، درک هستی و درک وجود بهمعنای فلسفی آن و نیز درک حقیقت اشیاء، آنگونه که هست، موجب سعه وجودی انسان شده، انسان را به قرب الهی نایل میکند. تعبیر فلسفی قرب الهی با وجود اهمیت آن، تنها به بخشی از مراتب قرب میپردازد که بر بحث نظری ـ عقلانی و حکمت ناظر است. این تعبیر درباره حوزه عمل و رفتار و نیز کشف و شهود ـ به اقتضای مسایل فلسفی ـ مطلبی بیان نکرده است

در نگاه اخلاقی که تربیت اخلاقی نیز با محوریت آن سامان یافته است، تزکیه نفس بهمعنای ایجاد فضایل الهی و ازبین بردن رذایل شیطانی و نفسانی و تلاش برای پیمودن این مسیر؛ موجب قرب الهی میشود و انسان را به کمال نهایی خویش میرساند (ملامهدی نراقی، ۱۳۸۳ق، ج ۱، ص ۳۳). بنابراین، قرب الهی از دید اندیشمندان اخلاق الهی، اتصاف به صفات الهی است

این سه تعبیر از قرب الهی در تناقض و تنافی با یکدیگر نیستند؛ بلکه میتوانند در حکم مکمل سعادت انسان عمل کنند. همچنین میتوانند بیانکننده تشکیکی بودن مسیر قرب الهی باشند. شاید بتوان گفت: تعبیر فلسفی قرب الهی، مقدمه و کمککنندهای برای قرب الهی با تعبیر اخلاقی آن و نیز نهایت قرب الهی از دیدگاه اخلاقی بوده، دریچه ورود انسان برای کسب قرب الهی به تعبیر عرفانی آن باشد

در تربیت اخلاقی براساس مکتب تربیتی اسلام، ضمن بهرهگیری از یافتههای علوم مرتبط با حوزه انسانشناختی همسو با منابع وحیانی یا حداقل غیرمتنافی با آن مانند علوم تربیتی و روانشناسی، رسیدن به قرب الهی، هدف عمل تربیتی است. بهمنظور تأثیر دقیق عمل تربیتی مربی بر روی متربی از طریق شناخت ویژگیهای عمومی روانی انسان و شیوههای مناسب انتقال شناختها، هدایت و تقویت گرایشها و نیز ایجاد و تغییر رفتارها، هر سه نگاه فلسفی، اخلاقی و عرفانی، مراحل و مراتب طولی قرب الهی در دانش تربیت اخلاقی خواهند بود

قرب الهی و امکان دستیابی به آن