فایل ورد کامل مقاله علمی درباره رویکردهای رایج در تربیت ارزش‌های دینی و مقایسه آن‌ها با دیدگاه اسلامی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله علمی درباره رویکردهای رایج در تربیت ارزش‌های دینی و مقایسه آن‌ها با دیدگاه اسلامی دارای ۳۴ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله علمی درباره رویکردهای رایج در تربیت ارزش‌های دینی و مقایسه آن‌ها با دیدگاه اسلامی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره رویکردهای رایج در تربیت ارزش‌های دینی و مقایسه آن‌ها با دیدگاه اسلامی

چکیده  
مقدمه  
بخش اول – رویکردهای رایج به تربیت ارزش‌ها  
الف) رویکردهای دینی به تربیت ارزش‌ها  
ب) رویکردهای سکولار به تربیت ارزش‌ها  
بخش دوم ـ رویکرد اسلامی به تربیت ارزش‌ها  
خاتمه ـ جمع‌بندی و مقایسه رویکرد اسلامی با رویکردهای رایج  
پی‌نوشت‌ها:  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره رویکردهای رایج در تربیت ارزش‌های دینی و مقایسه آن‌ها با دیدگاه اسلامی

آرمند، محمد و مهرمحمدی، محمود، «نقد و بررسی الگوی تربیت منش لیکونا بر اساس آرای علامه طباطبایی»، مطالعات برنامه درسی، ش ۴ (۱۳-۱۴)، صص ۲۵-۶۲، تابستان و پاییز ۱۳۸۸

احمدی، احمد، اصول و روش‌های تربیت در اسلام، اصفهان: دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۰

استوارت میل، جان، درباره آزادی، ترجمه محمد رضایی، تهران، ۱۳۴۵

اسماعیل‌علی، سعید، مجموعه مقالات تعلیم و تربیت دینی، شهاب‌الدین مشایخی راد، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۰

اعتصامی، محمدمهدی، «رویکردها در تعلیم و تربیت دینی؛ رویکرد ایمان مبتنی بر تعقل»، نشریه علوم انسانی، رشد آموزش معارف اسلامی، ش ۵۶، بهار ۱۳۸۴، صص ۲۱ تا ۲۶

اوزمُن، هوارد و کراور، سموئل، مبانی فلسفی تعلیم و تربیت، ترجمه گروه علوم تربیتی، مؤسسه امام خمینی ره، ۱۳۷۹

ای. الرود، فردریک، «فلسفه‌های معاصر تربیت اخلاقی»، حسین کارآمد، معرفت، ش ۶۱، صص ۷۱ – ۸۵

پازرگاد، بهاءالدین، تاریخ فلسفه، تهران: کتاب‌فروشی زوار، ۱۳۵۹

جوادی آملی، عبدالله، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، قم: إسراء، ۱۳۸۵

ــــــــــــــــ، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: إسراء، ۱۳۸۷

ــــــــــــــــ، «علم نافع و هویت‌ساز»، قم، إسراء، ش ۱، ۱۳۸۹

کاردان، علی‌محمد، سیرآراء تربیتی در غرب، تهران، سمت، ۱۳۸۰

کران فیبل، جیمز، ‌آشنایی با فلاسفه غرب، محمد بقایی، تهران: ۱۳۷۵

گوتک. جرالد. ال، مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، محمدجعفر پاک‌سرشت، تهران: سمت، ۱۳۸۳

داوودی، محمد، «رویکردها و پرسش‌های بنیادین در تربیت اخلاقی»، فصل‌نامه علمی، پژوهشی انجمن معارف اسلامی، سال دوم، ش ۲، ۱۳۸۵

ربانی گلپایگانی، علی، ریشه‌ها و نشانه‌های سکولاریسم، تهران: دانش و اندیشه معاصر،

رهنمایی، سیداحمد، درآمدی بر مبانی ارزش‌ها، قم: مؤسسه امام ره، ۱۳۸۵

زارعان، محمدجواد، «تربیت دینی، تربیت لیبرال»، معرفت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره ش ۳۳، صص ۸ – ۱۴

ـــــــــــــــ، جزوه آشنایی با دانش آموزش و پرورش، قم: مؤسسه امام ره، ۱۳۸۵

زیبا کلام، فاطمه، ‌مبانی فلسفی آموزش و پرورش ایران، ‌تهران: ‌۱۳۷۹

ژیلسون، اتین، ‌عقل‌ورزی در قرون وسطی، شهرام پازوکی، تهران ۱۳۷۲

سجادی، سیدمهدی، رویکردها و روش‌های تربیت اخلاقی و ارزشی، انتشارات جاودانه، ۱۳۸۳

ــــــــــــــــ، «رویکردها و روش‌های تربیت اخلاقی و ارزشی»، مجله پژوهش‌های فلسفی – کلامی، ش ۳ (ص ۱۴۴ – ۱۶۵)، بهار ۱۳۷۹

شاملی، عباس‌علی، «در تکاپوی رسیدن به مدلی از تربیت اخلاقی در اسلام»، مجله تربیت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ش ۲، تابستان ۱۳۷۹، صص ۱۳ تا ۴۶

طباطبایی، محمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، ۵ جلد، تهران: انتشارات صدرا، ۱۳۶۸

فیوضات، یحیی، مبانی برنامه‌ریزی آموزشی، تهران: ویرایش، ۱۳۷۴

کلباسی، افسانه و میرشاه جعفری، ابراهیم، «دیدگاه برنامه درسی اخلاق‌مدار با تکیه بر پرورش منش»، معرفت اخلاقی، قم: مؤسسه امام خمینی ره، ش ۱

مصباح یزدی، محمدتقی، فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات اطلاعات، ۱۳۷۴

ـــــــــــــــــــــ، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷

مطهری، مرتضی، علل گرایش به مادیگری، تهران: صدرا، ۱۳۷۲

مقدّسى‏پور، على، «اصول و روش‏هاى آموزش مفاهیم دینى به کودکان (۱)»، مجله معرفت، قم: مؤسسه امام خمینی ره، ۱۳۸۲

مهرمحمدی، محمود، برنامه‌درسی؛ نظرگاهها، رویکردها و چشم‌اندازها، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۸۳

Liberal values and liberal education in J.Mark Halstead Monico J. Taylor (eds.) 1996.Values in Education Education in Values، London، Falmer Press

Herst, P. H. Moral Education in a Secular Society، London: Hodder and Stoughton,

Lickona, Thomas, “The Return of Character Education”, in Educational Leadership, vol 51, no 3, Nov

Lickona, Thomas, Educating for Character: How Our Schools Can Teach Respect and Responsibility, New York; Toronto; London; Sydney; Auckland: Bantan Books,

Carr. D, “Three Approaches to Moral Education”, Education, Philosophy and Theory. New York,

Oser. F, “Can a Curriculum of Moral Education be Postmodern” Educational Philosophy and Theory. vol. 31. No

Bohlin, K; Farmer, D & Ryan, K, Bulding character in school, San Francisco: Jossey- Bass,

Robinson, E. H, Jones, K. Doyle & Hayes, B.Grant, Humanistic education to character education: An ideological journey, Journal of humanistic counseling education and development, Vol.39, issue 1, P.21,

چکیده

این پژوهش، با روش توصیفی – تحلیلی درصدد واکاوی نقادانه رویکردهای جهانی رایج در تربیت ارزش‌ها، مقایسه آنها با مبانی و مقاصد تربیت اسلامی و ترسیم رویکرد جامعی برای بنا نهادن «الگوی اسلامی تربیت ارزش‌های دینی» است. رویکردهای رایج دینی و فلسفی فضیلت‌مدار، بر آموزش سیرت شایسته و تربیت منش مطلوب تکیه کرده‌اند؛ ولی رویکردهای رایج غیردینی، بر خودشکوفایی و خودتبیینی ارزش‌ها اصرار می‌ورزند. مطالعه خاستگاه و واکاوی ذهنیت سکولار حاکم بر این رویکردها، تفاوت کلی نگرش آنها با رویکرد اسلام به‌دین را به خوبی روشن می‌سازد

رویکرد تلفیقی اسلام به تربیت هم‌زمان؛ ارزش‌های عقلی و دینی، و امکان، بلکه وقوع هماهنگی تربیت دینی و عقلانی، تفاوت کلیدی رویکرد اسلامی به تربیت ارزش‌ها با رویکردهای دینی رایج است که به تعامل کامل عقل و دین در هندسه معرفتی اسلام برمی‌گردد. ارزش‌های دینی در رویکرد اسلامی، جامع همه ارزش‌های انسانی، اعم از فردی و اجتماعی است؛ درحالی‌که همت اصلی الگوهای دینی و فضیلت‌گرای رایج، وقف تربیت ارزش‌های اخلاقی و آموزش سیرت نیکو بوده، قلمرو تربیت ارزش‌ها در آنها به حوزه‌های فردی و شخصی محدود می‌شود

کلیدواژه‌ها: رویکرد دینی به عقل، رویکرد عقلانی به دین، رویکرد سکولار و لیبرال به تربیت ارزش‌ها، رویکرد خودارزش‌شکوفایی یا خودتبیینی ارزش‌ها، رویکرد منش‌پروری یا سیرت‌آموزی.

 

مقدمه

امروزه، مهم‌ترین دغدغه تربیتی جهان اسلام و جامعه مسلمان ایران، دستیابی به الگوی اسلامی تربیت دینی و عرضه آن به دنیاست. این الگو، بخشی مهم از الگوی اسلامی پیشرفت و زیربنای حاکمیت ارزش‌های دینی بر جوامع انسانی خواهد بود. دستیابی به این الگو، در مرحله اول مستلزم نگاهی کلان به الگوهای رایج و اتخاذ رویکردی جامع، در مقایسه با آنهاست. رویکردشناسی تربیت ارزش‌ها، متفرع بر مفهوم‌شناسی واژگان کلیدی آن مانند ارزش و تربیت ارزشی است و در واقع، از مبادی تصوری شناخت رویکردها به شمار می‌رود. دسته‌بندی و مقایسه رویکردهای رایج بدون شناخت مفهومی و مصداقی واژگان مرتبط، موجب خلط و مخفی ماندن زوایای پنهان آنها و در نتیجه، افتادن در دام مغالطات خواهد شد؛ ازاین‌رو، مفهوم‌شناسی از مهم‌ترین مقدمات هر بحث منطقی شمرده می‌شود

«ارزش» در اصطلاح، مفهومی اعتباری و از معقولات ثانیه فلسفی است و از رابطه مطلوبیت میان فعل اختیاری با هدف مطلوبش انتزاع می‌شود.۱ مطلوبیت و اختیار، عناصر اساسی موجود در تعریف ارزش است. بر این اساس، مفهوم ارزش شامل همه مصادیقی خواهد شد که به‌نوعی مطلوب و مقصود آدمی است و با فعل اختیاری او کسب می‌شوند. شمول مفهومی ارزش، گستردگی مصادیق آن را به دنبال دارد. بدین لحاظ، تربیت ارزش‌ها شامل آموزش همه ارزش‌های علمی، عقلانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، زیستی، دینی، اعتقادی و اخلاقی خواهد بود

واژه تربیت ارزش‌ها، به رغم شمول مفهومی آن، دارای برداشت‌های‌ خاصی است. هرچند عده‏ای در غرب، قائل به تمایز تربیت اخلاقی و آموزش ارزش‏هایند، در دهه‏های اخیر، واژه تربیت ارزش‌ها۲ به تربیت اخلاقی۳ تنزل یافته و گویی ارزش فقط اخلاق، و تربیت ارزشی، منحصر در تربیت اخلاقی است.۴ برخی از کارشناسان غربی پا از این فراتر نهاده، تربیت اخلاقی و ارزشی را به‌معنای تربیت مذهبی دانسته‌اند.۵ سیر تاریخی تربیت ارزش‌ها، در تبدّل تربیت دینی به تربیت ارزشی، تمرکز تربیت ارزشی در تربیت اخلاقی، و در نهایت، تنزل تربیت اخلاقی به اخلاق سکولار خلاصه می‌شود. امروزه تربیت دینی و ارزشی جای خود را به تربیت اخلاقی و در واقع، به اخلاق سکولار داده است

حاکمیت روش‏های سنتی۶ بر فرایند تربیت اخلاق دینی، موجب شده است که از آن به تربیت سنتی نیز تعبیر شود.۷ به‌طور کلی، اندیشمندان غربی، یا تربیت اخلاقی و ارزشی را شامل تربیت مذهبی و دارای ماهیت دینی دانسته، یا برعکس، آن را مشمول و زیرمجموعه تربیت دینی انگاشته۸ و یا اساساً آن را مقابل تربیت دینی به شمار آورده‌اند. نکته کلیدی در این نزاع آن است که منظور از دین در ذهن منازعین، دین‌های رایج در غرب و عمدتاً مسیحیت است

اندیشه‏ دوگانه‌انگاری۹ تربیت دینی و اخلاقی، از آغاز قرن بیستم، یعنی در اوج ظهور مکاتب سکولار و حاکمیت لیبرال دموکراسی، توجه اندیشمندان‏ را به خود جلب کرده است و بسیاری از مربیان در سده گذشته، تربیت اخلاقی را جای‌گزین تربیت دینی دانسته‌اند. این دوگانه‌انگاری‏، در اندیشه‏های فلسفی قرن هفدهم که مبلّغ اندیشه فردی‌سازی و نگرش حداقلی در باب قلمرو دین بوده است، ریشه دارد. اندیشه «اخلاق سکولار»۱۰ نخستین بار توسط مربیانی همچون امیل دورکیم و لورس کهلبرگ حمایت و دنبال شد

برخی از مربیان تربیت اخلاقی، با ملاحظه شواهدی دال بر علاقه دولت‌ها به ارزش‌های مذهبی و پیامدهای جدایی آنها از تربیت اخلاقی، بر ضرورت پیوند دین و اخلاق پافشاری کرده‌اند. از نگاه این افراد، آن‏ دسته از اندیشمندانی که می‏کوشند تربیت اخلاقی را به هر شکل از دین‏ جدا بدانند، خواسته یا ناخواسته این حوزه را به نوعی رکود و تعطیلی‏ واداشته‌اند. بریدگی اخلاق از دین، به چیزی جز جداسازی تربیت اخلاقی از جنبه‏های‏ عملی اخلاق نمی‏انجامد و از آن پس، قلمرو تربیت اخلاقی، به گفت‌وگوهایی درباره‏ معماهای فرضیه‏ای اخلاق، یا مشاجراتی بین دیدگاه‏های ذهنی و نظری که خود را مدعی تبیین اصول اخلاق می‏دانند، محدود خواهد شد

 

بخش اول – رویکردهای رایج به تربیت ارزش‌ها

الف) رویکردهای دینی به تربیت ارزش‌ها

رویکردهای دینی و برخی از رویکردهای فلسفی فضیلت‌گرا و مبتنی بر واقع‌گرایی ارسطویی و واقع‌گرایی جدید، معتقد به لزوم تربیت ارزش‌ها، به ویژه ارزش‌های اخلاقی‌اند و رویکرد «منش‌پروری یا سیرت‌آموزی» را اتخاذ کرده‌اند.۱۳ وجود گرایش‌های مذهبی در این رویکرد، به‌کارگیری روش‌های تلقینی و در تضاد با روش‌های جدید مبتنی بر نظریات علمی و فناوری‌های نوین آموزشی، تأکید بر حفظ متون مقدس و لزوم خواندن و گوش دادن به تأویل نهادهای دینی از آن متون، موجب شده‌اند که گاه از این رویکرد، به رویکرد سنتی نیز تعبیر شود

پرورش منش، یعنی کمک به متربی برای درونی ساختن ارزش‌ها، به‌گونه‌ای‌که بدون حضور دیگران نیز قادر و راغب به رعایت ارزش‌ها باشد.۱۵ این رویکرد، ارزش‌های اخلاقی معینی را پرورش داده، راه زندگی اخلاقی را ترسیم می‌کند.۱۶ هدف از منش‌پروری، انتقال هنجارها و درونی کردن ارزش‌ها، با استفاده از روش‌های عمدتاً مستقیم تربیتی، مانند آموزش و الگودهی است

منش‌پروری و تربیت دینی در اصطلاح و ذهنیت رایج غربی، هم‌تراز «القا و تلقین ارزش‌ها»۱۸ و متقابلاً مفهوم تحمیل و القای ارزش، و تداعی‌گر «تربیت دینی و اخلاقی» است.۱۹ در فضای فکری حاکم بر غرب، فرض بر این است که تربیت دینی، به‌جز از طریق القای کورکورانه میسور نیست و ازآنجاکه القا و تلقین، ناعادلانه و نابخردانه است، باید تربیت دینی را متوقف ساخت. مؤلفان مقاله «Indoctrination» در دایرهالمعارف فلسفه تعلیم و تربیت، ریشه این مفهوم را در قرون وسطی و آموزش‌های مسیحیت دانسته‌اند

با حاکمیت مسیحیت، عقل‌گرایی یونانی در انزوا قرار گرفت و در قرون وسطی بسیار کم‌رنگ شد؛ به‌گونه‌ای که ایمان را به‌صلیب‌آویختگی عقل معرفی می‌کردند.۲۱ در تدین کلیسایی، خردورزی هیچ جایگاهی ندارد و تلقین و تحمیل از ارکان تربیت دینی است.۲۲ ‌‌ایمان‌گرایان این دوره عقیده داشتند که مسیحیت برای ارضای عقول آدمیان نیامده است تا در پرتو عقل و منطق فهم شود. مهم‌ترین آموزه‌های دینی، خردستیزند که جز با ایمان، به‌معنای وانهادن عقل، پذیرفتنی نیستند

در این دوره، ‌با علوم تجربی نیز به بهانه دخالت در مشیت خداوند، به‌شدت مخالفت می‌شد. ‌در این سده‌ها، برخلاف یونان و روم باستان، فرد برای جامعه یا دولت تربیت نمی‌شد؛ زیرا نهایت اهداف تربیت، رستگاری در جهان دیگر بود. ‌حتی آبای کلیسا به دولت و سیاست بدگمان بودند؛ تا جایی که آگوستین وجود دولت را توهین به خدا می‌دانست.۲۳ ‌هدف تربیت، بهبود جامعه از لحاظ اخلاقی و دینی بوده و به تربیت بدنی، فکری و هنری توجه نمی‌شد. ‌اینها نمونه‌هایی از ایمان‌گرایی‌های محض در قرن وسطی هستند. ‌در این شکل از تربیت، ‌نقادی و آزاداندیشی، در پایین‌ترین حد ممکن قرار دارد

رویکرد لیبرال، در واکنش به رویکرد دینی کلیسایی و قرون وسطایی، خودشکوفایی ارزش‌ها را تنها راه حفظ عقلانیت، و منش‌پروری، سیرت‌آموزی و آموزش ارزش‌ها را سرکوبگر عقلانیت، خلاقیت و تفکر انتقادی دانسته‌اند. ارباب کلیسا که خود را متعهد به آموزش و انتقال ارزش‌ها می‌دانستند، در برابر این چالش، راه سکوت و تأیید ضمنی منتقدان را در پیش گرفتند

رویکرد دینی رایج به تربیت ارزش‌ها، عملاً رویکردی سکولار است؛ با این تفاوت که در جدا کردن دین از دنیا، جانب دین و دین‌داران را می‌گیرد و اداره دنیا را به عقل و عقلا می‌سپارد. ایمان و تعبد در این رویکرد، به‌معنای پذیرش وجوهی از دین با قواعد منطقی قابل اثبات، ارزیابی و سنجش نیستند. اگر در رویکرد دینی رایج، سخنی از عقل به میان آید، منظور عقل منطقی، فلسفی و برهانی نیست؛ بلکه منظور عقل مطیع و منقاد در برابر دین یا به تعبیری، عقل دینی است. عقلانیت دینی، قدرت حرکت آزادانه را نداشته، مقید به ایمانی است که تحدیدکننده تفکر انتقادی است. روشن است که هرگونه نقدی در این فضا، نقد متعبدانه و جزم‌گرایانه خواهد بود، نه نقد واقعی و مبتنی بر ملاک‌های منطقی

 

ب) رویکردهای سکولار به تربیت ارزش‌ها

به‌رغم شمول مفهومی و گستردگی مصداقی ارزش، تبیین فلسفی آن در خصوص مصادیق دینی و غیردینی، و رویکرد تربیتی متصدیان ارزش‌آموزی در قبال آموزش آنها، به یک منوال نیست. دین‌داران و فیلسوفان فضیلت‌مدار، بر واقعیت۲۵ و ثبات۲۶ ارزش‌ها، لزوم آموزش ارزش‌های اخلاقی و تربیت منش و سیرت رفتاری تأکید داشتند.۲۷ در مقابل، رویکردهای سکولار و لیبرال،‌۲۸ ارزش‌های دینی و اخلاقی را ذهنی،۲۹ نسبی۳۰ و سلیقه‌ای می‌دانند و آموزش ارزش‌های دینی را مخالف ارزش‌های عقلانی قلمداد می‌کنند. این گروه، وظیفه حکومت را حفظ حقوق کودکان، آزادی ایشان از بند محدودیت‌های دینی حاکم بر محیط‌های مذهبی، و پدید آوردن زمینه رشد مستقل و خودگردان انسان می‌دانند و قائل به خودشکوفایی ارزش‌ها و تبیین شخصی آنهایند

نزاع عقل و ایمان، و شریعت و عقلانیت، به ظهور سکولاریزم و تربیت ارزش‌های سکولار انجامید. رواج رویکردهای تربیتی سکولار، به قرن بیستم و عصر نظریه‌ها برمی‌گردد. در دوره مدرنیسم، به ویژه از اواخر قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم، به‌دنبال پیدایش امواج فلسفی و فرهنگی سکولار، نسبیت‌گرا و انسان‌گرا، همچون فلسفه تحلیلی، پدیدارشناسی، پیامدگرایی، ابزارگرایی، تجربه‌گرایی، عمل‌گرایی، پیشرفت‌گرایی، وجودگرایی، رفتارگرایی، تحصّل‌گرایی، تکثرگرایی، شخص‌گرایی، داروینیسم، فرویدیسم و فمینیسم، رویکرد کهنِ منش‌پروری به حاشیه رفته و رویکردهای متنوع جدیدی جای آن را گرفت

تأکید بر جنبه‏های ذهنی رشد اخلاقی، یکی از رویکرد‌های جدید ارزش‌آموزی بود که به الگوی پیاژه‏ای، نوکانتی،۳۳ رویکرد تحوّل شناختی کلبرگ، و به‌طور کلی، به رویکرد شناختی معروف است. این رویکرد نیز مانند همه رویکردهای جدید، تحت تأثیر نظریه‌های فلسفی و روان‌شناختی سکولار و نسبیت‌گرا پدید آمد. هرچند از دهه نود جریان تازه‌ای به‌نفع تربیت منش و آموزش سیرت شایسته و ارزش‌های ثابت اخلاقی به راه افتاده است، ولی به دلیل حل نشدن چالش‌های پیش روی رویکرد کهن و سنتی، هنوز حاکمیت با رویکردهای مدرن و سکولار است