فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه علم و عصمت امام از منظر اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و تحلیل مبانی اعتقادی آن

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه علم و عصمت امام از منظر اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و تحلیل مبانی اعتقادی آن دارای ۲۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه علم و عصمت امام از منظر اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و تحلیل مبانی اعتقادی آن  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه علم و عصمت امام از منظر اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و تحلیل مبانی اعتقادی آن

چکیده  
مقدمه  
مرجعیت علمی  
علم به امور پنهان  
عصمت امام  
نتیجه‌گیری  
پی نوشت  
منابع  

بخشی از منابع و مراجع پروژه فایل ورد کامل مقاله علمی درباره جایگاه علم و عصمت امام از منظر اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و تحلیل مبانی اعتقادی آن

نهج البلاغه، قم، دار الهجره.‏ بی‌تا

ابن قتیبه الدینوری، عبد الله بن مسلم، الإمامه والسیاسه، تحقیق علی شیری، قم، شریف الرضی، ۱۴۱۳ق

اسکافى، محمدبن همام، التمحیص، قم، مدرسه امام مهدى، ۱۴۰۴ق

اسکافی، محمدبن عبد الله، المعیار والموازنه، تحقیق شیخ محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسه فؤاد بعینو، ۱۴۰۲ق

اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تهران، عطایی، ۱۹۶۳م

‏اهوازى، حسین بن سعید، المؤمن، قم، مدرسه امام مهدى، ۱۴۰۴ق

بابویه القمی، علی‌بن الحسین، الإمامه والتبصره من الحیره، قم، تحقیق ونشر مدرسه إمام مهدی، ۱۴۰۴ق

‏برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۱ق

، المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق

، رجال البرقی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ق

‏تمیمى مغربى، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، مصر، دار المعارف، ۱۳۸۵ق

، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار، تحقیق سیدمحمد حسینى‌جلالی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۰۹ق

‏ثقفى، ابراهیم بن محمد، الغارات، قم، مؤسسه دارالکتاب، ۱۴۱۰ ق.‏

جوهری، بن عبیدالله بن عیاش، کتاب مقتضب الاثر فی النص علی‌الائمه الاثنی عشر، قم، مکتبه الطباطبائی، بی‌تا

‏حلبى، ابو الصلاح، تقریب المعارف، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق

خزاز قمى، على بن محمد، کفایه الأثر، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق

دینوری، ابن قتیبه، امامت و سیاست، ترجمه سید ناصر طباطبایى، تهران، ققنوس،۱۳۸۰

سید مرتضی،‌ علی بن حسین، الأمالی، قم، مکتبه آیت‌الله العظمى المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق

‏شوشتری، نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبه آیه الله مرعشی، ۱۴۰۹ق

صدوق، محمدبن علی‌بن الحسین، الإعتقادات فی دین الإمامیه، قم، غلامرضا مازندرانی، ۱۴۱۲ق

، الأمالی، تهران، کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲

، التوحید، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۹۸ق

، الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ق

، الهدایه، قم، مؤسسه الإمام الهادی، ۱۴۱۸ ق

، صفات الشیعه، تهران، اعلمى، بی‌تا

، فضائل الشیعه، قم، مؤسسه امام مهدی، ۱۴۱۰ق

، کمال الدین، قم، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۹۵ق

، معانی الأخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۱

صفار، محمدبن حسن‌بن فروخ، بصائر الدرجات، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشى، ۱۴۰۴ق

طبری، محمد‌بن جریر، المسترشد فی امامه امیر المؤمنین علی‌بن ابی‌طالب(ع) ، تحقیق احمد المحمودی، قم، مؤسسه الثقافه الاسلامیه، بی‌تا

، دلائل الإمامه، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۶۹ق

، نوادر المعجزات فی مناقب الائمه الهداه(ع) ، قم، مدرسه الامام المهدى، ۱۴۱۰ ق

طوسى، محمدبن حسن، الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، تهران، مکتبه جامع چهلستون، ۱۴۰۰ق

، الأمالی، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق

، الغیبه، قم، مؤسسه معارف اسلامى، ۱۴۱۱ق

، الفهرست، نجف اشرف، المکتبه المرتضویه، ۱۳۵۶ق

، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵

، رجال الشیخ الطوسی، قم، اسلامى جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق

طیفور، احمد بن ابى طاهر، بلاغات النساء، قم، شریف رضى، بی‌تا

غضائرى، احمدبن حسین، رجال ابن الغضائری، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۳۶۴ق

‏کشى، محمدبن عمر، رجال الکشی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸

کلینى، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۶۵

کوفی، محمدبن سلیمان، مناقب الامام أمیر المؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، تحقیق محمدباقر محمودی، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، ۱۴۱۲ق

کوفی، فرات‌بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، موسسه چاپ و نشر، ۱۴۱۰ق

مازندرانی، محمدبن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق

مرزبانی الخراسانی، محمدبن عمران، مختصر أخبار شعراء الشیعه، تقدیم، تحقیق وتعلیق: محمد هادی أمینی، ط.الثانیه، بیروت، شرکه الکتبی للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۱۳ق.‌

مسعودی، على‌بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، چ دوم، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق

‏مفید، محمدبن محمدبن نعمان، الإختصاص، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، ۱۴۱۳ق

، الإرشاد، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، ۱۴۱۳ق

، الأمالی، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، ۱۴۱۳ق

، الجمل، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، ۱۴۱۳ ق.‏

، تفضیل أمیر المؤمنین(ع)، قم، کنگره جهانى شیخ مفید، ۱۴۱۳ق

منقرى، نصر بن مزاحم بن سیار ، وقعه صفین، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشى، ۱۴۰۳ق

‏نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق

‏نعمانى، محمد بن ابراهیم ، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ق

نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۵۵ق

نیشابوری، فضل بن شاذان، الإیضاح، تحقیق سید جلال‌الدین حسینی أرموی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا

، مئه منقبه، قم، مدرسه امام مهدى، ۱۴۰۷ق

‏هلالى کوفى، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، قم، الهادى، ۱۴۱۵ق

هندی، میرحامد حسین، عبقات الانوار فی امامه الائمه الاطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین علی(ع)، ۱۳۶۶

یعقوبى، احمد بن ابى یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتى، چ ششم، تهران، علمى و فرهنگى، ۱۳۷۱

چکیده

تحقیق درباره باورهای اساسی شیعه در موضوع امامت، از مباحث مهمی است که به اصالت و اعتبار این باورها. با مطالعه منابع اولیه می‌توان به این نتیجه رسید که خاستگاه دیدگاه کنونی شیعه درباره علم و عصمت ائمه(ع)، دیدگاه‌های اصحاب خاص امام علی(ع) است. آنان امام را حجت خدا و دارای علم الهی گسترده می‌دانستند. اگرچه باید توجه داشت که به دلیل شرایط آن دوره، تازه بودن این مباحث و تفاوت سطح معرفتی افراد، به طور طبیعی تردید‌هایی نیز در میان بعضی مشاهده می‌شود. این مقاله بارویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی با هدف بررسی جایگاه علم و عصمت امام(ع) از دیدگاه امام علی(ع) تدوین یافته است

کلیدواژه‌ها: علم امام، عصمت، اصالت باورهای شیعه، شیعیان اولیه، اصحاب ائمه.

 

مقدمه

تحقیق درباره باورهای شیعیان عصر ائمه(ع) و مقایسه با اندیشه‌های پذیرفته‌شده شعیان عصر حاضر، از مباحثی است که در سال‌های اخیر بیشتر بدان توجه شده است. در این میان، نقد و بررسی دیدگاه شیعیان اولیه در مورد امامت، حساسیت و اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا امامت محوری‌ترین تمایز شیعه از سایر فرق اسلامی است. این‌گونه تحقیقات، افزون بر آن‌که با اصالت و اعتبار باورهای کنونی به‌گونه‌ای مرتبط است، نقد و بازخوانی مجددی نسبت به باورهای شیعیان گذشته نیز به شمار می‌آید

مباحثی مانند ولایت تکوینی، عصمت، علم غیب، مهدویت و مانند آن، از مهم‌ترین مباحثی است که در سال‌های اخیر نقد شده است و برخی به تفاوت برخی دیدگاه‌های شیعیان نخستین با دیدگاه شیعیان در عصرهای بعدی تأکید کرده‌اند.۱ در این مقاله به بررسی دیدگاه اصحاب امیرالمؤمنین، علی(ع) درباره دو ویژگی اساسی امامت در تفکر شیعی، یعنی علم و عصمت می‌پردازیم

این دوره، به دلیل آغاز آن که اولین دوره تمایز شیعه به شمار می‌آید، مهم‌تر از سایر دوره‌هاست. بنابراین، بررسی آن می‌تواند تا حد زیادی دیدگاه صحیح را در مسئله معین کند

 

مرجعیت علمی

عظمت مقام علمی امیرالمؤمنین(ع) در نزد اصحاب ایشان و آگاهی ایشان به امور پنهان، از مهم‌ترین مباحثی است که برای بررسی دیدگاه اصحاب آن حضرت در مورد علم آن حضرت می‌توان بررسی کرد. با توجه به روایات فراوانی که درباره علم امیرالمؤمنین(ع) از رسول خدا(ص) نقل شده است، کمتر فرد آشنا با سنت پیامبر(ص) را می‌توان یافت که در عظمت مقام علمی ایشان تردید داشته باشد. احادیثی مانند: «أنا مدینه العلم و علی بابها و هل تدخل المدینه إلا من بابها»۲و «عَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) عَلِیّاً(ع) أَلْفَ بَاب یُفْتَحُ مِنْ کُلِّ بَابٍ أَلْفُ بَاب»۳ از روایاتی است که می‌توان ادعاکرد متواترند. با وجود این‌گونه روایات و مشاهده دریای علم امام(ع) در سخنان ایشان، معمولاً تردیدی در میان اصحاب پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) در عظمت علمی ایشان وجود نداشت؛ هر چند بعید نیست در میان عده‌ای از مردم که بعد از ۲۵ سال انزوای امام(ع)، به جمع اصحاب ایشان پیوستند، از بعضی از این روایات نیز بی‌خبر مانده باشند

بسیاری از بزرگان اصحاب امیرمؤمنان(ع) مانند سلمان، ابوذر، عمار، ابن‌عباس، خزیمه‌بن‌ثابت، مالک اشتر و ; آن حضرت را آگاه‌ترین فرد به قرآن و سنت، و دارای علوم الهی می دانستند. اینک به مطالعه نمونه هایی از برخورد اصحاب امام(ع) با مقام علمی ایشان می‌پردازیم

سلمان معتقد بود: «سرِّ پیامبر تنها نزد علی(ع) است ; اگر او را از دست بدهید، علم را از دست داده‌اید».۴ به همین دلیل، او مردم را به آمدن نزد امیرمؤمنان(ع) و بهره‌گیری از علم ایشان  تشویق می‌کرد

ابوذر نیز امیرمؤمنان(ع) را صدیق اکبر، فاروق اعظم، وصی پیامبر(ص) و وارث علم او معرفی می‌کرد و به مردم می‌گفت: «هیچ مسأله دینی نیست که در آن اختلاف باشد، مگر آن‌که علم آن نزد اهل بیت است».۵ او مردم را به پیروی خاندان وحی فرا می‌خواند و می‌گفت: «آنان خاندان وحی هستند که رسالت در میان آنان قرار گرفته است. فرشتگان نزد آنان رفت‌وآمد دارند. آنان خاندان رحمت و معدن علم هستند»

عمار نیز امام(ع) را آگاه‌ترین فرد به قرآن و سنت،۷ و عالمی می‌دانست که دیگران چیزی به او نمی‌آموزند.۸خزیمه‌بن‌ثابت نیز امام علی(ع) را آگاه‌ترین فرد به کتاب و سنت۹ و داناترین مردمان به خدا۱۰ می‌دانست. مالک اشتر آن حضرت را وارث علم ابنیا،۱۱ و آگاه‌ترین فرد به کتاب خدا۱۲ می‌دانست. زید بن صوحان امیرالمؤمنین را احیا کننده کتاب و سنت، آگاهترین فرد به دین خدا۱۳و بسیار آشنا با خداوند می‌دانست.۱۴ مشابه این سخنان از قیس‌بن‌سعد،۱۵ عبدالله‌بن‌حجل۱۶ و ام‌الخیر دختر حریش۱۷ نقل شده است

البته در میان عموم مسلمانان چنین دیدگاهی وجود نداشت. یکی از این افراد، از ابن‌عباس درباره درستی جنگ‌های امام(ع) پرسید. ابن‌عباس به بیان فضایل امام پرداخت. او گفت: «از تو درباره خون‌هایی پرسیدم که علی ریخته است؛ نه از فضایل او». ابن‌عباس به او گفت: «تو مرا داناتر می‌دانی یا علی را؟» مرد جواب داد: « اگر علی را داناتر می‌دانستم، از تو درباره او سؤال نمی‌کردم». ابن‌عباس ناراحت شد و گفت: «علم علی از علم رسول خدا(ص) گرفته شده است و علم من و دیگر اصحاب در برابر علم او مانند قطره در برابر هفت دریاست»

این نقل افزون بر تردید آن فرد در درستی اقدام امام(ع)، شناخت ابن‌عباس را از عظمت مقام علمی آن حضرت(ع) نشان می‌دهد. نام این فرد در منابع ذکر نشده است که نشان می‌دهد فرد مشهوری نبوده است. بعید نیست او از جمله کسانی بوده باشد که بعد از قتل عثمان،‌ با امیرالمؤمنین(ع) به عنوان خلیفه چهارم،‌ نه به عنوان خلیفه بر حق رسول خدا(ص) ـ چنان که شیعیان معتقد بودند ـ بیعت کردند. بنابراین، سخنان این‌گونه افراد نمایانگر دیدگاه اصحاب و شیعیان ایشان نیست

علم به امور پنهان

عظمت علمی امیرالمؤمنین(ع) در میان اصحاب و حتی مسلمانان کمتر قابل انکار بوده است؛ آنچه بیشتر قابل بحث، و چالش‌بر‌انگیز بوده است، علم امام(ع) به اموری است که به طور عادی از دیگران پنهان است. آگاهی از امور پنهان اصالتاً از آنِ خداوند متعال است و او به هر کس که شایستگی آن را داشته باشد و به هر اندازه صلاح بداند، عنایت می‌فرماید

در روایتی آمده است که امیرمؤمنان(ع) در موردی از حوادث آینده خبر داد. یکی از افراد با تعجب به امام(ع) عرض کرد: «; به شما علم غیب داده شده است!». امام(ع) فرمود: «; این علم غیب نیست؛ بلکه علمی ‌است که از فردی صاحب علم آموخته شده است». امام(ع) در ادامه با تلاوت آیه: «إِنَّ اللّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السّاعَهِ وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ» ( لقمان: ۳۴)، علم به زمان رخ دادن قیامت، آگاهی از جنین درون رحم، بهشتی یا جهنمی ‌بودن افراد و آن چه در آیه فوق آمده است را علم غیب دانستند و سایر موارد را علمی‌دانستند که خداوند به پیامبر خود آموخته است و پیامبر به ایشان آموخته است

یک احتمال در تبیین این حدیث آن است که علم به امور خاصی که در آیه مزبور، نام برده شده است، علم غیب نامیده شده است۲۰ که به چنین علمی، فقط خداوند آگاه است.۲۱ بنابر این احتمال، علم غیب اصطلاح خاصی است که تمام مصادیق لغوی غیب (امر پنهان) را شامل نمی‌شود و امور پنهان بسیاری را می‌توان از دایره آن خارج کرد

اما به نظر می‌رسد موارد یاد‌شده در آیه، بیان مصادیقی از غیب است و منحصر به این چند مورد نیست. شاهد این مدعا آن است که خود امیرمؤمنان(ع) در توضیح این آیه، موارد دیگری مانند علم به آن‌که چه کسی هیزم جهنم است و یا در بهشت همنشین پیامبران است را بر موارد یاد‌شده در آیه افزودند؛ در حالی که خود آیه چنین موردی را بیان نکرده است. بنابراین مقصود امام(ع) این است که آگاهی به امور پنهان مانند موارد یاد‌‌شده در آیه، علم غیب به شمار می‌آید

نکته قابل توجه در این حدیث شریف این است که امام علی(ع) علم به امور پنهان را که از طریق فراگیری از رسول خدا(ص) به دست آورده است، علم غیب نمی‌نامند. با توجه به این‌که دانستن غیب از رسول خدا(ص) نیز در آیاتی از قرآن کریم نفی شده است،۲۲ به نظر می‌رسد مقصود از علم غیب در این کاربردها، علم اصالی و ذاتی به غیت است که منحصر به خداوند متعال است و علم غیر خداوند به امور پنهان از آن‌جا که به اذن و عطای خداوند متعال است، علم غیب نامیده نمی‌شود. این احتمال را می‌توان برای توجیه روایاتی که ائمه ـ علیهم السلام ـ علم غیب را از خود نفی کرده‌اند، به کار برد. البته چنین معنایی از علم غیب، با آگاهی از امور پنهان منافاتی ندارد؛ پیامبران و ائمه(ع) می‌توانند به اذن و عطای الهی به اموری که از دید ما پنهان است، آگاه شوند؛ اما علم غیب، اصطلاح خاصی است که تنها بر علم خداوند بر امور پنهان صادق است

شاید تأکید ائمه(ع) در به کار بردن این اصطلاح و نفی علم غیب از خود، بدان جهت بوده است که مردم در آن دوره تحمل پذیرفتن چنین معارفی را نداشتند و ممکن بود گرفتار غلو یا انکار درستی سخنان ائمه(ع) شوند. بدین دلیل، در عین این‌که خبرهایی از غیب می‌دادند؛ اما علم غیب را از خود نفی می‌‌کردند. بنابراین، این نفی تنها آگاهی ذاتی از غیب را شامل می‌شود. از نظر نویسنده، این دیدگاه مورد پذیرش است

مقصود ما از علم ائمه(ع) به امور پنهان، هر گونه آگاهی آنان از امور پنهان به اذن الهی است؛ چه از طریق فراگیری از رسول خدا(ص) باشد یا از راه‌های دیگری مانند الهام. بنابراین، خبرهایی که امیرمؤمنان(ع) در نقل مزبور از حوادث آینده دادند و موارد مشابه آن، از این علوم می‌باشند

آگاهی امیرمؤمنان(ع) از امور پنهان، برای اصحاب خاص ایشان مانند: سلمان، ابوذر، اصبغ‌بن‌نباته، میثم تمار، حبیب‌بن‌مظاهر و رشید هجری امری ناشناخته نبود. در نقلی آمده است اصبغ‌بن‌نباته و دیگر اصحاب، امام(ع) را بارها دیده بودند که به افراد از زمان، چگونگی و سبب مرگ آنان خبر می‌داد

سلمان، امیرمؤمنان(ع) را دارای علم به حوادث آینده، موعد مرگ انسان‌ها و فصل‌الخطاب می‌دانست. در همین روایت، خود سلمان نیز از حوادث آینده خبر داده و مردم را به پیروی اهل بیت(ع) تشویق کرده است.۲۴از توصیف‌های سلمان می‌توان دریافت که او کاملاً از علم امام علی(ع) به امور پنهان آگاه بوده و آن را باور داشته است؛ بلکه خود نیز دارای علوم پنهان بوده است. در روایتی آمده است که سلمان علم اول و آخر را از پیامبر و امیرمؤمنان(ع) آموخته بود