فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معاد جسم عنصری با تکیه بر دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های مخالف

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معاد جسم عنصری با تکیه بر دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های مخالف دارای ۳۳ صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معاد جسم عنصری با تکیه بر دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های مخالف  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معاد جسم عنصری با تکیه بر دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های مخالف

چکیده 
مقدمه 
ادله نقلی معاد جسم عنصری 
ادله امکان معاد جسمانی 
ادله وقوع 
چگونگی تحقق معاد جسم عنصری بر اساس متون دینی 
ادله نقلی ادعاشده علیه معاد جسم عنصری 
ارزیابی ادله نقلی علیه اعاده جسم عنصری 
اقوال درباره معاد جسمانی 
۱ معاد جسمانی به جسم فلکی و دخانی 
نقد 
۲ معاد با بدن مثالی 
نـقد 
۳ معاد با بدن جسمانی، بدون ماده 
نقد 
۴ دیدگاه آقاعلی مدرّس 
دیدگاه آیت‌الله غروی اصفهانی 
نقد 
۵ دیدگاه آیت‌الله رفیعی قزوینی 
نـقد 
۶ دیدگاه شیخ احمد احسایی 
نـقد 
نتیجه‌گیری 
منابع 

بخشی از منابع و مراجع پروژه فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معاد جسم عنصری با تکیه بر دلایل نقلی و نقد دیدگاه‌های مخالف

ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (۱۳۷۵)، الاشارات و التنبیهات، قم، البلاغه (نرم افزار نور)

ـــــ (۱۳۷۹)، النجاه، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران

ـــــ (۱۴۰۴ق)، الاهیات من کتاب الشفاء، قم، مکتبه آیهالله المرعشی

ابن‌عربی، محی‌الدین (بی‌تا)، فتوحات المکیه، بیروت، دارالصادر

احسایی، احمد (۱۳۶۱)، شرح العرشیه، کرمان، سعادت

ـــــ (۱۴۲۴ق)، شرح الزیاره الجامعه الکبیره، بی‌جا، مکتبه‌العذراء

آشتیانی، سید‌جلال‌الدین (۱۳۸۱)، شرح بر زاد المسافر، قم، بوستان کتاب

آملی، میرزا محمدتقی (۱۴۱۶ق)، دررالفوائد، چ دوم، قم، موسسه دارالتفسیر

تفتازانی، سعدالدین (۱۳۷۰)، شرح المقاصد، قم، الشریف‌الرضی

جرجانی، سید میرشریف (۱۴۱۲ق)، شرح المواقف، قم، الشریف‌الرضی

حلی، حسن‌بن یوسف (۱۴۰۴ق)، کشف المراد فی تجریدالاعتقاد، قم، موسسه النشر الاسلامی

ـــــ (۱۹۸۲م)، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی‏‏

خوانساری، سیداحمد (۱۳۹۹ق)، العقاید الحقه، تهران، مکتبه‌الصدوق

دشتکی، غیاث‌الدین منصور (۱۳۸۱)، تحفه‌الفتی فی سوره هل اتی، تهران، میراث مکتوب

رفیعی قزوینی، سیدابوالحسن (۱۳۷۶)، غوصی در بحر معرفت، تهران، اسلام

سبزواری، ملاهادی(۱۳۸۳)، اسرار الحکم، قم، مطبوعات دینی

سهروردی، شهاب‌الدین (۱۳۷۲)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، چ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

شهرزوری، شمس‌الدین(۱۳۷۲)، شرح حکمه الاشراق‏، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏

طباطبائی، سیدمحمد حسین(۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات

طوسی، خواجه‌ نصیرالدین (۱۴۰۵ق)، نقد المحصل، چ دوم، بیروت، دار الاضواء

ـــــ (۱۳۷۵)، شرح‌ الاشارات‌ و‌ التنبیهات، قم، البلاغه

عابدی، احمد، «فرقه شیخیه»، (زمستان۱۳۸۰)، انتظار موعود، ش۲، ص۲۹۶-۳۰۶

غروی اصفهانی، محمدحسین، «رساله فی اثبات المعاد الجسمانی»، تصحیح رضا استادی (آبان ۱۳۶۴)، نور علم، ش ۱۲، ص۱۳۵-۱۴۰

فیاضی، غلامرضا (۱۳۸۹)، علم‌ النفس فلسفی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

فیض کاشانی، ملامحسن(۱۴۲۵ق)، الشافی، تهران، داراللوح المحفوظ

کربن، هانرى (۱۳۵۸)، ارض ملکوت، ترجمه ضیاءالدین دهشیرى، تهران، نشر مرکز ایرانى مطالعه فرهنگ‌ها

مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۴ق)، بحار الانوار، بیروت، موسسهالوفاء

محقق داماد، سیدمصطفی، «معاد جسمانی»، گردآورنده علی اوجبی (۱۳۸۷)، در: مجموعه مقالات خرد و خردورزی، تهران، خانه کتاب

مدرس زنوزی، آقا علی (۱۳۸۷)، مجموعه مصنفات آقا علی مدرس طهرانی، تهران، اطلاعات

مروارید، مهدی (۱۳۸۱)، بحثی پیرامون معاد درمحضر آیه‌الله‌ جوادی‌ و استاد سیدان، مشهد، ولایت

مشهدی، میرزا محمد (۱۴۱۳ق)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم، مؤسسه النشرالاسلامی

مطهری، مرتضی (۱۳۸۰)، مجموعه آثار، چ ششم، تهران، صدرا

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه

ملاصدرا (۱۹۸۱م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چ سوم، بیروت، دارالاحیاءالتراث‌العربی

چکیده

معاد به‌مثابه موضوع کلامی دارای ابعاد مختلفی است که جسمانی ‌بودن از مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌آید و بسیاری آن را از ضروریات دین دانسته‌اند. ادله نقلی افزون بر امکان و وقوع، حتی برخی ویژگی‌های معاد جسم عنصری را نیز بیان ‌می‌کنند؛ اما علاوه بر اختلاف درباره حقیقت انسان، شبهاتی (عقلی و نقلی) که برخی آنها را دلیل قطعی بر انکار معاد جسم عنصری پنداشته‌اند نیز موجب اختلاف دیدگاه‌هایی شده و از‌این‌رو بسیاری کوشیده‌اند تا تصویر دیگری از معاد جسمانی ارائه دهند. این نوشتار بر آن است که ادله نقلی را به‌مثابه روشی برای بحث بیان کند و بر مبنای آن، به بررسی دیدگاه‌ها رقیب درباره معاد جسمانی بپردازد

کلیدواژه‌ها: معاد جسم عنصری، ادله نقلی، نقد دیدگاه‌های رقیب، ابن‌سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا، زنوزی، رفیعی قزوینی، احسایی.

مقدمه

معاد از ضروریات دین و مورد اتفاق همه مسلمانان است؛ اما درباره ویژگی‌های تحقق آن، اختلافات بسیار دیده می‌شود. از جمله ویژگی‌های مورد نزاع، جسمانی ‌بودن معاد است که دیدگاه‌هایی درباره آن ارائه شده است. مبنای برخی اختلاف دیدگاه‌ها به نحوه مواجهه با شبهات معاد جسم عنصری باز‌می‌گردد. گروهی این شبهات را دلیل قطعی بر نفی عود جسم عنصری پنداشته‌اند؛ اما عده‌ای دیگر آن را مانع اعاده پیش‌گفته ندانسته‌اند. برخی از این ادله گفته‌شده عقلی و برخی دیگر نقلی‌اند

بعضی از این شبهات عقلی عبارت‌اند از: امتناع اعاده معدوم، شبهه آکل و مأکول، امتناع تناسخ، نامتناهی بودن قوای جسمانی، لزوم خلأ محال، و لزوم قسر دایمی یا اقتضائات متعدد برای جسم عنصری معاد و; (حلی، ۱۴۰۴ق، ص ۴۰۰-۴۰۷)

افزون بر این برخی از تفاوت آرا در باب معاد جسمانی، به اختلاف درباره حقیقت انسان بازمی‌گردد. در نتیجه موضع‌گیری درباره حقیقت انسان نه‌تنها بر پذیرش یا رد معاد جسمانی، که بر پذیرش اصل معاد نیز اثر می‌گذارد؛ از‌این‌رو برخی معتقدان به نفس ناطقه همانند فلاسفه الهی، تنها معاد روحانی را می‌پذیرند. شماری از منکران نفس ناطقه مجرده مانند بعضی متکلمان‌، تنها قایل به معاد جسمانی‌اند و برخی دیگر از منکران ‌مانند فلاسفه طبیعی (ملحد) که انسان را همین جسم دانسته‌اند، هر دو معاد جسمانی و روحانی را انکار کرده‌اند. جالینوس که از طبیعی‌دانان به‌شمار می‌رود نیز در باب مزاج یا جوهر بودن نفس تردید روا داشته‌ و بر این‌اساس، در مسئله معاد توقف ‌کرده ‌است. با این‌همه بسیاری از محققان، گرچه حقیقت انسان را نفس ناطقه دانسته‌اند، به هر دو معاد قایل‌اند (جرجانی، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۲۹۷). شماری از اینان همانند ابن‌سینا ادله معاد جسمانی را منحصر در ادله نقلی می‌دانند؛ اما برخی دیگر، علاوه بر ادله نقلی، ادله عقلی نیز اقامه می‌کنند

فارغ از اینکه برخی متکلمان معاد روحانی را رد کرده‌اند یا قبول‌، از سخنان دست‌کم اکثر ایشان و برخی فیلسوفان (دشتکی، ۱۳۸۱، ص۱و۲) می‌توان دریافت که معاد، همراه با بدن عنصری تحقق می‌یابد. فخر رازی در این‌‌باره به اجماع مسلمین قایل است و به لحاظ عقلی آن را ممکن می‌داند؛ زیرا به نظر او مانعی در قابل، یعنی جسم، موجود نیست و امتناعی از سوی فاعل، یعنی خداوند، تحقق ندارد (طوسی، ۱۴۰۵ق، ص۳۹۳ و ۳۹۸). محقق طوسی نیز سخن فخر را تأیید کرده و دلیل عقلی یا نقلی‌ای علیه معاد به جسم عنصری مشاهده نکرده و از‌‌این‌رو اخذ به ظواهر نصوص را واجب دانسته ‌است (همان). همچنین علّامه حلی، منکر معاد بدنی (جسم عنصری) را بنا بر اجماع کافر می‌داند (حلی، ۱۹۸۲م، ص۳۷۶)

معتقدان به معاد جسم عنصری، به دو دسته تقسیم می‌شوند. برخی مانند تفتازانی اعاده همان جسم عنصری دنیوی را محال ندانسته، جسم اُخروی را عین جسم دنیوی می‌دانند که از همه ویژگی‌های آن‌ برخوردار است. تفتازانی درصدد رد ادله منکران نیز بر آمده‌ و برای اثبات امکان اعاده معدوم، ادله قایلان به امتناع را آورده و یک‌به‌‌یک آنها را رد کرده است (تفتازانی، ۱۳۷۰، ج۵، ص۸۷)؛ اما برخی دیگر همانند محقق طوسی و علّامه حلی جسم عنصری اُخروی (مُعاد) و دنیوی (مبتدأ) را مثل یکدیگر می‌دانند که در بعضی ویژگی‌ها همچون، زمان و مسبوق به عدم بودن با هم تفاوت دارند (حلی، ۱۴۰۴ق، ص۴۰۲ و۴۰۳). قایلان به دیدگاه اخیر، برای امکان اعاده مماثل، به «حکم الامثال» استدلال‌ می‌کنند (همان، ص۴۰۰)

ادله نقلی معاد جسم عنصری

آیات بسیاری بر اعاده جسم عنصری دلالت دارند. برخی آیات ناظر به امکانِ آن و برخی دیگر بیان‌کننده وقوعش هستند. افزون بر این، از برخی متون دینی، چگونگی تحقق این اعاده نیز به ‌دست‌ می‌آید

ادله امکان معاد جسمانی

آیاتی که زنده ‌کردن مردگان را به احیای مردگان در این دنیا تشبیه می‌کنند

می‌توان برای نمونه به سه آیه که مواردی از احیای مردگان را بیان می‌کنند، اشاره کرد. قصه عزیر پیامبر یا ارمیای نبی (بقره: ۲۵۹)، احیای پرندگان به فرمان حضرت ابراهیم (بقره:۲۶۰) و زنده ‌شدن مقتول بنی‌اسرائیل (بقره: ۷۲و۷۳)، از جمله موارد احیای مردگان در دنیاست. این آیات و نظایر آن، بر امکان اعاده روح به بدن عنصری در معاد دلالت می‌کنند

آیاتی که معاد را به زنده ‌کردن زمین پس از مرگ تشبیه می‌کنند

آیه ۵۷ سوره اعراف از این موارد به‌‌شمار می‌آید. علّامه طباطبائی این آیه را دلیل و احتجاجی عقلی بر امکان احیای مردگان می‌داند؛ زیرا احیای زمین و احیای مردگان از نوع واحدند و حکم امثال نیز در امکان و امتناع یک‌سان است؛ یعنی همان‌گونه که گیاهان روی زمین در زمستان و پاییز پوسیده ‌می‌شوند و روح نباتی در آنها اصل و ریشه‌شان بدون نشو و نما باقی می‌ماند، نفس آدمی نیز پس از مرگ باقی است؛ اگرچه ابدان تغییر می‌کنند (طباطبائی،۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۶۰و ۱۶۱). البته همان‌‌گونه که حکم الامثال درباره نفس انسانی صادق است، درباره جسم او نیز صدق می‌کند و این نکته بیانگر آن است که معاد با جسم عنصری امکان تحقق دارد

آیات ۵ تا ۷ از سوره حج نیز برای بیان دفع شک و ریب از بعث و امکان آن به اهتزاز و حرکت زمین خشک و هامد بر اثر سرسبزی مثال می‌زنند و با پدیده‌ای که به‌طور مستمر رخ‌ می‌دهد و شکی در امکان آن نیست، استحاله بعث را دفع می‌کنند (همان، ج۱۴، ص۳۴۴-۳۴۷). افزون بر این، آیات دیگری از جمله آیات ۳۲‌ تا ۴۴ یس، ۳۹ فصّلت، ۱۱ زخرف،۳ تا ۵ جاثیه، ۲ تا ۱۱ ق، ۶۰ تا ۶۷ واقعه، ۱۷ تا ۴۲ عبس، ۱۹ و ۵۰ روم و آیه ۹ فاطر بر تشبیه احیای مردگان به زنده شدن زمین دلالت دارند

ادله وقوع

آیاتی که معاد را به خلق اول تشبیه می‌کنند

بنا بر برخی روایات ناظر به آیات ۴۷ و ۴۸ سوره کهف، وجه شبه بین حشر و خلق اول، عریان بودن انسان است (مشهدی، ۱۴۱۳ق، ج۸، ص۸۸). البته برخی روایات عریان بودن در حشر را رد می‌کنند و بر حشرِ همراه با کفن دلالت دارند؛ بدین‌گونه که خداوند کفن‌های پوسیده‌شده را نو می‌نماید، چنان‌که ابدان‌ را احیا می‌کند (همان، ص۹۰). در هر دو فرض، این روایات ظاهر در معاد جسم عنصری‌اند

نکته دیگر آنکه وجه شباهت بین آغاز زندگی دنیایی و معاد، تنها به موارد پیش‌گفته منحصر نیست، بلکه مواردی همچون آفرینش از خاک را نیز دربرمی‌گیرد؛ زیرا یکی از ویژگی‌های زندگی دنیوی، آفرینش (و رویش) از خاک است که در آیه ۱۷ سوره نوح به آن اشاره ‌می‌شود. دو تفسیر در باب آفرینش از خاک گفته ‌شده ‌است. برخی انبات از ارض را به‌معنای همان ترکب آدمی از عناصر زمینی که تغذیه‌اش از زمین است دانسته‌اند (طباطبائی، ۱۴۱۷ق، ج‏۲۰، ص ۳۳). برخی دیگر، انبات انسان‌ها از زمین را به اعتبار آفرینش نخستین انسان از خاک تفسیر کرده‌اند (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴، ج۲۵، ص۷۷). مؤید وجه شباهت اخیر بین معاد و خلق اول را می‌توان روایتی در نظر گرفت که بر انبات لحوم و اجتماع اوصال بر اثر باران چهل روزه هنگام اعاده دلالت دارد (مشهدی، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۵۰). از‌این‌رو آیات پیش‌گفته ناظر به وقوع معاد جسمانی‌اند

آیات دیگری نیز بر تشبیه معاد به خلق اول دلالت دارند که از آنها معاد جسم عنصری دانسته ‌می‌شود. این آیات عبارت‌اند از: اعراف: ‏۲۹؛ انبیاء؛ ۱۰۴؛ حجّ: ۵-‏ ۷؛ عنکبوت: ۲۰؛ احقاف: ۳۳؛ واقعه: ۶۰-۶۷؛ قیامه: ۳-‏۴۰؛ طارق: ۵-‏۱۰

آیاتی که منکر معاد جسم عنصری را رد می‌کنند

در آیه پنجم از سوره رعد، تعجب در مقام ردّ استبعاد و انکار درباره اعاده از آن خاکی است که بدن، پس از مرگ به آن تبدیل می‌شود. این ردّ به‌معنای تحقق و وقوع معاد جسم عنصری است و آیه شریفه تنها بر امکان دلالت ندارد؛ زیرا اگرچه منکر، امکان آن را استبعاد و نفی می‌کند، اما از آن طریق درصدد نفی وقوع است که آیه مدعای اصلی یعنی نفی وقوع را رد کرده و درصدد بیان وقوع است

ممکن است چنین اشکال شود که چون مخاطب می‌پندارد آدمی همین بدن است و با انعدام آن، معاد استبعاد دارد، از‌این‌رو آیه تنها بر اصل تحقق معاد دلالت دارد و لازم سخن او ‌ـ ‌یعنی انکار معاد ‌ـ را نفی می‌کند، نه آنکه استبعادی را که در باب اعاده جسم عنصری است رد کند. پر‌واضح است که اگر معاد به جسم عنصری نمی‌بود، باید از راه دیگری برای اثبات معاد روحانی استفاده می‌شد؛ زیرا در این فرض اغرای به جهل پیش‌ می‌آید

از دیگر آیاتی که منکر اعاده جسم عنصری را رد می‌کند، آیات ۴۸ تا ۵۲ سوره إسراست. مشرکان برآن‌اند تا با پرسش استنکاری از اعاده و بعث استخوان شکسته و پوسیده‌‌شان، معاد را انکار کنند که خداوند با این بیان که «سنگ، آهن یا [هر] خلقتی که از آن‌ بزرگ‌تر [و سخت‌تر] باشید، شما را بازمی‌گردانیم»، استبعادشان را رد فرموده است

در پایان می‌توان گفت آیات دیگری که استبعاد جمع عظام را رد می‌کنند و نیز آیاتی که انکار بعث به‌خاطر پوسیده و متلاشی شدن اجزای بدن را مردود می‌دانند، بر واقع ‌شدن معاد جسم عنصری دلالت دارند؛ زیرا این آیات، با معاد روحانی صرف سازگار نیستند، بلکه از وقوع احیای اجزای بدن و بازگشت آنها خبر می‌دهند

آیات دیگری نیز ناظر به وقوع معاد جسم عنصری‌اند و استبعاد آن را رد می‌کنند. این آیات عبارت‌اند از: إسرا: ۹۷- ۹۹؛ مؤمنون: ۳۳- ۳۸ و ۷۹-۹۰؛ نمل: ۶۷-۷۲؛ سجده: ۱۰- ۱۱؛ ق: ۲-‏۱۱؛ سبأ: ۷-۹؛ یس: ۷۷-۸۳؛ صافاّت: ۱۵ـ۲۴‌ و ۵۱-۵۳؛ قیامه: ۳-۱۳؛ نازعات: ۱-‏ ۱۴

آیاتی که بر خروج از زمین یا قبر دلالت دارند

آیات ۲۴ و ۲۵ سوره اعراف بر بیرون آورده شدن از زمین تصریح دارند و این جز با معاد جسم عنصری مناسبت ندارد و با صرف معاد روحانی سازگار نیست. گرچه ظاهر این خطاب متوجه آدم، حوا و فرزندانشان است (طباطبائی،۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۵)، ذریه آدم نیز در این حکم با او مشتر‌ک‌اند (همان، ص۱۳۲)؛ چنان‌که برخی روایات بر عمومیت این آیه نسبت به همه دلالت دارند (مشهدی،۱۴۱۳ق، ج‏۵، ص۶۱)

آیات دیگری نیز بر اخراج از زمین یا قبر دلالت دارند و به‌تصریح، وقوع معاد جسم عنصری را بیان می‌کنند. این آیات عبارت‌اند از: مریم: ۶۶-۶۸؛ مؤمنون: ۳۳-۳۸؛ یس: ۵۱-۵۴؛ طه: ۵۵؛ ق:‌ ۴۱-۴۴؛ قمر: ۶-۸؛ معارج: ۴۲-‏۴۴؛ نوح: ۱۷-‏۱۸؛ عبس: ۱۷-‏۴۲؛ انشقاق: ۱-‏۱۹؛ زلزله: ۱-۸؛ عادیات: ۹- ۱۱

متناسب با آیات مورد بحث، روایتی وارد شده است که پیامبراکرم(ص) و حضرت علی(ع) نخستین کسانی‌اند که زمین برایشان شکافته می‌شود (همان، ج‏۱۲، ص۴۰۱)

آیاتی که بعث از قبر را بیان می‌کنند

در آیه هفتم سوره حج، واژگان بعث از قبر به‌کار رفته است که با معاد روحانی سازگار نیست؛ زیرا روح مکانمند نیست تا مکان و جایگاه مادی برای آن باشد. در همین راستا، روایتی از چگونگی خروج و بعث از قبر و نشان دادن آن به پیامبر اکرم(ص) در همین عالم، حکایت دارد (مجلسی، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۴)

البته یادآوری این نکته نیز مهم به نظر می‌رسد که برخی برای اثبات معاد جسم عنصری، به آیاتی که ناظر به شهادت اعضا و جوارح‌اند (برای مثال آیات ۲۴ سوره نور و ۶۵ سوره یس) تمسک می‌کنند؛ حال آنکه چنین استدلالی صحیح نیست؛ زیرا بنا بر بعضی روایات، روح دارای اعضا و جوارح است (ر.ک: مجلسی،۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص‏۲۷)

چگونگی تحقق معاد جسم عنصری بر اساس متون دینی