فایل ورد کامل فلزکاری ساسانی؛ بررسی هنر ساخت و تزئینات فلزی در دوره ساسانیان و تأثیرات فرهنگی آن

فصل اول : آشنائی مختصری با هنر فلزکاری
۱-۱- هنر فلزکاری عصر ساسانی
با توجه به سوابق هنری مردم ایران فلزکاری از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و همواره چه قبل و چه بعد از اسلام جنبه کاربردی و هنری خود را حفظ کرده است.
در زمان ساسانیان از فلزات برای ساخت مصارف مختلفی از قبیل: جنگ افزار – زین افزار – ابزار خانگی و ظروف تجملی کمک گرفته می شد.
«اگر فلزهای مورد استفاده در این عهد را به سه گروه عمده آهن و برنز و (طلا و نقره) طبقه بندی می کنیم در میان آنها صنعت نقره کاری از اعتبار و منزلت بسیار بالایی برخوردار است.
ظروف ایجاد شده علاوه بر جنبه مصرفی، دارای تزئیناتی نیز می بوده که بر زیبایی فرم ظرفها می افزودند و در واقع به دو نوع تزئینی برمی خوریم. تزئینات برخی از این ظروف ساده و فقط به آرایش لبه آن اکتفا شده و صنعت گر استادی خود را در ساختن شکل و فرم آن بکار برده است و در برخی دیگر موضوعاتی از قبیل صحنه های شکارشاهی به تخت نشستن پادشاه ، مراسم مذهبی و گلها و پرندگان و رامشگران را به تصویر کشیده است.»
«هنرمندان ساسانی صحنه های شکار جانورانی مانند شیر، گراز، گربه و ببر و گوزن و غیره را در فضای تنگ و فشرده ترسیم کرده اند که در آنها شاه تاج شاهی را بر سر و جامه مخمل مزین به جواهر بر تن و سلاح زرین بر دست، حیوانات را پیاده یا سواره تعقیب می کند، در این تصاویر هنرمندان دلیری و قدرت شاهن این سلسله را به بیننده القا کرده اند.»
کشتن جانوران مهیب به دست «قهرمان – شاه» در هنر خاور نزدیک، باستانی و تاریخی دیرین سال داشته است و این مضمون در دوره ساسانی نیز مردم پسند و رای مانده و نقشش در دیوار نگاره ها و گچبری ها و کلا در تزئینات دست ساخته های ساسانی، مخصوصا مشهورترین آنها یعنی ظروف سمین ممتاز به کار رفته است.
هنرمندان ساسانی برای ساخت ظروفشان بندرت از طلا و اغلب از نقره استفاده می کردند و نمونه هایی برای تمام طبقات اجتماعی بوجود آورده اند و مردم نیز آنها را تقلید می کردند.
شکلهای این ظروف سمین متناسب با شکوه دربار ساسانی است. این ظروف شامل: قابها، کاسه ها، جامهای گرد یا زورقی شکل با لبه های صاف یا دالبردار، تنگ ها و ابریق هاست. و علاوه بر کاسه و پیاله و بشقاب، اشیای دیگری مانند گلدان، مجسمه های جانوران، سر جانوران و سایر لوازم تزئینی نیز از ورقه نقره ساخته می شد.
روش ساخت اینها (بویژه در سده های سوم و چهارم که دوره رونق آنهاست) چنین بود که هر یک از عناصر تزئینی یک اثر هنری بطور جداگانه ساخته می شد و سپس آنها را پس از مطلا کردن بر روی شی مورد نظر جوش می دادند. این روش که در یونان و روم ناشناخته بود روشی کاملا ایرانی است و کهن ترین نمونه شناخته شده این نوع ظروف، «قاب زیویه» است. در برخی از اشیاء ابتدا آنها را برجسته کاری کرده و سپس حکاکی کرده اند، در این موارد با برگ نازکی از نقره پست و بلندی های شیئی را پوشانده و آنرا دارای طلا مضاعف کرده اند. برخی دیگر از ظروف ریخته گری و قالب ریزی شده اند و در آثار متأخر تمام تزئینات ظرف فقط کنده گری شده است.
«نقش اصلی در این ظروف تصویر شاه است. جام ساسانی مانند نقش برجسته خاصیت نمایشی دارد و چون در کارگاههای کاخ ساخته می شود از اینرو شکوه پادشاه را تجلیل می کند.»
«همانطور که ذکر شد زیباترین قطعات از لحاظ فن در قرون ۳ و ۴ میلادی بوجود آمده اند و کارهای بعدی غالبا جز استنتاخ کارهای سابق چیزی محسوب نمی شود.» 
نقره کاری آغازین ساسانیان عمدتاً عبارت بود از ساختن کاسه ای ساده با کنده کاری یا قلمزنی که تصویر سر و گردن مالک آن در وسط آن بود.
«امروز فقط تعدادی در حدود صدها قاب و جام در دست است که بیشتر آنها از کشفیات اتفاقی در روسیه شرقی یا در اورال بدست آمده است. این مجموعه در موزه ارمیتاژ نگاهداری می شود. نمونه های کمیابی هم در مجموعه های مختلف اروپا و آمریکا است که بصورت پراکنده هستند.
به تازگی موزه تهران دارای چند نمونه پر ارزش شده است که در ایران یافت شده اند.» 
و در آخر لازم به ذکر است که نه تنها پادشاهان ساسانی از این ظروف سیمین استفاده می کردند بلکه آن ها را به عنوان کالایی مرغوب و هدیه ای مناسب به پادشاهان و فرمانروایان همزمان خود هدیه می کردند و یا به عنوان کالایی مردم پسند به بازارهای دور افتاده برای تجارت می فرستادند. یاد کرد، و پررونق ترین دوره این مبادلات در دوران سلطنت خسرو اول و خسرو دوم (قرون ۶ و ۷ م.) است.

۲-۱- قلمزنی محصولات مس و برنج
یکی از ظرایف صنایع دستی ایران، قلمزنی بر روی انواع فلزات و آلیاژهاست که سابقه‌یی بسیار طولانی دارد.
قلمزنی هنر نقر (کندن) نقوش بر اشیاء فلزی است. این هنر در کشورمان همواره با استیل ایرانی ملازمت داشته و نقوش آن، گل و بته‌های ایرانی بوده است. در نقر فلز، معمولاً منقاش قلمزن، تراشه‌های فلزی یا ناهمواری‌هایی در حدود خطوط شکاف‌ها باقی می‌گذارد و استاد قلمزن یعنی صنعتگری که کارا و قلمزن است، در پایان کار، این تراشه‌ها را با کاغذ سمباده پاک می‌کند و خطوط را هموار می‌سازد. به هر حال قلمزنی هنری است که طی آن هنرمند قلمزن، نقوش اصیل و سنتی را با ابزار و وسایل ساده و دستی ولی با مهارت و هنرمندی، بر روی شیء مورد نظر نقر می‌کند.
در گذشته هنرمندان این  رشته در زمینه‌ی ساخت و پرداخت انواع ظروف و آثار دیگری از فلزات و آلیاژهای مختلف فعالیت داشتند و بر روی طلا و نقره نیز به قلمزنی می‌پرداختند. ولی در حال حاضر، کار این گروه بیشتر به نقش نشاندن بر روی مس و برنج و آلیاژهای مختلف و ندرتاً به قلمزنی بر روی نقره محدود می‌شود. همچنین در گذشته هنرمندان این رشته اشیاء و آثار و محصولاتی را که به قلمزنی روی آن می‌پرداختند خودشان تهیه می‌کردند در حالیکه هم اینک این کار توسط کارگاههای ساخت انجام می‌شود و کمتر اتفاق می‌افتد که صنعتگر قلمزنی، خودکار ساخت شیء را نیز انجام دهد.
برای قلمزنی ابتدا پشت سطح شیء یا اثری را که قرار است قلمزنی کنند، باز می‌پوشانند تا ظرف خالی طی مرحله‌ی قلمزنی بر اثر ضربات چکش و فشار قلم، تاب برنداشته و هم از سر و صدای زیاد جلوگیری شود. برای این عمل یعنی قیراندود کردن پشت کار، قیر جامد را در دستگاه ذوب قیر، ذوب می‌کنند. سپس قیر ذوب شده به صورت لایه به لایه روی محل مورد نظر می‌کشند تا قشر نسبتاً ضخیمی تشکیل گردد پس از سرد شدن ظرف، با کشیدن دوغاب سفیدی، محل مورد قلمزنی را جهت طراحی آماده می‌کنند. دوغاب مذکور صرفاً برای بهتر نمایان شدن خطوط طراحی می‌باشد که به وسیله‌ی مداد کشیده می‌شود.
طراحی طرح‌های ظروف قلمزنی که اکثراً از طرح‌های سنتی الهام می‌گیرد به چند طریق به مرحله‌ی اجرا گذاشته می‌شود:
۱.    رسم طرح توسط شخص قلمزنی که در طراحی نیز مهارت دارد مستقیماً روی سطح مورد نظر.
۲.    رسم طرح بر روی کاغذ، و سوزنی نمودن خطوط اصلی، سپس به وسیله‌ی کوبیدن سمبه (پارچه‌ای که درون آن را از گرد زغال یا جوهر پر نموده‌اند) بر روی کاغذ، اثر قسمت‌های سوراخ شده را بر روی سطح کار،‌ایجاد و سپس شروع به قلمزنی می‌نمایند.
در حال حاضر در اصفهان یعنی مهمترین مرکز ساخت و قلمزنی مس و برنج، حدود ۸۱% از قلمزنان خود طراح و اجراکننده می‌باشند. حدود ۷% از طرح‌های دیگران استفاده نموده و طرحهای خریداری شده را که بر روی کاغذ کشیده شده مورد استفاده قرار داده و کپی کاری می‌کنند. ۱۲% دیگر نیز صرفاً به خرده‌کاری می‌پردازند.
زمانی که طر‌حها و نقوش روی کار پیاده شدند، به وسیله‌ی ابزاری به نام نیم بر یا قلم خطوط اصلی را کنده‌کاری می‌کنند. آنگاه زمینه‌های کار را به وسیله‌ی ابزارهای مختلف که انواع گوناگون قلم فلزی می‌باشد، نقش می‌زنند و به اصطلاح پُر می‌کنند. سپس نوبت روسازی است که در این مرحله روی طرح‌ها را با قلمهایی که بر سر آنها نقش مایه‌های مختلفی حک شده است، تزیین می‌نمایند. قلمهای این مرحله عبارتند از: حصیری، قلم‌گیری، گرسواد، سمبه، یک تو، نیم ور، کلفتی، کف تخت و … که این نامگذاری‌ها متناسب با نقشهای حک شده بر سر هر کدام می‌باشد. قلمهایی که در زمینه‌سازی به کار می‌روند، عبارتند از: شوته، گرسوم، تک، یک تو.
قلمزنی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود در صورتی که فقط گود کردن خطوط، مورد نظر صنعتگر باشد، کار تقریباً ساده است. چه آن که این کار به سادگی قابل انجام بوده و وی می‌تواند به کمک ضرباتی که بر خطوط وارد می‌آورد، به آنها حالت فرورفتگی بدهد ولی در اکثر موارد، قلمزنی بر روی فلز به طور برجسته انجام می‌شود یا ترکیبی از نقوش برجسته و فرورفته است که در این صورت می‌بایست قسمت‌های متن طرح با کمک ابزاری خاص کوبیده و گود شود تا خطوط برجسته بماند و خودشان را نشان بدهند. گاهی نیز استادکار مربوطه ناچار است برای تکمیل کار از دو سوی محصول به قلمزنی بپردازد. که در این صورت بعد از اتمام قلمزنی یک روی محصول، قیر آن را پاک کرده و روی دیگرش را در قیر قرار می‌دهد و عمل قلمزنی را به انجام می‌رساند. بدیهی است که در شرایطی که فرضاً قلمزنی بر روی شیء هموار (نظیر سینی، بشقاب، کاسه و …) مورد نظر باشد، این کار به سهولت امکان‌پذیر بوده و صنعتگر مشکلی نخواهد داشت. ولی چنانچه شیئی که قلمزنی بر روی آن انجام می‌شود، دارای حالت کروی یا بسته باشد (نظیر تنگ‌های دهان تنگ، گلدان و …)، صنعتگران معمولاً قسمتی را که باید برجسته نمایانده شود، به طور مجزا ساخته و آن را به گونه‌ای کاملاً ظریف روی کار لحیم می‌کنند. قسمتی که به طور افزوده بر روی محصول قرار می‌گیرد، برای آن که از زیبایی فراورده نکاهد، معمولاً با نقوش فرورفته‌ای که لبه‌ی آن را با سطح محصول پیوند می‌دهد، محاط می‌شود. گاهی نیز هنرمند قلمزن برحسب ضرورت بنا به ذوق و سلیقه‌ی خود به مشبک‌کاری، ترصیع و طلاکوبی محصول می‌پردازد.
نقوشی که امروزه مورد استفاده‌ی قلمزنان قرار می‌گیرد،‌بسیار متنوع بوده و متداولترین آنها عبارتند از: مشبک (که خود نوعی از قلمزنی می‌باشد)، اسلیمی، ختایی، گل و بوته‌ی شاه عباسی، مسجد شیخ لطف‌اله منبت، اشکال حیوانی، شکار و …  که در واقع این طرح‌ها از نگاره‌های عامیانه یا سنتی الهام و مایه گرفته است.
در مرحله‌ی قلمزنی از وسایلی استفاده می‌شود که عمدتاً عبارتند از:
۱.    انواع قلم‌ها (که گاه تعدادشان به ۱۴۰ یا بیشتر نیز می‌رسد)
۲.    پرگار (در اندازه‌های مختلف)
۳.    چکش
۴.    متر
۵.    قیچی
۶.    دستگاه ذوب قیر
پس از اتمام کلیه‌ی عملیات قلمزنی قیر را به وسیله‌ی حرارت از محصول جدا کرده و باقیمانده‌ی آن بر بدنه‌ی ظرف را نیز توسط نفت پاک می‌کنند. سپس ظرف جهت هموار کردن یا صاف کاری و در صورتی که قطعات جداگانه‌یی داشته باشد، به منظور سوار کردن قطعات و لحیم‌کاری، به کارگاه صنعتگر سازنده برده می‌شود. البته لحیم‌کاری در این مرحله توسط آلیاژ قلع صورت می‌گیرد تا قسمت  لحیم شده همرنگ زمینه‌ی ظرف باشد و صاف‌کاری نیز توسط چکش چوبی یا چکشی که بر سر آن چرم قرار داده شده (جهت صاف کردن و هموار کردن ظرف که در هنگام قلمزنی تاب برداشته، فرورفتگی و برآمدگی پیدا کرده) انجام می‌پذیرد. پس از صافکاری و چسباندن قطعات، ظرف جهت پرداخت شدن به کارگاه پرداخت‌کاری برده می‌شود و به وسیله‌ی فرچه با صابون تمیز و پرداخت می‌گردد. ذکر این نکته ضروری است که تا حدود ۳۰ سال قبل، کار پرداخت تماماً با دست صورت می‌گرفته است ولی در حال حاضر به وسیله‌ی دستگاه فرچه نیز صورت می‌پذیرد.
مرحله‌ی نهایی و تکمیلی کار سیاه‌کاری است که در کارگاه قلمزنی انجام می‌شود، به این ترتیب که سطوح قلمزنی شده را به وسیله‌ی مخلوطی از دوده و واکس می‌پوشانند به نحوی که کلیه‌ی قسمتهای فرورفته از این مخلوط پر شود. سپس سطح کار را به وسیله‌ی قطعاتی از پارچه پاک کرده و صیقل می‌دهند، لذا کلیه‌ی جزییات قلم خورده و فرو رفته به رنگ سیاه و قسمتهای برجسته به رنگ اصلی ظرف در می‌آیند که البته این امر موجب نمایاندن بیشتر و بهتر خطوط طرح و در نتیجه زیبایی فزون‌تر محصول می‌شود.
در حال حاضر علاوه بر اصفهان که قلمزنی مس و برنج در آن از رونق فوق‌العاده‌ای برخورده است، در شهرهای تهران، طبس، و کرمانشاه نیز قلمزنی روی مس تا حدودی مرسوم و متداول است.
۳-۱- خواص و ویژگی‌های عمومی فلزات
– فلزات از دوام و استحکام قابل ملاحظه‌ای برخوردارند.
– فلزات قابلیت شکل‌پذیری داشته و از قدرت چکش‌خواری خوبی برخوردارند.
– فلزات قابلیت ورقه شدن دارند.
– فلزات قابلیت ذوب شدن دارند و به همین دلیل امکان استفاده‌ی مجدد از آنها وجود دارد.
– فلزات دارای انواع گران‌قیمت چون طلا و نقره و انواع ارزان قیمت چون مس و قلع و حتی نوع مایع مانند جیوه هستند.
– از اهمیت فلزات همین بس که دوره‌های مختلف تمدن بشری را با فلز خاصی که در هر دوره کشف شده و از اعتبار بیشتری برخوردار بوده است، نامگذاری کرده‌اند. نخستین عصر،عصر مس نام دارد. ضمن آنکه دوره‌های دیگر را مفرغ، آهن، فولاد و … نام نهاده‌اند.
– از امتزاج فلزات با یکدیگر، آلیاژ به دست می‌آید. آلیاژهای مهم که به ویژه در فلزکاری کاربرد بیشتری دارند عبارتند از: «برنج» که از ترکیب مس و روی به دست می‌آید. ورشو که از ترکیب نیکل، مس، قلع و … مفرغ (برنز) که از ترکیب مس و قلع به دست مس‌ آید.
– اکثر فلزات در مجاورت هوا به تدریج دچار زنگ‌زدگی شده و همچنین با اکسیژن موجود در هوا ترکیب و اکسید می‌شوند. گفتنی است که مس، رایج‌ترین فلز مورد استفاده در هنرهای مرتبط با فلز و برنج عمده‌ترین آلیاژ مصرفی در هنر صنعت فلزکاری است.
خواص و ویژگیهای مس به عنوان رایج‌ترین فلز مورد مصرف در فلزکاری و برنج به عنوان عمده‌ترین آلیاژ مورد استفاده در این «هنر ـ صنعت»

۴-۱- خواص و ویژگیهای مس
خواص فیزیکی
مس خالص در ۱۰۸۳ درجه‌ی سانتیگراد گداخته و در ۲۳۶۰ درجه سانتیگراد به غلیان می‌آید. خواص چکش‌خواری، تورق و مفتول شدن در مس خالص به فراوانی وجود دارد و ممکن است آن را به سهولت و تحت عملیات مکانیکی به شکل‌های مختلف در آورد. خواص فیزیکی مس را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود که عبارتند از:
 
الف ـ خواص الکتریکی        
از آنجا که خواص الکتریکی مس مورد بحث ما نیست لذا به خواص مکانیکی آن اشاره می‌شود:
ب ـ خواص مکانیکی مس
مقدار جزیی اکسید مس که در مس خالص حل می‌شود، برای خاصیت چکش‌خواری آن بسیار مفید است ولی اگر مقدار آن از ۴/۰% تجاوز کند، باعث شکنندگی آن شده، مس را بسیار ترد می‌سازد و قابلیت نورد کردن آن را از بین می‌برد و دیگر امکان ندارد آن را به شکل ورق یا صفحه در آورد.
مقاومت مس در برابر نیروی کشش با مقادیر جزیی از ارسینک و آنتیموان بیشتر می‌شود ولی عناصری مانند بیزموت، تلوریم و گوگرد در اندازه‌های هرچند کم و ناچیز از این مقاومت می‌کاهد، در موقع ریختن مس مذاب، مقداری اکسیژن در مس گداخته محبوس می‌شود و پس از انجماد، قطعات ریخته شده را سوراخ دار و متخلخل می‌سازد و از میزان کاربرد آن می‌کاهد که بخصوص در تصاویر قلمزنی تأثیر سوء و منفی دارد. ولی چنانچه در موقع ریختن مس در قالب شمش مقدار کمی عنصر بورون بیفزاییم، اشکالات فوق مرتفع می‌شود.
 
۵-۱- خواص و ویژگیهای آلیاژ مس و روی (برنج)
برنج یکی از آلیاژهای مهم مس بوده که در کارهای صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا ارزان قیمت است، ذوب کردن و ریختن آن ساده می‌باشد، شکل دادن (کشیدن، قالب زدن، پرس‌کاری، نورد کردن، چکش‌خواری و …) آن اشکالی به وجود نمی‌آورد و خواص مکانیکی مناسبی دارد. این ویژگی‌ها ساختن بسیاری از اشیاء قطعات را امکان‌پذیر می‌سازد. به طور کلی برنج بر دو نوع است:
۱.    برنج معمولی
۲.    برنج مخصوص
برنج‌های مخصوص علاوه بر مس و روی حاوی برخی از فلزات دیگر نظیر نیکل Ni، آهنFe، قلع Sn، آلومینیوم Al، سرب Pb، و منیزیم Mg می‌باشد، به همین دلیل سختی، استحکام کششی و مقاومت آنها از برنج‌های معمولی بیشتر است. البته مقدار این عناصر نباید زیاد باشد. در برنج‌های معمولی اکثراً نسبت وزنی روی به مس یک به دو می‌باشد زیرا خواص تورق، مفتول شدن و مقاومت کششی آنها زیاد می‌شود. از برنج‌های معمولی برای لحیم‌کاری، روکش‌کاری برنجی، ساختن پوکه‌ی فشنگ و قطعات ماشین‌های بافندگی استفاده می‌شود. از برنج‌های مخصوص درتهیه‌ی لوله‌های برنجی که در دستگاه تقطیر نفت به کار می‌رود، در ساخت ورقهایی که در بدنه‌های این دستگاه‌ها قرار می‌گیرند و همچنین در ساخت لوله‌های برنجی که در اسکلت کشتی به کار می‌رود، استفاده می‌شود. رنگ برنج معمولاً از سفید نقره‌ای تا زرد طلایی و بالاخره زرد تند متمایل به قرمز متغیر است. البته هرچه مقدار روی در این آلیاژ زیادتر باشد، رنگ برنج بازتر و زردتر خواهد شد.
به طور کلی از سه دسته برنج که برحسب مقدار روی تقسیم شده‌اند، بیش از سایر برنج‌ها استفاده می‌شود که به آنها همان برنج تجارتی می‌گویند:
دسته‌ی اول برنج‌هایی هستند که حاوی ۳۰% روی بوده و در تهیه‌ی لوله‌های دستگاه تقطیر نفت، پوکه‌ی فشنگ و ورق‌های برنجی ساختمان قسمتهای مختلف کشتی به کار می‌روند.
دسته‌ی دوم برنج‌هایی است که مقدار روی موجود در آنها ۳۳% بوده و برای کارهای ریخته‌گری برنجی ـ به کار گرفته می‌شوند.
دسته‌ی سوم را برنج‌هایی تشکیل می‌دهد که مقدار روی موجود در آنها ۴۰% می‌باشد و معمولاً در ساخت قطعات صنعتی مصرف می‌شوند.
 
فصل دوم : معرفی و آشنایی با بانوان قلمزن شهر تهران

۲-۱- استاد منیژه افرا
سرکار خانم منیژه افرا  متولد بهمن ماه هزار و سیصد و چهل و هفت در شهر ارومیه می باشد. دوران دبیرستان را با فعالیتهای هنری دانش آموزی در سن ۱۵ سالگی آغاز نمودند.
استاد فرمودند یکی از انگیزه هایی که من وارد دنیای هنر شدم ورود من به صدا و سیما بود.
در سال ۱۳۷۰ قبل از دانشگاه مربی پرورشی کانون فرهنگی شهر ارومیه و مسئول کانون زبان بودند که در همین سال موفق به قبولی در دانشگاه هنرهای سنتی میراث فرهنگی شدند. کارهای هنری و دانشگاهی را به طور همزمان دنبال نمودند و در سال ۱۳۷۳ به استخدام سازمان میراث فرهنگی آذربایجان غربی درآمدند و به عنوان مسئول هنرهای سنتی استان آذربایجان انتخاب شدند و با حفظ سمت به عنوان متصدی آرشیو فنی اداره فنی میراث فرهنگی بودند. تا سال ۱۳۷۶ در شهرستان ارومیه ۷ کلاس هنری در زمینه سفال ـ سرامیک – منبت ـ معرق ـ تذهیب ـ مینیاتور ـ قالیبافی ـ مکرومه‌بافی را دایر کردند .
همزمان با راه اندازی این کلاسها در مرکز استان در شهرستان خوی چهار کلاس هنری در زمینه سفال – سرامیک ـ قالی ـ مینیاتور ـ تذهیب ـ که تذهیب و مینیاتور را خودشان تدریس می‌کردند راه اندازی نمودند و به عنوان عضو هیئت امنای انجمن های هنرهای تجسمی آذربایجان غربی هم مشغول به کار بودند و سایر کارهایی که ایشان انجام داده اند به شرح ذیل می باشد:
– مسئول برگزاری جشنواره گروه سنی نوجوان در سال ۱۳۷۴
– مسئولیت برگزاری جشنواره هنری ارومیه در سال ۱۳۷۵
– همکاری با سازمان صدا و سیمای آذربایجان غربی و حضور فعال در جلسات کارشناسی سازمان جهاد سازندگی، سازمان تأمین اجتماعی، سازمان صنایع دستی.
– ایشان در تابستان دو اطلس هنرهای سنتی در زمینه باستانشناسی تهیه و تنظیم کردند که هم اکنون در موزه ارومیه موجود می‌باشد.
کلیه کارهای این اطلس برای شناسایی مکانهایی که این هنرهای سنتی مختلف در این شهرها و مراکز موجود می‌باشد به طور مثالً در جنوب استان چه هنرهای دستی وجود دارد و این دهات یا شهر را روی نقشه شاسایی و علامت گذاری می‌شد و با طراحی علائم و نشانه‌های مربوط به هنرها توسط ایشان  طراحی می شده و نشانه‌گذاری کرده اند.
 با رنگ گواش طراحی شده و جنس خود اطلس با پارچه تکه دوزی شده بود و آب با رنگ پارچه آبی تکه دوزی شده است. حاشیه این اطلس برگرفته از محصول عمده آذربایجان که انگور است به صورت موتیفهای پیچ دور تا دور این اطلس را فرا گرفته است.
تهیه کلیه آلبوم های هنرهای سنتی کلاً به عهده ایشان بوده و به صورت مصور تهیه میگردید که به تهران ارسال و طی آن نحوه آموزش که به صورت ترمی ارائه میشد.
در سال ۷۴-۷۵ در نمایشگاه  میراث فرهنگی در رشته معرق شرکت کرده اند.
در سال ۷۴ در رشته تذهیب در نمایشگاه که از طرف استانداری برگزار شده بود شرکت کرده اند .
هفت ماه در معاونت معرفی و آموزش (که واقع در خیابان لارستان) مشغول به کار شدند از سال فروردین ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و هفت در ساختمان مرکزی میراث در کارگاه هنرهای سنتی در رشته قلمزنی حضور فعال دارند. که با توجه به تجربیات قبلی که در زمینه طراحی داشتند کارهای حجم، طراحی ‌های متفاوتی را طراحی و اجرا می نمایند.
از سال یک هزار و سیصد و هشتاد و چهار در زمینه زرگری (زیرساخت طلا ـ نقره ـ و جواهرسازی) بیرون از میراث فعالیت دارند. که در محضر استاد بردبارکسب تجربه نموده اند  در بهمن ۷۳ موفق به اخذ درجه هنری ۳ شدند.
ایشان قلم آقای فیناسیان را بسیار دوست دارند چون از زیباشناختی خاصی برخوردار بوده و ترکیب موتیفها و ساختار هنری با ترکیب عوامل و به صورت کلی ایشان هنرمندی و برجسته بشمار می روند. از استاد منحصر به فرد می توان آثار مرحوم استاد محمود دهنوی را نام برد که ایشان استفاده از نیم برهای خیلی عالی را داشتند با اصول کاری استاد آقای فیناسیان کاملاً آشنا هستم و بسیار عشق می‌ورزم، به سبک کارهای سلجوقی و گره چینی به روش امروزی و در  واقع  تلفیق با هنر صفوی را دوست  دارند.
ایشان با ساخت یک سری قلمهای ابتکاری که در حد میلی‌متری است  یکسری تجربیات منحصر به فرد را در زمینه قلم سازی را تجربه و ابداع نمودند.
مروری بر برخی از تشویق، تقدیر و پروژه های از استاد منیژه افرا
   
– تشویق و تقدیر مقام محترم ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری   
– تشویق و تقدیر از سوی مدیریت محترم هنرهای سنتی   
– تشویق و تقدیر مدیر کل اداره‌ میراث فرهنگی آذربایجان غربی   
– تدریس و آموزش هنر طراحی و مینیاتور   
– تهیه آلبومهای مصور و گزارش امور آموزشی    
– همکاری فعالانه با کارگاه قالی بافی شهرستان ارومیه و خوی   
– عضو اصلی هیئت امنای انجمن هنرهای تجسمی   
– سرپرستی گروه اعزامی به جشنواره هنرهای تجسمی در شهر کرمانشاه    
– دریافت کارت مربی گری مینیاتور از سازمان فنی و حرفه‌ای    
– پروژه کسب امتیاز رسمی تأسیس آموزشگاه به نام میراث فرهنگی   
– پروژه اطلس هنرهای سنتی استان آذربایجان غربی    
– گواهی شرکت در نمایشگاه مختلف هنری   
– گواهی کسب مقاوم در مسابقات جام رمضان ۸۱    …
– استاد سبا سیدان جعفری
روز پنجم دیماه یک هزار و سیصد و هشتاد و چهار خدمت استاد رسیدم و از ایشان درخواست نمودم ضمن معرفی خودشان از زندگینامه و سوابق کاری و هنری مطالبی را برایمان بازگو نماید. اینجانب سبا سیدان جعفری هستم. در دیماه سال ۱۳۴۲ در شهر اصفهان به دنیا آمده‌ام. پدرم چرمساز و مادرم تحصیلکرده‌ی خانه‌دار بود. چهار برادر و خواهر دارم که همگی افراد موفقی هستند. دوره‌ی طفولیت و کودکی‌ام را با نقاشی سپری کردم و از آنجا که پدرم خوشنویس، شاعر و هنردوست بود فرزندانش را به انجام کارهای هنری مورد علاقه‌شان تشویق می‌کرد. در ایام تعطیلات تابستانی برای اینکه وقت‌مان را به بطالت نگذرانیم، پدر ما را تشویق به کشیدن نقاشی وخوشنویسی می‌کرد و در پایان تعطیلات نقاشی‌هایمان را نزد ایشان می‌بردیم که بابت هر تابلوی نقاشی مورد پسندش به ما جایزه می‌داد. ناگفته نماند که جایزه‌مان حداکثر یک ریال بود که آن را صرف خرید تنقلاتی مثل آرد نخودچی می‌کردیم، وضع درس‌ام به خاطر شیطنت و بازیگوشی‌ام متوسط رو به خوب بود؛ در پایان دوره‌ی دبستان پدرم را از دست دادم و با تشویق مادرم در رشته‌ی بازرگانی تحصیل کردم. ضمن آنکه علاوه بر خوشنویسی و نقاشی به سوی هنر خیاطی و گلدوزی نیز جذب شدم و پس از آن در رشته‌ی قلمزنی میراث فرهنگی ثبت نام کردم که زیر نظر استادم آقای احمد فیناسیان با علاقه‌مندی فوت و فن و ریزه‌کاریهای این هنر نفیس و رو به فراموشی را آموزش گرفتم. پس از آن به خواست سازمان میراث فرهنگی به استخدام همین سازمان در آمدم و در کارگاه قلمزنی میراث فرهنگی ضمن تدریس، از محضر استادان مختلف این رشته بهره‌ها بردم و مهارتم را در این رشته بیشتر کردم. در سال ۱۳۷۴ به دلیل تعدیل نیروی انسانی از سازمان میراث فرهنگی بیرون آمدم و با حمایت خانواده‌ام در بام خانه‌مان کارگاه کوچکی راه‌اندازی کردم و همانجا مشغول به کار شدم. آرام آرام موقعیت شغلی خوبی پیدا کردم و در بخش آموزشی سازمان صنایع دستی پذیرفته شدم که هنرجویان بسیاری را در رشته‌ی قلمزنی تربیت کردم. در هما ن ایام،‌توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات به کشور ژاپن دعوت شدم و با ۲۸ اثر در نمایشگاه فرهنگی ایران در توکیو شرکت کردم که استقبال بسیار خوبی از آثارم به عمل آمد. بعد از بازگشت از ژاپن  تدریس را شروع کردم و قسمت اعظم اوقاتم را صرف خلق و ساخت آثار هنری کردم. مدتی بعد از طرف سازمان فنی حرفه‌ای به منظور تدریس به مربیان خانم و احیای هنر قلمزنی به کرمانشاه رفتم و حدود ۳۰ هنرجو را در مقطع مربیگری تربیت کردم و در سال ۱۳۷۶ به طور رسمی عنوان استادی را از میراث فرهنگی دریافت کردم و از همان سال هم افتخار تدریس دانشجویان عزیز را در دانشگاه بدست آوردم و ابتدا در دانشکده‌ی میراث فرهنگی و سپس دانشگاه سوره. دانشگاه نیاوران مشغول تدریس شدم. در سال ۱۳۸۱ موفق به کسب درجه‌ی هنری معادل فوق لیسانس از سازمان میراث فرهنگی شدم و مجدداً به کارگاه قلمزنی میراث فرهنگی راه پیدا کردم و فعلاً به صورت قراردادی با این سازمان در زمینه‌ی تدریس همکاری می‌کنم.
تاکنون در بیش از صد نمایشگاه گروهی شرکت داشته‌ام و نزدیک به ده نمایشگاه انفرادی نیز برپا کرده‌ام. برای راهنمایی دوستان جوانم اشاره می‌کنم که آموزش این هنر هزینه‌ی بسیار پایینی دارد و خوشبختانه قطعات مورد نیاز این کار به وفوردر کشور و خیلی هم ارزان یافت می‌شود. دوره‌های آموزشی آن نیز کوتاه مدت است و از نظر کارگاهی نیز کمترین فضا را اشغال می‌کند. یک قلمزن حرفه‌ای لازم است ضمن قلمزنی طراح نیز باشد. خود من در تمامی آثارم فی البداهه طراحی و قلمزنی می‌کنم و فقط در بخش قلمزنی خط از بعضی از خطوط استادان استفاده می‌کنم کوچکترین اثر هنری من یک جعبه‌ی سنتی سه سانتی و بزرگترین آنها یک صفحه‌ی پنج متری است که به سفارش وزارت نیرو قلمزنی کردم.
در زمینه‌ی تدریس و فراگیری دانشجویانم، تا به حال سه سال متوالی توسط دانشگاه سوره به عنوان استاد نمونه شناخته شده‌ام.
چندی پیش نیز توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات نمایشگاه آثارم در خانه‌ی فرهنگ ایران در ابوظبی به نمایش در آمد که بازتاب این نمایشگاه نیز خیلی خوب بود و از آنجا که بسیاری از آثارم هنوز برنگشته است موفق شدم تنها یکی از تابلوهای تلفیقی‌ام را در یازدهمین نمایشگاه قرآنی که در ایام ماه مبارک رمضان برگزار شد به نمایش بگذارم و بازتاب آن برای من بسیار قابل توجه بود. در شرایط فعلی اوقات فراغتم را بیشتر طراحی می‌کنم و عاشق موسیقی ملی هستم و بزرگترین حسرت زندگی‌ام این است که کاش پدرم در قید حیات بود و موفقیت مرا می‌دید.
کار قلمزنی سالها در انحصار مردان بوده است.
قلمزنی هنری است که از دیرینه  با کشف فلز در اعصار کهن متولد شد و در دل خاک رشد کرد و چون هویدا گشت با خود رازی را عیان کرد و صحبت از هنری است که با فلز بیدار شد و عمری چند هزار ساله یافت و هنری که در هر دوره فکر خالقش به تصویر کشید و چون سینه به سینه این عصر رسید ما را وامدار خود ساخت هنری که نرمش را از جنس سخت بیرون می‌کشد و به آن روح می‌دهد و زبان می‌دهد تا سخن بگوید وقتی هنرمند قلمزن این جسم بی روح را با ضربات متعدد چکش و قلم جان می‌دهد تجلی احساس درونی خود را به او منتقل می‌کند و برای فلز فرصت ایجاد می‌کند تا زبان گویای درون برآشوب او باشد.
از استاد سوال نمودم، اساتید شما چه کسانی بوده‌اند؟
اولین استاد بنده استاد حسن خواجه شیرانی. سپس استاداحمد فیناسیان بود که البته جهت ارتقاء سطح خود به اساتیدی چون استاد اجل محمود دهنوی و استاد اکبر صامتی  واستاد عین القضایی واساتید بزرگوار دیگری مراجعه کرده‌ام و از راهنماییهای آنان در سبکهای مختلف استفاده کرده‌ام.
به عنوان یک هنرمند زن قلمزن برای ما بگویید دوست دارید در این عرصه از هنر به کجا برسید؟
دوست دارم در زمینه هنر قلمزنی مجهولی نداشته باشم و در این زمینه فعالیت می‌کنم ادوار مختلف هنر قلمزنی را بررسی کرده ام و حتی به کارآموزانم این اطلاعات را ارائه می نمایم و آینده خود را در این زمینه بسیار روشن می‌بینم.
از حس خودتان به هنگام کار نیز برایمان سخن بگویید؟
استاد فرمودند: از کارم لذت می‌برم و احساس شادی وصف ناپذیری در وجودم لانه می‌کند و بهترین اوقات زندگیم هنگام کار است و همچنین زمانی که می‌توانم کارآموزان یا دانشجویان را به این کار ترغیب نمایم و احساس شادی و عشق را در چشمان کنجکاو و دستان پرتلاش آنان ببینم برایم بسیار دل‌انگیز است.
از استاد سوال می کنم که از مشکلات کارتان بگویید؟
استاد می فرمایند: کار قلمزنی سالها در انحصار مردان بوده و بنابراین ورود به چنین فضایی برایم سخت بود اما در این راه هم با سعی و کوشش فراوان بر مشکلات فائق آمدم  در حال حاضر خانمهای زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنند و موفق هستند.
استاد لطفاً سه عامل موفقیت در عرصه هنر قلمزنی را بگویید؟
مهمترین عامل پشتکار است در این مورد مثالی می‌آورم، مانند تمام رشته‌های هنری قدرت قلم وقتی بدست می‌آید که قلم و دست هر دو زبان هم را بفهمید و با هم یکی باشند و دوم صبر در رشته قلمزنی به لحاظ سختی کار، صبوری لازم است و سومین عامل را اساتید فن می‌دانم که به عنوان مدرس در جهت آموزش صحیح شاگردان بیش از پیش کوشش کنند.
به عنوان مدرس این هنر ظریف چگونه می‌شود موجب ارتقای قلم زنی شویم؟
جهت ارتقاء‌ هنر قلمزنی با توجه به اینکه تعداد هنرمندان این رشته از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند، لازم است که هنرمندان را جمع کرده و جهت عقلای این هنر در زمینه‌های مختلف شناسایی کرد. همچنین برای این رشته باید در دانشگاه کارشناس تربیت کرد.
و با آرزوی موفقیت شما و همه مشتاقان هنرقلمزنی تنها صحبتی که دارم اشاره به تلاش، عشق، انگیزه، صبوری و تحمل در این راه می‌باشد که تنها نقطه پیروزی است.
غیر از رشته تخصصی ـ هنر قلمزنی ـ به هنر دیگری پرداخته‌اید؟ بله در رشته‌های طراحی و مینیاتور هم فعالیت کرده‌ام.
رمز موفقیت خودتان را در چه می‌دانید؟ همیشه تلاشم بر این بوده است که از سختی‌ها نهراسم و با عشق قدم بردارم و تشویق، همدلی و تحسین از کارهایم در دوره‌های گوناگون فعالیتهایم از جانب خانواده‌ام منجر به این شد تا با توان بیشتری کار کنم و هر روز بیشتر از روز پیش به کارم علاقمند شوم.
از ایشان پرسیدم، هنر قلمزنی چیست؟
استاد فرمودند: قلمزنی حک کردن نقوش بر روی انواع فلزهاست و از دیرباز با خون و جان ایرانیان آمیخته بوده است امروزه به عنوان تزیین کننده موزه‌های دنیا، هر بینده‌ای را شیفته خود می‌کند.
به طور کلی شما روی چه فلزاتی کار می‌کنید؟ آثار فعلی‌ام روی مس است زیرا مس نرم و قابل انعطاف و شکل‌پذیر است. قابلیت بالایی دارد و می‌توان آن را به فرمهای مختلفی تغییر داد. ریتون‌هایی که ساخته‌ام اکثراً از مس است. البته قبلاً هنر مدرن قلمزنی را بر روی آثار مدرن قلمزنی کار کرده‌ام و با ترکیب چند فلز و چند سبک ختلف آثاری را ارایه داده‌ام. و در عین حال ترکیب آثار فلز و شیشه را برای اولین بار در ایران کار کردم. ریتون سازی نیز به عنوان اولین زن قلمزن ایرانی کار می‌کنم.
در نمایشگاه قرآنی شرکت می‌کنید؟ و آیا اصولاً آثاری با مفاهیم دینی خلق می‌کنید، یا به زیبایی هنر معتقدید؟
تاکنون در سه نمایشگاه قرآن شرکت کرده‌ام. ولی متأسفانه آثار فلزی در این نمایشگاه به مراتب از آثار طراحی، نقاشی و خوشنویسی کمتر است.  در نماشگاه قرآن با دو آیه «اقر باسم ربک الذی الخلق، خلق الانسان من علق» شرکت کردم و سال قبل یک جعبه قرآن را در نمایشگاه شرکت دادم.
البته هنر گویاست چه در شکل مفاهیم دینی و چه در شکل زیبایی‌شناسی، بر دل می‌نشیند ولی مردم ما به انس والفتی که با دین دارند،در مضامین دینی بیشتر کار را می‌پسندند و در مضامین دینی، حرکت بیشتر و بارزتر است.
از استاد پرسیدم علاوه بر نمایشگاه ژاپن که در سال ۱۳۷۵ شرکت نمودید  آیا در نمایشگاههای دیگر خارجی نیز شرکت داشتید؟
ایشان فرمودند: در شهریور سال ۱۳۸۲ نیز از سوی سازمان صنایع دستی به نمایشگاه بین الملی صنایع دستی در الجزایر دعوت شدیم، از ایران هیأت چهار نفره‌ای شرکت کرده بودیم که موفق به کسب لوح تقدیر نمایشگاه شدیم.
در بهمن سال ۱۳۸۲ نیز به کشور تونس عزیمت نمودم.
طرح را چگونه روی فلز پیاده می‌کنید؟
این کار با ابزار ابتدایی قلم و چکش الهام می‌گشود. قلمها دارای آج‌های مختلف هستند و هر یک شکل به خصوصی دارند. قلم زن خود اقدم به ساخت لوازم مورد نیاز می‌کند و مقداری قیر و گچ مخلوط یا ممزوج از مواد اولیه کار است که در گذشته به جای آن از موم و خاکستر استفاده می‌شد. به این ترتیب که فلز  مورد نظر به وسیله استاد زرگر ساخته می‌شود. مقداری قیر و گچ مخلوط داخل ظرف می‌ریزیم. سپس طرح مورد نظر را به وسیله گرده زغال روی کار را شروع می‌کنیم و بعد از اتمام کار، قیر داخل ظرف را تخلیه کرده و به وسیله نفت و سپس با اسیدهای مختلف کار را پرداخت می‌کنیم.
و در پایان …