فایل ورد کامل مقاله علمی درباره سنجش کمی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های مرزی همجوار با کشور عراق با استفاده از شاخص توسعه انسانی (HDI)

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله علمی درباره سنجش کمی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های مرزی همجوار با کشور عراق با استفاده از شاخص توسعه انسانی (HDI) دارای ۱۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله علمی درباره سنجش کمی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های مرزی همجوار با کشور عراق با استفاده از شاخص توسعه انسانی (HDI)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله علمی درباره سنجش کمی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های مرزی همجوار با کشور عراق با استفاده از شاخص توسعه انسانی (HDI)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله علمی درباره سنجش کمی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های مرزی همجوار با کشور عراق با استفاده از شاخص توسعه انسانی (HDI) :

چکیده

در پی ناکارآمد بودن شاخص ها در تبیین رشد و توسعه، برای اولین بار در سال ۱۹۹۰ در گزارش برنامـه عمـران ملـل متحـد شاخص مرکب توسعه انسانی موسوم به HDI توسط کارشناسان آن سازمان مطرح شد. این شـاخص از ترکیـب شـاخص هـای امید به زندگی، باسوادی و درآمد سرانه به دست می آید و در محاسبه آن از حداقل، حداکثر و نسبت بـین آنهـا اسـتفاده مـی شود. شاخص توسعه انسانی برنامه ریزان و دولت های متبوع آنها را قادر می سازد پیشرفت ها را در طول زمان مـورد سـنجش قرار داده برای دخالت سیاسی اولویت تعیین کنند.

در نوشتار حاضر سعی می شود تا با محاسبه شاخص توسعه انسانی در شهرستان های هم مرز با کشـور عـراق، میـزان توسـعه یافتگی و محرومیت مناطق یاد شده مورد سنجش قرار گیرد. شاخص توسعه انسانی ضمن نمایش نقاط قوت و ضعف شهرستان های مرزی، می تواند مبنای مناسبی برای آگاهی از میزان نابرابری های موجود در بین شهرستان های مرزی باشد و به عنـوان مهم ترین گام در ارائه راهبردهای متناسب و افزایش ضریب موفقیت روش های توسعه و برنامه ریزی تلقی گردد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص توسعه انسانی( (HDI، نشان می دهد در بین ۱۶ شهرستان مرزی، شهرستان خیلـی کمتـر توسـعه یافتـه( ) مشاهده نگردیده است. بر این اساس، شهرستان های قصر شیرین با ۰/۲۱۴، جـوانرود بـا ۰/۲۷۲،

اشنویه با ۰/۲۷۴، سرپل ذهاب با ۰/۲۹۸، مهران با ۰/۳۳۱، دهلران با ۰/۳۴۵، پاوه با ۰/۳۸۹، به عنوان شهرستان کمتر توسـعه یافته( )، شهرستان های پیرانشهر با ۰/۴۰۳، بانه با ۰/۴۱۳، سردشت با ۰/۴۶۴، دشت آزادگـان با ۰/۴۹۳، خرمشهر با ۰/۵۱۶، مریوان با ۰/۵۵۶ به عنوان شهرستان با توسعه یافتگی متوسط( )

و شهرســـتان هـــای ســـقز بـــا ۰/۶۱۷، ایـــلام بـــا ۰/۷۶۴ و آبـــادان بـــا۰/۷۷۹ در ردیـــف شهرســـتان توســـعه یافتـــه( ) قرار گرفته انـد. در ایـن بررسـی شهرسـتان خیلـی توسـعه یافتـه( )

مشاهده نگردیده است.

واژگان کلیدی: توسعه انسانی، شاخص توسعه انسانی، سنجش کمی، شهرستان های مرزی، برنامه ریزی شهری

مقدمه

اساس حرکت هر جامعه برای رسیدن به توسعه عامل انسانی است. انسانها هم عاملان توسعه هم هدف نهایی آنهـا هسـتند.

سازمان ملل متحد به عنوان معتبرترین مرجع، هدف از توسعهیافتگی با شاخصهای مختلف اقتصادی، اجتمـاعی و سیاسـی را انسان میداند، بنابراین اگر اقتصادی رشد داشته باشد اما مردمان آن اقتصاد از این توسعهیافتگی بهره نبرده باشند، بـیتردیـد این توسعهیافتگی ارزشی نخواهد داشت((Hijab,2003:43-45

۱۹۴

National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

در سال ۱۹۹۰، برای اولین بار در گزارش برنامه عمران سازمان ملل متحد شاخص مرکب توسعه انسانی موسوم به HDI توسط کارشناسان آن سازمان مطرح شد. این شاخص از ترکیب شاخص های امید به زندگی، باسوادی و درآمد سرانه به دست می آید و در محاسبه آن از حداقل، حداکثر و نسبت بین آنها استفاده می شود. شاخص توسعه انسانی برنامه ریزان را قـادر مـی سـازد پیشرفت ها را در طول زمان مورد سنجش قرار داده و اولویت های برنامه ریزی تعیین کنند.

شاخص توسعه انسانی( ( HDI نتیجه کوششی است به منظور رها کردن دیدگاه های تولید مدار که به تولید ناخالص داخلی یا تولید ناخالص ملی تکید دارد و جایگزین کردن دیدگاه دیگری که انسان مـدار اسـت، مبنـای انتخـاب ابعـاد اساسـی و نشـان گرهای متشکله شاخص توسعه انسانی را ظرفیت های اولیه مردم برای مشارکت و ایفای نقـش در جامعـه تشـکیل مـی دهـد(

عباسی نژاد و رفیعی امام ،۱۳۸۵،.(۳۳

در رویکرد توسعه انسانی مصرف کالاها و خدمات تنها یکی از عناصر زندگی بهتر تلقـی مـی شـود و بـرآورده نمـودن نیازهـای روحی و گسترش ظرفیت های ذهنی را عنصر دیگر زندگی بهتر به شمار می آید که آن از طریق پرورش قوای ذهنی و به ویژه با آموزش حاصل می شود( اذانی، ۱۳۸۰، .(۱۹۲

شاخص توسعه انسانی بر این ایده استوار است که لازمه دست یابی به زندگی بهتر، علاوه بـر داشـتن درآمـد بـالاتر، پـرورش و بسط استعدادها و ظرفیت های انسانی است. هدف شاخص توسعه انسانی اندازه گیری متوسط دست یابی افراد یـک کشـور در ابعاد اساسی سه گانه توسعه انسانی است که عبارت اند از: زندگی طولانی توأم با سلامتی، دانش و استاندارد زنـدگی شایسـته.

هر یک از این ابعاد می توانند میزان رفاه یک جامعه را در زمینه اجتماعی ـ اقتصادی توضیح دهند( صادقی و همکاران، ۱۳۸۶، .(۲۸۶

مبانی نظری پژوهش

شاخص توسعه انسانی قابلیت کاربرد و گسترش هم در سطح کلان( بین کشـورها ) و هـم در سـطح خردتـر( بـین منـاطق) را داراست به طوری که می توان با استفاده از آن، شاخص ترکیبی برای تعیین جایگـاه کشـورها یـا منـاطق مختلـف نسـبت بـه همدیگر را به دست آورد. به طور کلی عناصر تشکیل دهنده HDI را می توان به صورت زیر بیان کرد:

(۱ امید به زندگی در بدو تولد: این شاخص که بیانگر طول عمر است، تعداد سال های مورد انتظار هر فرد بـرای زنـدگی در بدو تولد را نشان می دهد. به عبارت دیگر امید به زندگی در بدو تولد عبارت است از: تعداد سـال هـای زنـدگی یـک نـوزاد در صورتی که الگوهای غالب در نرخ های مرگ و میر گروه های سنی مختلف، در تمام طول زندگی کـودک و تـا پایـان عمـر وی ثابت باشد.

(۲ دانش: شاخص مذکور دستاورد نسبی هر کشور در زمینه باسوادی و تحصیلات را نشان می دهد. بـه بیـان دیگـر شـاخص دانش ترکیبی از دو شاخص نرخ باسوادی بزرگسالان و نسبت ترکیبی خام ثبت نام در مدارس ابتدایی، متوسطه و آموزش عالی است.

(۳ سرانه تولید ناخالص داخلی: شاخص مورد نظر معرف سطح زندگی افراد یک کشور یـا منطقـه بـوده و از طریـق نسـبت تولید ناخالص داخلی به جمعیت به دست می آید( بختیاری و همکاران،۱۳۸۵، ۱۴ـ .(۱۳

الف) پیشینه موضوع

این شاخص در سال ۱۹۹۰ توسط امار تیاسن-۱ برنده جایزه نوبل – و اقتصـاد دان پاکسـتانی محبـوب الحـق۲ و بـا همکـاری گوسـتاو رانـیس۳ اسـتاد دانشـگاه بیـل و دسـای۱ اسـتاد دانشـکده اقتصـاد لنـدن مـورد اسـتفاده قـرار گرفـت( ولـیبیگـی و پناهی،۲۸،.(۱۳۸۹

۱ .A.tyasen 2 .M.alhagh 3 .G.ranis

۱۹۵

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

از زمانی که اولین گزارش در زمینه توسعه انسانی به چاپ رسیده، تاکنون دهها مقالـه و طـرح پژوهشـی در داخـل و خـارج از کشور انجام شده است که به اختصار به چند نمونه آن اشاره میگردد:
-۱فرهاد نوربخش در دانشگاه گلاسکو به بررسی شاخصهای توسعه انسانی تعدیل شده((MHDI میپردازد.شاخص پیشنهادی توسط نامبرده بر اساس بخشهایی از شاخص توسعه انسانی پایهگذاری شده شده و بر اساس این شاخص کشورهای منتخب را رتبهبندی نموده که کانادا حائز رتبه اول و دانمارک در رتبه ۲۰ بوده است(.(Noorbakhsh,1998:517-28

-۲ هنهام۲ به محاسبه شاخصهای توسعه انسانی در ایالت ویرجینیای غربی در آمریکا میپردازد. نگارنده به بررسـی شـاخص-

های درامد، آموزش، فقر و امید به زندگی برای بخشهای مختلف ویرجینیای غربی پرداخته و در نهایت نتیجهگیری مـیکنـد.

رتبه اول نماینگر بخشی با شاخص توسعه انسانی بالا با ارزشهای /۶۳۵ تا /۷۱۹ است و مناطق با رتبهیخر دارای ارزش /۵۰۴ تا /۲۸۷ میباشند، بخشهای میانی ارزشی معادل /۶۳۳ تا /۵۱۷ دارند(.(Hanham,2000:1-70

-۳ در ایران نیز سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور با ارائه گزارشی تحت عنوان (اولین گزارش ملی توسعه انسـانی جمهـوری اسلامی ایران) جامعترین مطالعه را انجام داده است. بر اساس این مطالعه طی چهار دهه گذشته روند شـاخص توسـعه انسـانی ایران حاکی از افزایش توسعه انسانی پایین به توسعه انسانی متوسط است. تغییـرات صـورت گرفتـه در ارزش شـاخص توسـعه انسانی از سال ۱۳۳۹ تا سال ۱۳۷۴ با رشدی معادل ./۴۵۲ همراه بوده است و از این حیـث ایـران در مقایسـه بـا بـا شـاخص توسعه انسانی کشورهای ترکیه، مصر، عربستان سعودی و عراق از رشد بیشتری برخوردار بـوده، امـا در مقایسـه بـا کشـورهای کرهجنوبی و مالزی رشد کمتری داشته است( سازمان برنامه و بودجه،۱۲۰،.(۵۰-۱۳۷۸

ب) اهمیت و کاربرد شاخص توسعه انسانی

(۱ به طور کلی گزارش های توسعه انسانی برای تصمیم گیرندگان سیاسی و اقتصادی، برای نهادهای جامعه مـدنی دارای پیـام هایی است. هم چنین مقایسه کشورها و توجه به شاخص ها و استانداردهای بین المللی را در پـی خواهـد داشـت( معافیـان و همکاران، ۱۳۷۸، ۳۴ ـ .(۳۳
(۲ شاخص توسعه انسانی به خاطر اندازه گیری پیشرفت اجتماعی ـ اقتصادی نسبی بدیلی برای محصول ناخالص ملی به دست می دهد و مردم و دولت ها را قادر می سازد پیشرفت ها را در طول زمان ارزش یابی نمـوده و بـرای دخالـت سیاسـی اولویـت تعیین کنند و نهایتاً امکان مقایسه آموزنده بین تجربه های به دست آمده در کشورهای مختلف را فراهم می سازد( معمـارزاده،

۱۳۷۴، .( ۳۹

(۳ این شاخص نشان می دهد که یک کشور تا دست یابی به مرحله تأمین معیارهای ضروری برای تمـامی افـراد جامعـه چـه فاصله ای را باید طی کند و مشخص می سازد که اگر مردم ۳ شاخص اصلی را در اختیار داشته باشند قادر خواهند بـود سـایر فرصت ها را نیز کسب نمایند( اکبری، ۱۳۷۸، .(۱۷

ج) مزایای شاخص: برخی از مزایای این شاخص عبارت اند از:

(۱ استفاده توأمان از ۳ عامل کلیدی؛ امید به زندگی، باسوادی، درآمد سرانه در محاسبه شاخص( صالح نسب،

۱۳۷۴، .(۱۷

(۲ توجه به سلامتی و بهداشت( امید به زندگی) که در واقـع عملکـرد سـازمان بهداشـتی کشـور را نشـان مـی دهـد(روشـن،

۱۳۸۳،.(۱۷۱

(۳ با استفاده از این شاخص می توان به میزان اختلافات، تشابهات و پراکندگی های منطقه ای در کشـور دسـت یافـت و ایـن مساله را بروی نقشه و نمودار نشان داد.

۱Desay 2 .Henham

۱۹۶

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

(۴ نسبت اختلاف هر منطقه با توسعه یافته ترین منطقه در هر عامل به میزان حداکثر اختلافات موجود در بین منـاطق مـورد توجه قرار می گیرد( نوروزی،۱۳،.(۱۳۷۹

(۵ از این روش می توان علاوه بر بررسی مناطق، به مطالعه شاخص بین گروه ها و حتی مطالعه وضعیت شاخص HDI براساس جنسیت نیز پرداخت( نوربخش، ۱۳۸۲،.(۸

د) مشکلات و محدودیت های شاخص توسعه انسانی

شاخص HDI علی رغم دارا بودن مقبولیت جهانی، سادگی و برخی قابلیت هـای دیگـر، دارای کاسـتی هـا و محـدودیت هـا و مشکلاتی نیز هست. شاخص مذکور به دلیل آنکه از متوسط ملی بهره می گیرد نمی تواند تمام واقعیت ها را بیان کند. در ایـن ارتباط واقعیت های بسیاری در مورد گروه های مختلف جمعیتی، مردان، زنان، مناطق شهری و روستایی، أغنیا و فقـرا( بـویژه جمعیت در حال رشد فقرای شهری ) یا نژادها و گروه های مختلف قومی مورد تجزیه و تحلیل قرار نمی گیرد. به عبارت دیگـر از آنجایی که شاخص های بکار رفته در توسعه انسانی به صورت کلی بیان می شـوند، نتـایج حاصـل نمـی توانـد بیـانگر تمـام واقعیت های یک کشور یا منطقه باشد. به عنوان مثال درآمد سرانه به عنوان شاخص سطح زندگی و رفاه اقتصـادی، هـیچ گـاه بیانگر نحوه توزیع درآمد نیست و چه بسا ممکن است کشوری دارای سطح درآمد بالا باشـد ولـی توزیـع درآمـد در آن بسـیار ناعادلانه بوده و عده زیادی از مردم از درآمد پایین رنج ببرند، و برعکس درآمد سرانه بالا، لزوم تضمین کننـده سـطوح بـالای توسعه انسانی نیست. همین طور ممکن است نرخ باسوادی در منطقه یا کشوری بالا باشد، اما در گـروه هـای جمعیتـی خـاص مثل زنان و یا روستاییان پایین باشد. هم چنین در این شاخص برخی جنبه های حیاتی توسعه انسانی نظیر توانـایی مشـارکت در تصمیم گیری های اثر بخش بر زندگی لحاظ نمی گردد. یعنی این که هر کس می تواند ثروتمنـد، سـالم و تحصـیل کـرده باشد ولی اگر توانایی مورد اشاره را نداشته باشد، از نظر توسعه انسانی در جا می زند. همین حذف ابعاد مربوط به آزادی هـا از شاخص توسعه انسانی از دیگر محدودیت های این شاخص به شمار می رود( بختیاری و همکاران، ۱۳۸۵،.(۱۸