فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره پیامدهای خشکسالی بر امنیت مرزی منطقه سیستان در بازه زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره پیامدهای خشکسالی بر امنیت مرزی منطقه سیستان در بازه زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰ دارای ۱۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره پیامدهای خشکسالی بر امنیت مرزی منطقه سیستان در بازه زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره پیامدهای خشکسالی بر امنیت مرزی منطقه سیستان در بازه زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره پیامدهای خشکسالی بر امنیت مرزی منطقه سیستان در بازه زمانی ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۰ :

چکیده

نوسانات آب و هوایی طی سالهای اخیر در منطقه سیستان توأم با توقف ورودی آب رودخانه هیرمند و خشکی دریاچه

۴۵۰۰۰۰ هکتاری هامون اتفاقات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی حادی را در این منطقه ایجاد نموده است.

درپی آن دشواریهای زیادی را نیز برای ساکنین این مناطق فراهم کرده است و این موضوع منجر به بروز پدیده مهاجرت و تغییر در اشتغال از کشاورزی، دامداری و ; به فعالیتهای کاذب منتقل شده که از تبعات آن میتوان عدم امنیت مرزی برای ساکنین را در تمام ابعاد نام برد. هدف از این پژوهش بررسی خشکسالی ده سال اخیر منطقه هامون و روند دبی رودخانه هیرمند از کشور افغانستان و سایر رودخانههای فصلی منطقه و ارتباط آن با مهاجرت و افزایش فرآیند قاچاق و آسیبپذیری امنیت مرزی میباشد. روش پژوهش بر مبنای تعیین محدوده آبی دریاچه هامون از طریق تصاویر ماهوارهای طی سه سال ۱۹۸۸، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ و پردازش این تصاویر در محیط ERDAS Imagine صورت گرفت. پس از این فرآیند و با استفاده از آمار و تجزیه و تحلیل دبی رودخانه هیرمند و اطلاعات کتابخانهای و همچنین دادههای اقلیمی و هیدرولوژی روند خشکسالی-

ها مورد ارزیابی و پایش قرار گرفت نتایج نشان داد با توجه به تبخیر قریب ۵۰۰۰ میلیمتر سالیانه و کاهش شدید بارش با متوسط قریب ۶۰ میلیمتر و بروز پدیده خشکسالی در کشور افغانستان و خشکی مفرط رود هیرمند، تغییرات عمدهای در اشتغال ساکنین منطقه به وجود آمده است که خود موجب تحمیل هزینههای مستقیم و غیر مستقیم در ابعاد سیاسی و امنیتی مرزی به استان شده است.

واژگان کلیدی: خشکسالی، امنیت مرزی، سیستان، تصاویر ماهواره ای

.۱ مقدمه

امنیت از جمله مباحثی است که همواره در محورهای مباحث علوم سیاسی و روابط بـین الملـل جایگـاه ویـژهای دارد. امـروزه امنیت ابعاد فراگیرتری از گذشته دارد و بسیاری از شئون انسانی را در بر مـیگیـرد. مسـائل طبیعـی، زیسـت محیطـی، فقـر، تروریسم، مطالبات قومی و مسائل نژادی موضوع امنیت انسانی را در متن مباحث بینالمللی قـرار داده اسـت (پـور خسـروانی،

.(۱۳۸۷:۲۱۷ یکی از مسائل طبیعی و زیست محیطی که میتواند امنیت انسانها را در یک مکان جغرافیـایی بـا خطـر جـدی روبرو نماید خشکسالی است. خشکسالی یکی از وقایع محیطی و بخش جدایی ناپـذیر نوسـانات اقلیمـی اسـت. ایـن پدیـده از ویژگیهای اصلی و تکرار شونده اقلیمهـای مختلـف بـه شـمار مـیرود .(Wilhite;1997) تـاکنون بـیش از ۱۵۰ تعریـف از خشکسالی ارائه شده است؛ در همه این تعاریف خشکسالی یک دوره پیوسته و پایدار که در آن مقدار آب موجود در یک منطقه

۹۰

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

در حد قابل توجهی کاهش یافته بیان میشود .(Wilhite; 1985) خشکسالی دارای طبیعت پنهانی است و تـداوم وقـوع آن طولانی و خسارات ناشی از آن در بخشهای مختلف کشاورزی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطـی و ; بـه صـورت تـدریجی ظاهر میشود؛ لذا خشکسالی پدیدهای است که در تمامی آب و هواها و مناطق مختلـف رخ مـیدهـد و مشخصـات آن از یـک نقطه به نقطه دیگر متفاوت است (آسیایی، .(۱۳۸۵ بـر اسـاس تعریـف سـازمان هواشناسـی از دیـدگاه اجتمـاعی ـ اقتصـادی، خشکسالی یعنی زمانی که کمبود آب برای نیازهای بشر موجب ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی میشود. جهت بـه حـداقل رساندن اثرات منفی خشکسالی واضح است که انتقال مدیریت بحران به مدیریت ریسک امری اجتناب ناپذیر بـوده و نظـارت و ارزیابی خشکسالی از ضروریات میباشد؛ برای نظارت و ارزیـابی خشکسـالی نیـز شـاخصهـای خشکسـالی از اهمیـت ویـژهای برخوردار است .(WMO;1975) طبق گزارشات هیئت دول تغییر اقلیم IPCC انتظار میرود در آینـده دمـای هـوا افـزایش یافته و گرمتر شدن جهان بر بخشهای مختلف از جمله چرخه آب تأثیر گذارد. تغییرات در سیکل آب سبب ایجاد خشکسـالی شدیدتر در بعضی نواحی و نیز کاهش خشکسالی در سایر مناطق میشود. افزایش درجه حرارت باعـث ازدیـاد تبخیـر و تعـرق شده و تعداد روزهای با دمای خیلی بالا افزایش مییابد که سبب تغییراتی در مقدار بارش، توزیع فصـلی و چگـونگی ایجـاد آن میشود و زمینهای برای بروز خشکسالی را فراهم مینماید (خزانه داری ۱۳۸۰ ص .(۱ خشکسـالی بـین سـالهـای ۱۳۷۸ تـا

۱۳۸۱ در ۱۸ استان بزرگ کشور منجر به افت شدید سفرههای آب زیرزمینی و کاهش ذخائر آبهای سطحی شد و در نهایـت نیمی از جمعیت کشور را با بحران کم آبی مواجه ساخت (فتاحی.(۱۳۸۶ بـر اسـاس تحقیقـات انجـام شـده در ایـران، منطقـه سیستان با % ۴۶/۷ در رتبه اول قرار دارد (اداره هواشناسی زابل،.(۱۳۷۸ صرفنظر از تأثیر سیستمهای پرفشار جنـب حـاره کـه مقادیر بارش را در بخشهای شرقی کشور در طول سال کاهش میدهد خشکسالیهای اخیر بیشتر منشاء هیدرولوژیکی دارد و با توجه به کاهش بارندگیهای اخیرتشدید یافته و وابستگی تام و تمام سیستان به آب غیر مطمئن هیرمند سبب شده است تا نوسانات هیدرولوژیکی این رودخانه بر حیات سیستان تاثیر زیاد داشته باشد. تحقیقات پیرامون استفاده از تصـاویر مـاهواره ای سابقه چندان طولانی ندارد؛ در سال ۲۰۰۰ پایش خشکسالی با استفاده از دادههای زمینـی و دادههـای دور سـنجی در کشـور مغولسـتان توسـط bayarjargal adyasuren munkhtuya انجـام شـد. یـوآن و همکـاران (Yuan et all; 2005) در مطالعه خود برای طبقه بندی پوشش اراضی و آشکار سازی تغییرات منطقه شهری مینـی سـوتا آمریکـا از دادههـای لندسـت استفاده کردند. کامیوسوکو و همکاران (Kamusoko et all;2006) به منظور بازسازی تغییـرات کـاربری و پوشـش اراضـی منطقهای در زیمباوه از روش طبقهبندی هیبرید استفاده کردند. در ایران نیز در سال ۱۳۷۳ مهندسین مشاور تهـران سـحاب طرح جامع کنترل سیل سیستان را به اجرا درآورد؛ در این طرح مطالعاتی شرایط هیدرولوژیکی و منابع آب منطقـه سیسـتان بررسی شد (تهران سحاب،.(۱۵:۱۳۷۳ مطالعات توجیهی مدیریت منابع تجدید شونده قسمتی از حوضه آبریز هیرمنـد توسـط مهندسین مشاور ورز بوم که درسال ۱۳۷۵ صورت گرفته نیز از جملهی این پژوهشهـا اسـت (ورزبـوم ، ۱۰،.(۱۳۷۵ در سـال

۱۳۸۲ صفری به بررسی خشکسالی با استفاده از تصاویر ماهواره ای ASTER در منطقه زابل پرداخت؛ نتایج حاصله نشـان داد کاهش سطح آب هامون، دبی رودخانه هیرمند و کاهش شاخص گیاهی در طی شرایط خشکسالی مـیباشـد. شمسـی پـور در سال ۱۳۸۶ در رساله دکتری خود به بررسی خشکسالی کاشان با استفاده از تصاویر ماهوارهای NOAA در طـول دوره آمـاری

۳۶ ساله پرداخت که ۱۲ سال دارای شرایط خشکسالی متوسط و شدید بودند. خسروی و همکاران (۱۳۸۴) به سازوکار بادهای

۱۲۰ روزه و تأثیر آن بر شرایط اکولوژیک و زیست محیطی دشت سیستان پرداختند؛ همچنین با استفاده از دادههای سنجش از دور محدوده، شدت طوفانهای گرد و غباری را در منطقه مورد تحلیل قرار دادند (خسروی، ۱۳۸۷ ب). در پژوهشـی دیگـر اهمیت ورودی آب هیرمند درشرایط اقلیمی، به ویژه ارتباط متقابل آن با بادهای ۱۲۰ روزه و برهم کنش آنهـا ارزیـابی شـده است (خسروی، ۱۳۸۷ الف).

با توجه به پژوهشهای ذکر شده در بالا و همچنین اهمیت بررسی خشکسالی در دریاچه هامون، روند خشکسالی دریاچههـای سه گانه با استفاده از تصاویر TM، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت.

۹۱

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

.۲ سرزمین پژوهش

چاله سیستان با وسعت ۳۰ هزار کیلومتر مربع در سال ۱۸۷۲ میلادی به دو قسمت تبدیل گردید؛ %۴۰ آن متعلق به خاک ایران و %۶۰ به افغانستان تعلق یافت. منطقه مورد مطالعه در ایران با وسعت ۱۵۱۹۷ کیلومتر مربع با مختصات ۲۹ تا ۳۲

درجه عرض شمالی و ۶۰ تا ۶۴ درجه طول شرقی از شمال به افغانستان از جنوب به زاهدان و از غرب و شمال غرب به کویر لوت و بیرجند محدود است (شکل شماره .(۱

شکل شماره :۱ موقعیت منطقه

شکل شماره :۲ نمای ماهوارهای دریاچه هامون

۹۲

ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
۳۰ و ۳۱ فروردین – ۱۳۹۱ دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012

حدود نیمی از منطقه سیستان را دریاچه هامون به خود اختصاص داده است که در زمان پر آبی بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران میباشد. دشت سیستان با متوسط درجه حرارت ۲۲ درجه سلسیوس و بارش ۵۰ میلیمتر و تبخیر و تعرق قریب

۵۰۰۰ میلیمتر در سال، از شرایط نامساعد اقلیمی برخوردار است. بر اساس مطالعات انجام شده از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۷۸ هر

۱۰ سال یکبار یک خشکسالی کشنده تکرار شده است. در سال ۱۳۷۸ با قطع جریان ورودی به دریاچه هامون و کاهش نزولات جوی رطوبت نسبی هوا کاهش و در نتیجه دمای هوا افزایش یافته و به خشکی هوا افزوده است (قطبی و همکاران،

.(۱۳۸۸ دریاچه هامون یکی از دریاچههای کویری و بیابانی شرق کشور و شامل سه قسمت هامون پوزک در شمال شرقی، هامون صابری در شمال غربی و هامون هیرمند در غرب و جنوب غرب سیستان میباشد (شکل شماره .(۲

.۳ مبانی نظری

رودخانه هیرمند شریان حیاتی هامون میباشد؛ این رودخانه از بهم پیوستن ۵ سرشاخه اصلی کجکی، سرشاخه

ارغنداب، سرشاخه ارغستان، سرشاخه ترنکد و سرشاخه موسی قلعه بوجود میآید و سپس در محلی به نام کهک
در مرز ایران و افغانستان به دو شاخه رود سیستان و پریان مشترک منشعب و نهایتاً به هامون منتهی میشود.
طول رودخانه هیرمند و سرشاخههای آن تا قبل از انشعاب ۱۰۵۰ کیلومتر و مساحت حوضه آن ۱۵۰۰۰۰
کیلومتر مربع میباشد. از سرشاخه اصلی هیرمند آمار نسبتاً دقیق و قابل اطمینانی در دست میباشد؛ این اندازه

گیریها در دهه ۳۰ الی ۵۰ انجام شده است (تقوایی ابریشمی، .(۱۳۸۸ از سرشاخه ارغنداب متأسفانه آماری در دست
نیست؛ در این سرشاخه سد مخزنی ارغنداب با گنجایش حدود ۴۰۰ میلیو ن مترمکعب ساخته شده و بیش از
۳۲ سال است که از زمان بهره برداری آن میگذرد. با توجه به اطلاعات بدست آمده این سد در اثر رسوبات
ورودی پر شده است. در منطقه آبراهههای دیگری نقش اساسی در تغذیه هامون دارند. این آبراه ها عبارتند از: رود
شور که در بخش شمال غربی حوضه قرار گرفته است، حوضه آبریز آن وسعت نسبتاً زیادی داشته و دارای
جریان فصلی میباشد این آبراههها به خاک افغانستان منتهی شده و سیلابهای آن به هامون صابری جریان
مییابد .مسیلهای نهبندان، حیدر آباد، بی مکو و رود حسین آباد در ارتفاعات غرب حوضه نیز که جریان آب
در آنها به ندرت اتفاق میافتد .این مسیلها به هامون هیرمند متصل میگردند. رودخانههای دیگری نیز در
خاک افعانستان جاری است که نهایتاً به هامون پوزک متصل میگردند .مهمترین این رودخانهها هاروت، فرآه
خاش، خاسپوش و پودائی میباشند و از جبهه شمالی از خاک افعانستان به هامونهای پوزک و صابری تخلیه
میشوند. وجود چاه نیمهها در سیستان به عنوان منبع تأمین آب ، عاملی مهم برای ماندگاری مردم در این
منطقه به شمار میرود. بر اثرتداوم بحران خشکسالی در سیستان .نیاز مردم این منطقه به چاه نیمهها نسبت به
سالهای گذشته صد چندان شده است (شکل شماره (۳