فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره هویت و اندیشه‌های فلسفی و عرفانی هرمس در سنت‌های فکری باستان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره هویت و اندیشه‌های فلسفی و عرفانی هرمس در سنت‌های فکری باستان دارای ۲۱ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره هویت و اندیشه‌های فلسفی و عرفانی هرمس در سنت‌های فکری باستان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره هویت و اندیشه‌های فلسفی و عرفانی هرمس در سنت‌های فکری باستان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره هویت و اندیشه‌های فلسفی و عرفانی هرمس در سنت‌های فکری باستان :

مقدمه

فلاسفه و متفکران از قدیمالایام تاکنون یونان و یونانیان را منشأ و پایهگزار تمدن و فرهنگ بشری میدانند و تالس را با عنوان اولین فیلسوف و متفکر به دنیا معرفی میکنند. کاپلستون((۲۳/۱ :۱۳۶۸ معتقد است که علم و فلسفه یونان در منطقهای پیشرفت کرد که با شرق در ارتباط بـود. امـا تفکر شرقی آنچنان ساده و خـام بـود کـه نـه ریاضـیات یونانی میتوانسته از مصر گرفته شـده باشـد و نـه علـم نجوم آنان از بابل. لذا تحقیق و پـژوهش در بـاب انتقـال تفکر از شرق به یونان را اتـلاف وقـت دانسـته و نتیجـه

میگیرد که »باید یونانیان را نخسـتین متفکـرین و دانشـمندان

بلامنازع و بیرقیب اروپا دانست.«
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، گروه معارف اسلامی

پست الکترونیک: mo1349m@yahoo.com

کلیـدواژه: هـرمس، خاسـتگاه، حکمـت ،خـدا، انسـان، ۱trismegitos

پیکنور، سال هشتم، شماره سوم

آیا این نظریه درست است؟ آیـا مهـد تمـدن عظـیم بشری از یونان آغاز شده است؟ آیا شرق مهـد تمـدن و آغازگر علم و فلسفه نبوده اسـت؟ آیـا علـم و فلسـفه از شرق به غرب منتقل شد و فلاسـفه و دانشـمندان یونـان ریزهخوار سفره متفکرین و فلاسفه شـرق بـودهانـد؟ آیـا میتوان متفکر و فیلسـوفی از شـرق را بـا عنـوان اولـین دانشمند و فیلسوف به دنیا معرفی کرد؟

شواهد و قرائن تاریخی بسـیاری وجـود دارنـد کـه اولین فیلسوف و دانشمند را هرمس یا ادریس نبی (علیه-السلام) یا اخنوخ معرفی میکنند.
هرمس (ادریس) کیست؟ وی در ساختن بنای عظیم علم و فلسفه از چه جایگاه و منزلتـی برخـوردار اسـت؟ آیا تفکرات، آرا و نظریات فلسفی و علمـی وی از یـک سازماندهی و چارچوب خاصی پیروی میکنـد یـا آرا و نظریاتش در میـان فلاسـفه و متفکـرین اهمیـت چنـدان بسزایی نداشته است ؟ اگر در کتابهای تاریخ فلسـفه و نیز تاریخ تمدن و فرهنگ، که به قلم فلاسفه و متفکـرین نگاشته شدهاند، نگاهی گذرا افکنده شود، در بیشـتر آنهـا میتوان ردپای آرا و نظریات هرمس را پیدا کرد. هرمس هم پیامبری الهی بود که خداوند متعال او را برای هدایت مردم و نجات آنها از شرک و بتپرسـتی مبعـوث کـرده بود و هم اولین دانشمندی که پایهگذار و مؤسس بسیاری از علـوم ماننـد خـط، طـب، نجـوم، کیمیـا، حکمـت و حکومت بوده است. بعضی ساخت اهرام مصر را نیز بـه

او نسبت دادهاند (مستوفی، ۲۳ :۱۳۳۹؛ خوانـدمیر، ۲۵/۱ :۱۳۵۳؛ اشکوری، .(۲۹ :۱۳۸۰
ار اینرو، هرمس را، به جهت آنکه هم پیامبر بـود و هم حکیم و هم پادشاه و حکمران، به نام »المثلث بالنعمه و الحکمه« لقب دادهاند.
این مقاله درصدد معرفی تاریخی، فلسـفی و علمـی این شخصیت عظیم و تأثیرگزار است؛ لذا، ابتدا به معرفی هرمس در اساطیر، آنگاه در اسناد و مدارک تاریخی و نیز

کتابهای مقدس و همچنـین در قـرآن و روایـات مـی-پردازیم؛ سپس آثار وی معرفی میشود و، در انتها، آرا و نظریـات وی دربـاب معرفـتشناسـی، جهـانشناسـی، خداشناسی، انسانشناسی و معاد، مورد دقت و پـژوهش قرار میگیرد.

هرمس در اساطیر

در اساطیر مصر»تات«یکی از ایزدان است که احتمالاً در آغاز خدایی متعلق به ناحیه مصب نیل و ملقـب بـه aa aa، یعنی بزرگترین، بوده است. .وظیفـه او حمایـت از نویسندگان، کتابخانهها و خود مخترع خط و نوشتن بـود و کتابت را نیز به انسان آموخـت و بـه او قـدرت تکلـم بخشید. او کاشف کلمات، زبان و نگهبان عدالت و واضع قوانین، به ویژه قوانین الهی، محسوب مـیشـد و وظیفـه محافظـت اطبـاء و اشـخاص را نیـز بـه عهـده داشـت.

(ابوالقاسمی، (۶۷۷/۲ :۱۳۷۱

یونانیان در حدود قرن پنجم پیش از مـیلاد تـات را هرمس و aa aa را به» تریس می جـی تـوس« ترجمـه کردند. رومیان نیز، که بسیاری از فرهنگ و آداب خود را از یونانیان به ارث برده بودند، هرمس را از آنهـا بـه نـام هدیه قبول کردند و به او لقب »مرکور« دادنـد. (حکمـت، (۱۰۲ :۱۳۴۵ وظیفه او حفاظـت از تجـارت بـود و نقـش خدای تجارت را داشت. (ناس، (۱۰۶ :۱۳۷۰

هرمس در آثار تاریخی

اولین اشاره به هرمس به عنوان مؤسس مکتـب هرمسـی پیش از سال ۲۵۰ ق.م در نامه مانتو۲ بـه بطلمیـوس دوم است و در آن از هرمس به عنوان پسـر آغاثـاذیمون یـاد

شده است. (نصر، سیدحسین، (۱۴۷/۱ :۱۳۸۲

پول اوروسیوس (متوفی قرن ۴ میلادی) از هرمس با نـام

اخنوخ یاد کرده است. او مینویسد که »آدم و همسرش در
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۲ Maneto

بهشت جای داشتند تا آنکه با خوردن میـوه درخـت ممنوعـه مرتکب گناه و از بهشت رانده شدند. آنها تا زمانی کـه شـیث متولد شد به تنهایی زندگی میکردند« (اورسـیوس، (۸۲ :۱۹۸۲ سپس نسل اخنوخ را اینگونه نام میبرد؛ »شـیث بـن آدم، انوش بن شیث، قینان بن انوش، مهلاه ایل بن قینان، یارد بـن مهلاه ایل و خانوخ بن یارد که به امر خدا به آسـمان رفـت.«

(همان: ۸۳ به بعد)

اولین اثری که در عالم اسلام از هرمس نام مـیبـرد،

کتاب نهایـه الارب فی اخبار الفرس و العـرب اسـت : »او

اخنوخ فرزند مهلاییل فرزند قینان است و از آنجا کـه کتـاب –

های آدم و شیث را فراوان میخواند به ادریس لقب گرفت۳«

ابنقتیبه (متوفی ۲۷۶هـ) در کتاب خود چنـین نوشـته است: »شیث زیباترین و فاضلترین فرزندان آدم بود که از او انوش، قینان، مهلاییل، یارد و اخنوخ متولد شد. اخنوخ همـان ادریس علیه السلام است.« (ابنقتیبه، (۲۰ :۱۳۷۳

در تاریخ طبری (متوفی ۳۱۰هــ) نیز عبارات ابن قتیبـه تکرار شده و، سرانجام، روایتی را از ابـوذر غفـاری نقـل میکند که »پیغمبر صلی االله علیه به من گفته: ای ابوذر چهـار کس از پیغمبران سریانی بودند، آدم، شیث، نوح و خنوخ۴«

مسعودی (متوفی ۳۴۶هـ)، پس از اشاره به مطالب بالا، در ادامه، آورده است که خداوند ادریس را در سن چهل سالگی به پیامبری برگزید، و »راییل« پادشاه نزد او آمـد و دانـش فلـک و سـتارگان و سـعد و نحـس و بـروج و صورتهای »درج« را به او آموخت.(مسعودی، (۷۳ :۱۳۷۰

شهرزوری (متوفی۵۷۲هـ) در کتاب خود میگوید کـه هرمس اول کسی است که شریعت و حکمت را به مردم آموخت. (شـهرزوری، (۳۵ :۱۳۶۵ سـپس از ابومعشـر نقـل میکند که هرمسکه، کیومرث جـد اوسـت، اول کسـی است که از عالم بالا سخن گفتـه و از حرکـات نجـومی خبر داده، و در علم طب سـخن گفتـه اسـت. او از سـه هرمس نام میبرد. ۵ که دو هرمس بعد از طوفان بودهاند. اما هرمسی که در قبـل از طوفـان بـوده اسـت »هـرمس

هویت و اندیشه هرمس ;

الهرامسه« میباشد. از این گزارشها میتوان نتیجه گرفت که هرمس با داشتن مقام نبوت اولین دانشمند نیز میباشد
که برخی علوم از جمله طب،(سجستانی، ۹۸ :۱۹۷۴؛ ابنندیم،

(۳۴۵ :۱۳۵۰ حکمت و علم نجوم را تأسیس کرد. (قفطـی، (۱۰ :۱۳۷۱ اول سخنگو در صنعت کیمیا نیز هرمس است. حتی برخی ساخت اهرام مصر را به او نسبت دادهانـد؛ از اینرو، وی را که هم پیغمبـر بـود و هـم حکـیم و هـم پادشاه، طریسمجیسطوس یا المثلث بالنعمه و الحکمـه۶

نامیدهاند.)«ابنالعبری، ۶ :۱۳۷۷؛ مستوفی، (۲۰۳ :۱۳۳۹

هرمس در کتاب مقدس

در س»فر پیدایش« که تاریخ آفرینش انسان را نام میبـرد، بعد از خلقت آدم توسـط خـدا و تولـد پسـر او، یعنـی شیث، به ترتیب به تولد، انـوش، قینـان، مهللییـل و یـرد اشاره می کند و در ادامه میگویـد: »اخنـوخ بعـد از تولیـد نمودنش متوشلح را سیصـد سـال بـا خـدا سـلوک نمـود و پسران و دختران را تولیـد نمـود. و تمـامی روزهـای اخنـوخ سیصد و شصت و پنج سال شد. و اخنوخ بـا خـدا سـلوک نموده و بعد از آن ناپدیـد شـد چـه خـدا او را گرفتـه بـود.«

(کتابمقدس، ۹ :۱۳۸۰ و نیز نک: سریانی، (۶۶ :۱۹۸۲

در »رساله یهوذا« نیز آمده اسـت کـه اخنـوخ پشـت هفتم از آدم درباره عاقبت بی دینی و ضـلالت و ویژگـی کافران، اخباری نقل کرده اسـت. (همـان: (۴۹۹ در کتـاب
اول تاریخ نسل آدم را به ترتیب اینگونه ذکـــر کــرده
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۳ مؤلف و تاریخ تألیف ناشناخته و اقوالی چند اسـت. از ایـن کتـاب ترجمـهای قدیمی نیز به نام تجارب الامم فی اخبار ملوک العـرب و العجـم شـده اسـت کـه مترجم نیز ناشناخته است. مصححها در مقدمه ترجمه تألیف اصل عربی را ۷۵ هـ ترجیح میدهند. (نک: تجارب الامم ۱۱ :۱۳۷۳؛ نهایه الارب، (۹ :۱۳۷۵
۴ نام قوم سامینژاد که با قوم آرامی نیـز خویشـاوندی دارد و زبـان آنهـا نیـز بـه سریانی معروف است. عبرانی زبانی قوم یهود است که از سریانی انشعاب یافتـه و ریشه هر دو به کلدانیان برمیگردد. (طبری، (۱۱۴/۱ :۱۳۵۲

۵ ابومعشر بلخی در قرون وسطی نزد غریبان بـه Albomasar مشـهور بـوده و متوفی سال ۲۷۲هجری است. وی آثاری در ستارهشناسـی، هیئـت و افـلاک دارد. هیچ نسخهای از کتاب الالوف او که منبع بسیاری از مورخان میباشد، باقی نمانده است. (همان: ۳۷؛ نیز نک: صاعد اندلسی، (۱۶۵ :۱۳۷۶
۶ اشکوری در محبوب القلوب آن سه نعمت را نبوت، حکمـت و مملکـت نـام میبرد. (اشکوری، (۸۷ :۱۳۸۰

پیکنور، سال هشتم، شماره سوم

است: »آدم و شـیث و انـوش و قینـان و مهلَلییـل و یـارد و

اخنوخ.)«همان: ۷۵۷ و نیز نک: انجیل لوقا: از همان منبـع؛ الکتـاب

المقدس، العهد الجدید، (۲۰۱ :۱۹۸۸

از عبارت های کتاب مقدس درباره اخنوخ این نتایج به دست میآید که او از نسل هفتم آدم است و سیصـد و شصت و پنج سال عمر کرد و پس از زمـین برکشـیده شد. همچنـین از زمینـه و موضـوع فقراتـی کـه دربـاب اخنوخ بحث میشود، پیامبری و حکیم بـودن او فهمیـده میشود.

هرمس در قرآن و حدیث

نام ادریس در دو سوره مـریم (آیـه (۵۶ و انبیـاء (آیـه (۸۵ آمده است. مفسرین، عمواًم در سوره مـریم بـه شـرح و تفسیر ادریس پرداختهاند. قرآن به روشـنی از ادریـس بـه عنوان پیامبر یاد کرده است؛ اما در کتاب مقدس پیـامبری او تصریح نشده است.

در قرآن صـفاتی همچـون صـابر، صـالح، راسـتگو، هدایت شده و برخوردار از نعمت دربـاب ادریـس بیـان شده است؛ اما در عهد عتیق به صورت عام و کلـی ایـن اوصاف در عبارت »سلوک بـا خـدا« و »زیسـتن بـا خـدا«

گنجانیده شده است.

در کتاب المیزان گفته شده که ادریـس یکـی از اجـداد نوح علیهالسلام است. در آیـات قرآن خداونـد وی را بـه ثنایی جمیل ستوده، او را نبی صدیق و از زمره صابرین و صالحین شمرده و خبر داده که او را به مکانی منیـع بلنـد کرده است. (طباطبایی، (۶۵/۱۴ :۱۴۱۱ مردم زمان او با هفتاد و دو زبان حرف می زدند و خداوند زبان همگی آنـان را به وی تعلیم داده بود، تا هر فرقهای از ایشان را بـه زبـان خودش تعلیم دهد؛ همچنین مهـارت نقشـهکشـی بـرای شهرسازی را به آنها بیاموخت. دانشجویان از هر ناحیهای گردش جمع شدند و به آنان سیاسـت مـدنیت آمـوزش داد. او اولین کسی بود که حکمـت و علـم نجـوم را بـه

مردم یاد داد.(همان: (۷۰ در بحارالانوار درباره هرمس مطالب زیـادی نوشـته
شده و از وی با نامادریس و اَخنوخ و خَنوخ یـاد شـده است. صحیفهای نیز منسوب به وی در جلد نـود و پـنج بحارالانوار علامه مجلسی وجود دارد. فضای صحیفه یاد شده به فضای کتابهای خنوخ شباهت دارد. کتابهـای خنوخ در یهودیت از مهمترین منـابع فرشـتهشناسـی بـه

شمار میروند.(توفیقی، (۲۲ :۱۳۷۸

در جلد یازدهم بحارالانوار فصلی به نام ادریس آمده که نظرات مفسرین و مورخین را درباره او ذکر مـیکنـد.

(مجلسی: ۲۷۰/۱۱ و نیز نک: ۴۳۴ /۱۰۰؛ ۳۷۶/۵۲؛ ۵۵/۳۸؛ ۳۵/۱۵؛

۲۸/۲۷؛ (۱۴۶/۴۸ همچنین از قول برخی نقل شده است که ادریس خود هرمس است. (همان) به سریانی بودن او بـه همراه چهار تن از انبیاء دیگر، یعنـی آدم، شـیث، نـوح و

ابراهیم (همان: ۴۳ و نیز نک: صدوق، (۵۲۴ :۱۴۱۴ در روایـات

تصریح شده است.

آثار هرمس

نوشتههای هرمسی۷ از کهنتـرین و عـالیتـرین دسـت-آوردهای بشر است. خاستگاه ایـن آثـار مصـر باسـتان و نگارش آن به دست هرمس یا تات۸ بوده است. تـات بـا اختراع خط هیروگلیفی لااقل از سـه هـزار سـال قبـل از میلاد نزد مصریان مقدس شمرده میشد. این متون نه تنها به زبان هیروگلیفی موجود است، بلکه بـه زبـان یونـانی، لاتینی و قبطی نیز نگارش یافتهاند.

در قرن اخیر کتیبههای هیروگلیفی، که بـیش از پـنج هزار سال قدمت دارند، با محتوای تفکر هرمسی کشـف

شدند (همان: ۳۷؛ نیز نک: هارت، ۵ :۱۳۷۴ و (۷۸ و دانشمندان

را در منشأ یونانی داشتن فلسفه دچار شک کردند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۷ the Hermetika

.۸ برای آگـاهی از رابطـه هـرمس و تـات، نـک: Van Den Broek, 2005: .474/1

آثار هرمسی به دو دسته تقسیم میشوند: رسالههـای فلسفی۹ کـه دربـاب خـدا، عـالم و بشـراند( Van Den (Broek, 2005: 1/489 و رسالههای فنی۱۰ که مربوط بـه نجوم، کیمیا و علوم رمزی است.(.(Ibid: 488 بسیاری از این متون در غرب جمعآوری و منتشر شده است. گویـا کاملترین مجموعه از آن فستوژیر۱۱ اسـت کـه در چهـار جلد، از یونانی به فرانسـه، برگردانـده اسـت.۱۲ در عـالم اسلامی نیز نوشـتههـایی منسـوب بـه هـرمس در علـوم مختلف موجود است که بسیاری از آنها هنوز به صورت خطی در کتابخانهها نگهداری میشوند.۱۳

آرا و سخنان هرمس

سیر و کنکاش به فراسوی تـاریخ بشـریت و، بـه ویـژه، مطالعــه اندیشــههــای نخســتین، در عــین جــذابیت و آموزندگی، کاری بس دشوار و مستلزم امکانات، اسناد و تواناییهای فردی و همکاری جمعی است. ایـن امـر در ارتباط با آرای هرمس، به علـت تنـوع مکـانی، زمـانی و زبانی آثار، دشوارتر به نظـر مـیرسـد. آثـار هـرمس در سراسر جهان و در طول زمانها و قرنهای مختلف و به بیشتر زبانهای مهم دنیا نگارش یافته اسـت. بسـیاری از آثـار هنـوز خطـی و دور از دسـترس محققـان اسـت. دشوارتر از هر چیز، شکافتن حجـاب تـاریخ و هـمافـق شدن با عصر هرمس و همدلی با سخنان و درک رمـز و راز آن است. این کار برای انسان معنوی و سـنتی آسـان است؛ اما برای انسان مدرن دشوار است.

معرفت شناسی

برای دریافت درستتر افکار، جهتدهی و نظم آن، می-بایست به دیدگاه معرفتشناختی فرد آگـاه شـد. فلسـفه هرمس مبتنی بر شناخت به قصد شناسایی ذهن و قلمرو آن نیست. انسان باید با بهره جستن از تمام امکانـات، از جمله عقـل، و دوری جسـتن از باورهـا و عقایـدی کـه

هویت و اندیشه هرمس ;

حجاب محسوب میشوند، بیواسطه عقل کل را تجربـه کند.
فلسفه مجاهدتی معنـوی بـا اسـتفاده از امکانـات و قوای خدادادی است. با شناخت و وصال به عقل کـل از کیهان، که در نظمی زیبا خلق شده، نیز آگـاه مـیشـویم. فلسفه درک حیات و زنـدگی اسـت نـه شـناخت ابـزار زندگی. کیهان باید چونان سرچشمه حیرت و به عنـوان فعل و اثر الهی نظاره و به اندیشه درآید و به علم اصالت مطلق داده نشود تا امور معنوی را به نام امور خرافی کنار نهد. فلسفه ناب مجاهدتی روحـانی اسـت، از راه تأمـل ثابت، برای حصول معرفت حقیقی درباه آتوم،۱۴ خـدای واحد. (هرمس، (۵۱ :۱۳۸۴ در نوشتههای هـرمس یکـی از منابع شناخت حقیقت پاکی، معنویت و ارتباط با وحی و آسمان است. تنها با تهذیب نفس از پلشتیها و دوری از رذائل و کسب فضائل اخلاقی دریافت مسـتقیم حقـایق ممکن است. از اینرو، تنها راه وصال بـه خـدا زهـد و تهذیب نفس و، بالاخره، شهود و اشراق است. این نظـر البته با آنچه عرفا و بسیاری از حکما درباب معرفت حق تعالی قائلاند، یکی است و بدین دلیل، گفتار هـرمس در این باب همواره مورد قبول آنان بوده است. (نصـر، :۱۳۸۲

(۱۵۶/۱

نقش شهود در شناخت

یکی از نتایج تطهیـر نفـس امکـان مشـاهده و دریافـت مستقیم حقایق است. معرفت خدا و امور روحانی دیگـر

تنهــــا با مشاهـــده چشم دل ممکن است و نــــه بـا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۹ Philosophical Hermetica 10. Technical Hermetica 11. Nock Festugiere

۲۱ برای آگاهی از مجموعههای هرمسی منتشرشده در غرب، نـک: Procope, .1998: 4/395
۳۱. برای آگاهی از نام و مشخصات متون هرمسی در جهان اسلام، نک: ابننـدیم، ۳۲۷ :۱۳۵۰ و ۳۷۷ و ۴۱۸؛ سزگین، ۴۳/۴ :۱۴۱۲؛ اشکوری، .۹۸ :۱۳۸۰
۴۱ آتوم یک یاز نامهای الهی مصر باستان اسـت و مـیتـوان آن را معـادل خـدا گرفت.

پیکنور، سال هشتم، شماره سوم

کاوشهای عقلـی و گفتـاری. از ایـنرو، نـزد متفکـران هرمسی، قیاس ارسطویی در رسیدن بـه حقـایق الهـی و عرفانی ناتوان است. محـدودیت قـوای عقلانـی انسـان اجازه سیر و کاوش در تمام ساحت هستی را نمـیدهـد و، سرانجام، در پیشگاه و ساحت الهی سـر تعظـیم فـرو خواهد آورد و از شناخت عالم مجـردات عـذر خواهـد خواست.

از اینرو، کسی که به مقام کشف و شـهود نرسـیده حکیم شمرده نمیشود و حکمت تنها با علـم حضـوری به دست میآید: »حقیقه الحکمه انما تنال من العلـم اللـدنی و مـا لم یبلغ النفس هذه المرتبه لا تکـون حکیمـا.)«ملاصدرا، (۴۱ :۱۳۶۳ و آنچه به حضور و مشاهده به دسـت آیـد عـین الیقـین است که در افاده یقین، قویتر از برهان فلسفی که علـم الیقین است میباشد. بنابراین، نتیجـه برهـان حقیقـی بـا نتیجه کشف و شهود نمـیتوانـد مخـالف باشـد. »فکیـف یسوغ کون مقتضی البرهان مخالفا لموجب المشـاهده.)«ملاصـدرا، (۳۱۵/۲ :۱۴۱۰ تعالیم هرمس مبتنی بر مکاشفههای اوسـت و حکمت خود را از یک تجلی عرفانی به دست میآورد.

»حواس من در خوابی عرفانی از کار بازماند، نه یک خواب آلودگی از سر خستگی و بیخبرانه بل یـک خـلأ هوشیارانه و آگاهانـه. از جسـم خـویش رهـا گشـتم، در تفکراتم فرو رفتم و هنگامی که اوج مـیگـرفتم پنـداری، هستی وسیع و بیکرانی را دیدم که مرا ندا در داد: هرمس، در جست و جوی چـهای؟ پرسـیدم: تـو کیسـتی؟ مـن راهنمای توأم، عقل اعلی، تفکر آتوم خدای واحد همیشه و همه جا با توأم، آمال تو را میدانم ; تمنا کردم: بـه مـن بنما سرشت واقعیت را. مرا از معرفت آتوم موهبت فرمـا. ناگهان همه چیز در برابرم تغییر کرد. واقعیـت در یـک آن گشوده شد. منظری بیکران را دیدم. همـه چیـز در نـور حل شد «; (هرمس، (۶۱ :۱۳۸۴