فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره زمینه‌ها و علل شکل‌گیری رویکرد اعتدالی در میان خوارج و ظهور جریان اباضیان

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره زمینه‌ها و علل شکل‌گیری رویکرد اعتدالی در میان خوارج و ظهور جریان اباضیان دارای ۲۵ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره زمینه‌ها و علل شکل‌گیری رویکرد اعتدالی در میان خوارج و ظهور جریان اباضیان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره زمینه‌ها و علل شکل‌گیری رویکرد اعتدالی در میان خوارج و ظهور جریان اباضیان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره زمینه‌ها و علل شکل‌گیری رویکرد اعتدالی در میان خوارج و ظهور جریان اباضیان :

مقدمه

برآمدن گروهی از خوارج موسوم به اباضیه در نیمه دوم قـرن اول هجـری بـا اندیشـه های معتدل و عقایدی متفاوت از سایر خوارج که خـوی بـدوی داشـتند، پرسـش هـایی را ایجاد می کند، مانند: اینکه .۱ این اندیشه کجا و در چه محیطی شـکل گرفـت؟؛ .۲ چـرا، چگونه و تحت تأثیر چه عواملی به وجود آمد؟؛ .۳ چه افراد و عناصری در شکل گیـری آن نقش داشتند؟ برای بررسی پاسخ این پرسش ها باید به منابع اباضیه مراجعه شـود. یکـی از منابع مهم اباضی که امکان استفاده از آن در این پژوهش میسر گردیده اسـت کتـاب بـدء الاسلام از ابن سلام اباضی (م. ۲۷۳ ه) اسـت. ایـن کتـاب قـدیمی تـرین منبـع تـاریخی اباضیان است که گزارش های منحصر به فردی درباره اباضیان و نخستین امامان آنها ارائه می کند.

دیگری کتاب السیره الاباضیه نوشته گروهی از علمای اباضی استخطیکه نسخه ای از آن در کتابخانه سید محمد بن احمد از خاندان بوسـعیدی عمـان نگهـداری مـیشـود و

حاوی مطالب و گزارش هایی است که در دیگر منابع کمتر یافت می شوند. هم چنین کتـاب

تحفه الاعیان بسیره اهل عمان نوشته نورالدین سـالمی از منـابع بـا ارزش تـاریخی دربـاره اباضیه بهویژه اباضیه عمان است که استفاده از آن مفید است.

اباضیه

این فرقه را باید به عبداالله بن اباض۱ منسوب دانست اما ابوزید بلخـی و سـمعانی ایـن گروه را به حارث بن اباض منسوب می دانند. از آن جا که مورخانی مانند ابن قتیبه، بلاذری، ابن حزم، المبرد و عبدالقاهر بغدادی۲ این گروه را پیروان عبداالله بن ابـاض مـی داننـد و از طرفی هیچ کدام از منابع اباضیه نامی از حارث بن اباض در میـان شخصـیت هـای اباضـی بیان نمی کنند نسبت این فرقه به عبداالله بن اباض صحیح تر بـه نظـر مـی رسـد.۳ دربـاره چگونگی نسب او اختلاف نظر وجود دارد۴ ولی در تمیمی بودن او اختلافی نیسـت. دربـاره

سال چهاردهم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۲، شماره مسلسل ۱۷۷ ۵۵

سال تولد او سندی در دست نیست و در زمان مرگ او نیز اتفاق نظر وجود ندارد.۵

بیشتر منابع اباضی، او را از طبقه تابعین می دانند و گروهی تولـد او را در زمـان معاویـه بیان میکنند.۶ این در حالی است که ابن اباض در نامهای به عبدالملک مروان میگوید:

در خصوص رفتار معاویه از غیر من سؤال نکن؛ زیـرا مـن او و رفتـار او را

دیدهام ۷

هم چنین او در جنگی که در سال ۶۳ه ، پس از واقعهحرّه در مکه میـان حصـین بـن نمیر و عبداالله بن زبیر در گرفت به همراه نجده بن عامر، نافع بن ازرق و بعضـی دیگـر از سران خوارج حضور داشته و با شامیان جنگیده است.۸ این موارد نشان مـی دهـد کـه خبـر تولد او در زمان معاویه محل تردید است و در صورت صحت این خبر، باید بپذیریم کـه او از بلوغ جسمی و فکری زود رس برخوردار بوده است و هم چنین در اوائل خلافـت معاویـه متولد شده است که در سال ۶۳ ه در ۲۳ سالگی رهبـری گروهـی از خـوارج را بـر عهـده داشته است.

زمینههای فکری اباضیه

ریشه های فکری این گروه به زمان خلافت امیرالمؤمنین حضرتاختلافعلی و

سپاهیان او درباره حکمیت باز می گردد. البته جرقه های ظهـور اندیشـه خـوارج بـه انـدکی پیش از جنگ نهروان مربوط است که گروهی از خوارج از جنگ با امیرالمـؤمنین حضـرت علی منصرف شدند. بدون تردید این گروه مانند کسانی کـه بـه نهـروان نرفتنـد و در کوفه باقی ماندند۹ و آنها که پس از مناظرات امام با آنان از جنـگ منصـرف شـدند و متفرق گردیدند یا به شهر رفتند۱۰ و کسانی که قبل از جنگ و یا در هنگام جنگ، توصـیه امام را پذیرفتند و به زیر پرچم ابوایوب انصاری رفتند که برای امان خواهـان در نظـر گرفته شده بود،۱۱ کناره گیرندگان از جنگ و به تعبیری قاعدین محسوب می گردنـد. ایـن امر اولین قدم در راه اعتدالی شدن گروهی از قومی شد که جنـگ بـا غیـر خـود را واجـب میدانستند.

۸۷۱ زمینهها و علل پیدایش رویکرد اعتدالی در میان خوارج و برآمدن اباضیان

گروهی از خوارجی که در نهروان، قبل از جنگ و در هنگـام جنـگ از دیگـران کنـاره گرفتند مانند اشرس بن عوف در ربیع الاول سال ۳۸ هجری، ابن علفه تمیمی در جمـادی الاول همان سال، اشهب بن بشر در جمادی الاخر همان سال، فرد دیگری به نام سـعد در رجب همان سال و ابومریم سعدی در رمضـان همـان سـال علیـه امیرالمـؤمنین حضـرت علی قیام کردند که به ترتیب سرکوب شدند.۱۲ با این حـال، همـه خـوارج معتقـد بـه وجوب جنگ با امیرالمؤمنین حضرت علی نبودند بلکـه بـا شـهادت آن حضـرت ،

بسیاری از آنها بر ضد معاویه قیام کردند که یکی از قیام کنندگان فروه بن نوفل بود.۱۳

با وجود این که قیام های خوارج در زمـان معاویـه ادامـه یافـت ولـی در همـین زمـان، گروهی از خوارج در بصره وجود داشتند که معتقد به قعود بودند. ابوبلال مرداس و برادرش عروه و طرف داران آنان از این گـروه هسـتند. آنـان در بصـره مانـدگار شـدند و گرچـه بـا سیاست های معاویه و یزید مخالف بودند تا زمانی که عبیداالله بـن زیـاد در سـال ۵۸ ه بـر آنان سخت گرفت و به قتل و زندانی کردن آنان اقدام کرد،۱۴ قیـام نکردنـد و برضـد بنـی امیه و مردم دست به شمشیر نبردند.

پایگاه اولیه شکلگیری اباضیه

بصره همچون کوفه از ابتدای فتوحات اسلامی یکـی از مراکـز اصـلی اسـتقرار قبایـل عربی بود که برای انجام فریضه جهاد از درون شبه جزیـره عربـی خـارج مـی شـدند و در همین راستا یکی از مهمترین مراکزی بود کـه گـروه قابـل تـوجهی از صـحابه و تـابعین صاحب نام و مورد توجه مسلمانان به آنجا مهاجرت کردند. چنانکه تنها خلیفـه بـن خیـاط

۱۳۶ نفر از صحابی مشهور را نام برده که در بصره فرود آمدنـد۱۵ و تعـداد زیـادی از آنـان مانند ابو موسی اشعری، نعمان بن مقرن، عبدالرحمن بن سمره، عتبته بن غزوان، ابـوبکره، ابو بریده، انس بن مالک، براء بن مالک، مالک بن صعصعه، عمـران بـن حصـین، ابـوبرزه، صحار بن عیاش، عثمان بن ابی العاص، مغیره بن شعبه، سمره بن جنـدب و; از مشـاهیر

سال چهاردهم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۲، شماره مسلسل ۵۵ ۱۷۹

صحابه بودند و تعدادی از آنان کثیرالحدیث اند و از آنجا که مورد توجه و مراجعـات مـردم قرار گرفتند، زمینه های توجه و اهتمام مردم به احادیث و روایات و قرآن و به تبع آن فقـه و تفسیر و تعمق و تدبیر بیشتر را موجب شدند.

هر چند از همان ابتدای تأسیس بصره عمران بن حصین خزاعی که به (تعبیر نویسـنده شذرات الذهب) دارای فضائل زیاد و سابقه در دین بود از طرف عمر برای قضاوت و تعلـیم فقه به بصره فرستاده شد۱۶ ولی حضور عبداالله بن عباس که شهرتش در فقه و تفسـیر بـر همگان آشکار بود در دوره خلافت علی بن ابی طالـب در بصـره نقـش شـایان ذکـری در تقویت توجه اعراب بصره به مفاهیم و مباحث علمی و دینی داشته است. بویژه که افـرادی چون جابربن زید ازدی بسیار از او تأثیر پذیرفتـه انـد۱۷ از طـرف دیگـر حضـور گروهـی از ایرانیان از همان ابتدای تأسیس بصره در این شهر در تحولات فرهنگی آنجا مـوثر بـود از جمله گروهی از اسواران که با ابوموسی مصالحه کردند و مانند سایر اعراب در آنجا سـاکن شدند و برای خود نهری حفر کردند. همچنین تعداد زیادی از ایرانیان که بصورت موالی در میان قبائل عرب بصره زندگی می کردند را باید مورد توجـه قـرار داد. ایرانیـان بـه سـبب سابقه تمدنی خود، همچنین به جهت استعدادها و قابلیت های فکـری- فرهنگـی بـه ارث برده از بیش از هزار سال دولت و تمدن خویش، پس از آنکه در کنار اعراب سـاکن بصـره زندگی را از سر گرفتند در تغییر و تبدیل روش و منش زندگی اعراب بادیه نشینی کـه بـه سکونت در بصره ملزم شده بودند به روش و منش و ساخت و بافت حیات شـهری سـخت تأثیر گذاشتند و شاید به همین علل بصره از خاستگاههای اولیه علوم و معارف اسلامی نیز قرار گرفت. پس از شهادت امام علی که یاران او و همچنین مخالفـان و معترضـان از خوارج پراکنده شده به دیار خویش رفتند، بصره و کوفه بیش از سایر شـهرها خـوارج را در خود پذیرا شدند زیرا مراکز اصلی استقرار قبائل به ویژه ازد و تمیم این دو شهر بود.

ابو بلال مرداس بن ادیه و پیدایش رویکرد اعتدالی

خوارج در بصره بیش از کوفه جای گرفتند شاید به علت این که کوفه محل طرفـداران

۰۸۱ زمینهها و علل پیدایش رویکرد اعتدالی در میان خوارج و برآمدن اباضیان

امام علی بود و امکان امنیت و رشد بـرای آنـان در بصـره فـراهم تـر بـود. در میـان خوارجی که به بصره رفتند یکی ابوبلال مـرداس بـن ادیـه بـود کـه چنانچـه اشـاره شـد شخصیتی مقبول و اندیشه ها و رفتاری معتدل داشت. نباید از نظر دور داشت که ابو بـلال در بصره و در میان قبیله خویش یعنی تمیم زندگی می کرد و این امـر زمینـه ای مناسـب برای توجه تمیمیان به نظرات او فراهم می آورد. از مجموع روایاتی که درباره ابوبلال نقل شده می توان دریافت که او معتقد به تقیه بوده، کشتن غیر خوارج را جـایز نمـی دانسـته، اموال آنان را حلال نمی پنداشته و جنگ با آنان را مادامی که ابتدا شروع بـه جنـگ نمـی کردند روا نمی دانسته۱۸و به همین جهت در زمان زیاد بن ابیه در بصـره و در کنـار احنـف بن قیس که ریاست تمیم را بعهـده داشـت زنـدگی کـرده اسـت.۱۹ در سـال ۵۸ هجـری عبیداالله بن زیاد نسبت به دستگیری خوارج پافشاری نمود۲۰ تا اینکه زندانهای خویش را از آنان پر کرد و از آن میان یکی ابوبلال بود.۲۱ رفتار و روش ابوبلال در زندان نیز، بـه گونـه ای معتدل و ملایم بوده که چون ابن زیاد به خاطر کشته شدن یکـی از زنـدانبانان توسـط گروهی از خوارج اقدام به کشتن خوارج نموده، بر ابوبلال سخت نگرفـت و او و چنـد تـن دیگر را آزاد نمود.۲۲ ابن زیاد همچنان به تعقیب و دستگیری خوارج ادامه می داد و ابوبلال تصمیم به خارج شدن از بصره گرفت. ولی خـروج ابـوبلال بـه قصـد شـورش و شمشـیر کشیدن نبوده است زیرا به یاران خود گفت ماندن و راضی بودن به آنچه مـی بینـیم گنـاه است و شمشیر کشیدن و کشتن مردم نیز گناه بزرگی است. لیکن ما از میـان آنـان خـارج می شویم، کسی را به وحشت نمی افکنیم و تا آنجا که مقدور است از ظلـم ممانعـت مـی کنیم و اگر گروهی قصد ظلم به ما کردند از آنان روی برمی گردانیم.۲۳ زندگی ابـوبلال در بصره گواه است که نه تنها بصره پس از نهروان یکـی از پایگاههـای خـوارج بـوده بلکـه اندیشه اعتدالی در میان بعضی خوارج تا آنجا ارتقاء پیدا کرد که نه تنها غیر خوارج را کـافر و مشرک نمی پنداشتند بلکه ماندن در میان آنان را نیز جایز، کشتن آنان را نـاروا، تقیـه و سازگاری با حکومت ظالمان را جایز و در حقیقت به عنوان فرقه یا گرایشی در میان سـایر مسلمانان به زندگی خود ادامه می دادند و بدون تردید خارج شدن ابوبلال همانگونه که از

سال چهاردهم، شماره سوم، پاییز ۱۳۹۲، شماره مسلسل ۱۸۱ ۵۵

روایت بلاذری مستفاد می گردد در نتیجه وحشتی بود که از فشارهای ابن زیاد بوجود آمده بود.۲۴ به تعبیر منابع اباضی، خارج شدن ابوبلال نه به این عنوان بود که هجرت کنند زیـرا این عمل سیره او نبود نه به خاطر آن بود که امنیت را به خوف تبدیل کند و نه اینکه قـوم خویش را به منزله بت پرستان بپندارد یعنی هیچ کدام از اندیشه هایی که خـوارج داشـتند منشأ اقدام او نبود.