فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معنا و مبانی کرامت انسانی با تمرکز بر کرامت سیاسی در آموزه‌های قرآنی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معنا و مبانی کرامت انسانی با تمرکز بر کرامت سیاسی در آموزه‌های قرآنی دارای ۱۲ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معنا و مبانی کرامت انسانی با تمرکز بر کرامت سیاسی در آموزه‌های قرآنی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معنا و مبانی کرامت انسانی با تمرکز بر کرامت سیاسی در آموزه‌های قرآنی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن فایل ورد کامل مقاله پژوهشی درباره معنا و مبانی کرامت انسانی با تمرکز بر کرامت سیاسی در آموزه‌های قرآنی :

مقدمه

توسعه روابط انسانی در حوزههای گوناگون، از جمله در تعاملات حاکمیتی از یکسـو، بـا چالشهـایی چند، و از سوی دیگر، با سؤالات و ابهامات گوناگونی مواجه شده است. شـکلگیری مفـاهیم جدیـد و نوپیدا از رهگذر این توسعه، بسترهای اولیه، برخی چالشها و ابهامات علمی را بـه وجـود آورده اسـت. از جمله این مفاهیم، موضوع »حقوق بشر« و »حقوق شـهروندی« در یـک نظـام سیاسـی اسـت. تنظـیم روابط جدید دولت و مردم با رویکرد حمایت از شـهروندان و بلکـه آحـاد بشـر، هـدف اصـلی و اولیـه حقوق بشر است. اینکه بر اساس چه مبنایی رسالت حمایتی برای حقوق بشر تعریف شـده اسـت، بایـد در مقولهای به نام »کرامت انسانی« جستوجو شود. پذیرش کرامت برای نوع انسـان بـه معنـای آن بـود که هیچ عامـل تفاوتسـازی نبایـد و نمیتوانـد در ترسـیم حقـوق انسـانی بـر اسـاس کرامـت انسـانی نقشآفرین باشد. در این نگاه، کرامت در حوزه مطالعات غیرژنتیکی، شناسایی آزادی انسـان بـود؛ بـدین معنا که کرامت انسانی به رسمیت شناختن آزادی اوست؛ اما در حوزه ژنتیکی این سؤال وجـود دارد کـه کرامت انسانی به چه معنایی است؟ روشن نبودن معنای »کرامت« منجر به عدم تصویب اسناد بینالمللـی در حوزه مباحث ژنتیکی شده و جامعه جهانی تنها به صدور اعلامیه بسنده کرده است.

واژه »کرامت«، که بدینسان در نظام بینالملل حقوق بشر خود را نشان داده، در آموزههـای دیـن نیـز مطرح بوده است. در عین حال، طرح این مباحث در نگاه بینالمللـی توجـه اندیشـمندان مسـلمان را بـه مقوله کرامت جدیتر کرده است. نگارش کتابها، مقالات و برگـزاری همایشهـای گونـاگون، چـه در ایران اسلامی و چه در سایر کشورهای اسلامی، مؤید این ادعاست.

اکنون سؤال مطرح این است که در آموزههای اسلامی، بهطور عام و قرآنـی بـهطور خـاص، »کرامـت« بـه چه معنایی است تا بتوان با آن مبنا، به ترسیم کرامت سیاسی پرداخت. ازآنرو که رویکردهای گوناگون بـه ایـن واژه قرآنی، بهویژه در معناشناسی کرامت سیاسی، شکل گرفته، هر نوع بررسـی در ایـن زمینـه منـوط بـه فهـم معنای قرآنی »کرامت« است. این هـدف در تحقیـق حاضـر دنبـال میشـود. قضـاوتهای گونـاگون و حتـی متعارض در خصوص دیدگاه اسلام نسبت به حقوق شـهروندی و مقولـه حقـوق بشـری و جایگـاه افـراد در زمینه حق تعیین سرنوشت، ریشه در این حقیقت دارد. پیشینه این بحث بیانگر اهتمام مفسـران قرآنـی، فقهـا، و اندیشمندان حوزه مطالعات اجتماعی به موضوع »کرامت« اسـت. تعـابیر بـه کـار رفتـه در کـلام ایـن محققـان یکسان نیست؛ کرامت انسانی، کرامت ذاتی، کرامت حقیقی، کرامت ارزشـی و کرامـت اکتسـابی نمونـههایی از این تعابیر است. نیمنگاهی به مطالعات صورت گرفته در این زمینه، حاکی از آن است که سـؤالات گونـاگون و بیپاسخ همچنان در این حوزه مطرح است که پرداختن به این نوع تحقیقات را ضروری میکند.

معنا و مبناشناسی کرامت انسانی با نگاهی بر کرامت سیاسی در آموزههای قرآنی ۷ ۸ ، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۳۹۳۱

نکته قابل ذکر آن است که نوعاً محور همه این مباحث در نگاه مفسران و فقها و اندیشمندان مسلمان به دو آیه از قرآن کریم (اسراء: ۷۰؛ حجرات: (۱۲ برمیگردد. در نتیجه، هر نـوع تبیـین و یـا برداشـت از معنای »کرامت انسانی« در گرو توجه به این دو آیه شریفه است. برای مثال، برخی از محققان حوزه حقوق عمومی با استناد به آیه بیست و پنجم سوره حدید، حق تعیین سرنوشت را از آن مردم و بهعنوان یک حق ذاتی دانستهاند (حقیقت و میرموسوی، ۱۳۸۱، ص(۲۶۸ که خداوند آن را شناسـایی کـرده اسـت. وجـود چنین حقی حاکی از کرامت انسانی است. ارزیابی این نوع سخنان ازآنرو که ریشه در آموزهـای قرآنـی دارد، نمیتواند بدون بحث و بررسی قرآنی باشد. کلام فقها نیـز از ایـن حقیقـت بـهدور نیسـت. حـوزه مطالعات اخلاقی و سیاسی نیز از این قاعده جدا نمانده است.

نکته مهم آنکه منظور از »مبانی« در این تحقیق، همان مصطلح فقـه، حقـوق و علـوم سیاسـی اسـت. سخن بر سر یافتن ملاکها و معیارهایی است که به مناط آن و از رهگذر آن، خداوند این کرامـت را بـه انسان عطا کرده است. یافتن مبانی علاوه بر آنکه معیار کرامت انسانی را نشان میدهـد، بیـانگر حقیقـت کرامت انسانی و قلمرو و حتی نحوه اجرای آن نیز هست. هـدف اصـلی در ایـن تحقیـق، یـافتن مبنـای قرآنی کرامت است، تا بتوان در خصوص سؤالاتی همچون حق حاکمیت انسان و حقـوق شـهروندی و نقش آن در تنظیم مناسبات اجتماعی انسانی اظهار نظر منطقی داشت.

ادعا آن است که میتوان به کرامت بهعنوان یک قاعده فقهی در ترسیم جایگاه و حقـوق انسـانها در نظام سیاسی توجه کرد. این سخن بدان معناست که اقتضای پذیرش کرامت انسانها، حضور جدی آنهـا در تحققبخشی به سرنوشت خویش است.

کرامت قرآنی در اندیشههای تفسیری

همانگونه که بیان شد، فهم کرامت انسانی بهطور عام، و کرامت سیاسی بـهطور خـاص، ریشـه در آموزهای قرآنی دارد . تحقق این هدف با مراجعه به کتابهای تفسیری حاصل میشود. نگـاهی بـه اندیشههای تفسیری مفسران حاکی از نبود وحـدت نظـر در ایـن زمینـه اسـت . ایـن تفـاوت، هـم میتواند ریشه معنایی داشته باشد و هم میتواند سرمنشأ مصداقی داشته باشـد. بـه منظـور روشـن شدن این بیان، توجه به دیدگاه مفسران ضروری است:

مفسران قرآن کریم بیشترین بحث خود در خصوص »کرامت« را ذیل آیه شریفه هفتـاد سـوره اسـراء و در توضیح واژه قرآنی »لقدو کرّمنا« مطرح کردهاند. از نظر معنای لغت، در کتاب مفردات راغب و ذیـل واژه »کرم« آمده است: این واژه هرگاه صفت خداوند قرار گیرد به معنای احسان و انعام الهـی اسـت کـه

فَإِن رَبّیاظهارشده:غَنِی» کَرِیمٌ« (نمل: (۴۱، و آنگاه که به انسان نسبت داده شـود بـه معنـای صـفات و اخلاق پسندیدهای است که از او صادر میشود. و البته برخـی نیـز بیـان کردهانـد کـه ایـن صـفت بایـد برجستگی زیادی داشته باشد تـا بتـوان نسـبت کـریم را بـه فـرد داد. و اینکـه در قـرآن بیـان شـده کـه باکرامتترین شما باتقواترین شماست، به همین سبب است (راغب اصفهانی، ۱۴۰۴ق، ص.(۴۲۹ امـا در اصطلاح قرآنی، موضوع بهگونه خاصی تبیین شده است:

الف. در کتاب مجاز القرآن، واژهکرّمنا«» به معنای »مبالغه در کرامـت« تعریـف شـده اسـت. در ذیل روایتی که از ابوعبیده توسط ابن حجر عسقلانی نقل شـده، همـین معنـا بیـان گردیـده اسـت (ر.ک: ابوعبیده معمر بن مثنی، .(۱۳۸۱

ب. در الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، واژهکرّم«» به معنای »فضل« به کار رفته است. در توضـیح آیـه

و در خصوص این سؤال که چرا چنین تعبیری در قرآن بـه کـار رفتـه، ایشـان بیـان کـرده کـه اتصـاف همگانی این صفت یا به اعتبار افرادی است که دارای این صفت هستند؛ مثل واژه »کنتم خیـر امـه;« کـه به اعتبار افرادی بیان شده است که دارای صفات امر به معروف و نهی از منکر هستند، و یـا بـدان علـت است که این واژهها بار معنایی دنیوی دارند و در نتیجه، همگان از آن برخوردارند؛ همانند صـورت نیکـو داشتن، و یا قدرت بر تسخیر اشیا و یا بعثت انبیا (عاملی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص.(۳۷۹

در جای دیگر، ایشان بیان کرده، این تفصیل به عقل، نطق و اعتـدال در خلقـت اسـت (همـان، ج۲، ص.(۲۱۰ این برتری در مقایسه با غیر ملائکه و خواص ملائکه است. هرچند انبیـا نسـبت بـه ملائکه برترند. در نتیجه، به اعتبار جنس ملائکه، برتر و به اعتبـار اسـتفاده از ایـن کرامـت، برخـی انسانها بالاتر از ملائکه هستند (همان).

ج. در تفسیر نهج البیان عن کشف معانی القرآن، واژهکرّم«» به معنـای عقـل و نطـق تعریـف شـده و

سپس به نقل از طبری، در معنای خوردن و آشامیدن بیان گردیده است (شیبانی، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص.(۲۴۲ د. تفسیر فتح القدیر به نکات تفسـیری چنـدی اشـاره کـرده اسـت: از یـکسـو، تکـریم دارای معنایی عام است و به اعتبار نعمتهـای گونـاگون الهـی، از جملـه شـکل و نحـوه خـوردن، نـوع خوردنیها، پوشیدنیها و ازدواج معنا میشـود؛ چنانکـه بـه اعتبـار عقـل و نطـق نیـز همینگونـه است. همچنین به اعتبار مرد و زن و تفاوتهای ظـاهری آنهـا نیـز مطـرح میشـود. در ادامـه، بـه سخن ابن جریر توجه داده و »کرامت« را به سلطهای معنا کرده اسـت کـه انسـان بـر دیگـران پیـدا میکند، و درنهایت، بیان کرده است کـه مـانعی بـرای جمـع کـردن همـه مـوارد پیشگفتـه وجـود

معنا و مبناشناسی کرامت انسانی با نگاهی بر کرامت سیاسی در آموزههای قرآنی ۹
۰۱ ، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۳۹۳۱
ندارد. نویسنده این کتاب به نعمت »عقل« بهعنوان معنای بارز این کرامت اشـاره کـرده؛ زیـرا همـه در کتاب لطایف الاشارات، بیان شده است که منظور از »بنیآدم«، همـان مؤمنـان هسـتند؛ چراکـه بـه
این توانمندیها ناشی از وجود عقل است (شوکانی، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص.(۲۹۰ وَ مَنْ یُهِنِ اللهُتعبیرقرآن،فَما» لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ« (حج: (۱۸ در نتیجه، غیرمؤمن دارای کرامت نیسـت. و اگـر
در تفاسیر دیگر، از جمله احکام القرآن ابن العربی »کرامت« به »جواز رکوب« تفسیر شده اسـت واژه »بنیآدم« به کار رفتـه و از واژه »مؤمنـون« اسـتفاده نشـده بـدان روسـت کـه ایـن تکـریم ناشـی از
(ابنعربی، بیتا، ج۳، ص.(۱۲۱۸ احکام القرآن جصاص همان نگاه و رویکرد صـاحب تفسیر الوجیز طلبکاری و استحقاق نیست (قشیری، بیتا، ج۲، ص.(۳۵۹
را پذیرفته است (جصاص، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص.(۳۱ در تفسیر اعراب القرآن الکریم، بیان شده کـه واو در کتاب تفسیر مفاتیح الغیب، دایره وسیعتری برای کرامت بیان شده که هم شامل نفـس و هـم بـدن
در این آیه، حرف قسم است و لام در جواب قسم محذوف و »قد« نیـز حـرف تحقیـق اسـت، کـه میشود. برتری از جهت نفس بدان سبب است کـه انسـان دارای پـنج قـوه، یعنـی نمـو، تولیـد، حـس،
معنای آن اینگونه میشود، و قسم میخـورم بـه تحقیـق کـه انسـان را تکـریم کـردیم (حمیـدان، حرکت و اغتذا است، درحالیکه حیوان فقط حس و حرکت دارد و مهمتر از همه آنکه نفس دارای قـوه
عقل است و از روح الهی برخوردار، و بدن نیز به عللی همچون متوازن بـودن و نحـوه غـذا خـوردن از
۱۴۲۵ق، ج۲، ص.(۱۹۷ در تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل نیز روایتی از ابن عبـاس نقـل کـرده
دیگر موجودات برتر است (رازی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص.(۳۷۳
که گفته است: هر حیوانی غذا را با دهان میخورد؛ یعنی دهـان خـود را بـه غـذا نزدیـک میکنـد،
مرحوم علامه طباطبائی نیز در ذیل این آیه، بحثی طولانی دارند و همـه اقـوال را بـهعنوان مصـادیق
درحالیکه انسان غذا را با دست به دهان خود نزدیک میکند، و این همـان کرامـت انسـانی اسـت
کرامت انسانی و تعریف »کرامت« دانسته و معتقدند: کرامت انسانی بهسبب قوه عاقلـه اسـت. بـر اسـاس
(بیضاوی، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص.(۲۶۲
این توانایی است که سایر کارها نیز توسط انسان صورت مـیگیـرد و بـه تبـع آن نیـز دارای امکانـات و
میتوان گفت: در بین کتابهای تفسیری، آنچه همه اقوال را در خود جای داده، کتاب البحر المحـیط
اختیاراتی شده است (طباطبائی، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص.(۱۶۵
فی التفسیر است. نویسنده در توضیح آیه، بیان کرده که آیه مذکور در سیاق بیان نعمتهای الهی اسـت و
ایشان ضمن رد همه اقوال پیشگفته، معتقد است: واژه »کرامت« بر عنصر اختصاصـی انسـان دلالـت
بالاترین نعمت را نیز مد نظر قرار داده و تمام موارد بیان شده در ذیـل ایـن آیـه، جنبـه تمثیلـی دارد. در
دارد که همان »قدرت تعقل و اندیشه« است و واژه »تفضل« به نعمتها و مواهب الهی اشاره میکنـد کـه
ادامه، به اقوال علمای تفسیری پرداخته است. عطا به »توازن در خلقت« توجـه کـرده اسـت؛ ضـحاک بـه
همگان از آن برخوردارند، ولی انسان از نظر کمی و کیفی بیش از آنها متمتع میشود (همـان). در نتیجـه،
»نطق«؛ ابن عباس به »تفضیل به عقل«؛ زید بن اسلم به »خوردنیها«؛ یمان بـه »حسـن صـورت«؛ محمـد
»کرامت« به معنای بهرهمندی از قدرت اندیشه است. این معنا البته از معنـای لغـوی دور نیسـت؛ چراکـه
بن کعب به »وجود پیامبر مکرم«؛ ابن جریر به »وجود قدرت سلطه«؛ ابن عطیه بـه »عقـل«؛ و در نهایـت،
بهرهمندی از عقل بالاترین صفت مثبتی است که میتوان به انسان نسبت داد.
برخی به »خلقت انسان به دست خود خداوند« توجه دادهاند (اندلسی، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص.(۸۵
در مجموع، باید گفت: آنچه از سخنان مفسران به دست میآید ناظر بر یک موقعیـت ویـژه
در میان سخنان مفسران، به جلوه دیگری از تکریم میتوان رسید. داشتن علـم و شـناخت،
در انسان است و »کرامت« نیز در همین معناست. این ویژگی منحصر به انسان اسـت . ویژگـی
قدرت نطق، و طهارت و پاکی انسان پـس از مـردن (سـیوطی، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص(۲۹۲؛ نیکـو
اختصاصی انسان را باید در قدرت نطق او تعریف کرد و بنابراین، »کرامت« به معنای »توانـایی
بودن آفرینش انسان (تین: (۴ (ابـن کثیـر، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص(۸۹؛ و عـرض امانـت بـر انسـان
فکر کردن و اندیشیدن« است. این نعمت بهسبب ویژگیهای خاص خـود، از جایگـاه بـالایی
(آلوسی، ۱۴۱۵ ق، ج۱۵، ص(۱۱۷ از نمونههای این سخنان است. برخوردار است که بهرهمند شدن از آن منوط به تحصیل شـرایط اسـت، ولـی در عـین حـال،
تفسیر الدر المنثور فی تفسیر المأثور، از افراد گوناگونی به نقل اقوال پرداخته است. حـاکم خداوند تبارک و تعالی آن را در اختیار انسان قرار داده اسـت کـه از رهگـذر، لطـف الهـی و
در کتاب تاریخ، دیلمی و بیهقی در کتاب دلایل، و کتاب فی شـعب الایمـان و در کتـاب فـی عنایت او شکل گرفته است. در خصوص بهرهمندی از این توان نیز استحقاقی وجود نـدارد و
الاسماء و الصفات و نیز ابن عساکر و خطیب بغدادی در کتاب تاریخ بغداد، نمونه این اقوال را آنچه میتواند معنا داشته باشد عنایت و تفضل الهی است. بنابراین، نبود استحقاق از یکسو، و
ذکر کردهاند (سیوطی، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص.(۱۹۳ اعطای لطف از سوی دیگر، هویتبخش واژه »کرم« است.

معنا و مبناشناسی کرامت انسانی با نگاهی بر کرامت سیاسی در آموزههای قرآنی ۱۱
۲۱ ، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۳۹۳۱
مبناشناسی کرامت قدرت آن بر ایجاد تفکر و اندیشه در انسان، یا نمیتوان از نعمت اسـتفاده کـرد و یـا نمیتـوان بـه
با لحاظ آنچه در معنای لغوی و اصطلاحی »کرامت« انسانی بیان شد، اکنون سؤالی در رابطـه بـا کرامـت
ارزش و جایگاه نعمت الهی توجه نمود (مرکز تحقیقات حج، بیتا، ج۷، ص.(۲۵۸
انسانی مطرح است: خداوند بر چه اساس و مبنایی چنین عنـایتی بـه انسـان کـرده و بـه او کرامـت داده قرآن کریم در آیات متعدد، درمقابل کسانی که بـه نعمتهـای خداونـد کفـر ورزیـده و مسـیر
است؟ با مراجعه به سخنان فقها و اندیشمندان حوزه علوم تفسیری و قرآنی و علوم اجتماعی، بـا اسـتناد انحرافی را برگزیدهاند، ادبیاتی تند به کـار گرفتـه اسـت (مائـده: .(۸۰ در آیـه ۱۸ سـوره حـج نیـز
به آیات قرآن کریم، مبانی گوناگونی بیان شده است: وَ مَنْ یُهِنِ اللهُمیفرماید:فَما» لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ«؛ و آن که را خداوند تحقیر کند، کرامتی نـدارد. در آیـه
الف. کرامت و مصاحبت و انس با پروردگار چهل و هفتم سوره انعام نیز به همین معنا اشاره شده است.