فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی دارای ۲۳۶ صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی۲ ارائه میگردد

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن فایل ورد کامل مطالعه تخصصی درباره تحریک یک‌قطبی (Monopolar) با الکترود فعال؛ بررسی اصول، کاربردها و اثرات بالینی :

دوران صفویه و افشاریه و زندیه چه زمانی می باشند.

فصل اول

در تحریک یک قطبی (Monopolar ) الکترود فعال (درون یا نزدیک هدف نورونی) کاتدوو الکترود بی تفاوت آن می باشد. در این تحریک جریانی که بوسیله ی کاتد تزریق شده به طور یکنواخت در همه جهات توزیع می شود.

در تحریک یک سه و چند قطبی، فعالیت فیبرهای عصبی همیشه در نزدیکی کاتد رخ می دهد. برای تحریک بینایی (optimal) در تحریک یک – سه – و چند قطبی، نحوه ی قرارگیری کاتد بسیار مهم تر از نحوه ی قرار گیری آند می باشد. در کاربردهای کلینیکی FES پدیده ای همچون قطع کاتد، تحریک آندی و قطع آند، احتمال وقوع ندارند(۲۵)و(۲۴) . آستانه ی جریان برای تحریک یک فیبرعصبی با فاصله ی بین کاتد و فیبر افزایش می یابد و به طور عکس با قطر فیبرهای رابطه دارد (رابطه ی عکس با قطر فیبرها دارد)

فیبرهای کوچک تر می توانند بیشتر فعال شوند وقتی که پالس ها وسیع تر هستند. مصرف جریان هنگامی که تحریک با یک کاتد محافظ (guarded) موازی با دسته فیبرها داده می شود به حداقل می رسد مانند آنچه در تحریک عصب محیطی و تحریک طناب نخاعی (SCS) وجود دارد.

گونه شناسی و گاهنگاری نسبی ظروف عصر آهن بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران باستان

هدف و اهمیت تحقیق:

تمدنهای امروزین بر پایه فرهنگ اداب و رسوم مذاهب و علوم تمدنهای گذشته بناشده است. بدیهی است که آثار به جای مانده از گذشته به تحلیل دقیقتر تمدن امروز کمک بسیاری می کند، دست سازهای بشر از جمله این آثار است. آثار سفالی به عنوان نمونه هایی عینی می تواند ما را با کمترین خطای ممکن به شناخت بسیار وسیعی پیرامون زندگی و تمدن دوره مختلف اقوام ایرانی رهنمون سازد.

بشر ابتدا ابزار و وسایل مورد نیاز خود را از سنگ ساخت و سپس از خمیر گل رس استفاده کرد وی از آغاز سفالینه ها را به صورت خام به کاربرد اما به تدریج دریافت که پختن موجب استحکام بیشتر این ظروف میشود.سفالینه های نازک و ظریف حاکی از مهارت بسیار سازندگان خود هستند. ساختن این ظروف تا جایی پیش رفت که از خمره های بزرگ در حکم قبر استفاده کردند.سفالگر باستان به دلیل نبود خط و کتابت از طریق تغییراتی که در شکل ظاهری و نقوش تزیینی به وجود آورده افکار خود را در رابطه با طبیعت و جامعه زمان خود منتقل کرده است.

امروزه باستان شناسان از طریق این دست آفریده ها قادرند منشاء و قدمت اشیاء را شناسایی کنند. با توجه به مطالب فوق الذکر در موزه ملی بخش پیش از تاریخ تعدادی ظروف منقوش وجود دارد که بطور دقیق محل کشف این اشیاء مشخص نیست و مورد مطالعه قرار نگرفته است بنابراین نگارنده با هدف مطالعه و بررسی علمی بر روی این سفالهای برای مشخص نمودن محل ساخت و تاریخ نگاری نسبی اقدام به انجام این عمل نموده و امیداست که این پژوهش بتوانند زمینه ای برای پژوهشگر و محققان در شناساندن این مجموعه قرار گیرد.

سوالات مورد تحقیق:

۱- آیا با توجه به اینکه این اشیاء از حفاریهایی بدست آمده اند که ما اطلاع دقیقی از مکان و لایه نگاری آنها نداریم از طریق مقایسه کردن بر روی فرم و نقوش این ظروف حوزه فرهنگی و کسب هنری اشیاء مشخص نمود؟

۲- آیا می توان با مطالعه و پژوهش بر روی این سفالینهای گاهنگاری این اشیاء را مشخص کرد؟

فرضیات:

۱- با توجه سبک هنری هر منطقه می توان حوزه فرهنگی و سبک هنری این اشیاء را شناسایی کرد.

۲- با مطالعه و تحقیق بر روی این اشیاء طبیعتا می توان در تایید یا رد گاهنگاری این اشیاء به نتایجی دست یافت.

قلمرو تحقیق:

از لحاظ فازمانی هزاره دوم تا هفتصد قبل از میلاد، و از لحاظ مکانی ظروف سفالی موجود در بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران

روش تحقیق:

روش تحقیق به دو صورت کتابخانه ای و موزه ای انجام میگرید یعنی مراجعه به کتابخانه های معتبر داخل کشور و فیش برداری از مدارک و اسناد موجود در ارتباط با باستان شناسی ، روش موزه ای بصورت مطالعه و مقایسه ظروف و نیز تهیه عکس ، اسلاید از اشیاء موجود در موزه و در پی فرایند مطالعات انجام گرفته پاسخ در رد یا تایید فرضیات داده خواهند شد.

فصل دوم

«سفال و سفالگری»

سفال:

سفال فراوانترین ، ارزانترین، وشکننده ترین متنوع ترین کالاهای مصنوعی بوده که انسان از دوران نوسنگی به بعد در اختیار داشته است. فراونترین از آن لحاظ که ماده اولیه آن بر عکس بسیار مواد اولیه دیگر، چون فلز سنگ و چوب که به آسانی د ردسترس نبود، تقریبا و بدون استثناء در همه جابه مقدار فراوان یافت می شود. ارزانترین به این جهت که تهیه گل رس مستلزم هزینه ناچیزی بوده است و افزون بر آن تولید پخت سفال می توانست در ساده ترین شکل ممکن انجام پذیرد. شکندترین به دلیل طبیعت شکنده آن و اینکه سفال شاید پر مصرف ترین وسیله مصنوعی بوده است که جوامع بیشتر از عصرفلز و حتی مدتها پس از آن در اختیار داشته اند. متنوع ترین از آن جهت که تولید فراوان و مداوم همیشه با دگرگونیها و نو آوریها در شکل و نقش سفال همراه بوده است، دگرگونیهای که بخشی از آن بر اثر تطور و رشد درونی فرهنگ در طول زمان به وجود می آمده ، و بخش دیگر به علت پیوند فرهنگی و اقتصادی با جوامع دور و نزدیک پدیدار می شود افزون بر آن از آنجا که سفال دارای ترکیبات معدنی است جز در موارد استثنایی (پخت در حرارتهای بسیار پایین و ترکیب خاص ناخالصیهای و ماده چسباننده) بسیار پایاست و گذشت زمان اسیب چشمگیری به آن نمی رساند.(مجید زاده ، ۱۳۷۰ ، ص۴).

مطالعه سفال باید به تدریج از توصیف و طبقه بندی ساده و محدود متداول خارج شود و به شناخت جنبه های پیچیده تر و مفید تر فرهنگهای پیش از تاریخ بنجامد. شناخت نوع گل ناخالصیهای و ماده چسباننده و نحوه پخت سفال با جنبه های تکنولوژی و کاربردی آن بستگی مستقیم دارد. قصد سفالگر از ساختن سفال بیشتر متوجه جنبه های کاربردی آن در نتیجه محکم، سخت و متخلخل بودن آن است، حال آنکه رنگ و نقش ، که جنبه تزیینی دارد، به سفال زیبایی می بخشد و خود بحث دیگری است. (مجید زاده ، ۱۳۷۰، ص۴)

هزاران سال پیش در عصر نوسنگی، زمانی که انسان توانست از ابزارهای سنگی استفاده کند و با فن سبد بافی آشنایی یابد احتمالا با اندوه­کردن بدنه خارجی سبدها و قرار گرفتن آنها در کنار آتش به طور اتفاقی به شناخت ظروف گلی و مزایایی ان دست یافت، دسترسی به چنین وسیله ای تحولی چشمگیر در امر جمع آوری و نگهداری غذا پدید آورد و انسان در نقاط مختلف جهان با اختلاف زمانی چشمگیر ، به این مرحله از تحو.ل و خلاقیت قدم گذارد. طبق مطالعات انجام شده آغاز کشاورزی و یکجانشینی در ایران به هزاره ششم و هفتم ق.م بر می گردد.

نخستین سفالهای دوران جمع آوری غذا یا عصر نوسنگی قدیمی ترین ظروف گلی است که تا کنون در افریقای شرقی بدست آمده است.

این ظروف اسکلت سبدی دارد و در واقع سبدی گل اندوه است که در کنار آتش خشک شده است. فکر استفاده از پوسته ای د ارای حجم احتمالا پس از دیدن پوست میوه ای خشک شده حفره های سنگی قطعات سنگی باسطحی مقعر که آب باران را در خود نگهداری می نمود پدیده آمده است. قدر مسلم انسان با قراردادن دستهای کنار هم استفاده از آنها برای نوشیدن آب عملا به ایده ظرف و مظروف پی برده است. (توحیدی ، ۱۳۷۸، ص ۵).

سفال یکی از خلاقیتهای ماندگار انسان از دوره های نوسنگی و ماقبل تاریخ است. سفال باستان امروزه به صورت زوائد و زباله از ویرانه های مدفون یا گورهای جوامع کهن به دست می آید. هیچ یک از مصنوعات و ساخته های فکر و اندیشدین از نظر ارزانی و فراوانی مواد اولیه در طیبعت به پای سفال نمی رسد. از طرف دیگر هیچ ماده مصنوعی دیگر ی مانند سفال در طبیعت وجود ندارد که طی هزاران سال در زیر خاک بدون فساد باقی نماند. اگر سفال اگر از خاک رس و مرغوب و گل کاملاً ورز داده شد ه و ترشیده و تخلیه شده از هوا، شکل گرفته و در درجه حرارت مطلوب پخته شده است هرگز فاسد و متلاشی نخواهد شد ولی در درون زمین و طی گذشت اعصار و زمانهای طولانی، زیر باران و برف و تابش و اشعه خورشید و سایر عوامل جوی، مانند دیگر پدیده های طبیعی هوازده و ساییده خواهد شد. اگر سفال دارای نقش ، لعاب یااندوه اضافی (اسلیپ) روی پوسته باشد این اضافات خیلی زودتر از هسته و خمیره فرسوده و گسیخته خواهند گردید. (کامبخش فرد ، ۱۳۷۹ ، مقدمه) کشف سفال و مانده های گل پخته جوامع باستانی عملا از قرن نوزدهم آغاز شده ولی علم و آگاهی و تشخیص قدمت و زمان ساخت و تولید فعال وبه تبع آن شناخت جوامع تولید کننده سفال طی یکصد سال اخیر وارد مباحث علمی باستان شناسی گردیده است. هنگامی که سفال در دوره های باستانی کشف شده ابتدا موارد مفید و کاربردی آن مد نظر بود در مسیر تشکیل روستاهای اولیه که با گذراندن از دوران جمع آوری غذا به تولید غذا، روی آورنده نیاز به ابزارهای برای ذخیره غذایی اضافی به وجود آمده است. برای این منظور از سفال به صورت کندو، کپ، خمره و کوزه که معمولا در زمین کار می گذاشته استفاده می شد. وقتی هم که سفال به صورت بوم نقاشی وارد مقوله هنر شد، موارد کاربردی آن ثبت پیامهای خواسته هاو نیازها، دادن اطلاعات و در حقیقت انتقال اندیشه بود. مجموعه نمادهایی که قبل از پیدایش خط روی سفالینه ها نقش می شد ، در معاملات پایاپای و در بین جوامع حرکت می کرد و دست به دست می گشت .در این بده بستانها ساکنان روستاهای دور نزدیک از موقعیت های صنعتی، دامداری ، کشاورز، عاطفی یکدیگر اطلاع و آگاهی پیدا می کردند و در مورد نیاز رابطه را توسعه می دادند. سفال از بد و پیدایش خود مراحل تکوینی آن از قبیل سستی، سختی، نقشی و بی نقش را طی کرده است. (کامبخشن فرد ، مقدمه ۱۳۷۹)

روشهای ساخت سفال:

پدیده سفال وقتی که پس از تشکیل روستاهای اولیه مراحل تولید اندک و انفرادی رسید، کالایی خشن و آمیخته با کاه و پوک که در آفتاب یا اجاق خانه نیم پخته شده است. در لایه E گنج دوره یک تکه سفال ساده خشن و در لایه D سفالهای زیادتری بدست آمده است یا از جمله خمره هایی برای ذخیره سازی آب و غذا که در زمین و پای دیوار خانه ها نشانده شد، و با این که در آفتاب نیم پخته شده بودند، گنجایش صد تا دویست لیتر آب را داشتند اولین تکه سفال نئولیتیک در غار بیستون گزارش شده و در غار هوتو و کمربند بهشهر نیز نخستین تکه سفالهای سست و پوک بدست آمده که پدیده ای از اولین سفالهای بوده است. سفال این روستاهاو پناهگاههای اولیه دوره نوسنگی که مقدمات تولید اولیه سفالها را فراهم آورده اند (مانند آسیاب،گنج دره و گوران) به موجب آزمایش ها و ارقام رادیو کربن حدوداً ۷۰۰۰ تا ۸۶۵۰ سال ق . م قدمت داشته اند. دهکده های نوسنگی محمد جعفر ، چغاسفید چغا سرخ دهلران، چغا نبوت دشت خوزستان و در همین زمانها سفال را تولید کرده اند. بدون آنکه بتوان تصویری از تکه سفالهای خشن و اولیه که طی بررسیهای و کاوشها ی باستان شناسی از این میادین کشف گردیده و اینک در آرشیو مؤسسات شرق شناسی غرب جای گرفته انده ارائه داد و مدارک را در اثبات ادعا مستند نمود، می توان اظهار داشت که مشخصه این نوع سفالها خشنونت فراوان، نرمی و پوکی فوق العاده و اختلاط بسیار باکاه، خرده علف و شن است. این سفالها در آفتاب یا اجاق خانه ها نیم پخته گردیده و فاقد هر گونه نقش و طرحی بوده اند. (کامبخش فرد ۱۳۷۹، مقدمه) .

ساخت سفال به دو روش استفاده از چرخ سفالگری و بدون استفاده از آن معمول بوده است و در مجموع در هر دو روش دو مرحله شکل بخشیدن به گل و پختن آن وجود دارد. در مرحله اول شکل دادن بدنه پیش از نصب دسته ولوله و سایر ملحقات آن است که بدان مرحله مقدماتی می گویند و پس از شکل دادن ثانویه است که در این مرحله سفال پرداخت، تزئیین و فزوده کاریها پیش از خشک شدن ظرف صورت می گیرد.(توحیدی ، ۱۳۷۸ ، ص ۱۹).

نخستیتن و کهنترین شیوه شکل دادن یا مرحله اول را در مورد ظرف و اشیاء مصرفی و مورد نیاز می توان دید. طبق بررسی تاریخچه سفالگری انسان از دور دست خود به طریق مختلف استفاده کرده است؛مثلاً با قراردادن کف یک دست به عنوان قالب از دست دیگر برای گل گذاری وتحدب بخشی استفاده و در نهایت شیء ساخته که شیبه دو کف دست بوده و آن را برای برداشتن آب از چشمه و نوشیدن به کاربرده است. در این شیوه سفالگری یک چانه گل ورز داده را در کف دست خود قرارداده و با دست دیگر شروع به شکل دادن آن می کرده است. بدین ترتبیب که ابتدا روی چانه گل را با شست دست فشار داده و گودال کوچکی را با فشار دادن کم کم بالا آورده است، در حالیکه چانه گل همچنان در کف دست حرکتی دورانی داشته است. به نظر میرسد با این روش فقط ظروف کوچکتر براحتی ساخته شده و معمولا از نظر شکل نیز کاسه ها و قدحها را که دهانه ای باز دارند، شامل می شده است.(توحیدی ،۱۳۷۸ ، ص ۱۹).

در این روش با توجه به اینکه شی حاصل دارای کف گرد وتخم مرغی شکل بود، برای خشک شدن و انجام مراحل بعدی باید روی تخته سنگ یا سطی صاف قرار می گرفت که در ابتدا با اندکی فشار روی سطح ظرف کف کوچکی زیر آن ایجاد می شد.

این حرکت گام بسیار ارزشمندی بودن در جهت اینکه سفالگر از چیز دیگری که دارای سطخ اتکای مناسبی بود برای جابجایی و چرخش گل استفاده کند و در بزرگ کردن و شکل دادن به بدنه و لبه ظرف آزادی عمل بیشتری داشته باشد در واقع با آزاد شدن دستهای انسان، (مخصوصا دست نگهدارنده) آزادی عمل و قدرت تفکر و توانایی انسان در سفالگری افزایش یافت.(توحیدی ، ۱۳۷۸ ، ص ۲۰). سفالگران با کسب مهارت در ساخت ظروف سفالی به روش حرکت و جابجایی تخته کار ، عملا قدم موثر دیگری برای ساخت حجمهای بزرگ و ضخیم برداشتند. برای ساخت ظرفهای بزرگ از روش شکل دادن حلقوی و مارپیچی و فتیله ای در ساخت تنوع و خمره های بزرگ که امکان چرخش آن روی سطح چرخ سفالگری وجود ندارد استفاده میشود.(عابدی ،‌1362 ،‌ص ۲۸).

در روش دوم سفالگری شکل بخشیدن به سفال با چرخ گردان است. دراین روش چانه گل روی صفحه ای که قابلیت جابه جایی دارد یا در جای خود قابلیت چرخش تا ۳۶۰ درجه را دارد، قرار می گیرد. برای این صفحه گردان ، محور یا پایه ای درست می کنند که صفحه روی محور به کمک دست می چرخد و در واقع همان چرخ سفالگری کند یادستی است. این دستگاه ساده صفحه ای است روی پایه ای با نوک گرد که درون حفره ای می چرخد را به گردش در می آورد که معمولا شاگرد سفالگیر مامور چرخاندن این چرخ بوده است. تجربه این دستگاه راه را برای اختراع چرخ پایی همواره کرد. آثار مربوط به وجود چرخ دستی در دروان باستان را میتوان در نقاشیهای مربوط به ۳۰۰۰ ق . م در مصر مشاهده کرد.(توحیدی ۱۳۸۷، ص ۲۱).

اهمیت سفال در باستان شناسی

بیشترین یافته ها در جایگاه های باستانی- تاریخی و به ویژه گورها ،‌سفالینه ها و دست ساخته های سفالین است.گوناگونی آن گویای ویژگیهای بسیار زمانی ،‌مکانی و کاربردی است.دیرمانی و مقاومت سفال ،‌در گستره زمان ،‌و فراوانی آن در اشکال گوناگون ،‌آن را برای بررسی و مطالعه ممتاز ساخته است .هم از این رو است که مطالعه جایگاه های باستانی و تاریخ گذاری نسبی یافته ،‌بر پایه مطالعه ویژگیها و مقایسه سفالینه ها ،‌تا حدود بسیاری راهگشاست.

سفال پدیده ای است که بیش از دیگر بازمانده های زندگی بشری در دسترس است.سفال قدمتی ده هزار ساله دارد و تا به امروز فراز و نشیب بسیاری را پشت سر گذاشته است.رنگ سفال ،‌یکی از وجوه و راهنما در مطالعه آن است.فراگیری رنگ سفال در یک دوره ،‌گاه مشخصه آن دوره است.همچون رنگ قرمز در سفالهای هزاره پنجم و نخودی پس از آن ،‌ و سفال خاکستری رنگ که تا دوره ماد و هخامنشی دیده شده است.عوامل گوناگونی به تلون و تنوع رنگ سفال می انجامد ،‌که رنگ خمیره (خاک و آمیخته های آن) ،‌حرارت ،‌هوا (نوع کوره شیوه دمیدن هوا و…) لعاب و… از آن جمله است (مهرکیان ،‌1374 ،‌ص ۵۸)..

امروزه بسیاری از محققان اذعان دارند که مهمترین مدرک برای بررسی سیر مهاجرت و شناخت و تغییر شیوه زندگی اقوام پیش از تاریخ ،‌در درجه اول سفال و پس سایر مصنوعات آنهاست.سفال به علت نیاز دائم و تداومی کاربرد آن در زندگی انسان تغییرات بطئی یا سریع را در شیوه معیشت و پیشرفتهای صنعتی انسان بخوبی بازگو می کند.(توحیدی ،‌1378 ،‌ص ۱۸).

علم باستان شناسی کلید شناخت تطور و تکامل فرهنگی جوامع و بنیان و اساس پژوهشهای علوم انسانی و اجتماعی است. باستان شناسی تلاش و کوشش زیادی در بازسازی جوامع گذشته جهت درک فعالتیهای فرهنگی دارد که حوامع برای ابقای خود ابداع می کنند. باستان شناسان در پی کشف ساختاری های بنیادی جوامع هستند، اما این امر مهم با مطالعه جزئیات به ظاهر کم اهمیت آغاز می شود.از این رو باستان شناس بیشتر درگیر مسائلی است که به نظر پیش پا افتاده و روزمره می آیند.

بله! حقیقت این است که باستان شناسان زباله مردم باستان را کاوش می کنند، بازمانده ویران خانه هایشان را ، تکه های شکسته ظروفی که در آن پخت و پز می کردند و نیز گورهایشان را که پس از گذراندن زندگی در آن دفن می شدند وبه اشیایی را که در هنگام مرگ براساس اعتقاداتشان با خود به گور می برند. باستان شناسان تکه های بزرگ و کوچک سفال را که د رکاوشهای میدانی خود بدست می آورند کنار هم گذاشته و پایه داستانهای (فرضیه ها ) خود از تمدنها و فرهنگهای گذشته قرار می دهند. از این رو باستان شناسان همواره سرگرم دگرگونی صحنه و یا ویراستاری داستان خود می باشند.(فهیمی ،‌1381 ،‌ص۱۳).

چنین پژوهش همیشگی و محتاج به تغییر و تعدیل تصویرهایی که ما از گذشته ترسیم می کنیم، در حقیقت از طبیعت روش علمی باستان شناسی سرچشمه می گیرد و نشانگر قدرت آن است نه ضعف آن. در این میان تکیه تعصب آمیز بر پاسخهای و پافشاری در تایید و درستی آنها با روشهای علمی بیگانه است و از پیشبرد پژوهش علمی صحیح، جلوگیری خواهد کرد. چنین تعصبی به ویژه در آموزش به دانشجویان زیان آور بوده و می تواند به آسانی توانایی های ذهنی بالقوه آنان را در نطفه خفه کند. به هر ترتیب آنچه که پس از کشف آثار باستانی باید به آن دقیق پرداخته شود پاسخ به سوالات مطرح شده در خصوص فرهنگ مردمان پیشین است ؛ اینکه آنان چگونه می زیستند ، دارای خلق و خوی بودند، به چه پیشرفتهایی در زمینه های گوناگون علمی رسیده بودند، عقاید مذهبی آنها در برگیرنده چه موادردی بوده پیشه آنها چه بود، عوامل اصلی که دروند شکل گیری فرهنگ و تمدن آنها دخیل بوده شامل کدام موارد می باشد و سوالاتی از این قبیل.(فهیمی ،‌1381 ،‌ص ۱۳).

(پیشینه مطالعات باستان شناسی سفال)

قدیمی ترین سفالهای ساخته شده دست انسان مربوط به مرحله بین گردآوری و تولید خوراک است.این دوره حساس که مقطعی ویژه از زندگی انسان به لحاظ تحول فرهنگی ،‌شکل گیری نوع سکونت و مرحله استقرار است ،‌خود مراحلی دارد که باید بدان توجه داشت.در ابتدا انسان نوعی استقرار موقت داشت که بخشی از زندگی خود را با کشاورزی در دشت می گذارند و بخش دیگری را برای خواب و فرار از حوادث و مخاطرات پیرامون در غار به سر می برد.پس از آن استقرار دائم بود که آغاز ده نشینی است.در اینجا به بررسی سفالگری در این هر دو دوران می پردازیم و می کوشیم فن سفالگری را در هر دوره مشخص کنیم.(توحیدی ،‌1378 ،‌ص ۴۶).

استقرار موقت : اولین مرحله سفالگری در فلات مرکزی

قدیمی ترین سفالهای دوران نوسنگی یا غار نشین که به نام دوران گردآوری خوراک معروف است ،‌در غار هوتو ،‌ نزدیک بهشهر فعلی ،‌شناسایی شده است.حفاری غار هوتو را در ۱۳۲۹ ،‌کارلتون کون ،‌ استاد انسان شناس دانشگاه پنسیلوانیا ،‌انجام داد و نتایج آن به چاپ رسید.

در عمق ۷ متر و ۱۵ سانتی متری این غار و آثاری از تیغه ها و ابزار سنگی به دست ساز نرم و پولک و بدون نقش به همراه سنگ ساب و تیغه های سنگی به دست آمد که تاریخ آن با کرین ۱۴ حدود ۵۴۰۰ سال ق.م برآورده شده است.

کاوشهای فرانک هول در سال ۱۳۴۷ در تپه علی کش خوزستان انجام داد ،‌ظروف سنگی سنگی پیدا شده در همین تپه دراویه ای که به نام دوره محمد جعفر (۷۰۰۰-۶۶۰۰ ق.م) معروف است ،‌قطعه سفالهایی از نوع نرم و سبک به دست آمده.این دوره که قدیمی ترین دوره بعد از علی کش و بزمرده است در آزمایش کربن ۱۴ تاریخ ۱۸۰±6465 ق.م برآورده شده که در واقع مرز بین استقرار موقت و دائم است.(توحیدی ،‌1378 ،‌ص ۴۷).

در تپه سراب ،‌واقع در هفت کیلومتری شمال شرق کرمانشاه که در سال ۱۳۲۹ حفاری شد،‌کشف پیکر کی گلین نشان دهنده استفاده از گل وند داده شده و شکل دادن آن برای مصارف مختلف است.اینکه پیکرک گلی به شکل زنی نشسته است که پاهای خود را دراز کرد و گردنی کشیده با سینه های برجسته و باسن بزرگ دارد که تقریباً تجسمی از پا و سم حیوان است و به علت شکل هنری و نمادین به «ونوس- سراب» معروف شده است.ظروف سفالی در این منطقه دراویه های قدیمی تر شامل سفالهای نرم و سبک که ماده چسباننده آن کاه خرد شده است و به شکل کاسه بیضی دست ساز به اندازه متوسط در لایه های بالاتر به شکل کاسه های صیقلی و دارای نقوش بسیار ابتدایی پیدا شده است (۶۰۰۶-۵۶۸۹) ق.م با مطالعه سفالهای گنج دره ،‌ واقع در مهرسین کرمانشاه ،‌نیز اطلاعاتی در زمینه قدیمی ترین سفالهای غرب کشور به دست آمد ونیز در دره سلدوز (حاجی فیروز) در نتیجه بررسیهای گیراتون و رالف سولکی روی ۳۰۰ مکان تاریخی این دره آثار دوران نوسنگی با سفال توام بوده است.

تپه سنگ چخماق را اولین بار در سال ۱۳۴۸ پروفسور ماسودا از دانشگاه توکیو شناسایی کرد و در سال ۱۳۴۹ و ۱۳۵۱ در دو فصل حفاری گردید.در تپه غربی ضمن کشف پیکرهای گلی انسان و حیوان ،‌ در فصل دوم کاوش چند قطعه سفال نیز از لایه ۳ به دست آمد و در تپه شرقی تعداد سفال بیشتری به دست آمد که مشخصه آنها ضمیره خوب و نقشهای ساده و مهندسی قرمز روی کاسته های گود است که به روش فتیله ای ساخته شده اند.از زیباترین سفالهای این تپه می توان به دو اثر بسیار ارزنده استفاده کرد که شامل ماکت انسانی یک خانه و یک ظرف کوزه ای شکل به نقوش ابتدایی طرح سبدی به رنگ سیاه روی زمینه قرمز است.بر اساس آزمایش کربن ۱۴ ،‌تپه غربی ۵۳۰۰ ق.م و تپه شرقی حدود ۵۸۳۰ ق.م تاریخگذاری شده است.(توحیدی ،‌ 1378 ،‌ص ۴۸).

فصل سوم

موقعیت جغرافیایی فلات مرکزی ایران

فلات مرکزی ایران

از دیدگاه باستان شناسان فلات مرکزی یک محدوده فرهنگی محسوب میگردد، اما در تعریف این محدوده فرهنگی الزاما نمی توان با توجه محدوده ی زیست ریخت شناسی فلات مرکزی حدود قطعی آن را از دیدگاه باستان شناسان معین کرد چرا که وجود برخی از موانع طبیعی کوههای زاگرس و البرز و کویرهای شرق ایران هر چند ارتباط فرهنگی این منطقه را با سایر نواحی ایران به کلی قطع نمی کنند ولی اشکالات فراوانی مخصوصا در ادوار پیش از تاریخ ایجاد نموده اند. از سوی دیگر تفاوتهای فاحشی از نظر اقلیم و بوم شناختی بین مناطق جنوبی (حواشی جنوبی دشت لوت) و مناطق شمالی فلات (کوهپایه های جنوبی البرز) به چشم می خورد. (ذنوبی ۱۳۷۳ص۱۷).

ویژگی مهم این فلات موقعیت جغرافیایی آن است ، قسمت اعظمی از کشور ایران بیش از دو سوم وسعت خاک کشور را فلات مرکزی تشکیل میدهد. این منطقه وسیع که قدیمترین دهکده های دوران آغاز استقرار را در خود جای داده است از شمال به رشته کوههای البرز ، از غرب و شمال غرب به سلسله جبال زاگرس، از جنوب به بیابانهای گرم و خشک بیرون آمده از دل کویر و از شرق به کویر بزرگ مرکزی محدوده میشود. این حوضه های کوچک در وسیعترین منطقه شوره زار کویر به طرف جنوب و شرق فلات ایران قرار گرفته است کویر بزرگ مرکزی در شمال شرق به طرف ارتفاعات مرکزی در قسمت اصلی سیستان و بپلوچستان و د رجنوب شرق به طرف کرمان ادامه می یابد( بدیعی، ۱۳۷۰) میانگین ارتفاعات مرکزی در قسمت اصلی در حدوده ۱۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا است. میانگین بارندگی در نواحی داخلی در حدود ۱۸/۳ متر مکعب است در حالیکه قستمهای خارجی بخصوص در بخشهای شمالی و غربی به میزان قابل ملاحظه ای پر باران است. بیشتر آبهای شور فصلی از نهر هایی که سرچشمه اصلی آنها ارتفاعات شمال غربی زاگرس است میگردد. دریاچه نمک که در یاچه قم یا حوض سلطان هم نامیده میشود در قسمت مرکزی این بخش مرتفع قرار گرفته است. بنابراین این منطقه از دیدگاه باستان شناسی فلات ایران محسوب میشود. و موانع طبیعی مانند کوههای زاگرس و البرز و کویرهای شرق ایران ، هر چند ارتباط فرهنگی این منطقه را با سایر نواحی ایران در دنیای باستان به کلی قطع نمی کنند ولی اشکالات فراوانی ایجاد کرده اند. این انزوای طبیعی هویتی فرهنگی به منطقه داده است که اطلاعات بسیار ناچیزی از چگونگی تطور تکامل آن در دست است (ملک شهیرزادی۱۳۷۸،، ص ۵۲۳).

همچنین دامنه های سرسبز و پر آب میان بریدگیهای موجود در بخشهای از ارتفاعات شمالی و غربی احتمالا راه ورود ساکنان اولیه فلات بوده است. شرایط جغرافیایی داخل فلات مرکزی مانند دامنه های سرسبز و خنک ارتفاعات مزبور، دشتهای حاصلخیز متعدد مانند قزوین، کرج، تهران، ری، سمنان، دامغان، ساوه، قم، کاشان و نواحی گرم و خشک کویر ظاهرا شرایط مناسبی برای زندگی مردمی که قبلا اهلی کردن بز و گوسفند را آموخته بودند فراهم آورده اند (مجید زاده، ۱۳۶۸ص۱۶۴.)

در مورد پوشش گیاهی منطقه دکتر ملک با تحقیقاتی که براساس بررسی انتخاب نمونه هایی از نقوش تزیینی سفالگران باستان در تپه های فلات مرکزی از آنها برای تزیین ظروف سفالی استفاده کرده اند تصویرای از چگونگی پوشش گیاهی و حیوانی منطقه را در فاصله ۷۵۰۰ تا ۵۵۰۰ ق. م ارائه نموده اند و د رآخر الامر چنین نتیجه گیری می کنند:

هر چند که بقایایی این روستا ها در حاشیه کویر رد داخل بیابان ، یعنی منطقه ای خشک و غیر قابل کشت و زرع واقع شده اند و در زمان آبادانی، یعنی د رحدود ۷۵۰۰ سال پیش در منطقه معتدل و مناسب برای زیست انواع گیاهان و جانوران واقع شده بودند. این منطقه در گذشته کلیه امکانات لازم را برای این روستاییان که با تولید غذا از طریق کشاورزی و دامداری در روستاها زندگی می کردند دارا بوده است. بتدریج این منطقه در حدود ۷۵۰۰ سال پیش محیط مناسب برای زیست حیوان و گیاه و نیز استقرارهای انسانی بوده است در طی ۲۰۰۰ سال به صورت منطقه ای خشک د رآمده و پوشش گیاهی و جانوری آن به کلی تغییر و به صورت امروزی در آمد.

قسمتهای حاصلخیز فلات مرکزی ایران شامل چند ناحیه است که به ترتیب عبارتند از:

۱- نواحی دامغان و سمنان و گرمسار

نواحی دامغان ،‌ سمنان ، گرمسار از طرف غرب به دشت ری از طرف شمال به کوههای البرز و از جنوب به وسیله کویر دامغان ، کویرسمنان ،‌کویر سنگفرش محدوده شده ، و سلسله کوههای کم ارتفاعی که از شمال به جنوب کشیده شده نواحی سمنان و دامغان را از هم جدا می کند. این کوهها به طرف قسمتهای جنوب ادامه پیدا کرده و داخل صحرا شده وبه تدریج ناپدید میشوند. تمام رود خانه دشت سمنان فصلی هستند.

مهمترین آنها رودخانه گل رودبار است ککه پس از عبور از این ناحیه داخل کویر سمنان میشود. رودخانه های فصلی در دشت دامغان شامل:

۱- چشمه علی که در اصل از کوههای شاه کوه در جنوب گرگان سرچشمه می گیرد.

۲- رودبار که سرچشمه آن در نواحی گرگان است.

۳- رود داریان که سرچشمه اش در کوههای مرتفع قوشه است. تمام این رودخانه پس از عبور از میان نواحی مزبور داخل کویر دامغان میشود.

۴- هبله رود تنها رودی ناحیه گرمسار تنها منبع اصلی آب جهت کارهای کشاورزی است. میزان متوسط بارندگی نواحی گرمسار۵/۱۱۹

متر مکعب است در حالیکه دردشت دامغان میزان متوسط بارندگی به ۱۴/۵۵ می رسد(۷: pp، ۱۹۶۷،Magidzadeh)

۳- دشت قزوین:

دشت قزوین در ارتفاعات ۱۲۹۰ متر بالاتر از سطح (جعفری ۱۳۶۸ص۲۴) در نواحی شمال غربی فلات مرکزی قرار گرفته است. از شمال به وسیله سلسله جبال البرز ، از غرب به وسیله کوههای چهار گاه از جبال زاگرس ، از جنوب به وسیله یک ردیف کوههای پست از شرق به غرب کشیده شده محدوده میشود، گذرگاه طبیعی کرج و منجیل این منطقه را با مناطق ساحلی دریای خزر مرتبط می نماید. دشت قزوین از طرف شرق به دشت کرج باز میشود. در سمت غرب و جنوب غربی و دو راه عبور گذر از کوههای سهمگین زاگرس را امکان پذیر می سازد وجود دارد این راههای عبور در طول ابهر رود بین قزوین و زنجان در غرب و قزوین و همدان قرارداد.در این ناحیه رود شور تنها رود اصلی است ولی چند رودخانه کوچکتر فصلی نیز وجود دارد که تمام آنها در طول مسیرشان به رود شور می پیوندند رودخانه مزبور عبارتند از: ابهر رود که از حومه سلطانیه سرچشمه می گیرند از شمال شرقی به طرف جنوب غربی جریان دارد و رودخانه جاجرود را در همسایگی ضیاآباد به خرقان رود که در طول فصل تابستان آب بسیار کمی دارد متصل می کند(Majdzadeh , 1976 , pp :10-12) آورده رود که ان هم از کوههای زاگرس در غرب سرچشمه می گیرد بطرق شرق و دشت قزوین جریان می یابد و با لاخره و در شرق دهکده بستانک وارد رود خر میشود. رود خر بزرگترین رود دشت قزوین است که از کوههای قزل داغ در کاشان سرچمشه می گیرد و به طرف جنوب جریان یافته و به دریاچه نمک نزدیک قم می ریزد. معدل سالیانه باران د ردشت قزوین ۳۳۹۰۱ متر مکعب است (فرهنگ آبادیهای کشور، ۱۳۴۸، ص ۵۲).

۴- دشت کرج:

دشت کرج در ارتفاع ۱۳۶۰ متر از سطح دریا قرار گرفته منبع اصلی آب برای دشت کرج رودخانه کرج است که از کوههای مکون تبک سرچشمه می گیرد. این رود پس از مشروب نمودن دشت کرج وارد جلگه شهریار شده اراضی شهریار مشروب می سازد. رود کرج را مسیر خود که جهت شمال غربی – جنوب شرقی دارد به موازات رودشور به جریان خود ادامه می دهد و ضمن یک گردش قوسی شکل به سوی جنوب متمایل می گردد و در ۲۰ کیلومتری سالاریه به رود جاجرود ملحق میشود. آب بندعلی خان که ناشی از الحاق دو رود کرج و جاجرود می باشد بطرف جنوب جاری و در آخر به داخل دریاچه نمک قم می ریزد. میزان متوسط بارندگی در این ناحیه ۴/۳۱۴ متر مکعب است(بدیعی.۱۳۶۷ص۹۶)

۵- ناحیه قم:

منطقه قم در حدود ۹۳۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار گرفته(جعفری، ۱۳۶۸ص۱۱) از جنوب به کاشان از شمال به تهران و از غرب به اراک و از شمال غربی به ساوه محدود شده است. در غرب قم بخشی از کوههای مرکزی ایران قرار گرفته که نشیب آنها بطرف دریاچه قم و کویر نمک است. قسمت غربی قم به واسطه مجاورت با کوهستان دارای آب فراوانی و حاصلخیز است.

ولی قسمت شرق که مجاور کویر است بی حاصلی می باشد. رود قره سوا از شرق به غرب جاری و رود انار بار از خوانسار سرچشمه می گیرد و از جنوب به شمال جاری و از شهر قم می گذرد. رودخانه قم تنها منبع آب این ناحیه است. این رودخانه که بنام گل افشان شناخته شده در اصل از کوههای مرتفع نواخی گلپایگان در جنوب غربی سرچشمه می گیرد. اگر چه رود قم دائمی است ولی در فصل تابستان آب بسیار کمی دارد. میزان متوسط بارندگی در نواحی قم ۲/۱۱۴ متر مکعب است(کیهان، ۱۳۶ص۳۹۴).